Obsługa kotłów na paliwa stałe była kiedyś bardzo kłopotliwa: trzeba było często dokładać opału i usuwać popiół. Nowoczesne kotły w znacznym stopniu ograniczyły te uciążliwości. Dużo wyższa jest też ich sprawność z 55% wzrosła nawet do 95%. KOTŁY NA PALIWA STAŁE JOANNA DĄBROWSKA Węgiel, drewno, pelety Zanim zaczniemy wybierać kocioł, zastanówmy się, z jakiego paliwa możemy czy chcemy korzystać. A oto co mamy do wyboru: węgiel w tym także miał i groszek węglowy różnej granulacji, paliwa odnawialne drewno opałowe i jego odpady w postaci: naturalnej: zrębki, kora, wióry, trociny, przetworzonej, czyli brykiety lub pelety. Można również ogrzewać dom kotłem opalanym wikliną lub balotami ze słomy. PORÓWNANIE WARTOŚCI OPAŁOWEJ PALIW STAŁYCH rodzaj paliwa wartość opałowa [MJ/kg] tradycyjne węgiel kamienny 16,7-29,3 koks 27 węgiel brunatny 7,5-21 odnawialne drewno opałowe suche 16-19 brykiety 17-21 pelety 17-22 torf 12-12,5 słoma zbożowa sucha 14-15 Zastanawiając się nad wyborem paliwa, warto wiedzieć, czy w okolicy, w której mieszkamy, nie ma np. uprawy wierzby lub tartaku, w którym można się zaopatrywać na przykład w odpady drzewne. W różnych rejonach Polski konkretny gatunek paliwa może być łatwiej dostępny lub tańszy niż gdzieś indziej. Wybór paliwa to sprawa najistotniejsza, ponieważ najczęściej producenci nowoczesnych kotłów dostosowują je do jednego, konkretnego rodzaju paliwa. Czasem można używać paliwa zastępczego, Jednofunkcyjny kocioł grzewczy na słomę fot. EKOPAL Kocioł z podajnikiem do spalania pelet fot. CICHEWICZ ale stosowanie innego niż to, na które została zaprojektowana komora spalania, powoduje zmniejszenie sprawności kotła. Nie wszystkie paliwa można spalać w kotłach z automatycznym podajnikiem, a jest to urządzenie niezastąpione w nowoczesnej kotłowni na paliwo stałe. Dzięki niemu o wiele rzadziej dokłada się paliwa do kotła. Uwaga! Ważne jest też, jak długo i gdzie należy magazynować dany rodzaj paliwa i czy trzeba je dodatkowo dosuszać, a także, ile popiołu powstaje podczas palenia i czy jesteśmy w stanie go zagospodarować. 7 8 2 007 75
BIOMASA Sprawność kotła na biomasę zależy od wilgotności paliwa. Paliwo wilgotne ma mniejszą wartość opałową, zatem zmniejsza sprawność kotła nawet z 90 do 40%. Jak z tego wynika, biomasa wymaga odpowiedniego składowania. Trociny. Produkt uboczny cięcia drewna w tartakach i stolarniach. Wilgotność od 15 do 60%, a zawartość popiołu do 3%. Zrębki. Ścinki drzewne długości 5-50 mm o nieregularnych kształtach. Wilgotność - 30-55%. Zawartość popiołu - od 0,6% do 5%. Kora. Wilgotność 50-60%. Korę wykorzystuje się jako paliwo lub surowiec do produkcji brykietów w mieszance z innymi rodzajami odpadów. Wióry. Wilgotność 5-20%. Zawartość popiołu poniżej 1%. Wierzba energetyczna. Uprawiana na specjalnych plantacjach energetycznych: w ciągu roku z jednego hektara uprawy uzyskuje się 12-15 ton suchego drewno wartości opałowej o połowę mniejszej niż węgiel. Brykiety. Produkuje się je głównie z trocin tartacznych, chociaż jako surowca używa się również kory, wiórów i rozdrobnionych odpadów suchego drewna. Zawartość wilgoci 6-10%. Pelety. Trociny sprasowane pod wysokim ciśnieniem. Niska zawartość wilgoci (ok. 8% i niska zawartość popiołu poniżej 1%). Łatwe do magazynowania. Słoma. Dostarczana w postaci 2-3-kilogramowych balotów (zwinięta w walec). Wilgotność słomy przeznaczonej do spalania nie powinna przekraczać 20%. Ze spalania 1,7 tony słomy uzyskuje się tyle samo energii co ze spalenia 1 tony węgla. Średni zbiór słomy z hektara wynosi około 5 ton. Magazynowanie paliwa może okazać się kłopotliwe, jeśli będzie wymagało dużej powierzchni. a) b) Kocioł na paliwo stałe ze spalaniem dolnym (a), ze spalaniem górnym (b) WYBÓR KOTŁA Wybór paliwa przesądza o