czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1257, dalej "k.p.a.") oraz art. 17 ust. 1 pkt 4 w zw.

Transkrypt

1 II SA/Rz 1144/17, Świadczenie pielęgnacyjne a data powstania niepełnosprawności osoby objętej opieką. - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie LEX nr Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 7 grudnia 2017 r. II SA/Rz 1144/17 Świadczenie pielęgnacyjne a data powstania niepełnosprawności osoby objętej opieką. TEZA aktualna Z art. 17 ust. 1b u.ś.r. nie można wywodzić nomy warunkującej przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności osoby objętej opieką. UZASADNIENIE Skład orzekający Przewodniczący: SWSA Paweł Zaborniak (spr.). Sędziowie WSA: Elżbieta Mazur-Selwa Maciej Kobak. Sentencja Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 grudnia 2017 r. sprawy ze skargi L. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia (...) sierpnia 2017 r. nr (...) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję i decyzję Wójta Gminy (...) z dnia (...) lipca 2017 r. nr (...). Uzasadnienie faktyczne Przedmiotem skargi L.B. jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w R., dalej "Kolegium", z dnia (...) sierpnia 2017 r., nr (...), wydana w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Z akt administracyjnych sprawy wynika, że wnioskiem z dnia 14 czerwca 2017 r. L.B. zwróciła się do organu o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką M.S. Decyzją z dnia (...) lipca 2017 r. znak: (...) Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej działając z up. Wójta Gminy B. odmówił przyznania świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad osobą M.S., ur. (...) marca 1938 r., która legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie organ I instancji wyjaśnił, że niepełnosprawność M.S. powstała po 25 roku życia, a ustalony znaczny stopień niepełnosprawności datuje się od 24 lutego 2017 r. Zatem w świetle art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (j.t. Dz. U. z 2016 r. poz z późn. zm., dalej "u.ś.r.") nie została spełniona przesłanka dotycząca momentu powstania niepełnosprawności. Od powyższej decyzji odwołała się L.B. zarzucając naruszenie art. 7, art. 77 ustawy z dnia 14

2 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1257, dalej "k.p.a.") oraz art. 17 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 17 ust. 1a i 1 b u.ś.r. oraz zarzucając nieuwzględnienie treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt 38/13. Opisaną na wstępie decyzją Kolegium - działając na podstawie art pkt 1 k.p.a. oraz art. 17 u.ś.r. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Kolegium przytoczyło art. 17 ust. 1 i ust. 1b u.ś.r. regulujący warunki ubiegania się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego oraz wskazujący osoby uprawnione do jego pobierania. Kolegium wyjaśniło, że z ustaleń faktycznych wynika, że matka wnioskodawczyni jest osobą w znacznym stopniu niepełnosprawną, posiada bowiem orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia (...) marca 2017 r. wydane przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w Ł., zgodnie z którym, została zaliczona do znacznego stopnia niepełnosprawności do dnia 31 marca 2019 r. ze wskazaniem, że ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od dnia 24 lutego 2017 r. jednakże nie można ustalić daty powstania niepełnosprawności. Brak możliwości ustalenia na podstawie zebranego materiału dowodowego, aby niepełnosprawność M.S. powstała przed 18 bądź 25 rokiem życia, co w świetle art. 17 ust. 1b u.ś.r. jest warunkiem ubiegania się o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, wyklucza możliwość przyznania jej opiekunowi prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Odnosząc się do skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego organ odwoławczy wyjaśnił, że stanowi on wskazówkę dla ustawodawcy, aby dokonał zmiany niekonstytucyjnego przepisu. Skutkiem wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. nie jest, ani uchylenie art. 17 ust. 1b u.ś.r. ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie prawa do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał Konstytucyjny orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b u.ś.r. Poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy, który - biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii - powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki. Mając powyższe na uwadze, wobec braku możliwości uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego odwołująca winna skorzystać z możliwości uzyskania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego składając stosowny wniosek o przyznanie takiego świadczenia do organu I instancji. W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie na powołaną na wstępie decyzję L.B. zaskarżyła ją w całości zarzuciła: I. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zw. z art. 190 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, mające wpływ na wynik sprawy - poprzez niewłaściwe zastosowanie normy prawnej wyrażonej w art. 17 ust. 1b u.ś.r., które doprowadziło do uznania, iż skarżącej nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne w związku ze sprawowaniem opieki nad niepełnosprawną matką z uwagi na moment powstania niepełnosprawności, bez uwzględnienia okoliczności, iż na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., zapadłego w sprawie o

