IV SA/Wr 208/18 - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu LEX nr Wyrok

Transkrypt

1 IV SA/Wr 208/18 - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu LEX nr Wyrok Skład orzekający Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 13 czerwca 2018 r. IV SA/Wr 208/18 UZASADNIENIE Przewodniczący: Sędzia WSA Gabriel Węgrzyn. Sędziowie WSA: Bogumiła Kalinowska, Alojzy Wyszkowski (spr.). Sentencja Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 13 czerwca 2018 r. sprawy ze skargi I. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego we W. z dnia (...), nr (...) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji. Uzasadnienie faktyczne Przedmiotem skargi jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego we W. z dnia (...) lutego 208 r., nr (...), którą po rozpatrzeniu odwołania I. K. (dalej: strona, skarżąca), utrzymało w mocy decyzję Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. działającego z upoważnienia Wójta Gminy D. z dnia (...) grudnia 2017 r., nr (...) odmawiającą przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad mężem. W uzasadnieniu organ odwoławczy przedstawił stan faktyczny sprawy wskazując, że w dniu (...) października 2017 r. strona zwróciła się z wnioskiem o przyznanie jej świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad mężem. Decyzją z dnia (...) października 2017 r. nr (...) Wójt odmówił wnioskodawczyni przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia (...) listopada 2017 r. uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji. Organ I instancji, po ponownym rozpatrzeniu sprawy decyzją z dnia (...) grudnia 2017 r. nr (...) odmówił przyznania skarżącej wnioskowanego świadczenia pielęgnacyjnego. W odwołaniu od tej decyzji skarżąca wniosła o uchylenie jej i przyznanie wnioskowanego świadczenia. W uzasadnieniu podniosła, że sprawuje stałą opiekę nad mężem, który nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji i wymaga całodobowej opieki. Dalej podkreśliła, że obowiązek alimentacyjny istniejący między współmałżonkami wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych.

2 Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia z dnia (...) lutego 208 r., nr (...) po rozpatrzenie odwołania i w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu wskazano, że podstawę materialnoprawną decyzji stanowił art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2017 r. poz z późn. zm.; zwanej dalej ustawa), zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu, 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, 3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, 4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej k.r.o.) ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności-jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Dalej organ odwoławczy wskazał, że świadczenie pielęgnacyjne, mające na celu częściowe zrekompensowanie uszczerbku w budżecie osoby rezygnującej z zatrudnienia z powodu konieczności sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną, adresowane jest przede wszystkim do osób, na których spoczywa obowiązek alimentacyjny. Stosownie do art. 128 k.r.o., obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Przepis art k.r.o. stanowi natomiast, że obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Takie same zobowiązanie wobec małżonków stanowią przepisy art. 23 i art. 27 zd. pierwsze k.r.o. Z ich treści wynika, że małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie i są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 23 k.r.o.) oraz są zobowiązani, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 27 zd. pierwsze k.r.o.). Pomimo tego, że przepisy k.r.o. nie przewiduje wprost istnienia obowiązku alimentacyjnego pomiędzy małżonkami to, z postanowień art. 23 i art. 27 zd., obowiązek wzajemnej pomocy małżonków, w tym obowiązek łożenia na utrzymanie współmałżonka, uzasadnia uwzględnienie tych przepisów przy ocenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, obok przepisów art. 128 i art k.r.o. W ocenie Kolegium prawnie możliwe jest przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na rzecz

3 współmałżonka jako innej osobie, na której ciąży obowiązek alimentacyjny. Dalej wskazać należy, że stosownie do art. 17 ust. 1a ustawy, osobom, o których mowa w ust. 1 pkt 4, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki: 1) rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 2) nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 3) nie ma osób, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z art. 17 ust. 5 świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli 1) osoba sprawująca opiekę: a) ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, b) ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów; 1) osoba wymagająca opieki: a) pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, b) została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu; 2) na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury; 3) na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów; 4) na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o