rodzaju kotła, jaki powinniśmy kupić. Mamy do wyboru urządzenia tanie i o niskiej sprawności, jak i w pełni zautomatyzowane, z elektroniczną regulacją wydajności. Kotły starszej generacji są przeznaczone do instalacji wysokotemperaturowych, czyli takich, w których parametry wody grzewczej wynoszą 90/70 C. Ich zaletą jest niska cena, wadą niska wydajność. Nowoczesne kotły mogą współpracować także z instalacjami niskotemperaturowymi, takimi jak system ogrzewania podłogowego. Warunkiem prawidłowej pracy tych kotłów jest utrzymanie temperatury wody na poziomie powyżej 70 C inaczej na wymienniku odkładają się smoliste osady. Problem obniżenia temperatury grzewczej rozwiązuje wymiennik ciepła o tak dobranych parametrach pracy, aby woda w obiegu grzejnikowym miała temperaturę 40-50 C. Kotły na paliwo stałe mogą współpracować jedynie z instalacjami typu otwartego, czyli zabezpieczonymi otwartym naczyniem wzbiorczym. Instalacja taka może być grawitacyjna lub pompowa. Instalacja typu otwartego ma wiele wad, wśród których najważniejszą jest stały kontakt wody z powietrzem, powodujący przyspieszoną korozję grzejników. Układ instalacji można zmienić z otwartego na zamknięty, stosując dodatkowo zbiornik buforowy lub wymiennik płytowy, który umożliwia połączenie dwóch obiegów: otwartego obiegu kotłowego i zamkniętego grzejnikowego. Chcąc wydłużyć okresy, w których kocioł pracuje na jednym załadunku opału, można przy nim zamontować podajnik automatyczny. Może to być zbiornik w kształcie leja, montowany bezpośrednio przy kotle, albo oddzielne urządzenie montowane fot. KRZACZEK obok kotła lub nawet w sąsiednim pomieszczeniu. Od pojemności takiego zasobnika zależy czas pracy kotła bez dokładania opału. Kotły na paliwa stałe wykonuje się z żeliwa, stali i stali nierdzewnej. Kotły żeliwne były w przeszłości bardzo popularne. Są odporne na korozję, trwałe (20-25 lat) i można je rozbudowywać, dokładając lub ujmując członów i modyfikując w ten sposób ich moc. W razie awarii można także wymienić uszkodzony człon. Kotły stalowe są obecnie najpopularniejszymi urządzeniami na paliwa stałe. Kupuje się je jako gotowe i nie ma możliwo- NIE ZMIENIAJ PALIWA Każde paliwo ma określoną zawartość frakcji lotnych. Kształt komory spalania jest dostosowany do rodzaju paliwa w taki sposób, że im więcej zawiera ono frakcji lotnych (czyli im więcej gazu się z niego ulatnia w czasie spalania), tym wyższa jest ta komora spalania. Kocioł do spalania koksu, który jest odgazowanym węglem, ma niską komorę spalania. Gdyby była zbyt wysoka, sprawność kotła byłaby niższa, a dodatkowo zwiększyć by się mogła ilość szkodliwych produktów spalania wydzielanych do atmosfery. Jak widać, ważne jest dobranie kotła do rodzaju paliwa, jakim zamierzamy ogrzewać dom, a potem konsekwentne jego stosowanie. 76 2007 7 8
KOTŁY I PODGRZEWACZE opłomka (wymiennik ciepła) komora spalania czopuch miarkownik ciągu nawiew a) b) Kocioł ze spalaniem dolnym (a), ze spalaniem górnym (b) ściana wodna ruszt wodny wentylator nawiew SPOSOBY NA ZWIĘK- SZANIA SPRAWNOŚCI Moc kotła można regulować z dużą precyzją, sterując wydajnością wentylatora, czyli ilością doprowadzanego powietrza. Ponadto kotły wyposażone są w ruszt ruchomy albo stały: ruchomy umożliwia przegarnianie opału i dzięki temu lepsze jego dopalanie, stały to najczęściej ruszt wodny zbudowany z profilowanych rurek, przez które przepływa woda z układu grzewczego, a pobierane przez nią ciepło przekazywane jest do instalacji c.o. ści zmiany ich mocy. Są lżejsze od żeliwnych, a ich trwałość szacuje się na około 15 lat. Konstrukcja kotła zależy od tego, jakie paliwo będzie w nim spalane jako podstawowe. Ze stali nierdzewnej produkuje się też kotły specjalne, np. przystosowane do opalania drewnem z drzew iglastych, którym nie wolno palić w zwykłych kotłach. SPALANIE GÓRNE CZY DOLNE? Kotły ze spalaniem górnym są najtańsze i najczęściej stosowane. Gazy spalinowe przechodzą przez całą warstwę materiału REKLAMA