3 sygn. akt K 38/13, doszło do uznania niekonstytucyjności części wskazanej powyżej normy prawnej w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną ze względu na datę powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki; II. naruszenie przepisów postępowania, w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy, tj.: 1.art. 6 i art. 8 k.p.a. poprzez odmowę przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na moment powstania niepełnosprawności jej matki, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 polegające na jawnej sprzeczności zaskarżonego rozstrzygnięcia z zasadą praworządności i zasadą pogłębiana zaufania obywateli do organów Państwa; 2.art. 7, art i art. 80 k.p.a. - poprzez nieustalenie stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy, niezbędnego do oceny zaistnienia wszystkich przesłanek wymaganych przez ustawodawcę do nabycia przez skarżącą uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego; 3.art i 3 k.p.a. - poprzez nieodniesienie się wszystkich istotnych argumentów podnoszonych przez stronę w uzasadnieniu odwołania, w tym do poglądów wyrażonych w orzeczeniach sądów administracyjnych, zaprezentowanych przez stronę w uzasadnieniu odwołania. Mając na uwadze przytoczone wyżej zarzuty zażądała uchylenia decyzji obu instancji. W odpowiedzi na skargę organ II instancji wniósł o jej oddalenie z przyczyn podniesionych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Uzasadnienie prawne Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje: Skarga jako zasadna, została przez Sąd uwzględniona w całości. Sąd administracyjny sprawuje w zakresie swej właściwości kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, co wynika z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1660). Zakres tej kontroli wyznacza art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369; zwana dalej w skrócie p.p.s.a.). Stosownie do tego przepisu Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Jednocześnie w myśl art. 145 p.p.s.a., Sąd zobligowany jest do uchylenia decyzji bądź postanowienia lub stwierdzenia ich nieważności, ewentualnie niezgodności z prawem, gdy dotknięte są one naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania, innym naruszeniem przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy, lub zachodzą

4 przyczyny stwierdzenia nieważności decyzji wymienione w art. 156 k.p.a. lub innych przepisach. W ramach kontroli legalności decyzji Sąd stosuje przewidziane prawem środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia (art. 135 p.p.s.a.). Przedmiotem skargi w niniejszej sprawie L.B. uczyniła decyzję SKO o utrzymaniu w mocy decyzji Wójta Gminy B. o odmowie przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką M.S. Odmowa przyznania tego świadczenia została uzasadniona tym, że zgodnie z treścią orzeczenia o stopniu niepełnosprawności M.S., jej niepełnosprawność powstała po 25 roku życia. Organy odmawiając spełnienia żądania wnioskodawczyni powołały się na art. 17 ust. 1b pkt 1 i 2 u.ś.r., który stanowi: świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: 1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub 2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia. SKO wyraźnie stwierdza w swym rozstrzygnięciu, że nie ustalenie w orzeczeniu o niepełnosprawności terminu powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, wyklucza możliwość przyznania opiekunowi, tj. skarżącej, prawa do wnioskowanego świadczenia pielęgnacyjnego. Mając na uwadze tak określoną przyczynę odmowy przyznania świadczenia, wskazać należy, iż skarga opiera się na naruszeniu prawa materialnego, co polegało na niewłaściwym zastosowaniu przez Organy obu instancji przytoczonego wyżej art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zw. z art. 190 Konstytucji RP. Treść tego zarzutu wprost odwołuje się do skutków wyroku TK z 21 października 2014 r., o sygn. akt K 38//13. W przytoczonym wyroku Trybunał orzekł, że art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjmuje się jednolicie, iż ww. wyrok nie wywołuje skutku określonego w art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji RP, tj. utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu normatywnego. Jednakże jednocześnie powoduje on konieczność przeprowadzania takiej wykładni przepisów u.ś.r., aby jej wynik (wykładnia apragmatyczna) nie był sprzeczny ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału. NSA w wyroku z 4 listopada 2016 r., I OSK 1578/16 (CBOSA), wskazał, że "jest niewątpliwe, że w myśl art. 188 pkt 1 Konstytucji RP, to Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją. (...) Niezależnie jednak od unormowania art. 188 pkt 1 Konstytucji RP, obowiązuje wynikająca z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP zasada ustrojowa bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji. Jedną z form bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy jest oparcie wyroku na stanowisku wyrażonym w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego".

