URLOPY ZDROWOTNE dobre praktyki związane z ograniczaniem ilości udzielanych urlopów na poratowanie zdrowia Przemysław Koperski, Zastępca Prezydenta Miasta Częstochowa
UPRAWNIENIE DO URLOPU Zgodnie z treścią art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674 ze zm.) dalej KN, nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia, w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia, w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku.
Urlop przysługuje nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony. Oznacza to, Ŝe prawo do tego urlopu posiada nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony na podstawie mianowania (art. 10 ust. 5 KN) lub nauczyciel kontraktowy zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (art. 10 ust. 4 KN) pod warunkiem zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć. Wszyscy inni nauczyciele, niezaleŝnie od posiadanego stopnia awansu zawodowego, nie mają prawa do urlopu dla poratowania zdrowia, gdyŝ albo nie są zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć albo ich umowa o pracę została zawarta na czas określony.
Na podstawie art. 73 ust. 2 KN do okresu siedmioletniej pracy w szkole wlicza się okresy czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby oraz urlopu innego niŝ wypoczynkowy, trwające łącznie nie dłuŝej niŝ 6 miesięcy. W przypadku okresu niezdolności do pracy i urlopu trwających dłuŝej niŝ 6 miesięcy wymagany okres pracy przedłuŝa się o ten okres. Okres siedmioletniej pracy w szkole, uzasadniający prawo do urlopu, powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia.
Przepis art. 73 ust. 4 KN stanowi, iŝ siedmioletni staŝ pracy nauczyciela w szkole powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia, z tym Ŝe wymóg ten dotyczy wyłącznie udzielenia pierwszego urlopu. Do okresu tego nie wlicza się okresów przerw w pracy, z wyjątkiem okresów wymienionych w art. 73 ust. 3 KN trwających łącznie nie dłuŝej niŝ 6 miesięcy. Okresy wliczane do wymaganego okresu pracy obejmują okresy niezdolności do pracy wskutek choroby oraz okresy urlopów innych niŝ urlop wypoczynkowy (urlop wypoczynkowy z natury rzeczy nie stanowi przerwy w pracy) - np. urlopów bezpłatnych czy urlopów na kształcenie się. JeŜeli okres na przykład urlopu bezpłatnego przekraczałby 6 miesięcy, do 7-letniego okresu pracy wymaganego dla uzyskania prawa do urlopu dla poratowania zdrowia wliczony byłby tylko 6-miesięczny okres przebywania na urlopie bezpłatnym. Pozostały okres urlopu bezpłatnego nie podlegałby wliczeniu, a zatem okres niezbędny do uzyskania prawa do urlopu dla poratowania zdrowia przedłuŝyłby się o czas urlopu bezpłatnego przekraczający 6 miesięcy.
Określona w pragmatyce nauczycielskiej konstrukcja udzielania urlopu wskazuje, Ŝe dyrektor szkoły nie tyle wyraŝa zgodę na udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia, ile udziela takiego urlopu na podstawie orzeczenia lekarskiego. Wynika z tego wniosek, Ŝe skutek konstytutywny uprawnienia do urlopu dla poratowania zdrowia powstaje w momencie wydania stosownego orzeczenia lekarskiego (lub decyzji organu odwoławczego) a nie udzielenia urlopu przez dyrektora szkoły. PodwaŜenie potrzeby udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia ( cofnięcie uprawnienia do urlopu dla poratowania zdrowia) moŝe nastąpić jedynie w drodze odwołania od orzeczenia lekarskiego do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy (lub jego decyzji w ramach postępowania odwoławczego). Dyrektor szkoły nie ma takiej kompetencji, chyba Ŝe chodzi o sytuację podjęcia przez nauczyciela działalności zarobkowej w czasie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia, o którym mowa w art. 73 ust. 7 zdanie drugie KN).
Sformułowanie w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku oznacza, Ŝe ustawa o systemie oświaty zakreśla maksymalny, jednorazowy wymiar urlopu dla poratowania zdrowia wynoszący jeden rok. Nie zakreśla jednocześnie minimalnego wymiaru tegoŝ urlopu. Wymiar urlopu dla poratowania zdrowia w indywidualnej sprawie zaleŝy po prostu od stanu zdrowia konkretnego nauczyciela i jest związany bezpośrednio ze stanem zdrowia nauczyciela i potrzebą przeprowadzenia zalecanego leczenia. Od decyzji lekarza zaleŝy jaki maksymalny wymiar urlop dla poratowania zdrowia zostanie nauczycielowi udzielony. Gdyby lekarz zobowiązany był do udzielania urlopu kaŝdorazowo w wymiarze jednego roku - wzór orzeczenia lekarskiego zawierałby sformułowanie, Ŝe urlopu udziela się na rok.
