II SA/Rz 254/18, Przyznawanie świadczenia pielęgnacyjnego w świetle wyroku TK w sprawie K 38/13. - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie LEX nr 2494696 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 10 kwietnia 2018 r. II SA/Rz 254/18 Przyznawanie świadczenia pielęgnacyjnego w świetle wyroku TK w sprawie K 38/13. TEZA aktualna Niedokonanie przez ustawodawcę zmiany treści art. 17 ust. 1b u.ś.r. zgodnie ze stanowiskiem TK powoduje, że w tak ukształtowanym stanie prawnym, przy rozpatrywaniu od tej daty wniosków o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego składanych przez opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej - wobec wynikającego z tego wyroku wymogu ich równego traktowania bez względu na moment powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki - organy mają obowiązek zbadać, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania tego świadczenia z wyłączeniem tej części przepisu art. 17 u.ś.r., która z tym dniem została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną. UZASADNIENIE Skład orzekający Przewodniczący: SWSA Elżbieta Mazur-Selwa. Sędziowie WSA: Ewa Partyka Piotr Godlewski (spr.). Sentencja Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2018 r. sprawy ze skargi R. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w (...) z dnia (...) grudnia 2017 r. nr (...) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję i decyzję Prezydenta Miasta (...) z dnia (...) grudnia 2017 r. nr (...). Uzasadnienie faktyczne Przedmiotem skargi R.G. jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w T. (dalej: SKO lub Kolegium) z dnia (...) grudnia 2017 r. nr (...) dotycząca odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Z uzasadnienia tej decyzji i pozostałych akt administracyjnych sprawy wynika, że po rozpatrzeniu wniosku R.G. z dnia (...) listopada 2011 r., Prezydent Miasta T. decyzją z (...) grudnia 2017 r. nr (...) - działając na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257 z późn. zm., dalej: k.p.a.) oraz art. 17, art. 24 i art. 26 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1952, dalej: u.ś.r.) - odmówił przyznania jej świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym w stopniu znacznym ojcem J.G.,
ur. (...) sierpnia 1936 r. Powodem odmowy był fakt, że niepełnosprawność J.G. datowana od 2004 r. nie powstała przed 18 rokiem życia lub przed 25 rokiem życia w przypadku nauki w szkole lub w szkole wyższej. W odwołaniu skarżąca wskazała na krzywdzący charakter decyzji. W jej ocenie nie jest słuszne stanowisko, że wobec powstania u jej ojca niepełnosprawności po 18 roku życia, świadczenie nie przysługuje. Podała, że jest osobą samotnie wychowującą córkę, od wielu lat opiekuje się ojcem. Zawnioskowała o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. SKO nie uznało odwołania i wymienioną na wstępie decyzją z dnia 19 grudnia 2017 r. - powołując w podstawie prawnej art. 138 1 pkt 1 k.p.a. - utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu podało, że J.G. będący wdowcem, legitymuje się wydanym na stałe orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia (...) marca 2007 r. R.G. jest jego córką, która nie pracuje zawodowo, nie prowadzi działalności gospodarczej, nie posiada gospodarstwa rolnego i jak wynika z jej oświadczenia z (...) listopada 2017 r., opiekuje się niepełnosprawnym ojcem. SKO cytując treść art. 17 ust. 1, 1a i 1b u.ś.r. oraz powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. K 38/13 wskazało, że nie podziela stanowiska organu I instancji o odmowie przyznania świadczenia na podstawie art. 17 ust. 1b u.