opałowego tak, że równocześnie żarzy się cała jego ilość. Konsekwencją tego są wahania wydajności urządzenia. Kotły te mogą być wyposażone w urządzenia regulujące proces spalania, takie jak mechaniczno-cieczowy regulator ciągu, sterujący stopniem otwarcia klapy dostępu powietrza, lub regulator elektroniczny, sterujący wentylatorem nadmuchu powietrza i pompą obiegową. Wadą tych urządzeń jest kłopotliwa obsługa wymagają codziennego rozpalania, usuwania co kilka dni popiołu, dokładania paliwa co najmniej raz dziennie oraz przynajmniej raz w tygodniu czyszczenia wymiennika oraz kanałów spalinowych z sadzy oraz złogów smoły. Temperatura spalin opuszczających kocioł jest wysoka, nie ma więc ryzyka powstawania skroplin, a więc kotły te nie wymagają stosowania w kominach wkładów ze stali kwasoodpornej. Kotły ze spalaniem górnym są przeznaczone do spalania koksu, węgla i miału węglowego. Największą wydajność osiągają kotły opalane koksem, ponieważ ma on najmniej składników lotnych. Do spalania koksu lub węgla najlepsze są kotły z wymiennikiem żeliwnym. W kotłach ze spalaniem dolnym spaliny są dopalane: gazy spalinowe wychodzą z paleniska bezpośrednio do strefy wymiany ciepła, nie przechodząc przez całą warstwę zmagazynowanego opału, lecz jedynie przez jej część biorącą bezpośredni udział w spalaniu. Takim kotłem znacznie łatwiej jest sterować. Sprawność urządzenia jest wyższa, a spalanie dokładniejsze, wydziela więc do atmosfery mniej zanieczyszczeń i produkuje mniej popiołu. Moc kotła regulowana jest automatycznie przez dozowanie powietrza do spalania: jest ono dostarczane przez wentylator. Kotły ze spalaniem dolnym można opalać drewnem lub węglem kamiennym typu groszek. Do spalania miału węglowego przeznaczone są kotły z systemem nadmuchowym, a do biomasy specjalistyczne kotły zaprojektowane do konkretnego, ściśle określonego rodzaju paliwa. Są one nowoczesne, zautomatyzowane i mają dużą sprawność. Omawiamy je poniżej. KOTŁY DO ZADAŃ SPECJALNYCH Wysoką sprawność (powyżej 88%), mają bardzo nowoczesne kotły retortowe. Nie ma w nich tradycyjnego rusztu: jego funkcję pełni specjalny palnik retortowy, czyli fot. OGNIWO W kotłach retortowych zamiast tradycyjnego rusztu zastosowano specjalny palnik retortowy blok żeliwny lub ze stali nierdzewnej, z lejowatym zagłębieniem i z otworami, przez które wdmuchiwane jest powietrze. Paliwo doprowadzane jest od dołu napędzanym elektrycznie podajnikiem ślimakowym, dzięki czemu można precyzyjnie sterować spalaniem. Ze względu na konstrukcję palnika można w tym kotle spalać jedynie opał drobnej granulacji pelety, miał węglowy, zrębki, trociny i drobny węgiel. Kotły te muszą współpracować z podajnikiem paliwa, dzięki czemu nie wymagają stałej obsługi paliwo uzupełnia się co kilka-kilkanaście dni. Kotły retortowe mogą również współpracować z automatyką pogodową. Specjalnie do drewna przeznaczone są kotły zgazowujące. Komora spalania w takim urządzeniu umieszczona jest pod górną załadowczą. Powietrza dostarcza wentylator umieszczony zwykle na przedniej ściance urządzenia. Drewno, zanim zostanie spalone, jest suszone i odgazowywane, dzięki czemu uwalnia się gaz drzewny. Jest on spalany w temperaturze około 1200 C, a potem dopalany w wymienniku. Proces spalania jest całkowicie automatyczny, a kotły takie wyposażone są w nowoczesne regulatory, np. pokojowe. Jednorazowy załadunek wystarcza na minimum 8-12 godzin, ale przy dużych podajnikach opał dokłada się tylko raz na dobę. Inną budowę mają tzw. kotły wsadowe przeznaczone do spalania słomy. Pionowa komora załadowcza, w