III SA/Kr 94/17, Odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie

Transkrypt

1 III SA/Kr 94/17, Odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie LEX nr Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 kwietnia 2017 r. III SA/Kr 94/17 Odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. TEZA aktualna Z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych nie można wywodzić normy warunkującej przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego datą powstania niepełnosprawności osoby objętej opieką. UZASADNIENIE Skład orzekający Przewodniczący: Sędzia WSA Janusz Bociąga (spr.). Sędziowie WSA: Halina Jakubiec Maria Zawadzka. Sentencja Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2017 r. sprawy ze skargi A. C. i skargi Rzecznika Praw Obywatelskich na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 3 stycznia 2017 r. nr (...) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji, II. przyznaje od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na rzecz adwokata P. W. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług obowiązującą dla tego rodzaju czynności w dniu orzekania. Uzasadnienie faktyczne Wójt Gminy decyzją z dnia (...) 2016 r. nr (...) działając na podstawie art. 17 ust. 1-4, art. 20 ust. 3, art. 24, art. 25 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie postępowania sprawach o świadczenia rodzinne oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2015 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna oraz art i 5, art. 104 i k.p.a. odmówił A. C. przyznania prawa do przyznania

2 świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad Z. C., która legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. W uzasadnieniu organ podniósł, że w dniu 24 października 2016 r. A. C. złożył wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad mamą Z. C., która legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w dniu wezwał Pana w celu uzupełnienia dokumentu potwierdzającego, że niepełnosprawność Pani Z. C. powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia, zgodnie z art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: 1/ nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub 2/ w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. W dniu 28 listopada 2016 r. A. C. zwrócił się do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej o wstrzymanie rozpatrywania wniosku o przyznanie świadczenia, ponieważ złożył wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie. W dniu 30 listopada A. C. złożył pisemną prośbę o rozpatrzenie wniosku o świadczenie pielęgnacyjne na podstawie dołączonego do wniosku orzeczenia niepełnosprawności Z. C. z dnia 22 kwietnia 2008 r., ponieważ zrezygnował z ubiegania się o wydanie orzeczenia w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie. Organ I instancji przytoczył treść art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Stwierdził, że zgodnie z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie przysługuje między innymi osobom na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia, zgodnie z art. 17 ust. 1b o świadczeniach rodzinnych Organ uznał, że A. C. do wniosku dołączył orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 22 kwietnia 2008 r. z którego wynika, że Z. C. jest niezdolna do samodzielnej egzystencji od 1 kwietnia 2008 r. (zatem niepełnosprawność powstała później niż do ukończenia 25 roku życia). W związku z tym nie jest spełniony konieczny warunek do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego o którym mowa w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych tj. niepełnosprawność powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Od tej decyzji A. C. wniósł odwołanie podnosząc, że Naczelny Sąd Administracyjny przychylił się do stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich, że prawidłowe odczytywanie i zastosowanie normy prawnej w kształcie zmienionym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego prowadzi do wniosku, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje także wtedy, gdy