4 zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. W przedmiotowej sprawy Kolegium podało, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że mąż skarżącej legitymuje się - orzeczeniem z dnia (...) czerwca 2006 r. o znacznym stopniu niepełnosprawności (na stałe). Strona sprawuje nad mężem opiekę w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy. Matka męża strony żyje i nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Strona wraz z mężem mają pełnoletniego syna, który nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Syn posiada własną rodzinę i zamieszkuje razem ze stroną i jej mężem. Przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy, wbrew twierdzeniom organu I instancji, nie wyklucza możliwości przyznania świadczenia pielęgnacyjnego współmałżonkowi. Znajduje to zastosowanie wyłącznie w sprawach, w których o świadczenie pielęgnacyjne ubiega się inna niż współmałżonek osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny. Nie ma również podstaw do przyjęcia, aby zmiana przepisu art. 16a ust. 1 ustawy, która nastąpiła z dniem 15 maja 2014 r., poprzez dodanie małżonków do kręgu osób uprawnionych do specjalnego zasiłku opiekuńczego, miała na celu wykluczenie małżonków z kręgu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego i to tylko dlatego, że w treści ostatniego z tych przepisów nie są oni wprost wymienieni jako uprawnieni do świadczenia pielęgnacyjnego. Przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego stronie nie uniemożliwia również art. 17 ust. 1b ustawy, zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: 1) nie później niż do ukończenia 18 roku życia, 2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Następnie Kolegium podniosło, że Trybunał Konstytucyjny, wyrokiem z dnia 21 października 2014 r. (sygn. akt K 38/13), orzekł, że art. 17 ust. 1b ustawy w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Wyrok ten nie wywołuje wprawdzie skutku określonego w art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji RP, tj. utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu normatywnego, ale powoduje jednak konieczność takiej wykładni przepisów ustawy, aby jej wynik nie był sprzeczny ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału. Przyjmując taką wykładnię art. 17 ust. 1b ustawy do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, których niepełnosprawność powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia, powołany przepis jest zgodny z Konstytucją RP i nie ma prawnych przeszkód do jego stosowania. Natomiast w stosunku do opiekunów osób wymagających opieki, których niepełnosprawność powstała później, kryterium momentu powstania niepełnosprawności, jako uniemożliwiające uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego, utraciło przymiot konstytucyjności, a skoro tak - w odniesieniu do tych osób oceny spełnienia przesłanek niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego należy dokonywać z pominięciem tego kryterium. Kolegium zwróciło uwagę, że w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego

5 wielokrotnie wyrażono już pogląd, zgodnie z którym nie jest dopuszczalne oparcie decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na tej części przepisu art. 17 ust. 1b ustawy, która została uznana za niezgodną z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Dalej stwierdzono, że mając na uwadze treść art. 17 ust. 1a pkt 1 i 2 ustawy, że stronie nie może być przyznane świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad mężem gdyż: - matka męża strony żyje i nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, - strona i jej mąż mają pełnoletniego syna, który nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Wobec powyższych postanowień świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w pierwszej kolejności osobom spokrewnionym z osobą wymagającą opieki w stopniu pierwszym. Żaden rodzaj wykładni nie może prowadzić do takiego wyniku, że choć można potencjalnie przyznać małżonkowi świadczenie pielęgnacyjne, gdyż jest osobą, o której mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, tj. inną osobą, na której zgodnie z przepisami k.r.o. ciąży obowiązek alimentacyjny, to jednocześnie nie mieści się małżonek w zakresie znaczeniowym zwrotu użytego w art. 17 ust. 1a pkt 1 ustawy - "osobom, o których mowa w ust. 1 pkt 4 (...)". To, że art. 17 ust. 1a pkt 1 ustawy ma zastosowanie także do małżonka wynika zarówno z wykładni językowej tegoż unormowania, jak i z wykładni systemowej ustawy. Na powyższą decyzję strona wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu. W skardze zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy poprzez błędną wykładnię art. 17 ust. 1a pkt 1ustawy. Wobec powyższego wniosła o uwzględnienie skargi i uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji a także zobowiązanie wymienionych organów przez Sąd co do dalszego postępowania i zastosowanie przepisów ustawy zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 listopada 2014 r., I OSK 251/14. W uzasadnieniu skargi skarżąca powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych wywiodła, że w przedmiotowej sprawie winna być zastosowana wykładnia systemowa a nie językowa. Zdaniem skarżącej norma zawarta w art. 17 ust. 1 pkt 4 dotyczy zarówno małżonka jak i innych krewnych, na których ciąży obowiązek alimentacyjny. Pozbawienie małżonka realnej możliwości sprawowania opieki nad niepełnosprawnym współmałżonkiem, przez interpretację norm prawnych dopuszczającą wykluczenie go z grona osób uprawnionych do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji gdy żyją bliscy krewni niepełnosprawnego byłoby działaniem na szkodę rodziny jaką tworzą małżonkowie, czego nie da się zaakceptować w świetle norm konstytucyjnych. W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o oddalenie skargi podtrzymując swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Uzasadnienie prawne Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje: W myśl art. 1 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1066) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem

6 zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Zgodnie z art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1369, dalej jako p.p.s.a.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Skarga jest zasadna. Materialnoprawną podstawą zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, (Dz. U. z 2017 r. poz dalej ustawa), a przede wszystkim jej przepis art. 17 ust. 1 Przeprowadzona w powyższym zakresie kontrola wykazała, że zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I instancji - wydane zostały z naruszeniem przepisów prawa w zakresie wskazanym w art pkt 1 lit. a i c p.p.s.a., co powoduje, że decyzje te podlegają usunięciu z obrotu prawnego. Stosownie do powołanego art. 17 ust. 1 ustawy, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce lub ojcu, 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, 3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, 4) innym osobom na których zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności - jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zgodnie zaś z art. 17 ust. 1a, osobom innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w przypadku łącznego spełnienia następujących warunków: 1) rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawienia praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, 2) nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 3) nie ma osób, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Jednocześnie w myśl ust. 5 pkt 2 lit. a świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

7 Organ odwoławczy podał, że art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy nie wyklucza przyznania świadczenia pielęgnacyjnego współmałżonkowi, ale unormowanie to ma zastosowanie wyłącznie w sprawach, w których o omówione świadczenie ubiega się inna osoba niż współmałżonek. Z tym stanowiskiem nie sposób się zgodzić, ponieważ cel regulacji prawnych tj. pomoc rodzinom i ich członkom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej uzasadnia bezspornie swoje źródło w wartościach konstytucyjnych, które nakazywałyby przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego skarżącej. W związku z tym wykładnia celowościowa przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych będzie tu miała pierwszeństwo przed wykładnią językową mające swe umocowanie w Konstytucji RP. Pogląd ten znajduje oparcie w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, gdzie przyjęte zostało, że wskazane wyżej regulacje omawianej ustawy, należy odczytywać przez pryzmat zasad i wartości wyrażonych w Konstytucji RP, z równoczesnym uwzględnieniem celu tych unormowań, którym jest przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego osobom, które rzeczywiście sprawują opiekę nad bliskimi osobami niepełnosprawnymi i wymagającymi takiego wsparcia (por. wyroki NSA: z dnia 5 listopada 2015 r., sygn., akt I OSK 1062/14; z dnia 13 listopada 2015 r., sygn., akt I OSK 1286/14; z dnia 12 maja 2017 r., sygn., akt I OSK 328/16 oraz dnia 21 czerwca 2017 r., sygn., akt I OSK 829/17. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn., akt K 38/13 orzekł, że art. 17 ust. 1b ustawy w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Wyrok ten był już przedmiotem licznych analiz Naczelnego Sądu Administracyjnego, co pozwala na przyjęcie, że w tym zakresie ukształtowała się utrwalona linia orzecznicza. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 4 listopada 2016 r., sygn., akt I OSK 1578/16, wskazał, iż: "jest niewątpliwe, że w myśl art. 188 pkt 1 Konstytucji RP, to Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją (...). Niezależnie jednak od unormowania art. 188 pkt 1 Konstytucji RP, obowiązuje wynikająca z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP zasada ustrojowa bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji. Jedną z form bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy jest oparcie wyroku na stanowisku wyrażonym w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego". Tym samym oznacza to, że w stosunku do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, których niepełnosprawność powstała nie później, niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia, przepis art. 17 ust. 1b ustawy jest zgodny z Konstytucją i nie ma przeszkód prawnych do jego stosowania. Natomiast w stosunku do opiekunów osób wymagających opieki, których niepełnosprawność powstała później (a co ma miejsce w niniejszej sprawie), kryterium momentu powstania niepełnosprawności, jako uniemożliwiające uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego, utraciło przymiot konstytucyjności. Tym samym w odniesieniu do tych osób, a w niniejszej sprawie do męża skarżącej, oceny spełnienia przesłanek niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego należało i należy dokonywać z pominięciem tego kryterium (por. wyroki NSA I OSK 2593/16, I OSK 2407/16, I OSK 1622/15, I OSK 1614/16.

