Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 12/2007 Głównego Inspektora Pracy z dnia 16 października 2007 r. METODY WYCENY AKTYWÓW I PASYWÓW ORAZ USTALANIA WYNIKU FINANSOWEGO W GŁÓWNYM INSPEKTORACIE PRACY Postanowienia ogólne 1. Stosowane w Głównym Inspektoracie Pracy zasady wyceny aktywów i pasywów wynikają z: a) ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.), b) ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.), c) rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz. U. Nr 142, poz. 1020), d) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami majątku ruchomego powierzonego jednostkom budżetowym, zakładom budżetowym i gospodarstwom pomocniczym (Dz. U. Nr 191, poz. 1957). 2. Przy wycenie aktywów i pasywów stosuje się następujące zasady: a) Aktywa i pasywa jednostki wycenia się według zasad określonych w ustawie o rachunkowości oraz w przepisach szczególnych wydanych na podstawie ustawy o finansach publicznych według niżej przedstawionych zasad. b) Przy sprzedaży, nieodpłatnym przekazaniu innej jednostce, darowiźnie i likwidacji zużytych i zbędnych składników majątku ruchomego stosowane są zasady wyceny wynikające z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami majątku ruchomego powierzonego jednostkom budżetowym. Wartości niematerialne i prawne 1. Przez wartości niematerialne i prawne rozumie się nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności: a) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, oprogramowanie; b) prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych; c) know-how. 2. Wartości niematerialne i prawne nabyte z własnych środków wprowadza się do ewidencji w cenie nabycia, która obejmuje: a) cenę zakupu należną sprzedającemu pomniejszoną o ewentualne rabaty, opusty i inne zmniejszenia, b) cło, podatek akcyzowy oraz inne opłaty związane z nabyciem np. opłaty skarbowe, notarialne, podatek od czynności cywilnoprawnych, c) koszty transportu, załadunku i wyładunku, d) koszty instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, e) odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązań dotyczących inwestycji (środków trwałych w budowie) 1
f) koszty przystosowania, montażu i innych czynności poprzedzających oddanie obiektu do użytkowania, g) obciążający zakup podatek VAT, w części nie podlegającej odliczeniu lub zwrotowi. 3. Otrzymane nieodpłatnie na podstawie decyzji właściwego organu wprowadza się do ewidencji w wartości określonej w tej decyzji, a otrzymane na podstawie darowizny w wartości ustalonej przez darczyńcę w umowie darowizny lub nieodpłatnego przekazania. Jeżeli darczyńca nie wskaże wartości w umowie, wartości niematerialne i prawne wprowadza się wg wartości rynkowej na dzień nabycia. Wartość rynkowa określana jest na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia. 4. Wartości niematerialne i prawne wytworzone we własnym zakresie ujmuje się w ewidencji wg kosztu wytworzenia, który obejmuje ogół kosztów poniesionych od rozpoczęcia budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia przyjęcia do używania. W przypadku trudności z ustaleniem kosztu wytworzenia według wyceny dokonanej przez rzeczoznawcę, 5. Wartości niematerialne i prawne o wartości początkowej wyższej od wartości ustalonej w przepisach o podatku dochodowym dla osób prawnych (z wyjątkiem związanych z pomocami dydaktycznymi) podlegają umarzaniu na koniec roku budżetowego, według stawki amortyzacyjnej ustalonej przez Głównego Inspektora Pracy w odrębnym zarządzeniu. 6. Umorzenie ujmowane jest na koncie 071 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Amortyzacja obciąża konto 401 Amortyzacja. 7. Wartości niematerialne i prawne zakupione ze środków na wydatki bieżące oraz stanowiące pierwsze wyposażenie nowych obiektów o wartości początkowej niższej od wymienionej w ustawie o podatku dochodowym dla osób prawnych, a także będące pomocami dydaktycznymi albo ich nieodłącznymi częściami, traktuje się jako pozostałe wartości niematerialne i prawne, które umarzane są w 100% w miesiącu przyjęcia do używania, a umorzenie to ujmowane jest na koncie 073 Umorzenie WNiP umarzanych jednorazowo w korespondencji z kontem 400 Koszty według rodzajów 8. Ewidencja szczegółowa dla objętych ewidencją księgową wartości niematerialnych i prawnych umożliwia ustalenie umorzenia oddzielnie dla poszczególnych podstawowych i oddzielnie dla pozostałych wartości niematerialnych i prawnych. 9. Na dzień bilansowy wartości niematerialne i prawne wycenia się w wartości początkowej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne. Rzeczowe aktywa trwałe Rzeczowe aktywa trwałe obejmują: a) środki trwałe b) inwestycje (środki trwałe w budowie) Środki trwałe 1. Środki trwałe zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości są to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. 2. Środki trwałe obejmują w szczególności: a) nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, b) maszyny i urządzenia, c) środki transportu i inne rzeczy, 2