ś.r., który to przepis uznany został za niekonstytucyjny. Wynikająca z niego przesłanka w postaci daty powstania niepełnosprawności nie może być więc podstawą odmowy przyznania wnioskowanego świadczenia. Kolegium wyjaśniło, że w kontrolowanej sprawie zachodzi jednak inna okoliczność powodująca, że świadczenie pielęgnacyjne nie może być przyznane, a mianowicie sposób sprawowania opieki przez wnioskodawczynię nad ojcem. Odwołująca nie mieszka razem z niepełnosprawnym ojcem. Odległość między miejscami ich zamieszkania wynosi ok. 3,4 km Jak podała sama wnioskodawczyni, zamieszkuje wraz z córką K. (oświadczenie z (...) listopada 2017 r.), a opiekę nad ojcem sprawuje codziennie i osobiście (oświadczenie z (...) listopada 2017 r.). Z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego wynika, że J.G. jest osobą sparaliżowaną od pasa, porusza się przy pomocy wózka inwalidzkiego i wymaga opieki osób drugich. Zatem jego stan zdrowia wymaga stałej opieki drugiej osoby. Córka nie zapewnia mu jednak opieki, z powodu której musiałaby zrezygnować z zatrudnienia lub go nie podejmować. Zdaniem SKO, zakres i obraz opieki jaki wyłania się z akt sprawy wskazuje, że odwołująca nie sprawuje stałej opieki nad niepełnosprawnym ojcem. Zauważyło też, że na dzieciach ciąży obowiązek alimentacyjny, w tym sprawowanie opieki nad rodzicami. W skardze złożonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie na decyzję Kolegium skarżąca zawnioskowała o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Wyjaśniła, że jest matką samotnie wychowującą córkę, która we wrześniu 2017 r. ukończyła 18 lat. Jak podała, nie wpływało to na opiekę nad niepełnosprawnym ojcem, którą sprawuje stale. Przesłanka odległości pomiędzy miejscami zamieszkiwania nie stanowi kryterium warunkującego przyznanie wnioskowanego świadczenia. W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie i podtrzymało argumenty wskazane w
uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Uzasadnienie prawne Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2188 z późn. zm.), sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Jej zakres wyznacza art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 z późn. zm., dalej p.p.s.a.), wg którego sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Stosownie do art. 145 p.p.s.a., Sąd zobligowany jest do uchylenia decyzji bądź postanowienia (jeżeli dotknięte są naruszeniem prawa materialnego które miało wpływ na wynik sprawy, naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania bądź innym naruszeniem przepisów postępowania jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy), do stwierdzenia ich nieważności lub ich wydania z naruszeniem prawa (jeżeli zachodzą przyczyny określone w k.p.a. lub innych przepisach). Przedmiotem zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji jest odmowa (chociaż z odmiennych przyczyn) przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym w stopniu znacznym ojcem. Stosując wskazane wyżej kryteria kontroli Sąd stwierdził, że skarga zasługuje na uwzględnienie, gdyż tak decyzja SKO jak i decyzja organu I instancji dotknięte są wadami, które wykluczają uznanie prawidłowości zawartych w nich rozstrzygnięć. Materialnoprawną podstawę tych decyzji stanowiły przepisy u.ś.r. Zgodnie z jej art. 17 ust. 1, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu, 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, 3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, 4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności - jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
W tym kontekście nie budzi wątpliwości, że zarówno skarżąca jak i jej ojciec w dacie złożenia wniosku spełniali przesłanki o jakich mowa w ust. 1 pkt 4 tego artykułu, tj. na skarżącej jako córce J.G. ciążył obowiązek alimentacyjny (nie zachodził przy tym przypadek do którego odnosi się ust. 1a), nie podejmowała ona zatrudnienia ani innej pracy zarobkowej w związku ze sprawowaniem opieki nad ojcem, który orzeczeniem Powiatowego Zespołu d/s Orzekania o Niepełnosprawności w T. z dnia (...) marca 2007 r. został zaliczony do znacznego stopnia niepełnosprawności (datowanego od (...) listopada 2004 r.), ze wskazaniami dotyczącymi m.in. korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. U podstaw odmowy przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego przez Prezydenta M. T. znalazła się jednak okoliczność, że niepełnosprawność powstała u niego po 18 (25) roku życia, co pozostaje w związku z treścią art. 17 ust. 1b u.