8 Dalej należy przyjąć, że małżonkowie zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązani są, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 27 k.r.o.). Także zgodnie z art. 23 k.r.o. małżonkowie obowiązani są oni do wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Z postanowień powyższych przepisów wywieść należy, że wśród obowiązków małżeńskich istnieje obowiązek wzajemnej alimentacji, który sprowadza się również do obowiązku opieki nad chorym czy niepełnosprawnym małżonkiem. Nie można zatem przyjąć, że kwestie obowiązku alimentacyjnego, należy wyłącznie rozpoznawać w kontekście art. 128 k.r.o. Stanowisko takie niejednokrotnie już przedstawiały w swych orzeczeniach sądy administracyjne (por. wyrok WSA w Olsztynie z dnia 11 marca 2014 r., sygn. akt II SA/Ol 979/13, wyrok NSA z dnia 19 lipca 2013 r., sygn. akt I OSK 2401/12). Przyjąć należy, że kategoria innych osób, na których zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy ciąży obowiązek alimentacyjny obejmuje przede wszystkim współmałżonka osoby wymagającej opieki. Ponieważ jednak w ust. 1a pkt 2 tego przepisu mowa jest jedynie o osobach spokrewnionych w pierwszym stopniu to regulacja powyższa nie obejmuje małżonka osoby wymagające opieki, gdyż kategoria współmałżonka nie została objęta uregulowaniem art. 17 ust. 1a ustawy. Również negatywna przesłanka przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, zawarta w przepisie art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a nie dotyczy, zdaniem Sądu, małżonka osoby wymagającej opieki, spełniającego wymogi do uzyskania świadczenia na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy. Odmienne stanowisko prowadziłoby w istocie do sytuacji, w której osoby niepełnosprawne wymagające opieki oraz ich rodziny, pozostawałyby bez wsparcia ze strony państwa tylko dlatego, że mają małżonków, którzy wykonując w istocie obowiązki nałożone przez nie przepisami prawa sprawują nad tymi osobami opiekę. Pozostawałoby to również w sprzeczności z fundamentalną zasadą ochrony małżeństwa i rodziny wyrażoną w art. 18 Konstytucji RP. Tym samym wykluczałoby małżonka osoby niepełnosprawnej z kręgu osób uprawnionych do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego oznaczałoby dyskryminację, na gruncie ustawy, osób pozostających w związkach małżeńskich. Stanowisko Kolegium Odwoławczego uznające, że choć małżonek może otrzymać świadczenie to tylko w sytuacji kiedy nie ma innych osób spokrewnionych pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, jest nieprawidłowe. Z doświadczenia życiowego wynika, że małżonek przede wszystkim i w pierwszej kolejności jest obowiązany do opieki i pomocy osobie niepełnosprawnej. Uprawnienie do świadczenie pielęgnacyjnego dla innych krewnych takiej osoby, nawet spokrewnionych z nią z w pierwszym stopniu, ma miejsce dopiero wówczas, gdy małżonek osoby wymagającej opieki nie jest w stanie tej opieki sprawować z uwagi na swoją niepełnosprawność. Zatem okoliczność, że mąż skarżącej ma matkę (nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności) oraz pełnoletniego syna nie ma wpływu na uprawnienie do przyznania skarżącej świadczenia, która jak to wyjaśniono obowiązana jest do pomocy i opieki niepełnosprawnego męża. Z tej racji organy orzekające dokonały błędnej wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. Ponownie rozpoznając sprawę organy zobowiązane są do uwzględnienia oceny prawnej

9 zawartej w niniejszym wyroku. Mając na względzie powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu na podstawie art. 145 ust. 1 pkt 1 lit. a i c w związku z art. 135 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.