dr Tomasz Wnuk-Pel Katedra Rachunkowości Wydział Zarządzania Uniwersytet Łódzki STUDIA PODYPLOMOWE RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA I CONTROLLING RACHUNEK KOSZTÓW - EGZAMIN imię i nazwisko... należy rozwiązać test i cztery z pięciu zadań punkty test zadanie 1 zadanie 2 zadanie 3 zadanie 4 zadanie 5 maksymalne 20 20 20 20 20 20 uzyskane Łódź, 112.2004 Tomasz Wnuk-Pel 1
TEST Która z poniższych metod alokacji kosztów wydziałów produkcji pomocniczej w ogóle nie identyfikuje usług świadczonych wzajemnie przez wydziały produkcji pomocniczej: a) metoda bezpośrednia, b) metoda kolejnych przybliżeń, c) metoda stawek planowanych. 2. Odchylenie zużycia materiałów jest ustalane poprzez: a) pomnożenie ilości materiału zużytego na realizację zadania przez różnicę między ceną rzeczywistą a standardową, b) pomnożenie standardowej ceny przez różnicę między ilością zużytych na realizację zadania materiałów a ilością standardową niezbędną do realizacji tego zadania, c) ustalenie różnicy między rzeczywistym a standardowym kosztem materiałów. 3. W rachunku kosztów działań działaniem na poziomie jednostki produktu będzie: a) reklama grupy produktów, b) montaż komponentów, c) przygotowanie wysyłki do klienta zamówionej partii produktów. 4. Kalkulacja doliczeniowa asortymentowa ma zastosowanie: a) w tych przedsiębiorstwach lub wydziałach przedsiębiorstw, które produkują masowo różne wyroby z tego samego surowca i na takich samych urządzeniach produkcyjnych, b) przy produkcji złożonych wyrobów, które są wytwarzane w małych seriach lub pojedynczo przy produkcji niepowtarzalnej albo powtarzalnej w długich odstępach czasu, c) w przedsiębiorstwach o złożonej, seryjnej i wieloasortymentowej produkcji, gdy przedmiotem kalkulacji jest całość produkcji danego wyrobu w konkretnym miesiącu, bez względu na liczbę serii wyprodukowanych w tym miesiącu. 5. Który z powyższych kosztów jest kosztem okresu: a) materiały bezpośrednie, b) koszty pośrednie produkcyjne, c) koszty ogólnego zarządu. 6. Dla wielkości produkcji na poziomie 3.000 sztuk całkowite koszty zmienne wynoszą 4.500 zł a całkowite koszty stałe 3.000 zł. Jak będą się kształtowały całkowite koszty zmienne przy wielkości produkcji 3.200 sztuk, przy założeniu, że wzrost produkcji mieści się w przedziale istotności: a) 4.500, b) 4.200, c) 4.800. 7. Najwyższy i najniższy poziom wykorzystania zdolności produkcyjnej mierzonej liczbą maszynogodzin wynosi odpowiednio 7.000 i 5.000 maszynogodzin. Najwyższa i najniższa wartość kosztów energii elektrycznej wynosi odpowiednio 2.400 i 800 zł. Przy zastosowaniu metody dwóch punktów dla potrzeb wyróżnienia kosztów stałych i zmiennych, które z poniższych stwierdzeń jest prawdziwe: a) koszt zmienny na jedną maszynogodzinę wynosi 0,03 zł, b) koszty stałe wynoszą 600 zł, c) koszty stałe wynoszą 300 zł. 8. Rachunek kosztów zmiennych może być wykorzystany dla potrzeb: a) sprawozdawczości zewnętrznej (finansowa), b) sprawozdawczości wewnętrznej (dla potrzeb zarządzania), c) zarówno sprawozdawczości zewnętrznej jak i wewnętrznej. Tomasz Wnuk-Pel 2