3 niepełnosprawność powstała po uzyskaniu pełnoletniości. Zakwestionowany przepis nie może być bowiem stosowany w dotychczasowym kształcie już od momentu wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, czyli od 23 października 2014 r. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. I OSK 1512/16 uchylił wyrok WSA oraz decyzje organu I i II instancji, które odmówiły przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobie opiekującej się niepełnosprawną matką, której niepełnosprawność powstała w wieku 77 lat. Pismem z dnia 12 grudnia 2016 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w toczącym się postępowaniu. Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 3 stycznia 2017 r. nr (...) utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy. W uzasadnieniu organ odwoławczy podniósł, że w rozpatrywanej sprawie bezspornym jest, iż na A. C. zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny w stosunku do matki - Z. C. Ponadto z akt sprawy, a w szczególności z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego sporządzonego w dniu 23 sierpnia 2016 r. niewątpliwie wynika, iż A. C. sprawuje opiekę nad swoją matką, która zgodnie z orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 22 kwietnia 2008 r. jest trwale niezdolna do samodzielnej egzystencji. Z powodu sprawowanej opieki A. C. nie pracuje zawodowo jak i w gospodarstwie rolnym (odwołujący się oświadczył, iż z dniem 8 sierpnia 2016 r. zaprzestaje pracy na gospodarstwie rolnym z powodu opieki nad niepełnosprawną matką).organ podkreślił, iż wnioskowane świadczenie przysługuje nie tylko z tytułu rezygnacji z zatrudnienia, ale także w związku z jego niepodejmowaniem. Zatem A. C. spełnia jedną z przesłanek warunkujących przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego tj. rezygnacja lub niepodejmowanie zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną. Niemniej jednak w ust. 1b art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych wskazano, iż świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Faktycznie Z. C. jest trwale niezdolna do samodzielnej egzystencji, przy czym niezdolność ta istnieje od 1 kwietnia 2008 r., a więc powstała po ukończeniu przez Z. C. 25- tego roku życia. Dla Kolegium bezspornym jest, iż w przedmiotowej sprawie nie został spełniony jeden z niezbędnych warunków do ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Odnosząc się do zarzutów odwołania organ podniósł, że wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych w zakresie jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Orzekając o częściowej niekonstytucyjności wprowadzenia do ustawy o świadczeniach rodzinnych kryterium wieku powstania niepełnosprawności, jako przesłanki uzależniającej uzyskanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, Trybunał Konstytucyjny nie usunął go jednak z ustawy. Nadto, wyrok Trybunału Konstytucyjnego w powyższej kwestii nie stanowi podstawy do uchylenia

4 decyzji, które już przyznały prawo do świadczenia pielęgnacyjnego jak i nie kreuje nowego prawa do żądania świadczenia przez opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych jeżeli niepełnosprawność ich podopiecznych powstała już po ukończeniu 18 (24) lat. Organ dodał, że na dzień wydania niniejszej decyzji ustawodawca nie dokonał zmiany omawianego przepisu i mimo iż, jest on niezgodny z Konstytucją RP, to nadal obowiązuje w stanie prawnym. Na tą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie wniósł A. C. zarzucając naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i zastosowanie normy prawnej wyrażonej w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych bez uwzględnienia okoliczności, że na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego doszło do uznania niekonstytucyjności części wskazanej normy prawnej w zakresie w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną ze względu na datę powstania niepełnosprawności. Skarżący podkreślił, że jego matka jest niezdolna do samodzielnej egzystencji i legitymuje się pierwszą grupą inwalidzką. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie decyzji SKO oraz poprzedzającej ją decyzji wójta Gminy. W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie podtrzymując przy tym argumentację użytą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Na powyższą decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 3 stycznia 2017 r. skargę wniósł również Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucając naruszenie prawa materialnego mającego wpływ na wynik sprawy poprzez zastosowanie normy prawnej wyrażonej w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych bez uwzględnienia okoliczności, iż na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 doszło do uznania niekonstytucyjności części wskazanej normy prawnej w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną ze względu na datę powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, a także naruszenie art. 190 ust. 1 Konstytucji RP. Na tej podstawie Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji jak i poprzedzającej ją decyzji Wójta Gminy. W uzasadnieniu podniesiono, że wyrokiem z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 Trybunał Konstytucyjny uznał, iż art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Wyrok został ogłoszony w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 października 2014 r. i z tym dniem orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego weszło w życie. W uzasadnieniu wyroku Trybunał wskazał, iż skutkiem jego wejścia w życie nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie prawa do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał Konstytucyjny orzekł ostatecznie o niekonstyrucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, a w uzasadnieniu wskazał na konieczność podjęcia bezzwłocznych działań ustawodawczych,