ś.r., wg którego świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: 1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub 2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia. W ocenie Sądu, stanowisko zajęte przez organ I instancji jest nieprawidłowe. Jak trafnie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazało SKO, nie sposób w sprawie pominąć, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 (wszedł on w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw z dnia 23 października 2014 r., poz. 1443) stwierdził, że w zakresie w jakim przepis art. 17 ust. 1b u.ś.r. różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Skoro zatem na mocy opisanego wyroku TK stwierdzona została we wskazanym zakresie niezgodność powyższego przepisu z Konstytucją, to okoliczność ta jako rzutująca na sytuację prawną opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych nie może zostać pominięta przy ubieganiu się przez nie o świadczenie pielęgnacyjne. Przedmiotowy wyrok jest wyrokiem zakresowym, czyli takim, w którym Trybunał stwierdza zgodność albo niezgodność z Konstytucją przepisu prawnego w określonym (podmiotowym, przedmiotowym lub czasowym) zakresie jego zastosowania. Wyrok ten nie wywołuje więc skutku określonego w art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji w postaci utraty mocy obowiązującej całego zakwestionowanego aktu normatywnego albo jego jednostki redakcyjnej (w niniejszym przypadku całego przepisu art. 17 ust. 1b), a jedynie wywodzonej z danego przepisu określonej normy prawnej. Wyrok TK z dnia 21 października 2014 r. odnosi się do negatywnego zakresu przepisu art. 17 ust. 1b u.ś.r., na co wskazuje zwrot "w zakresie, w jakim różnicuje". Istotą tego rozstrzygnięcia jest uznanie za niezgodne z konstytucyjną zasadą równości pominięcie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego innych osób niż wskazane w tym przepisie, przy czym niekonstytucyjności takiego ograniczenia Trybunał upatruje w zróżnicowaniu prawa
podmiotowego opiekunów osób niepełnosprawnych ze względu na wiek powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Skutkuje to koniecznością takiej wykładni przepisów, aby jej wynik nie był sprzeczny ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału. Dokonując takiej w odniesieniu do art. 17 ust. 1b u.ś.r. należy więc stwierdzić, że w stosunku do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, których niepełnosprawność powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia, przepis ten jest zgodny z Konstytucją i nie ma przeszkód prawnych do jego stosowania. Utracił on jednak przymiot konstytucyjności w stosunku do opiekunów osób wymagających opieki, których niepełnosprawność powstała później i względem nich oceny spełnienia przesłanek niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego należy dokonywać z pominięciem kryterium momentu powstania niepełnosprawności, jako uniemożliwiającego uzyskanie tego świadczenia (por.m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 lipca 2017 r. I OSK 1600/16 (LEX nr 2376723), z dnia 14 czerwca 2017 r. I OSK 2920/16 (LEX nr 2326429), z dnia 26 maja 2017 r. I OSK 479/16 (LEX nr 2328756), z dnia 20 kwietnia 2017 r. I OSK 2593/16 (LEX nr 2332965), z dnia 2 marca 2017 r. I OSK 2407/16 (LEX nr 2282068), z dnia 14 grudnia 2016 r. I OSK 1614/16 (LEX nr 2190248). Chociaż Trybunał w uzasadnieniu wydanego wyroku wskazał, że skutkiem jego wejścia w życie nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b u.ś.r., ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie prawa do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa, w aktualnej sytuacji prawnej nie jest dopuszczalne oparcie decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie tej części przepisu art. 17 ust. 1b, której niekonstytucyjność została stwierdzona. Trybunał nie skorzystał bowiem z możliwości odroczenia utraty mocy obowiązującej derogowanej części tego przepisu (art. 190 ust. 3 Konstytucji RP), co oznacza, że bezpośrednim skutkiem orzeczenia jest utrata domniemania konstytucyjności przez art. 17 ust. 1b we wskazanym zakresie z dniem publikacji w Dzienniku Ustaw (23 października 2014 r.). Niedokonanie przez ustawodawcę zmiany treści art. 17 ust. 1b u.