Scenariusz lekcji I. Cele lekcji 1) Wiadomości Uczeń: zna pojęcia wydalanie, filtracja, wchłanianie zwrotne; zna funkcje jakie pełni układ moczowy; nazywa narządy układu moczowego; określa rolę nerki, moczowodu, pęcherza moczowego, cewki moczowej; wie jaką rolę w powstawaniu moczu pełni kłębuszek nerkowy; wymienia choroby układu moczowego; zna procesy zachodzące w nerce podczas powstawania moczu; wymienia czynniki zapobiegające chorobom układu moczowego; zna zasadę działania sztucznej nerki. 2) Umiejętności Uczeń: potrafi rozróżnić narządy układu moczowego na rysunku schematycznym; wyjaśnia, na czym polega wydalanie substancji szkodliwych z organizmu; rozumie procesy zachodzące w nerce podczas powstawania moczu; potrafi powiązać cechy poszczególnych narządów układu moczowego i z tekstu i je zapisuje; potrafi powiązać zdobyte wiadomości i je uogólnić. II. Metoda pracy rozwiązywanie testu III. Środki dydaktyczne formularz testu IV. Przebieg lekcji 1) Faza przygotowawcza a) Sprawy organizacyjno - porządkowe: sprawdzenie obecności; b) Przedstawienie sposobu sprawdzenia zdobytych wiadomości o budowie i funkcjach układu moczowego. c) Przypomnienie zasad rozwiązywania testu: sposób zaznaczania prawidłowych odpowiedzi; tryb postępowanie w przypadku wyboru innej odpowiedzi. d) Nauczyciel przypomina o dokładnym czytaniu poleceń, wnikliwej analizie tabel, wykresów, schematów i precyzyjnym oznaczaniu poszczególnych elementów na rysunkach schematycznych, oraz o właściwym zachowaniu podczas rozwiązywania testu. e) Zapisanie tematu lekcji: Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości o budowie i funkcjonowaniu układu moczowego. 2) Faza realizacyjna a) Nauczyciel rozdaje uczniom formularze testu. b) Uczniowie podpisują je imieniem i nazwiskiem. c) Rozwiązywanie testu przez uczniów (czas 35 minut).
3) Faza podsumowująca a) Uczniowie oddają rozwiązany test. b) Nauczyciel wspólnie z uczniami rozwiązuje test, podaje poprawne odpowiedzi. c) Wyjaśnia zadania trudne dla uczniów. V. Bibliografia 1) Gołda W., Kłyś M., Wardas J., Biologia część druga, NOWA ERA, W-wa, 2000. 2) Klimuszko B., Zadania testowe z biologii dla klasy I gimnazjum, Żak Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej, Warszawa 2005. 3) Poradnik metodyczny. Biologia dla gimnazjum cz. II, Wydawnictwo NOWA ERA, Warszawa 2000. 4) Szlachetko D., Biologia. Program nauczania w klasach I III gimnazjum, Wydawnictwo M. Rożak, Gdańsk 1999. 5) Sylwanowicz W., Mały atlas anatomiczny, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1988. VI. Załączniki TEST WYDALANIE Data... Imię i Nazwisko... Klasa 1. Wszystkie procesy przemiany materii i energii, warunkujące życie organizmów nazywamy: (zaznacz prawidłową odpowiedź) a. Katabolizmem b. Metabolizmem c. Anabolizmem d. Fermentacją 2. Zaznacz nieprawdziwe zdanie dotyczące dializy pozaustrojowej: a. stosowana jest w ostrej niewydolności nerek b. polega na usunięciu z krwi nadmiaru mocznika, glukozy, soli i wody c. polega na usunięciu z moczu ostatecznego nadmiaru wody d. wykonywana jest przy pomocy aparatu zwanego sztuczną nerką 3. Spośród podanych narządów wybierz te, które tworzą układ wydalniczy i zapisz je we właściwej kolejności. a. Pęcherz moczowy b. płuca c. nerka d. moczowód e. tchawica f. trzustka g. oskrzela h. cewka moczowa i. serce 4. Wskaż punkt, w którym wymienione produkty przemiany materii są usuwane przez nerki.