5 które doprowadzą do przywrócenia stanu zgodnego z Konstytucją RP, a więc równego traktowania opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. Pomimo upływu ponad 2 lat od ogłoszenia orzeczenia Trybunału nie zostały skutecznie podjęte działania legislacyjne eliminujące stan niekonstytucyjności zakwestionowanej przez Trybunał Konstytucyjny normy prawnej. W praktyce oznacza to, że konsekwencje błędów legislatora zostały przerzucone w całości na obywatela, co w sytuacji A. C., który mając pod opieką dwoje starszych i niepełnosprawnych rodziców pozostaje bez środków do życia - jest nie do zaakceptowania. Na taki stan rzeczy w demokratycznym państwie prawa nie może być zgody. Zdaniem Rzecznika brak jest podstaw prawnych dla dokonywania przez Kolegium takiej wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, która prowadzi do sytuacji, w której pomimo uznania niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, przepis ten nadal, w niezmienionym kształcie, stanowi materialnoprawną podstawę wydawanych rozstrzygnięć. Również przyjęcie, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego obalający konstytucyjność normy prawnej wyrażonej w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, nie ma wpływu na prawo Pana A. C. do świadczenia pielęgnacyjnego i nie rzutuje na Jego sytuację prawną w tym zakresie, nie znajduje uzasadnienia. Z sentencji wyroku Trybunału z dnia 21 października 2014 r. wynika bowiem, iż art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Oznacza to, że Trybunał wprost stwierdził niekonstytucyjność wskazanego przepisu ustawy w zakresie zastosowania wobec opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. Wyrok zakresowy rozstrzyga o przepisie, którego rozumienie nie jest sporne, lecz zarzut niekonstytucyjności odnosi się do wyraźnego zakresu zastosowania tego przepisu (por. M. Florczak-Wątor, Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006, s. 104). Istotą omawianego rozstrzygnięcia Trybunału jest uznanie za niezgodne z konstytucyjną zasadą równości pominięcie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego innych osób, niż wskazane w tym przepisie, przy czym niekonstytucyjności takiego ograniczenia Trybunał upatruje w zróżnicowaniu prawa podmiotowego opiekunów osób niepełnosprawnych ze względu na wiek powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Podkreślono, że ze swej istoty stwierdzenie niekonstytucyjności tworzy nowy stan prawny od chwili wejścia wyroku w życie, chyba że Trybunał Konstytucyjny wydając wyrok skorzysta z przewidzianej w art. 190 ust. 3 Konstytucji RP możliwości wydłużenia mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów. W odniesieniu do art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych Trybunał nie skorzystał z tej możliwości. Oznacza to, że bezpośrednim skutkiem orzeczenia z dnia 21 października 2014 r. jest stwierdzenie niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie, ze względu na moment powstania niepełnosprawności, począwszy od dnia jego ogłoszenia, tj. od dnia 23 października 2014 r. Zastosowanie zatem, po ogłoszeniu powołanego wyżej wyroku Trybunału, przepisu art. 17

6 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w jego pełnym dotychczasowym brzmieniu przy rozstrzyganiu o prawie A. C. do świadczenia pielęgnacyjnego, w ocenie Rzecznika, nie zasługuje na aprobatę, gdyż pozostaje w sprzeczności z obowiązkiem wynikającym z art. 190 ust. 1, art. 2 oraz art. 8 ust. 1 Konstytucji RP. W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie podtrzymując przy tym argumentację użytą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Uzasadnienie prawne Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje: Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd bada, czy organ administracji orzekając w sprawie nie naruszył prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Należy dodać, że zgodnie z treścią art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 718 z późn. zm. - dalej powoływana jako p.p.s.a.). Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Skargi zasługują na uwzględnienie. Na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2017 r. Sąd działając na podstawie art p.p.s.a. połączył obie sprawy do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą III SA/Kr 94/17. Przedmiot oceny Sądu stanowi decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 3 stycznia 2017 r., wydana na podstawie art pkt 1 k.p.a. i art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, utrzymująca w mocy decyzję Wójta Gminy z dnia (...) 2016 r. o odmowie przyznania A. C. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawną matką Z. C. Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy na gruncie obowiązujących przepisów, w kontekście wydanego przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 21 października 2014 r. w sprawie sygn. akt K 38/13 A. C. przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, o którym mowa w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, pomimo że nie zostało ustalone, iż niepełnosprawność osoby objętej opieką (matki Z. C.) powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia, względnie w trakcie nauki do ukończenia 25 roku życia - o czym stanowi art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych. Analizując powyższą kwestię należy w szczególności mieć na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 21 października 2014 r. w sprawie sygn. akt K 38/13, orzekł o niezgodności art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych z art. 32 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie, ze względu na moment powstania niepełnosprawności. Zdaniem organu odwoławczego, z wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynika, że skutkiem jego wejścia w życie nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie prawa do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa, a Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b ustawy. Poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy,