ś.r. zgodnie ze stanowiskiem TK powoduje, że w tak ukształtowanym stanie prawnym, przy rozpatrywaniu od tej daty wniosków o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego składanych przez opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej - wobec wynikającego z tego wyroku wymogu ich równego traktowania bez względu na moment powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki - organy mają obowiązek zbadać, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania tego świadczenia z wyłączeniem tej części przepisu art. 17 u.ś.r., która z tym dniem została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną. Dokonując zatem odmiennej wykładni art. 17 ust. 1b u.ś.r. Prezydent M. T. wydał rozstrzygnięcie w oparciu o niekonstytucyjną normę prawną i z naruszeniem art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. O ile okoliczność tę w wyniku wniesionego odwołania zasadnie uwzględniło SKO, to samo
dopuściło się naruszeń przepisów prawa materialnego i procesowego skutkujących wadliwością wydanej przez siebie decyzji. W tym zakresie należy podkreślić, że art. 17 ust. 1 u.ś.r. jako przesłankę od spełnienia której uzależnione jest przysługiwanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej wskazuje sprawowanie opieki nad wymienionymi w nim osobami. Sposób jej sprawowania nie został w u.ś.r. określony. W związku z tym należy go rozpatrywać przez pryzmat celu tej regulacji, z której wynika, że musi mieć ona charakter stały bądź długotrwały i odnosić się do wszystkich niezbędnych potrzeb życiowych osoby pozostającej pod opieką, których to z uwagi na niepełnosprawność nie jest w stanie sama sobie zapewnić (w myśl wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 lutego 2017 r. I OSK 2201/15, LEX nr 2240790, "określenia stała lub długoterminowa wskazują, że nie może to być opieka świadczona niecodziennie, a nawet jeżeli codziennie, to tylko przez część doby, zatem sporadycznie"). Jak wynika z przeprowadzonego (...) listopada 2017 r. u R.G. wywiadu środowiskowego, mimo oddzielnego zamieszkiwania, codziennie przychodzi do ojca, świadcząc mu pomoc we wszystkich czynnościach i zabezpieczając jego potrzeby bytowe. Wg oświadczenia R.G. z (...) listopada 2017 r., obejmuje to sprzątanie, gotowanie, wizyty u lekarza, dozowanie leków oraz inne konieczne czynności (w odwołaniu od decyzji organu I instancji dodatkowo podniosła, że opiekę tę sprawuje od wielu lat). Koreluje to z pochodzącym z tej samej daty oświadczeniem J.G., wg którego jest osobą samotną, a córka w ramach sprawowanej opieki pomaga mu we wszystkich czynnościach życia codziennego. Kolegium stwierdzając, iż wnioskodawczyni nie mieszka wraz z ojcem oraz powołując się na ustaloną przez siebie przy pomocy aplikacji "Mapa Polski" odległość 3,41 km pomiędzy ich miejscami zamieszkania wskazało, że stwierdzony w ramach wywiadu środowiskowego z (...) listopada 2017 r. stan zdrowia J.G. (paraliż dolnej części ciała, poruszanie się przy pomocy wózka inwalidzkiego) w sposób oczywisty wymaga konieczności stałej opieki innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. W ocenie Kolegium, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika jednak, by taką stałą opiekę zapewniała mu córka, a skoro takiej nie sprawuje, nie jest tym samym pozbawiona możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej, a w konsekwencji sprawowania opieki częściowej (np. po godzinach pracy) w ramach ciążącego na niej obowiązku alimentacyjnego. Wg Sądu, stanowisko SKO jawi się jako całkowicie nieadekwatne względem powyższych okoliczności, wykazując brak spójności argumentacji, a wręcz jej wewnętrzną sprzeczność wynikającą z uznania, że ojciec skarżącej w sposób nie budzący wątpliwości wymaga stałej opieki innej osoby, a jednocześnie - bez odniesienia się w jaki sposób i przez kogo - dezawuuje takie jej sprawowanie przez skarżącą, wywodząc to wyłącznie z faktu ich odrębnego zamieszkiwania. Nie kwestionując wynikającego z art. 128 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy obowiązku alimentacyjnego skarżącej względem ojca (do czego nawiązuje art. 17 ust. 1 pkt 4 u.ś.r.), Kolegium chociażby poprzez brak odniesienia do okoliczności opisanych w wywiadzie środowiskowym i złożonych oświadczeniach nie wykazało zasadności tego twierdzenia. Tak samo należy ocenić ogólnikowe i pozbawione minimalnego wyjaśnienia stwierdzenie, że