d) ulepszenia w obcych środkach trwałych, e) inwentarz żywy. 3. Środki trwałe w dniu przyjęcia do użytkowania wycenia się: a) w przypadku zakupu według ceny nabycia, b) w przypadku wytworzenia we własnym zakresie według kosztu wytworzenia, zaś w przypadku trudności z ustaleniem kosztu wytworzenia według wyceny dokonanej przez rzeczoznawcę, c) w przypadku ujawnienia w trakcie inwentaryzacji według posiadanych dokumentów z uwzględnieniem zużycia, a przy ich braku na podstawie ekspertyzy, uwzględniając ich aktualną wartość rynkową i ewentualne dotychczasowe zużycie, d) w przypadku spadku lub darowizny według wartości ustalonej na poziomie aktualnych cen nabycia, chyba że umowa darowizny określa tę wartość w niższej wysokości, e) w przypadku otrzymania w sposób nieodpłatny od Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w wysokości określonej w decyzji o przekazaniu, f) w przypadku otrzymania środka na skutek wymiany środka niesprawnego w wysokości wynikającej z dowodu dostawcy, z podaniem cech szczególnych nowego sprawnego środka, g) środki trwałe przyjęte po zakończeniu robót inwestycyjnych wycenia się w wartości wszystkich poniesionych na dany obiekt kosztów zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich, poniesionych przed jego przyjęciem w stanie kompletnym. 4. Cena nabycia obejmuje: a) cenę zakupu, czyli cenę należną sprzedającemu pomniejszoną o ewentualne rabaty, opusty, skonta i inne zmniejszenia, b) cło, podatek akcyzowy oraz inne opłaty związane z nabyciem, np. opłaty skarbowe, notarialne, podatek od czynności cywilnoprawnych, c) koszty transportu, załadunku i wyładunku, d) koszty przystosowania, montażu, prób i innych czynności poprzedzających oddanie obiektu do używania, w tym montażu instalacji i uruchomienia programów i systemów komputerowych, e) odsetki za zwłokę w zapłacie zobowiązań oraz różnice kursowe od zobowiązań i przedpłat dotyczących inwestycji, f) obciążający zakup podatek VAT, w części nie podlegającej odliczeniu lub zwrotowi. 5. Na dzień bilansowy środki trwałe (z wyjątkiem gruntów, których się nie umarza) wycenia się w wartości netto, tj. z uwzględnieniem odpisów umorzeniowych ustalonych na dzień bilansowy. 6. Środki trwałe ewidencjonuje się w podziale na: a) podstawowe środki trwałe na koncie 011 Środki trwałe, b) pozostałe środki trwałe na koncie 013 Pozostałe środki trwałe. c) książki i inne zbiory biblioteczne na koncie 014 Zbiory biblioteczne Podstawowe środki trwałe 1. Podstawowe środki trwałe finansuje się ze środków na inwestycje w rozumieniu ustawy o finansach publicznych i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu finansowania inwestycji z budżetu państwa. Umarzane są (z wyjątkiem gruntów) na koniec roku budżetowego według stawek amortyzacyjnych ustalonych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych 2. Odpisów umorzeniowych dokonuje się począwszy od miesiąca następującego po miesiącu przyjęcia środka trwałego do używania, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie wysokości umorzenia z wartością początkową środka trwałego lub do końca tego 3
miesiąca, w którym środek trwały postawiono w stan likwidacji, przekazano nieodpłatnie lub stwierdzono niedobór. 3. Umorzenie ujmowane jest na koncie 071 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Amortyzacja obciąża konto 401 Amortyzacja na koniec roku. 4. W jednostce przyjęto liniową metodę amortyzacji dla wszystkich środków trwałych. 5. Dla żadnych środków trwałych nie dokonuje się odpisów z tytułu trwałej utraty wartości. 6. Aktualizacji wartości początkowej i dotychczasowego umorzenia środków trwałych dokonuje się wyłącznie na podstawie odrębnych przepisów, a wyniki takiej aktualizacji odnosi się na fundusz jednostki w zakresie aktywów trwałych. 7. Na potrzeby wyceny bilansowej wartość gruntów nie podlega aktualizacji. Pozostałe środki trwałe 1. Pozostałe środki trwałe to środki trwałe wymienione w 5 ust. 