9. Jakie koszty powinny obejmować prawidłowo oszacowane przyszłe koszty nowego produktu, jeżeli w cyklu życia występowały fazy przedprodukcyjna, produkcyjna, posprzedażna: a) tylko koszty fazy produkcyjnej, b) koszty wszystkich faz cyklu życia, c) koszty fazy produkcyjnej i sprzedaży. 10. Które z poniższych zdarzeń wpłynie na obniżenie zapotrzebowania na środki pieniężne w firmie w stosunku do przewidywanych w budżecie: a) spadek przychodów, b) spadek kursu waluty zagranicznej w eksporcie wyrobów firmy, c) obniżka cen materiałów. CASE 1 Ogólnopolska firma handlowa BestSellers Sp. z o.o. z centralą w Łodzi posiada trzy regionalne oddziały operacyjne w Warszawie, Gdańsku i Katowicach. W centrali firmy znajduje się zarząd oraz trzy departamenty obsługujące zarząd, oddziały regionalne oraz świadczące sobie wzajemne usługi, są to: Departament Prawny, Personalny i Finansowy. Macierz przedstawiająca strukturę świadczeń wygląda następująco (w godzinach): odbiorcy dostawcy Prawny Personal-Finansonwwa Zarząd Warsza- Gdańsk Katowice razem Prawny - 100 200 250 150 150 150 000 Personalny 50-50 150 250 250 250 000 Finansowy 50 50-100 800 400 600 2.000 Koszty proste poniesione przez jednostki wewnętrzne firmy są następujące: Zarząd 22.500 zł, Departament Prawny 58.500 zł, Departament Personalny 30.000 zł, Departament Finansowy 86.000 zł, Oddział w Warszawie 9000 zł, Oddział w Gdańsku 4000 zł i Oddział w Katowicach 5000 zł. Wiadomo, że koszty departamentów w centrali firmy są rozliczane na zarząd i oddziały regionalne według stawek planowanych, które wynoszą dla Departamentu Prawnego 60 zł/h, dla Departamentu Personalnego 40 zł/h i dla Departamentu Finansowego 50 zł/h. Wszelkie odchylenia przenoszone są na koszty zarządu (koszty zarządu nie są rozliczane na oddziały regionalne ponieważ kierownictwo firmy uznaje, że nie ma sposobu rozsądnego ich rozliczenia). Wiadomo, że przychody ze sprzedaży i koszty sprzedanych towarów oraz obowiązujący format prezentacji informacji o rentowności oddziałów w firmie BestSellers Sp. z o.o. są następujące: BestSellers Sp. z o.o. razem Warszawa Gdańsk Katowice przychody 800.000 500.000 700.000 2.000.000 koszty towarów 600.000 375.000 525.000 500.000 marża 1 % marży 1 koszty oddziału koszty rozliczone marża 2 % marży 2 koszty zarządu wynik % wyniku Tomasz Wnuk-Pel 3
POLECENIA DLA CONTROLLERA: Dyrektor Finansowy Spółki polecił Ci ustalić wartość świadczeń wzajemnych Departamentów w centrali firmy BestSellers Sp. z o.o. oraz świadczeń tych departamentów na rzecz pozostałych odbiorców usług. 2. Prezes Zarządu BestSellers Sp. z o.o. na najbliższe zebranie Dyrektorów oddziałów regionalnych polecił Ci sporządzić rachunek wyników firmy w przekroju oddziałów regionalnych. CASE 2 Firma usługowa BestTransport Sp. z o.o. z siedzibą w Łodzi jest niewielką firmą rodzinną (posiada 12 samochodów cystern), która świadczy usługi w zakresie transportu ciężarowego płynnych produktów spożywczych w krajach UE. Za ostatni kwartał wynik finansowy firmy był następujący: BestTransport Sp. z o.o. miesiąc 1 miesiąc 2 miesiąc 3 liczba km 000.000 200.000 500.000 przychody 2.000.000 2.400.000 3.000.000 paliwo 800.000 960.000 200.000 amortyzacja 500.000 500.000 500.000 opłaty 200.000 200.000 200.000 wynagrodzenia 300.000 340.000 400.000 inne 120.000 140.000 170.000 wynik 80.000 260.000 530.000 POLECENIE DLA CONTROLLERA: Dyrektor Finansowy BestTransport Sp. z o.o. polecił Ci zidentyfikować koszty firmy jako zmienne, stałe lub mieszane oraz wykorzystując metodę dwóch punktów podzielić koszty mieszane na część zmienną i stałą. 