a. mocznik, woda, dwutlenek węgla b. mocznik, dwutlenek węgla c. mocznik, woda d. dwutlenek węgla, woda 5. Przeanalizuj wyniki badania moczu dwóch osób, a następnie wykonaj polecenia. a. wskaż wynik badania moczu osoby chorej b. uzasadnij swój wybór.... c. jaki narząd źle wykonuje swoją pracę?...... 6. Na rysunku schematycznym zaznacz i podpisz następujące elementy budowy nerki: kora, miedniczka nerkowa. 7. Wskaż czynniki, która maja pozytywny (P) lub negatywny (N) na układ wydalniczy. W miejsce kropek wpisz odpowiednią literę (P lub N). a... spożywanie słonych potraw b... noszenie bielizny osobistej z włókien naturalnych c... siadanie na zimnych kamieniach d.... wstrzymywanie moczu e.... podmywanie się ciepłą wodą i mydłem
8. Kłębuszki nerkowe występują w: a. miedniczce nerkowej b. rdzeniu nerki c. korze nerki 9. Dopasuj do wymienionych narządów usuwane przez nie substancje (dwutlenek węgla, woda, mocznik, sól). Każdą substancję możesz wpisać kilka razy. a. nerka.... b. skóra... c. płuca... 10. W skład moczu pierwotnego wchodzą następujące substancje: woda, mocznik, sole mineralne, glukoza, aminokwasy. Wymień trzy z nich, które wrócą z powrotem do krwi. a.... b.... c... 11. Na rysunku schematycznym zaznacz i podpisz następujące elementy budowy jednostki funkcjonalnej nerki (tzw. nefronu): tętniczka odprowadzająca krew, kanalik nerkowy. 12. Przeczytaj uważnie tekst. Krew jest jak woda w rzece musi być czysta i wolna od trucizn. Nerki są jak oczyszczalnie ścieków odbierają z krwi wszystkie niepotrzebne substancje i odprowadzają je w postaci moczu. Nerki kontrolują stężenie soli mineralnych i ilość wody we krwi. Bez nerek krew zostałaby zanieczyszczona i zatrułaby organizm, podobnie jak brudna woda w rzece może zatruć żyjące w niej rośliny i zwierzęta. a. wymień dwie funkcje jakie pełni układ wydalniczy. i....... ii....... b. podpisz wskazane na schemacie obok narządy układu moczowego. c. Zaznacz na rysunku kolorem narząd w którym gromadzi się mocz.
13. Spośród wymienionych procesów zakreśl te, w wyniku których powstaje mocz ostateczny. a. wchłanianie b. uwalnianie c. filtracja d. asymilacja e. odzyskiwanie f. utlenienie g. zagęszczenie h. stymulacja i. rozrzedzanie 14. Wydalane z organizmu substancje powstały podczas uwalniania energii, czyli są produktami: a. asymilacji b. oddychania c. fotosyntezy d. odżywiania 15. Wskaż pierwszy etap tworzenia się moczu: a. filtracja b. wchłanianie ze światła kanalików nerkowych c. odciąganie wody d. wchłanianie zwrotne 16. Pęcherz moczowy jest przejściowym zbiornikiem moczu o pojemności około: a. 1,5 litra b. 200 mililitrów c. 2,5 litra d. 700 mililitrów 17. Dobowa ilość moczu wydalanego przez zdrowego człowieka wynosi około: a. 200 mililitrów 900 mililitrów b. 600 mililitrów 2500 mililitrów c. 600 mililitrów 5500 mililitrów d. 250 mililitrów 5500 mililitrów
Klucz do testu 18. Moczowody to długie, parzyste przewody łączące miedniczkę nerkową z dnem pęcherza moczowego. Ich długość wynosi: a. 10 15 cm b. 28 30 cm c. 35 40 cm d. 40 42 cm 19. Układ moczowy zapewnia równowagę środowiska wewnętrznego organizmu, ponieważ: a. reguluje ciśnienie krwi b. wyrównuje ciepłotę ciała c. uwalnia energię w procesach utleniania d. utrzymuje na odpowiednim poziomie stan zakwaszenia krwi i limfy e. reguluje gospodarkę mineralną f. uzupełnia zużywające się składniki komórek g. wydala nadmiar wody lub zmniejsza jej wydalanie Wybierz poprawne odpowiedzi:... 20. Najważniejsza część nerki to...., które umieszczone są w... 1. b; 2. c; 3. a, c, d, h; 4. c; 5. I, ponieważ w moczu są krwinki i białko, których nie powinno być, nerka; 6. por. rys. w podręczniku; 7. a. N, b. P, c. N, d. N, e. P; 8. c; 9. a. woda, mocznik, sól, b. dwutlenek węgla, woda, sól, c. dwutlenek węgla woda; 10. woda, glukoza, aminokwasy; 11. tętniczka odprowadzająca krew cieńsza tętnica, kanalik na - dole; 12. a. usuwa substancje szkodliwe, trujące i reguluje stężenie soli mineralnych oraz usuwa nadmiar wody, b. kolejno od góry: nerka, moczowód, pęcherz moczowy, cewka moczowa, c. pęcherz moczowy; 13. c, e, g; 14. b; 15. a; 16. d; 17. b; 18. b; 19. a, d, e, g;
VII. Czas trwania lekcji 45 minut 20. ciałka nerkowe, korze nerki.