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych, które finansuje się ze środków na bieżące wydatki (z wyjątkiem pierwszego wyposażenia nowego obiektu, które tak jak ten obiekt finansowane są ze środków na inwestycje). 2. Pozostałe środki trwałe obejmują: a) książki i inne zbiory biblioteczne b) odzież i umundurowanie c) meble i dywany d) środki trwałe o wartości początkowej nieprzekraczającej wielkości ustalonej w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych, dla których odpisy amortyzacyjne są uznawane za koszt uzyskania przychodu w 100% ich wartości w momencie oddania do używania (np. wyposażenie biura). 3. Pozostałe środki trwałe ujmuje się w ewidencji ilościowo-wartościowej na koncie 013 Pozostałe środki trwałe w używaniu i umarza się je w 100% w miesiącu przyjęcia do używania, a umorzenie to ujmowane jest na koncie 072 Umorzenie pozostałych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w korespondencji z kontem 400 Koszty według rodzajów 4. Zbiory biblioteczne ewidencjonowane są na koncie 014 i bez względu na wartość umarzane są w 100% w miesiącu przyjęcia do używania. Umorzenie ujmowane jest na koncie 072 Umorzenie pozostałych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w korespondencji z kontem 400 Koszty według rodzajów. 5. Przychody zbiorów bibliotecznych pochodzących z zakupu ujmuje się w ewidencji według cen nabycia (bez kosztów transportu, usług pocztowych, kurierskich), natomiast otrzymane dary i ujawnione nadwyżki wycenia się komisyjnie w oparciu o szacunek ich aktualnej wartości. Inwestycje (środki trwałe w budowie) 1. Inwestycje (środki trwałe w budowie) to koszty poniesione w okresie budowy, montażu, przystosowania, ulepszenia i nabycia podstawowych środków trwałych oraz koszty nabycia pozostałych środków trwałych stanowiących pierwsze wyposażenie nowych obiektów zliczone do dnia bilansowego lub do dnia zakończenia inwestycji, w tym również: a) niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, b) odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązań, c) opłaty notarialne, sądowe itp., d) odszkodowania dla osób fizycznych i prawnych wynikłe do zakończenia budowy, 4
e) naliczone za czas trwania inwestycji opłaty bankowe, prowizje i różnice kursowe od zaciągniętych przez inwestora zobowiązań służących sfinansowaniu zakupu lub budowy środków trwałych. f) Koszty inwestycji obejmują wartość w cenie nabycia wszystkich zużytych do wytworzenia rzeczowych składników majątku i wykonanych usług obcych, wartość wynagrodzeń za pracę wraz z pochodnymi, wartość świadczeń nieodpłatnych oraz inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych przedmiotów majątkowych. g) Do kosztów wytworzenia podstawowych środków trwałych nie zalicza się kosztów ogólnego zarządu oraz kosztów poniesionych przed udzieleniem zamówień związanych z realizowaną inwestycją, tj. kosztów przetargów, ogłoszeń i innych. Zapasy i materiały 1. Zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego obejmują paliwo w bakach samochodów służbowych. 2. Zapasy wycenia się według cen nabycia. 3. Rozchód paliwa wyceniany jest według zasady pierwsze przyszło pierwsze wyszło, polegającej na wycenie rozchodu materiałów według ceny nabycia kolejnych dostaw, poczynając od dostawy nabytej najwcześniej. 4. Od składników zaliczanych do zapasów nie dokonuje się odpisów z tytułu trwałej utraty wartości. 5. Materiały wycenia się w cenach nabycia. Należności krótkoterminowe 1. Należności krótkoterminowe to należności o terminie spłaty krótszym od jednego roku od dnia bilansowego. 2. Należności obejmują: a) należności od odbiorców, b) należności z tytułu dochodów budżetowych, c) należności od budżetów, d) pozostałe należności publicznoprawne, e) należności od pracowników oraz pozostałe należności. 3. W trakcie roku należności wyceniane są w wartości nominalnej a na dzień bilansowy w kwocie wymaganej zapłaty. Odsetki od należności ujmuje się w księgach rachunkowych w momencie ich zapłaty. 4. Nie dokonuje się odpisów aktualizujących należności z tytułu dochodów i wydatków budżetowych. 5. Należności wyrażone w walutach obcych wycenia się nie później niż na koniec kwartału według zasad obowiązujących na dzień bilansowy, tj. według kursu średniego danej waluty ustalonego przez Prezesa NBP na ten dzień. 6. Sposób i tryb umarzania, odraczania lub rozkładania na raty spłat należności pieniężnych, do których nie stosuje się przepisów ustawy Ordynacja podatkowa, określa ustawa o finansach publicznych. Środki pieniężne 1. Środki pieniężne to pieniądze (banknoty i monety) oraz jednostki pieniężne w formie lokaty pieniężnej, czeków i weksli obcych, jeśli są one płatne w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia. 5