2. Prezes firmy polecił Ci sporządzić raport z rentowności BestTransport Sp. z o.o. za ostatni kwartał przy wykorzystaniu koncepcji rachunku kosztów zmiennych. O przydatności tej koncepcji do planowania i kontroli kosztów powiedział mu kolega, Prezes współpracującej z BestTransport Sp. z o.o. firmy logistycznej. 3. Prezesowi BestTransport Sp. z o.o. tak spodobał się przygotowany przez Ciebie raport z rentowności firmy za ostatni kwartał, że polecił Ci sporządzić prognozę wyniku firmy na najbliższy kwartał, w którym to spodziewa się rekordowej ilości przewozów na poziomie 4.000.000 km. CASE 3 Przedsiębiorstwo produkcyjne BestProduct Sp. z o.o. wytwarza dwa rodzaje produktów A i B. Produkt A jest wyrobem standardowym wytwarzanym w bardzo dużej liczbie egzemplarzy, natomiast produkt B jest wyrobem specjalnym wytwarzanym w niewielkiej liczbie egzemplarzy na specjalne zamówienia. Dane są następujące informacje: A B razem maszynogodziny na sztukę 2 5 liczba sztuk 20.000 2.000 liczba dostaw 400 100 500 liczba pobrań materiałów 400 400 800 Tomasz Wnuk-Pel 4
Koszty pośrednie podzielono następująco: związane z pracą maszyn 100.000 związane z zakupami 50.000 związane z przemieszczaniem materiałów 40.000 razem koszty pośrednie 190.000 Od Dyrektora Produkcji BestProduct Sp. z o.o. otrzymano informacje, o jednostkowych kosztach bezpośrednich wytworzenia i sprzedaży produktów A i B wynoszą one odpowiednio dla produktu B 8 zł/szt. a dla produktu A 10 zł/szt. Dyrektor Sprzedaży przekazał informacje o średnich cenach sprzedaży produktów, które wynoszą dla produktu A 20 zł/szt. a dla produktu B 25 zł/szt. POLECENIE DLA CONTROLLERA: Otrzymałeś od Dyrektora Sprzedaży BestProduct Sp. z o.o. prośbę o skalkulowanie kosztów wytworzenia i ocenę rentowności produktów A i B. Wiadomo przy tym, że BestProduct Sp. z o.o. rozlicza koszty pośrednie na wytwarzane wyroby proporcjonalnie do liczby rbh, która wynosi zarówno dla wyrobu A jaki i B 1 rbh/szt. 2. Dyrektor Produkcji BestProduct Sp. z o.o. zakwestionował rzetelność kalkulacji kosztów i oceny rentowności, którą przygotowałeś w punkcie Ostatnio był on uczestnikiem specjalistycznego szkolenia poświęconego kalkulacji kosztów produktów metodą ABC i zaproponował by obliczyć rentowność produktów tą właśnie metodą. Sprawdź, czy przypuszczenia Dyrektora Produkcji są słuszne. CASE 4 Spółka BestMaker Sp. z o.o. wytwarza dwa produkty. Planowana sprzedaż w następnym miesiącu wynosi 000 szt. produktu 1 i 500 szt. produktu 2. Dane są następujące informacje: ilość materiałów do produkcji (kg/szt.): produkt materiał A materiał B produkt 1 3 4 produkt 2 2 5 zapas wyrobów gotowych (szt.): produkt zapas początkowy P1 100 200 P2 500 200 zapas końcowy POLECENIE DLA CONTROLLERA: Dyrektor Finansowy BestMaker Sp. z o.o. polecił Ci sporządzić budżet produkcji w danym okresie, który umożliwi z jednej strony zaplanowanie zasobów, które mają być zużyte do produkcji a z drugiej strony pozwoli na zaplanowanie kosztów firmy w następnym okresie. 