WyraŜenie "do jednego roku" oznacza "nie więcej niŝ rok" i oznacza zarazem, Ŝe po tym czasie nie moŝe być udzielony nauczycielowi kolejny urlop "do jednego roku", gdyŝ między kolejnymi okresami urlopu musi bowiem występować przerwa. Oznacza to, Ŝe udzielenie urlopu w wymiarze krótszym od jednego roku konsumuje uprawnienie do jednorazowego rocznego urlopu dla poratowania zdrowia i w takiej sytuacji nie moŝna udzielić dodatkowego uzupełniającego urlopu dla poratowania zdrowia do wymiaru jednego roku. Zgodnie z treścią art. 73 ust. 8 KN nauczycielowi moŝna udzielić kolejnego urlopu dla poratowania zdrowia nie wcześniej niŝ po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu dla poratowania zdrowia. Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciela w okresie całego zatrudnienia nie moŝe przekraczać 3 lat. Nie oznacza to jednak, Ŝe nauczycielowi przysługuje jednorazowo urlop dla poratowania zdrowia w łącznym wymiarze trzech lat.
UPRAWNIENIA EMERYTALNE A PRAWO DO URLOPU DLA PORATOWANIA ZDROWIA Zgodnie z treścią art. 73 ust. 2 KN nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niŝ rok, urlop dla poratowania zdrowia nie moŝe być udzielony na okres dłuŝszy niŝ do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne.
DOŚWIADCZENIA MIASTA CZĘSTOCHOWY Wpływ na bieŝące wydatki oświatowe mają w kaŝdym roku tzw. etaty losowe: Ilość nauczycieli w etatach realizujących nauczanie indywidualne, przebywających na urlopie dla poratowania zdrowia i w stanie nieczynnym. W szczególności elementem naduŝywania uprawnień nauczycielskich wynikających z Karty Nauczyciela było korzystanie z płatnego urlopu dla poratowania zdrowia. Wg stanu na dzień 12 lutego 2009,2010,2011,2012 roku z płatnych urlopów dla poratowania zdrowia korzystało w Częstochowie analogicznie: wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 Urlop zdrowotny 109,17 126,10 153,38 62,34 Wg wstępnych danych na dzień 28.05.2012 około 15 nauczycieli złoŝyło nowe wnioski o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia
Wykres ukazuje wg stanu na dzień 30 września 2011 ilość etatów nauczycieli przebywających na urlopie dla poratowania zdrowia w Częstochowie w odniesieniu do innych wybranych miast Śląska
Jak rozwiązano w Częstochowie problem znaczącego uŝywania przez nauczycieli prawa do rocznego płatnego urlopu dla poratowania zdrowia? Prezydent Miasta Częstochowy w zarządzeniach dot. zasad organizacji pracy szkół i placówek na rok szkolny przedszkoli, szkół i innych placówek prowadzonych przez Miasto Częstochowa na prawach powiatu zawarł zapis mówiący o tym, Ŝe W przypadku złoŝenia przez nauczyciela wniosku o udzielenie mu urlopu dla poratowania zdrowia zobowiązuje się dyrektora szkoły do pisemnego zawiadomienia w terminie 3 dni roboczych organu prowadzącego o złoŝeniu w/w wniosku oraz o złoŝeniu odwołania od orzeczenia do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy.
cd.: Taki zapis i pragmatyka nie narusza prawa, gdyŝ organ prowadzący finansujący urlopy ma prawo posiadać wiedzę w tym zakresie, a ponadto w kaŝdym indywidualnym przypadku dyrektor szkoły po konsultacji z Wydziałem Edukacji podejmuje ostatecznie decyzję o ewentualnym odwołaniu się od przekazanego przez nauczyciela orzeczenia lekarskiego. Nie odwołuje się od orzeczenia lekarskiego w przypadku konieczności leczenia pooperacyjnego lub innych zdarzeń losowych
cd.: Wspomniane zawiadomienie pozwala we współpracy z dyrektorem szkoły ustalić rzeczywiste prawo nauczyciele do takiego urlopu (praktyka dnia codziennego wskazuje, iŝ nadal z urlopów próbują korzystać nauczyciele niepełnozatrudnieni; którzy nabyli uprawnienia emerytalne; dostarczający orzeczenia lekarskie wydane przez nieuprawnionych do ich wydawania lekarzy; nauczyciele, którzy nie chorowali i w istocie przepisu prawnego zaleconego leczenia dla podratowania zdrowia nie potrzebują), ponadto organ prowadzący moŝe ustalić prawidłowo organizacje pracy szkoły, ma wiedzę o wolnych miejscach pracy z tytułu ewentualnych wakatów.
Jakie wymierne skutki przynosi ten model postępowania: 1. Wzmocniono dyscyplinę pracy dyrektorów szkół w tym zakresie, gdyŝ jeszcze w ubiegłym roku szkolnym dyrektorzy udzielali urlopów osobom nieuprawnionym; posługującym się niewłaściwymi drukami; w innych niŝ wskazał lekarz terminach /wyłącznie korzystnych dla nauczyciela/; urlopów udzielano dopiero z dniem 1 września, chociaŝ lekarz decyzję wydał w kwietniu, maju lub czerwcu stanowiło to sprzeczność z ideą samego urlopu. 2. Wzrosła świadomość nauczycieli, iŝ nie stanowią one skutecznej ucieczki przed zwolnieniem z pracy. 3. 3.z tytułu płatnych urlopów dla poratowania zdrowia organ prowadzący obniŝa koszty utrzymania szkół liczone w milionach złotych.
Istotą powodzenia i sukcesu w zakresie obniŝenia kosztów z tytułu udzielania płatnych urlopów dla poratowania zdrowia nauczycieli jest stały monitoring dot. prawidłowości ich udzielania. Dziękuję za uwagę