2. Krajowe środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych wycenia się według wartości nominalnej. 3. Środki pieniężne wyrażone w walutach obcych w ciągu roku obrotowego ujmuje się w ewidencji księgowej w wartości nominalnej przeliczonej na złote polskie według kursu zakupu lub kursu sprzedaży dla danej waluty na dzień przeprowadzenia operacji walutowej, ustalonego przez Narodowy Bank Polski. 4. Na dzień bilansowy walutę obcą wycenia się według średniego kursu walut ustalonego przez Prezesa NBP. 5. Jeżeli na dzień bilansowy ustalony przez Prezesa NBP średni kurs walut różni się od kursu przyjętego do ustalenia zaewidencjonowanych wartości środków pieniężnych, to przed sporządzeniem bilansu wartość środków wyrażonych w walutach obcych aktualizuje się przyjmując średni kurs walut ustalony przez Prezesa NBP na dzień bilansowy, a powstałe z tego tytułu różnice wyrażone w złotych zalicza się do przychodów lub kosztów operacji finansowych. Zobowiązania 1. Zobowiązania to wynikający z przeszłych zdarzeń losowych obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie aktywów jednostki. 2. Zobowiązania obejmują: a) zobowiązania wobec dostawców, b) zobowiązania wobec budżetów, c) pozostałe zobowiązania publicznoprawne, d) zobowiązania wobec pracowników oraz pozostałe zobowiązania. 3. Na dzień bilansowy zobowiązania wycenia się w kwocie wymagającej zapłaty, z uwzględnieniem odsetek naliczonych przez kontrahenta. Zaangażowanie 1. Zaangażowanie to wykonane wydatki i podjęte zobowiązania (w tym niespłacone zobowiązania z lat ubiegłych) obciążające plan finansowy wydatków danego roku budżetowego i lat następnych. Stan prawny angażujący budżet powodują zawarte umowy o pracę, umowy zlecenia i o dzieło, umowy na dostawy towarów i wykonanie usług, zamówienia dostaw i usług, decyzje przyznające świadczenia, decyzje Kierownictwa GIP o realizacji danej sprawy. 2. Warunkiem zaangażowania budżetu jest wymiar kwotowy. 3. Zaangażowanie środków na wydatki odbywa się na następujących zasadach: a) przy umowach bezterminowych o znanej stawce miesięcznej wymiar jest ograniczony do bieżącego roku (12 miesięcy), b) przy umowach wieloletnich ale ograniczonych czasem o stałej kwocie płatności zaangażowanie dzielimy na obciążające rok bieżący i zaangażowanie obciążające lata przyszłe, c) w przypadku innych umów terminowych zaangażowanie ustalane jest na podstawie tych umów i na okres z nich wynikający, d) ostateczne decyzje Głównego Inspektora Pracy/Zastępców skutkujące złożeniem zamówienia zaangażowane są w chwili ich podjęcia, e) wydatki związane z rozliczonymi kosztami podróży służbowych oraz wypłaconymi zaliczkami pracownikom zaangażowane są bezpośrednio na dokumencie, 6
f) zaangażowanie wydatków, których wysokość zależy od sezonowości lub miesięcznego zużycia (w tym telefony, koszty organizowanych konkursów z tytułu promocji, koszty eksploatacyjne samochodów - paliwo, mycie, akcesoria) dokonywane jest bezpośrednio na dokumencie, na podstawie pieczątki o treści: Polecam zaangażowanie środków roku bieżącego...... Dyrektor Departamentu Główny Inspektor Pracy/Z-ca GIP 4. Zmniejszenia uprzednio zaksięgowanego zaangażowania wydatków danego roku w wyniku aneksu do umowy lub zmiany decyzji, w tym także z tytułu przesunięcia terminu płatności na rok następny dokonywane jest zapisem minusowym. Ustalanie wyniku finansowego 1. Wynik finansowy Głównego Inspektoratu Pracy ustala się memoriałowo na dzień bilansowy 31 grudnia poprzez przeniesienie na konto 860 Straty i zyski nadzwyczajne oraz wynik finansowy kosztów działalności podstawowej ewidencjonowanych na kontach zespołu 4 oraz przychodów i kosztów ich uzyskania ewidencjonowanych na kontach zespołu 7, zgodnie z wariantem porównawczym rachunku zysków i strat, 2. Na wynik finansowy netto składa się: a) wynik na działalności operacyjnej (w tym z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych), który stanowi różnicę między sumą zrealizowanych pozostałych przychodów operacyjnych a sumą poniesionych kosztów działalności podstawowej i pozostałych kosztów operacyjnych, b) wynik na operacjach finansowych, który stanowi różnicę między przychodami z operacji finansowych a kosztami operacji finansowych, c) wynik na operacjach nadzwyczajnych, który stanowi różnicę między zrealizowanymi zyskami nadzwyczajnymi a poniesionymi stratami nadzwyczajnymi. 7