wyłaniający się z akt sprawy zakres i obraz opieki ze strony skarżącej nie pozbawia jej możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej oraz że może być on realizowany w takim samym stopniu chociażby w postaci usług opiekuńczych przez powołane do tego instytucje. Zdaniem Sądu, Kolegium całkowicie niezasadnie wywodzi w powyższych okolicznościach spełnienie wymogu stałego sprawowania opieki przez skarżącą nad ojcem od wspólnego ich zamieszkiwania. Taki warunek (a tym bardziej kryterium prowadzenia przez opiekuna i osobę pozostająca pod opieką wspólnego gospodarstwa domowego) nie wynika z wykładni art. 17 ust. 1 u.ś.r., który przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wiąże z niepodejmowaniem lub rezygnacją z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną. W kontekście tego przepisu nie można oczywiście wykluczyć sytuacji w której sprawowanie opieki - z uwagi chociażby na stan zdrowia osoby pod nią pozostającej - wymagałoby stałego z nią przebywania (co w praktyce mogłoby się wiązać ze wspólnym zamieszkiwaniem) bądź korzystania w sprawowaniu tej opieki z pomocy innych osób, niemniej wymaga to każdorazowo dokładnego sprawdzenia i uzasadnienia. W rozpoznawanej sprawie okoliczności przemawiających za przyjęciem takiej sytuacji Kolegium nie wykazało, mimo że z akt sprawy pośrednio wynika, że zarówno organ I jak i II instancji dostrzegały potrzebę poczynienia dodatkowych ustaleń W odniesieniu do organu I instancji świadczy o tym pismo z dnia (...) listopada 2017 r. Nr (...), w którym Dział Świadczeń Społecznych Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w T. zwraca się do Dyrektora tego Ośrodka z prośbą o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego u J.G. (w miejscu jego zamieszkania) z ubiegającą się o świadczenie pielęgnacyjne nad nim R.G., w celu weryfikacji okoliczności dotyczących sprawowania opieki o której mowa w art. 17 ust. 1 u.ś.r. (wywiad z dnia (...) listopada 2017 r. został przeprowadzony w miejscu zamieszkania wnioskodawczyni). Jakkolwiek rezygnacja organu I instancji z przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania J.G. mogła wydawać się zasadna z powodu przyczyny dla której odmówił on przyznania wnioskodawczyni prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, tj. z powodu daty powstania niepełnosprawności osoby podlegającej opiece (abstrahując od jej prawidłowości), kwestia ta została niezauważona bądź pominięta przez SKO, czyniące następnie własne ustalenia dotyczące odległości miejsca zamieszkania skarżącej i jej ojca. Na dołączonym do akt sprawy wydruku mapy z zaznaczonym przebiegiem tej trasy została jednak uczyniona niepodpisana adnotacja o treści: "Jak J.G. pozostaje sam na noc, skoro porusza się przy pomocy wózka inwalidzkiego? Jest też sparaliżowany od pasa. Tak wywiad środowiskowy. Może nowy wywiad?"). W ocenie Sądu, w kontekście motywów odmowy przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego jakimi kierowało się Kolegium, przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania J.G. było jak najbardziej celowe a wręcz niezbędne dla ustalenia, czy skarżąca jest jedyną osobą sprawującą opiekę, czy faktycznie ją sprawuje, w jaki sposób i od kiedy, czy potwierdzają to inne osoby (sąsiedzi), ile czasu poświęca tej opiece, czy ma ona charakter całodobowy, czy z jej ojcem ktoś zamieszkuje, czy może on pozostawać sam w mieszkaniu i na jak długo, z jaką częstotliwością wymaga podawania leków itp. Ustalenie