2. Otrzymałeś również od Kierownika Działu Zaopatrzenia BestMaker Sp. z o.o. prośbę sporządzenia budżetu zużycia materiałów, który jest podstawą do prowadzenia optymalnej polityki zaopatrzenia w BestMaker Sp. z o.o. CASE 5 Przedsiębiorstwo produkcyjne BestStandard Sp. z o.o. przewidziało w budżecie na luty produkcję 20.000 szt. produktu X. Koszty postulowane (standardowe) dla 1 szt. produktu X są następujące: materiały bezpośrednie 0,5 kg po 3 zł/kg Tomasz Wnuk-Pel 5
robocizna bezpośrednia 0,1 godz. po 10 zł/godz. koszty zmienne pośrednie produkcji 0,1 godz. po 20 zł/godz. Wykonanie budżetu w lutym było następujące: produkcja 15.000 szt. zakup materiałów bezpośrednich 10.000 kg po 2,80 zł/kg zużycie materiałów bezpośrednich 9.000 kg robocizna bezpośrednia 500 godz. płace bezpośrednie 16.500 zł pośrednie zmienne koszty produkcji 36.300 zł POLECENIE DLA CONTROLLERA: Dyrektor Produkcji w BestStandard Sp. z o.o. utrzymuje, że w minionym okresie (dane za ten okres znajdują się w treści zadania) kierownictwo działów produkcyjnych osiągnęło znaczną redukcję kosztów w stosunku do kosztów standardowych, przyjętych w firmie. Było to według niego rezultatem wypracowanej samodzielnie przez kierownictwo produkcji i w pełni zrealizowanej strategii redukcji kosztów. Skomentuj poglądy Dyrektora Produkcji BestStandard Sp. z o.o. obliczając odchylenia materiałów bezpośrednich, płac bezpośrednich i zmiennych kosztów pośrednich produkcji. Tomasz Wnuk-Pel 6
TEST abb cccc bbc CASE 1 ROZWIĄZANIE: odbiorcy Prawny Personalny Finansowy Zarząd Warszawa Gdańsk Katowice K. proste 58.500 30.000 86.000 Roz. Praw. - 60.000 6.000 12.000 15.000 9.000 9.000 9.000 Roz. Person. 2.000-40.000 2.000 6.000 10.000 10.000 10.000 Roz. Finans. 2.500 2.500-100.000 5.000 40.000 20.000 30.000 Odch. Praw. 3.000 Odch. Pers. - 500 Odch. Fin. 0 Rozl. Odch. -3.000 +500 0 500 Razem 27.500 59.000 39.000 49.000 koszty proste = 58.500 zł + 30.000 zł + 86.000 zł = 174.500 zł = koszty rozliczone 2. BestSellers Sp. z o.o. razem Warszawa Gdańsk Katowice przychody 800.000 500.000 700.000 2.000.000 koszty towarów 600.000 375.000 525.000 500.000 marża 1 200.000 125.000 175.000 500.000 % marży 1 25% 25% 25% 25% koszty oddziału 9000 4000 5000 183.000 koszty rozliczone 59.000 39.000 49.000 147.000 marża 2 50.000 45.000 75.000 170.000 % marży 2 6,25% 9% 10,71% 8,5% koszty zarządu 22.500 + 27.500 50.000 wynik 120.000 120.000 % wyniku 6% 6% CASE 2 ROZWIĄZANIE: miesiąc 1 miesiąc 2 miesiąc 3 paliwo zmienny 0,8 zł/km 0,8 zł/km 0,8 zł/km amortyzacja stały 500.000 500.000 500.000 opłaty stały 200.000 200.000 200.000 wynagrodzenia mieszany 0,30 zł/km 0,28 zł/km 0,27 zł/km inne mieszany 0,120 zł/km 0,117 0,113 wynagrodzenia: 400.000 zł = kz * 500.000 km + KS 300.000 zł = kz * 000.000 km + KS 100.000 zł = kz * 500.000 km kz = 0,2 zł/km 300.000 zł = 0,2 zł/km * 000.000 km + KS 300.000 zł 200.000 zł = KS KS = 100.000 zł inne: 170.000 zł = kz * 500.000 km + KS 120.000 zł = kz * 000.000 km + KS 50.000 zł = kz * 500.000 km kz = 0,1 zł/km 120.000 zł = 0,1 zł/km * 000.000 km + KS 120.000 zł 100.000 zł = KS KS = 20.000 zł Tomasz Wnuk-Pel 7