której umieszcza się baloty słomy, znajduje się obok komory spalania. Oddziela je specjalna przegroda z otworem w dolnej części. Naprzeciw niego znajduje się dmuchawa, która tłoczy powietrze prostopadle do balotów. Tu też następuje spalanie słomy. Gazy lotne uchodzą do komory paleniskowej, w kierunku przeciwnym do nadmuchiwanego powietrza, gdzie ulegają dopaleniu. W miarę jak słoma balotu najniższego się wypala, pozostałe osuwają się pod własnym ciężarem. MIEJSCE NA KOCIOŁ W przeciwieństwie do wymagań stawianych pomieszczeniom z kotłem gazowym, przepisy nie określają koniecznych wymiarów pomieszczeń, w których ma stać kocioł na paliwa stałe. Kotły o mocy nieprzekraczającej 30 kw nie muszą stać w wydzielonej kotłowni. Warunkiem koniecznym jest zawsze sprawnie działająca wentylacja grawitacyjna: nawiewna, zapewniająca stały dopływ powietrza do spalania bezpośrednio z zewnątrz budynku, oraz wywiewna wyprowadzająca zanieczyszczone powietrze przez oddzielny kanał wentylacyjny z wlotem umiejscowionym pod sufitem i wylotem wyprowadzonym ponad dach. Jeśli w kotłowni ma być skład paliwa, to jego odległość od kotła powinna wynosić minimum 40 cm (niektórzy producenci kotłów zalecają nawet 100 cm). STEROWANIE W kotłach na paliwo stałe również stosuje się automatykę. Najprostszym jej przykładem jest regulator dopływu powietrza. Standardem stają się też układy termostatyczne, które na podstawie wskazań czujników temperatury dostosowują moc kotła do bieżących potrzeb np. sterując obrotami wentylatora. W kotłach nowoczesnych rozbudowane układy mikroprocesorowe nie tylko sterują pracą urządzenia, ale także informują o jego stanie i ewentualnych przyczynach zakłóceń. Kocioł zgazowujący 78 20077 8
INFO RYNEK Ile kosztują kotły na paliwa stałe? 3208 zł Moc: 22 kw Paliwo: węgiel kamienny, koks opałowy, mieszanka węgla z koksem, węgiel brunatny, drewno Sprawność: do 82% Gwarancja: 10 lat na szczelność połączeń spawanych korpusu wodnego kotła, 2 lata na trwałość i sprawne działanie kotła. Zębiec, seria KWDK 6880 zł Moc: 17 kw Paliwo: groszek, pellets Sprawność: 85,3% Podajnik: ślimakowy Spalanie: kocioł retortowy spalanie górne Goldpol, model Torus TKWP pl 3868 zł 9394 zł półzgazujący Moc: 6,5-22 kw Paliwo: drewno, brykiet drzewny, pellets Sprawność: 87% Mora, model ATMOS D 20 Moc: 25 kw Paliwo: drewno, pomocniczo słoma Sprawność: 80% Metalerg, model Biowat U-245 ceny brutto KOTŁY I PODGRZEWACZE PRZYDATNE ADRESY CICHEWICZ KOTŁY C.O. 023 662 60 01 www.cichewicz.com DEFRO 041 303 80 85 www.defro.pl ECOTEC 042 649 45 00 www.ecotec.pl EKO-CAL 043 823 84 52 www.ekocal.pl ELEKTROMET 077 471 08 10 www.elektromet.com.pl FALEŃCZYK KOTŁY - KOMINY - FILTRY 052 381 21 56 www.falenczyk.and.pl GALMET 077 403 45 00 www.galmet.com.pl GOLDPOL 061 665 69 09 www.torus.pl HEF 034 351 01 68 www.hef.com.pl KOSTRZEWA 087 428 53 51 www.kostrzewa.com.pl KOTŁOBUD 062 742 19 35 www.kotlobud.com.pl KOTŁOSPAW 062 597 14 78 www.kotlospaw.pl KOTŁOSTAL 061 742 22 69 www.kotlostal.com.pl KRZACZEK 081 880 60 18 www.kotly.pulawy.pl LOGITERM 034 357 00 00 www.logiterm.pl METALERG 071 313 46 43 www.metalerg.pl MORA 061 855 27 15 www.mora.com.pl OGNIWO 013 447 10 39 www.ogniwobiecz.com.pl PER-EKO 041 274 53 26 www.per-eko.pl PPHU Z-D ŚLUSARSKO-KOTLARSKI S. SUTY 062 741 85 46 PROTECH 033 875 51 87 www.protech-wkg.pl ROBERT BOSCH (JUNKERS) 0801 600 801 www.junkers.pl SAS 041 378 46 19 www.sas.busko.pl TERMO-TECH 041 374 15 22 www.kotlyco.pl THERMOSTAHL 022 758 40 96 www.thermostahl.pl WYTWÓRNIA KOTŁÓW C.O. JERZY TILGNER 062 742 10 03 www.tilgner.com.pl ZAKŁAD ŚLUSARSKO-KOTLARSKI FELIKS SPYRA 032 210 34 31 www.spyra.pl ZĘBIEC 041 276 74 60 www.zebiec.com.pl Więcej... ceny, firmy, produkty, kalkulatory, artykuły. Kliknij na www.budujemydom.pl REKLAMA