tych okoliczności z pewnością byłoby pomocne dla podjęcia właściwego rozstrzygnięcia w sprawie, z czego SKO niezasadnie zrezygnowało. Tym samym nie wykazało w sposób przekonujący zasadniczej dla odmowy przyznania świadczenia kwestii, że wnioskodawczyni nie sprawuje stałej opieki nad ojcem. Z uwagi na przytoczoną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji argumentację należy stwierdzić również brak odniesienia się do tak istotnego aspektu sprawy, jak pobieranie przez skarżącą od 1 listopada 2016 r. do 31 października 2017 r. w związku z opieką nad niepełnosprawnym ojcem specjalnego zasiłku opiekuńczego (informacja o tym zawarta jest w uzasadnieniu decyzji organu I instancji). Podkreślić w związku z tym należy, że art. 16a ust. 1 u.ś.r. przewiduje w istocie taki sam warunek przyznawania specjalnego zasiłku opiekuńczego (tj. sprawowania stałej opieki), jak odnoszący się do świadczenia pielęgnacyjnego art. 17 ust. 1 tej ustawy; wobec odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego nie zostały wyjaśnione przyczyny świadczące o tym, że wnioskodawczyni przestała go spełniać (zgodnie z art. 16a ust. 1 u.ś.r., specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. W tej sytuacji należało uznać, że wskazane przez organy administracji przyczyny dla których odmówiono przyznania skarżącej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego bądź nie zachodziły (brak spełnienia kryterium wieku powstania niepełnosprawności), bądź nie zostały w należyty sposób wykazane (brak sprawowania opieki w sposób stały). Przekłada się to na stwierdzone przez Sąd przy ich wydawaniu naruszenie przepisów prawa materialnego związane z błędną wykładnią art. 17 ust. 1 i 1b u.ś.r., jak też uchybieniu przepisom postępowania, w tym wyrażonej w art. 7 k.p.a. zasadzie prawdy obiektywnej (w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli), wynikającej z art. 8 k.p.a. zasadzie pogłębiania zaufania obywateli (nakazującej organom administracji publicznej prowadzenie postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej), a także naruszeniu art. 77 1 k.p.a. (zobowiązującym organy administracji publicznej do zebrania i rozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego) i art. 80 k.p.a. (wg którego organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona). W stosunku do zaskarżonej decyzji należy także wskazać na naruszenie przy jej wydawaniu art. 138 1 pkt 1 k.p.a., wg którego organ odwoławczy wydaje decyzję, w której utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję. Wprawdzie Kolegium podzieliło stanowisko organu I instancji co do nieprzysługiwania skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego (co uzasadniało
co do zasady utrzymanie w mocy decyzji Prezydenta M. T.), jednak w uzasadnieniu swej decyzji powołało się na zupełnie inną przesłankę jego odmowy. Abstrahując, że również ona w świetle zebranego materiału dowodowego nie znalazła potwierdzenia, właściwym trybem w tej sytuacji było uchylenie decyzji organu I instancji w całości i orzeczenie w tym zakresie co do istoty sprawy (art. 138 1 pkt 2 k.p.a.). Niejako już na marginesie trzeba również zauważyć, że część dokumentacji w aktach administracyjnych organu I instancji opatrzona jest datami wcześniejszymi od daty złożenia wniosku (m.in. oświadczenie R.G. i J.G., wywiad środowiskowy). Z ich treści wynika sporządzenie na potrzeby innych toczących się postępowań, co wobec braku stosownych wyjaśnień organów może budzić wątpliwości odnośnie ich aktualności i możliwości wykorzystania dla potrzeb niniejszego postępowania. Podsumowując, zastosowanie w sprawie ww. przepisów w sposób w jaki uczyniły to organy prowadziłoby do niedopuszczalnego ukształtowania sytuacji prawnej skarżącej w postaci odmowy przyznania jej świadczenia pielęgnacyjnego, co w świetle zebranego materiału dowodowego należało uznać co najmniej za przedwczesne. W opisanych okolicznościach konieczne było więc wyeliminowanie z obrotu prawnego tak zaskarżonej decyzji, jak i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji. Wskazania co do dalszego postępowania dla organów administracji wynikają wprost z przedstawionych powyżej rozważań odnoszących się do stosowania normy art. 17 ust. 1 i ust. 1b u.ś.r. oraz konieczności uzupełnienia materiału dowodowego w sprawie i jego właściwej oceny. Zaznaczyć trzeba, że chociaż część uwag odnosiła się tylko do zaskarżonej decyzji, niemniej do ich uwzględnienia w przypadku uprawomocnienia się niniejszego wyroku zobowiązany będzie w pierwszej kolejności Prezydent M. Tarnobrzega, jako organ administracji orzekający w I instancji. Z opisanych wyżej względów, na podstawie art. 145 1 pkt 1 lit. a i c) p.p.s.a. Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.