7 który - biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii - powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki. W ocenie Sądu z taką interpretacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie sposób się zgodzić. Należy zauważyć, iż w punkcie 2 sentencji tego wyroku Trybunał Konstytucyjny wprost stwierdził niekonstytucyjność wymienionego przepisu ustawy wskazując, że stosowanie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, jako kryterium identyfikacji beneficjentów świadczenia pielęgnacyjnego prowadzi do takiego zróżnicowania w obrębie prawa do świadczeń opiekuńczych, które traci swoje konstytucyjne uzasadnienie. Dzieje się tak wówczas, kiedy osoba wymagająca opieki zmienia status umożliwiający zaliczenie jej do kategorii dzieci w rozumieniu przyjętym przez ustawodawcę. Na gruncie ustawy o świadczeniach rodzinnych kryterium wyróżniającym taką kategorię jest ukończenie 18 roku życia, ewentualnie ukończenie 25 roku życia - w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej. Przekroczenie tak wyznaczonej granicy wieku sprawia, że od tego momentu można mówić wyłącznie o jednej grupie podmiotów podobnych. Tworzą ją wówczas opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych. Brak jest konstytucyjnego uzasadnienia zróżnicowania podmiotów należących do tej, kategorii np. w zakresie wysokości przysługujących im świadczeń opiekuńczych. Trybunał zaznaczył, że ustawodawca może przyjąć odmienne zasady przyznawania świadczeń opiekuńczych względem opiekunów niepełnosprawnych dzieci. Takie rozstrzygnięcie powinno być jednak konsekwentne. W dłuższej perspektywie czasowej nie może ono dopuszczać do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji prawnej w obrębie opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. W tym kontekście istotne znaczenie ma również to, że na obecnym etapie rozwoju ekonomicznego coraz większe znaczenie będą miały nie tylko dochody konkretnej rodziny, ale wszystkie źródła przysporzeń majątkowych określające faktyczną sytuację materialną beneficjentów świadczeń (por. cz. III, pkt 6.3 uzasadnienia wyroku T.K.). Pomijając zatem konstytucyjne uzasadnienie szczególnego traktowania opiekunów niepełnosprawnych dzieci, ustawodawca powinien w jednakowy sposób kształtować sytuację prawną osób, które rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym, którego wiek nie pozwala na zaliczenie go do tej kategorii podmiotów. Zgodnie z dominującym poglądem doktryny uzasadnienia orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego nie wiążą sądów (por. J. Mikołajewicz, Zasady orzecznicze Trybunału Konstytucyjnego. Zagadnienia teoretyczne, Poznań 2008, s. 84). Jednakże nie ulega wątpliwości, że wyroki Trybunału Konstytucyjnego są wiążące co do swojej sentencji, a ta w przedmiotowej sprawie wyraźnie, i bez wątpliwości stanowi o niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie, ze względu na moment powstania niepełnosprawności. Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd wyrażony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 11 lutego 2016 r. w sprawie o sygn. akt II SA/Po 1068/15. W świetle tego stanowiska należy uznać za niewłaściwe stanowisko, że wydany przez Trybunał Konstytucyjny wyrok nie zmienia sytuacji prawnej A.