5 Mając więc na względzie powyższe dyrektywy wykładni art. 17 ust. 1b u.ś.r. należało stwierdzić, że w stosunku do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, których niepełnosprawność powstała nie później, niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia, przepis art. 17 ust. 1b u.ś.r. jest zgodny z Konstytucją i nie ma przeszkód prawnych do jego stosowania. Natomiast w stosunku do opiekunów osób wymagających opieki, których niepełnosprawność powstała później, kryterium momentu powstania niepełnosprawności, jako uniemożliwiające uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego, utraciło przymiot konstytucyjności. W odniesieniu do tych osób ocena właściwego organu w zakresie spełnienia przesłanek niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego powinna być dokonywać z pominięciem tego niekonstytucyjnego kryterium. Wymaga akceptacji stanowisko orzecznictwa sądowoadministracyjnego, iż nie jest dopuszczalne oparcie decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i rozstrzygnięcia sądu w takiej sprawie na tej części przepisu art. 17 ust. 1b u.ś.r., która została uznana za niezgodną z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP (tak NSA w wyrokach z 6 lipca 2016 r., I OSK 223/16, z 2 sierpnia 2016 r., I OSK 923/16; z 7 września 2016 r., I OSK 755/16, z 21 października 2016 r., I OSK 1853/16, z 4 listopada 2016 r., I OSK 1578/16, i z dnia 10 listopada 2016 r., I OSK 1512/16, CBOSA). Stwierdzenie niekonstytucyjności części przepisu w wyroku zakresowym wywołuje domniemanie niekonstytucyjności tej zakwestionowanej części, a skoro sądy są związane orzeczeniem TK w zakresie dokonanej oceny zgodności z Konstytucją RP, to znaczy, że nie mogą uchylić się od tego związania przez wzgląd na jakiekolwiek treści zawarte w uzasadnieniu takiego orzeczenia, ponieważ uzasadnienie nie stanowi treści rozstrzygnięcia (tak NSA w wyroku z 7 września 2016 r., I OSK 755/16, CBOSA) WSA nie podziela stanowiska SKO, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie uchylił mocy obowiązującej art. 17 ust. 1b u.ś.r. i nie stanowi on podstawy do uchylenia decyzji przyznających prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, jak i nie kreuje nowego prawa do żądania świadczenia przez opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych jeżeli niepełnosprawność ich podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa, a ustawodawca nie dokonał dotąd zmiany omawianego przepisu to mimo, iż jest on niezgodny z Konstytucją RP, nadal obowiązuje w stanie prawnym i ma dla organów charakter bezwzględnie obowiązujący (tak WSA w Szczecinie w wyroku z 14 września 2017 r., II SA/Sz 761/17, LEX). Ponieważ nie jest dopuszczalne wydanie orzeczenia sądowego na podstawie przepisu, który w związku z wejściem w życie orzeczenia TK został uznany za niezgodny z Konstytucją RP, to uznać należało, że zarzuty skarżącej dotyczące naruszenia przez Organy art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zw. z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP mają usprawiedliwione podstawy (zob. wyrok NSA z dnia 14 grudnia 2016 r., sygn. akt I OSK 1614/16, CBOSA). Z tych względów Sąd uznał, że zaskarżona decyzja oraz decyzja Organu I instancji zostały wydane z naruszeniem art. 17 ust. 1b u.ś.r. i nie mogą pozostać w obrocie prawnym. Ponownie rozpoznając sprawę Organy uwzględnią na zasadzie art. 153 p.p.s.a. przedstawione wyżej stanowisko Sądu oraz wynikające z niego wskazówki interpretacyjne, przyjmując, że z art. 17 ust. 1b u.ś.r. nie można wywodzić nomy warunkującej przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności osoby objętej opieką.

6 Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd na podstawie art pkt 1 lit. a oraz art. 135 p.p.s.a. uchylił decyzje Organów obu instancji.