Raport z ewaluacji wewnętrznej w Szkole Podstawowej nr 213 i Gimnazjum Publicznym Nr 49 w Łodzi ROK SZKOLNY 2014/1015 Wpływ zastosowania technologii informatycznych na podniesienie poziomu zainteresowania procesem kształcenia. Zespół przeprowadzający ewaluację: Jacek Baranowski koordynator zespołu Dorota Stasinowska szkoła podstawowa Magdalena Osińska gimnazjum publiczne Robert Jaskólski - internat Łódź, 23 stycznia 2015r. 1
Wprowadzenie Badania prowadzono w okresie od listopada 2014 roku do 7 stycznia 2015 roku, zgodnie z harmonogramem zawartym tytularnym dokumencie. Na użytek badań dokonano spisu zasobów TIK we wszystkich pomieszczeniach dydaktycznych, dokonano analizy 28 planów realizacji podstawy programowej na II i III etapie edukacyjnym, przeprowadzono sondaż diagnostyczny wśród 11 nauczycieli oraz 42 uczniów obu typów szkół. Badaniom ewaluacyjnym postawiono określone cele i opisujące je pytania badawcze, które porządkują prezentację wyników. Nacisk globalny w ewaluacji postawiono na ustalenie poziomu atrakcyjności stosowania TIK w percepcji nauczycieli i uczniów, co jest ważną przesłanką do końcowej interpretacji uzyskanych danych. Przed przystąpieniem do prezentacji wyników badań należy dodać, że analiza stanu zmiennych zawartych w pytaniach badawczych dążyła także do udzielenia odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób dostęp nauczycieli do zasobów TIK w szkole wiąże się z faktycznym wykorzystywaniem TIK w czasie zajęć? W związku z tym w wybranych problemach badawczych uzupełniano poszukiwania dodatkowymi pytaniami o wiązania zmiennych. 1. Wyniki badań ewaluacyjnych oraz ich analiza 1.1. Stan zasobów TIK w Szkole Podstawowej Nr 213 w Łodzi oraz w Gimnazjum Publicznym Nr 49 w Łodzi Zasoby TIK w obu szkołach tworzą: -2 tablice multimedialne z oprzyrządowaniem komputera, oprogramowania do nauki języka angielskiego (1 pracownia), historii i WOS (1 pracownia) oraz zintegrowanego z tablicami rzutnika multimedialnego, -16 komputerów stacjonarnych, będących wyposażeniem pracowni komputerowej wraz z rzutnikiem multimedialnym, - stałego w całym budynku szkół dostępu do WiFi, z zastrzeżeniem możliwości wykorzystania dostępu w pracowniach z urządzeniami odbiorczymi. Powyższe dane świadczą o niskim poziomie dostępności nauczycieli do zasobów TIK- mniej niż połowa sal dydaktycznych ów dostęp gwarantuje. W uzupełnieniu ustalono, że poziom umiejętności wykorzystania zasobów TIK w samoocenie nauczycieli jest wysoki (8 na 11 nauczycieli), co daje podstawy do sformułowania opinii o niewystarczającym zasobie TIK w badanych szkołach vs nauczycielski poziom umiejętności ich wykorzystania. 1.2. Plan zastosowania i stan wykorzystania TIK w procesie kształcenia formalnego przez nauczycieli w Szkole Podstawowej Nr 213 w Łodzi (II etap) oraz w Gimnazjum Publicznym Nr 49 w Łodzi (III etap) Tytułowy problem badawczy rozpatrywano w dwóch uzupełniających się perspektywach czasowych: 2
- na tzw. planowanym wejściu do procesu kształcenia (analiza dokumentów formalnych- planów realizacji podstawy programowej dla każdego z etapów kształcenia na I okres szkolny, - na wyjściu poprzez sondowanie nauczycieli deklarujących wykorzystanie zasobów TIK na koniec I okresu szkolnego. 1.2.1. Narzędzia i częstotliwość wykorzystania zasobów TIK zaplanowana przez nauczycieli do realizacji zajęć lekcyjnych w badanych szkołach Na II etapie edukacyjnym nie zaplanowano wykorzystania tablic multimedialnych wraz z oprogramowaniem, w przypadku 8 planów realizacji przedmiotów szkolnych 1 zaplanowano wykorzystanie zasobów sieciowych, a w przypadku czterech przedmiotów oprogramowanie komputerów specyficzne dla danego przedmiotu nauczania. Częstotliwość wykorzystania zasobów TIK w fazie planowania zmierzono liczbą godzin, jaką zaplanowano do wykorzystania określonych zasobów 2, i tak: - dla zasobów sieciowych na tym etapie kształcenia przedział godzin wynosi od 8 godzin do 90 godzin (średnio na przedmiot szkolny z wyłączeniem WF 3 20,7 godziny dydaktycznej), - dla oprogramowania od 10 do 30 godz. (śr. 8,5). Na III etapie zaplanowano wykorzystanie wszystkich dostępnych zasobów TIK, w tym: - dwa plany przewidziały wykorzystanie tablicy multimedialnej wraz z jej oprogramowaniem (135 godzin oraz 90 godzin), - 13 planów przedmiotowych uwzględniło wykorzystanie zasobów sieciowych (od 5 do 120 godzin, śr. 19,4 na przedmiot) - 8 planów uwzględniało wykorzystanie specyficznego dla przedmiotu oprogramowania komputerowego. Warto zauważyć, że na 16 przedmiotów szkolnych (bez WF) połowa planów dla III etapu przewidziała wykorzystanie co najmniej dwóch typów