2. BestTransport Sp. z o.o. miesiąc 1 miesiąc 2 miesiąc 3 liczba kilometrów 000.000 200.000 500.000 przychody 2.000.000 2.400.000 3.000.000 paliwo 800.000 960.000 200.000 wynagrodzenia (KZ) 200.000 240.000 300.000 inne (KZ) 100.000 120.000 150.000 marża 1 900.000 080.000 350.000 % marży 1 45% 45% 45% wynagrodzenia (KS) 100.000 100.000 100.000 inne (KS) 20.000 20.000 20.000 amortyzacja 500.000 500.000 500.000 opłaty 200.000 200.000 200.000 wynik 80.000 260.000 530.000 % wyniku 4,00% 10,83% 17,67% 3. kwartał II liczba kilometrów 4.000.000 przychody 8.000.000 paliwo 3.200.000 wynagrodzenia (KZ) 800.000 inne (KZ) 400.000 marża 1 3.600.000 % marży 1 45% wynagrodzenia (KS) 300.000 inne (KS) 60.000 amortyzacja 500.000 opłaty 600.000 wynik 140.000 % wyniku 14,25% CASE 3 ROZWIĄZANIE: narzut kosztów pośrednich na rbh = 190.000 zł/22.000 rbh = 8,6363 zł/rbh zysk z A = 20 zł/szt. 8 zł/szt. 8,6363 zł/rbh * 1 rbh/szt. = 3,3636 zł/szt. zysk z B = 25 zł/szt. 10 zł/szt. 8,6363 zł/rbh * 1 rbh/szt. = 6,3636 zł/szt. 2. działania związane z pracą maszyn działania związane z zakupami działania związane z przemieszczaniem materiałów koszty 100.000 50.000 40.000 nośnik kosztów działania 50.000 mh 500 zamówień 800 pobrań koszt na jednostkę 2 zł/mh 100 zł/zam. 50 zł/pobr. koszty rozliczone na A 40.000 mh * 2 zł/mh = 80.000 zł koszty rozliczone na B 10.000 mh * 2 zł/mh = 20.000 zł kj pośredni A = 140.000 zł/20.000 szt. = 7 zł/szt. kj pośredni B = 50.000 zł/2.000 szt. = 25 zł/szt. zysk z A = 20 zł/szt. 8 zł/szt. 7 zł/szt. = 5 zł/szt. zysk z B = 25 zł/szt. 10 zł/szt. 25 zł/szt. = -10 zł/szt. 400 zam. * 100 zł/zam. = 40.000 zł 100 zam. * 100 zł/zam. = 10.0000 zł 400 pobr. * 50 zł/pobr. = 20.000 zł 400 pobr. * 50 zł/pobr. = 20.000 zł razem 140.000 50.000 CASE 4 ROZWIĄZANIE: produkt 1 produkt 2 sprzedaż 000 500 plus zapas końcowy 200 200 razem do dyspozycji 200 700 Tomasz Wnuk-Pel 8
minus zapas początkowy 100 500 produkcja 100 200 2. materiał A produkt 1 produkt 2 produkcja 100 200 norma na sztukę produktu 3 2 ilość materiałów do zużycia 3.300 2.400 materiał B produkt 1 produkt 2 produkcja 100 200 norma na sztukę produktu 4 5 ilość materiałów do zużycia 4.400 6.000 razem zużycie materiałów materiał A materiał B produkt 1 3.300 4.400 produkt 2 2.400 6.000 ilość materiałów do zużycia 5.700 10.400 CASE 5 ROZWIĄZANIE odchylenie cen materiałów bezpośrednich w momencie zużycia = = (SP AP) * QP = (3 zł/szt. 2,8 zł/szt.) * 9.000 kg = 800 zł (K) odchylenie zużycia materiałów bezpośrednich = = (SQ AQ) * SP = (15.000 szt. * 0,5 kg/szt. 9.000 kg) * 3 zł/kg = 4.500 zł (N) odchylenie stawki płac bezpośrednich = = (SR AR) * AH = (10 zł/rbh 16.500 zł/500 rbh) * 500 rbh = 500 zł (N) odchylenie wydajności w płacach bezpośrednich = = (SH AH) * SR = (15.000 szt. * 0,1 rbh/szt. 500 rbh) * 10 zł/rbh = 0 zł odchylenie budżetowe kosztów zmiennych pośrednich = = (AH * SR) AVO = 500 rbh * 20 zł/rbh 36.300 zł = 6.300 zł (N) odchylenie wydajności w kosztach zmiennych pośrednich = = (SH AH) * SR = (15.000 szt. * 0,1 rbh/szt. 500 rbh) * 20 zł/rbh = 0 zł Tomasz Wnuk-Pel 9