8 C. Przeciwnie, wynika z niego, że organy rozpoznając wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożony przez opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej w obecnym stanie prawnym (tj. dopóki w tej materii nie zostaną wprowadzone nowe rozwiązania ustawowe) mają obowiązek zbadać, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania tego świadczenia określone w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, z wyłączeniem tej części tego przepisu, która z dniem 23 października 2014 r. została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną. W niniejszej sprawie organy obu instancji z tego obowiązku się nie wywiązały, skupiając swoją uwagę wyłącznie na uzasadnieniu omawianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, bez analizy jego wiążącej sentencji. Organ winien był więc zbadać, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania świadczenia określone w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, z wyłączeniem tej części tego przepisu, która z dniem 23 października 2014 r. została uznana za niekonstytucyjną, a zatem czy A. C. jest osobą, która nie podejmuje lub rezygnuje z pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką, legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności. Stwierdzenie niekonstytucyjności określonego przepisu ustawy ze swej istoty tworzy nowy stan prawny od chwili wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, chyba, że Trybunał skorzysta z przewidzianej w art. 190 ust. 3 Konstytucji RP możliwości wydłużenia mocy obowiązującej ustawy o świadczeniach rodzinnych. Trybunał Konstytucyjny nie skorzystał z tej możliwości. Wyrok o sygnaturze K 38/13 został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 23 października 2014 r. pod poz i z tym dniem orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego weszło w życie. Skutkiem wskazanego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego jest stwierdzenie niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie, ze względu na moment powstania niepełnosprawności, począwszy od dnia jego ogłoszenia, to jest od dnia 23 października 2014 r. i ukształtowanie w tym zakresie nowego stanu prawnego. Sąd podziela stanowisko, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Przyjęcie, że stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu nie przekłada się na ukształtowanie nowego stanu prawnego jest sprzeczne z zasadami państwa prawa, które organy mają obowiązek wcielać w życie. Zgodnie z art. 6 k.p.a., organy administracji posiadają bowiem uprawnienie do działania jedynie na mocy obowiązujących przepisów prawa. W niniejszej sprawie organy nie ustaliły treści normy prawnej, na podstawie której miały obowiązek rozpatrzyć wniosek A. C. o przyznanie świadczenia, o którym mowa w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Należy też podkreślić, że stanowisko sądów administracyjnych w przypadkach analogicznych jak w niniejszej sprawie jest stosunkowo jednolite (zob.m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 listopada 2015 r., I OSK 1668/14 oraz Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: w Bydgoszczy z dnia 1 czerwca 2015 r., II SA/Bd 366/15, z dnia 16 czerwca 2015 r., II SA/Bd 434/15 i z dnia 24 czerwca 2015 r., II SA/Bd 327/15, w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 10 grudnia 2014 r., II SA/Go 818/14, w Poznaniu z dnia 23 października 2014 r., IV SA/Po 969/14, w Białymstoku z dnia 2 grudnia 2014 r., II SA/Bk 1022/14, w Łodzi z dnia 10 grudnia 2014 r., II SA/Łd 1034/14, w Olsztynie z dnia 27

9 sierpnia 2015 r., II SA/Ol 623/15, w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2015 r., VIII SA/Wa 1026/14, z dnia 13 stycznia 2015 r., I SA/Wa 3139/14, z dnia 21 października 2015 r., VII SA/Wa 237/15, w Gdańsku z dnia 17 września 2015 r., III SA/Gd 551/15, w Rzeszowie z dnia 22 stycznia 2015 r., II SA/Rz 1029/14). Ponownie rozpoznając sprawę organy winny uwzględnić przedstawione wyżej stanowisko Sądu oraz wynikające z niego wskazówki interpretacyjne dotyczące wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygnaturze K 38/13, przyjmując, że z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych nie można wywodzić nomy warunkującej przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego datą powstania niepełnosprawności osoby objętej opieką, skoro tak sformułowany warunek został uznany za niekonstytucyjny. Dokonując merytorycznego rozpoznania wniosku A. C. organy winny zbadać, czy ustalony w sprawie stan faktyczny wypełnia pozostałe przesłanki wynikające z art. 17 cytowanej ustawy. Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, działając na podstawie art pkt 1a i b oraz art. 135 p.p.s.a., orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku. O kosztach pomocy prawnej udzielonej A. C. z urzędu przez pełnomocnika będącego adwokatem Sąd rozstrzygnął w punkcie II wyroku w oparciu o art. 250 p.p.s.a. w zw. z 21 ust. 1 pkt 1 lit. c i 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015 r. poz. 1801) w zw. z 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714).