zasobów TIK, natomiast na II etapie w takiej sytuacji znalazły się 3 przedmioty. Uogólniając można stwierdzić, że zakres planowania wykorzystania TIK odpowiada samoocenie poziomu nauczycielskich umiejętności wykorzystania zasobów TIK. 1.2.2. Stan i częstotliwość wykorzystania narzędzi (zasobów) TIK w realizacji zajęć lekcyjnych w badanych szkołach W zasadzie można stwierdzić, że stan wykorzystania TIK nie różni się w świetle deklaracji nauczycieli od stanu zaplanowania, co można w dużym uproszczeniu wskazać różnicą średniej godzin: - dla II etapu 3,7 godziny mniej niż zaplanowano w zakresie wykorzystania zasobów sieciowych oraz 1,7 godziny w zakresie oprogramowania komputerowego, specyficznego dla przedmiotu kształcenia 1 Dla uproszczenia w dalszej części posłużono się skrótem przedmioty 2 Do rzetelnego pomiaru częstotliwości należy ustalić okresowy wymiar godzin dla poszczególnych przedmiotów, badając wzajemne proporcje 3 Ze względu na specyfikę przedmiotu 3
- dla III etapu w pełni zrealizowano plan wykorzystania oprogramowania tablicy multimedialnej, 4,3 godziny mniej niż zaplanowano wykorzystano zasoby sieciowe, 2,5 godziny mniej zajęć wykorzystujących komputerowe oprogramowanie co reasumując daje podstawę do stwierdzenia, że zasoby TIK są uwzględniane i wykorzystywane w pracy dydaktycznej nauczycieli obu szkół (etapów kształcenia). 1.3. Poziom atrakcyjności procesu kształcenia z zastosowaniem TIK w percepcji uczniów i nauczycieli W percepcji nauczycieli, zarówno ogólny poziom atrakcyjności jak i atrakcyjności własnych zajęć z wykorzystaniem TIK, jest wysoki. Percepcję uczniów kształtowało dualne (wzajemnie kontrolujące się) podejście zapytano ich o preferencje własnego stylu uczenia się w czasie zajęć oraz preferencje sposobu postępowania nauczyciela na zajęciach dydaktycznych 4. W kafeterii proponowanych odpowiedzi zawarto style uczenia się z wykorzystaniem TIK oraz sposoby organizowania zajęć przez nauczyciela (czy też metody pracy nauczyciela) uwzględniające zastosowanie TIK. Dodatkowo zapytano o preferowane przedmioty szkolne 5 kontrolując je wobec przedmiotów, które wskazali nauczyciele jako wykorzystujące TIK. Uczniowie szkoły podstawowej -9 uczniów II etapu (przy N=14) wskazało wśród preferowanych stylów uczenia się styl wykorzystujący pracę z komputerem na lekcji na poziomie równym z zajęciami opartymi na prezentacji obrazu (ilustracji, filmu). 7 uczniów wskazało w preferencjach styl słuchowy, oparty na aktywności werbalnej nauczyciela, 6 z kolei lubi uczyć się z wykorzystaniem gier i tekstów na tablicy interaktywnej. Preferencje nauczycielskiego sposobu organizowania zajęć potwierdzają atrakcyjność dla uczniów komputera (10 osób), gier interaktywnych (7) i obrazu (8 uczniów). Podobny rozkład odpowiedzi ujawnił się wśród uczniów III etapu- po 17 uczniów (przy N=28) wybrało 6 styl uczenia się związany z tablicą (13 w pytaniu kontrolnym), komputerem (16) i słuchaniem ( 19 uczniów wskazało ciekawe opowiadanie nauczyciela jako preferowany sposób organizowania zajęć), 13 uczniów preferuje także styl oparty na oglądzie obrazu (17 wskazało pokaz). Wśród uczniów II i III etapu trudno dostrzec dominację w preferencjach stylów czy metod pracy opartych na TIK, ale nie wyklucza to stwierdzenia wysokiego poziomu atrakcyjności takich zajęć- w obu podejściach ponad połowa uczniów obu etapów wskazuje TIK w preferencjach. Wybór preferowanych przedmiotów szkolnych jest istotnie rozproszony i trudno wnioskować o zdecydowanej przewadze atrakcyjności przedmiotów często wykorzystujących TIK nad przedmiotami rzadko wykorzystującymi czy bez stosowania TIK w procesie kształcenia. 4 Uczniowie mogli wskazać trzy preferencje w każdym z pytań bez hierarchizacji 5 ograniczając wybór do trzech 6 użyto skrótu myślowego 4
2. Wioski końcowe z badań ewaluacyjnych Należy zauważyć, że specyfika terenu przeprowadzonych badań ewaluacyjnych (mowa tu o liczebności badanych nauczycieli i uczniów) nie pozwala na jednoznaczne, obiektywne wnioskowanie, dlatego nie możemy stwierdzić ani faktu wpływu zastosowania TIK na podniesienie poziomu zainteresowania uczniów procesem kształcenia, ani tym bardziej poziomu wpływu TIK na przebieg tego procesu. Wyniki pozwalają jednak ustalić, że TIK jest narzędziem stosowanym w szkołach w ogólnie przeciętnej częstotliwości, uatrakcyjniającym proces kształcenia w percepcji nauczycieli i uczniów, jednak stan zasobów TIK wydaje się nie zaspokajać potrzeb w tym zakresie. Ujawnione w badaniach tendencje powinny być monitorowane w dalszym ciągu, zakładając pogłębienie ustalenia stanu pojedynczych zmiennych. 5