Biuletyn Informacyjny /2003 Warszawa, paêdziernik 2003
Na podstawie materia ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Wed ug stanu na dzieƒ 15.08.2003 r. Projekt graficzny: Oliwka s.c. Zdj cie na ok adce: Corbis/Free Korekta: Przygotowywanie Tekstów Drukarskich Ewa Pop awska Sk ad i druk: Drukarnia NBP Wyda : Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo ecznej 00-919 Warszawa, ul. Âwi tokrzyska 11/21 Telefon (22) 53 23 35 Fax (22) 53 13 21 www.nbp.pl Copyright Narodowy Bank Polski, 2003 ISSN 1230-0020
Spis treêci 1. Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju.................................. 4 1.1. Produkcja sprzedana przemys u............................................. 4 1.2. Poziom cen............................................................ 5 1.3. Rynek pracy............................................................ 1.4. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne...................................... 7 1.5. Bud et paƒstwa........................................................ 8 2. Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji.................................. 10 2.1. Struktura poda y pieniàdza............................................... 10 2.2. Czynniki kreacji pieniàdza................................................ 12 2.2.1. Nale noêci......................................................... 13 2.2.2. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego...................... 14 2.2.3. Aktywa zagraniczne netto.............................................. 14 2.2.4. Saldo pozosta ych pozycji (netto)......................................... 14 2.2.5. Aktywa trwa e banków................................................ 15 2.2.. D ugoterminowe zobowiàzania finansowe................................... 15 3. Polityka monetarna banku centralnego................................. 1 3.1. Stopy procentowe..................................................... 1 3.2. Rezerwy obowiàzkowe.................................................. 17 3.3. Kursy walutowe.......................................................17 3.4. Rynek pierwotny bonów skarbowych........................................ 18 3.5. Operacje otwartego rynku................................................ 19 4. Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w kwartale 2003 r................. 21 4.1. Rachunek bie àcy...................................................... 21 4.1.1. P atnoêci towarowe................................................... 21 4.1.2. P atnoêci us ugowe................................................... 22 4.1.3. Dochody........................................................... 22 4.1.4. Transfery bie àce..................................................... 23 4.1.5. Niesklasyfikowane obroty bie àce......................................... 24 4.2. Rachunek kapita owy i finansowy........................................... 24 4.2.1. Inwestycje bezpoêrednie................................................ 24 4.2.2. Inwestycje portfelowe................................................. 24 4.2.3. Pozosta e inwestycje...................................................25 4.2.4. Pochodne instrumenty finansowe......................................... 25 4.2.5. Stan oficjalnych aktywów rezerwowych..................................... 25 5. Najwa niejsze decyzje Rady Polityki Pieni nej NBP..................... 27. Aneks statystyczny.................................................... 28.1. Tabele.............................................................. 29.2. Wykresy............................................................. 73.3. Szeregi czasowe pozbawione wahaƒ sezonowych............................... 78.4. Uwagi metodyczne..................................................... 87 3
Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 1 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Tabela 1.0. Wybrane kategorie sfery realnej (w %) Wyszczególnienie Przyrost w miesiàcu I I Przyrost w 2003 r. Produkcja sprzedana przemys u -1, 1,3-0,5 * Ceny towarów i us ug konsumpcyjnych 0,2 0,0-0,1 0,8 Ceny produkcji sprzedanej przemys u -0, -0, 0,4 1,1 Ceny produkcji budowlano-monta owej -0,1 0,0 0,1-0,7 Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw -0,0-0,1 0,0 * Przeci tne miesi czne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsi biorstw 2,3-2,9 2,1 * Przeci tna miesi czna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto 0,2 0,1 0,2 * * niepublikowane przez GUS. èród o: GUS. 1.1. Produkcja sprzedana przemys u W kwartale 2003 r. produkcja sprzedana przemys u 1 ukszta towa a si na poziomie o 9,0% wy szym ni przed rokiem (wobec spadku o 0,4% przed rokiem). Wzrost ten kszta towany by przez zwi kszenie produkcji w sekcji przetwórstwa przemys owego o 11,1%, natomiast spadek produkcji w sekcjach górnictwa i kopalnictwa oraz wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod odpowiednio o 7,1% i 0,1% ograniczy tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemys u ogó em. Od marca br. widoczny jest wzrost dynamiki produkcji sprzedanej ogó em. W ka dym miesiàcu omawianego okresu roczna dynamika produkcji ogó em by a znacznie wy sza ni w analogicznym okresie poprzedniego roku, wskaêniki oscylowa y w przedziale 7,8% 11,7%. Najwy sze tempo wzrostu w skali dwunastu miesi cy wystàpi o w sekcji przetwórstwa przemys owego, w ka dym miesiàcu analizowanego okresu by o wy sze ni w takim samym miesiàcu poprzedniego roku. W górnictwie i kopalnictwie jedynie w maju produkcja by a wy sza ni przed rokiem, a w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz, wod w kwietniu. W I pó roczu br. w strukturze produkcji sprzedanej przemys u ogó em (w cenach bie àcych), w porównaniu z analogicznym okresem 2002 r., zmniejszy si udzia górnictwa i kopalnictwa (z 5,3% do 4,7%), wzrós natomiast udzia sekcji przetwórstwa przemys owego z 81,2% do 81,9%. Udzia wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod nie uleg istotnej zmianie i wyniós 13,4%. W kwartale 2003 r. jako g ówne bariery ograniczajàce wzrost bie àcej dzia alnoêci produkcyjnej przedsi biorstwa przemys owe wskazywa y: niski popyt krajowy i zagraniczny, konkurencyjny import, wysokie obcià enia bud etowe oraz niepewnoêç sytuacji gospodarczej. 1 W przedsi biorstwach o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób. 4 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres 1.1.1. Produkcja sprzedana przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % 115 113 111 109 107 105 103 101 99 97 95 93 91 89 87 I I I I I I 2002 2003 Produkcja sprzedana przemys u ogó em Przetwórstwo przemys owe Górnictwo i kopalnictwo Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz i wod 1 1.2. Poziom cen Ceny produkcji sprzedanej przemys u w czerwcu 2003 r. by y o 1,1% wy sze od cen w grudniu 2002 r. (w analogicznym miesiàcu poprzedniego roku wskaênik ten wynosi równie 1,1%). W okresie od stycznia do czerwca 2003 r. najwi kszy wzrost cen odnotowano w przetwórstwie przemys owym (1,% wobec 1,0% przed rokiem), nieco mniej wzros y ceny wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod (0,9% wobec 1,9% przed rokiem), a ceny górnictwa i kopalnictwa zmniejszy y si (-4,2% wobec wzrostu o 0,1% przed rokiem). W czerwcu br. ceny produkcji sprzedanej przemys u by y o 2,1% wy sze ni przed rokiem. Najwi kszy wzrost wystàpi w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod (5,8%). Ceny w przetwórstwie przemys owym zwi kszy y si o 1,9%, a w górnictwie i kopalnictwie spad y o 0,8%. Ceny produkcji budowlano-monta owej w okresie od stycznia do czerwca 2003 r. spad y o 0,7% (wobec wzrostu o 0,7% przed rokiem). W czerwcu ceny by y o 1,0% ni sze ni w analogicznym miesiàcu ubieg ego roku. Na koniec czerwca 2003 r. inflacja, mierzona dwunastomiesi cznym wskaênikiem wzrostu cen towarów i us ug konsumpcyjnych (CPI), wynios a 0,8%. W kwartale 2003 r. dwunastomiesi czna dynamika wzrostu cen konsumpcyjnych wynios a 0,5% w porównaniu z 2,1% przed rokiem. Wykres 1.2.1. Wskaêniki cen produkcji sprzedanej przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % 108 107 10 105 104 103 102 101 100 99 98 I I I I I I 2002 2003 Produkcja sprzedana przemys u ogó em Przetwórstwo przemys owe Górnictwo i kopalnictwo Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz i wod BIULETYN INFORMACYJNY /2003 5
Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Wykres 1.2.2. Wskaêniki cen wybranych grup towarów i us ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % 109 107 105 103 101 99 97 95 I I I I I I 2002 2003 Towary i us ugi konsumpcyjne ogó em Odzie i obuwie Transport ywnoêç i napoje bezalkoholowe U ytkowanie mieszkania i noêniki energii àcznoêç Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe Opieka zdrowotna Wykres 1.2.3. Wskaêniki cen towarów i us ug konsumpcyjnych ( poprzedniego roku = 100) 110 % 108 10 104 102 100 98 I I I I I I 2000 2001 2002 2003 W czerwcu 2003 r. ceny towarów i us ug konsumpcyjnych by y o 0,8% wy sze od cen w grudniu 2002 r. (wobec 1,1% przed rokiem). Niskie tempo wzrostu tych cen w omawianym okresie kszta towane by o przede wszystkim przez ni szà ni przed rokiem dynamik cen towarów i us ug w zakresie u ytkowania mieszkania (1,1% wobec 2,5%), ochrony zdrowia (0,9% wobec 3,0%) oraz transportu (2,3% wobec 1,0%). Wy sza ni w I pó roczu 2002 r. by a dynamika cen ywnoêci i napojów bezalkoholowych (1,5% wobec -0,2%). W wi kszym stopniu ni przed rokiem spad y ceny odzie y i obuwia (-2,3% wobec -1,3%). Wzrost cen towarów i us ug konsumpcyjnych w skali roku by w czerwcu br. wy szy ni w maju i w kwietniu (0,8% wobec odpowiednio 0,4% i 0,3%). W okresie dwunastu miesi cy wzros y m.in. ceny w zakresie transportu (3,7%), u ytkowania mieszkania (3,3%), edukacji (2,4%), ochrony zdrowia (1,%) i rekreacji i kultury (1,7%). Obni y y si natomiast ceny ywnoêci i napojów bezalkoholowych (-0,%), napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (-3,7%) oraz odzie y i obuwia (-2,2%). W kwartale 2003 r. miesi czne tempo wzrostu cen towarów i us ug konsumpcyjnych (miesiàc do miesiàca) wynosi o: w kwietniu 0,2%, w maju 0,0%, a w czerwcu wystàpi spadek o -0,1%. 1.3. Rynek pracy Obserwowany od marca 2001 r. systematyczny spadek liczby pracujàcych i przeci tnego zatrudnienia w sektorze przedsi biorstw 2, uleg lekkiemu zahamowaniu w kwartale br. Liczba pra- 2 Patrz: przypis 1. N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres 1.3.1. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 tys. osób I I I I I I 2001 Bezrobotni ogó em I I I I I I I I I I 2002 2003 % Stopa bezrobocia 19 18 17 1 15 14 13 12 11 10 1 cujàcych w sektorze przedsi biorstw waha a si w przedziale 4.912 4.915 tys. osób, ale na koniec czerwca by a o 3,2% mniejsza ni przed rokiem oraz o 1,7% ni sza ni w grudniu ub. roku. Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw w I pó roczu 2003 r. wynios o 4.72 tys. osób i by o o 4,1% ni sze ni przed rokiem. Najwi kszy spadek zatrudnienia, w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku, odnotowano w budownictwie (1,7%). Na koniec czerwca br. przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw obni y o si do poziomu 4.722 tys. osób i by- o o 3,% ni sze ni przed rokiem. Od marca br. obserwuje si systematyczny spadek liczby bezrobotnych zarejestrowanych w urz dach pracy, w czerwcu wynios a ona 3.134, tys. osób i by a o 0,8% ni sza ni przed miesiàcem, ale o 1,4% wy sza ni w tym samym okresie 2002 r. W stosunku do grudnia ub. roku liczba bezrobotnych zmniejszy a si o 2,%, podczas gdy odpowiednio przed rokiem spad a o 0,8%. W czerwcu odnotowano najwi kszy spadek (o charakterze sezonowym) liczby bezrobotnych w odniesieniu do absolwentów. Zmniejszy a si równie liczba bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dotyczàcych zak adów pracy, by a o 10,1% ni sza ni w czerwcu 2002 r. Od marca br. obserwuje si systematyczny spadek stopy bezrobocia, na koniec kwarta u wynios a 17,8% w porównaniu z 18,7% w marcu br. W kwartale 2003 r. urz dy pracy wykaza y 552,4 tys. bezrobotnych nowo zarejestrowanych. W tym samym okresie z ewidencji urz dów pracy wyrejestrowano 738,9 tys. osób, w tym 387,8 tys. w zwiàzku z podj ciem pracy. Na koniec czerwca br. liczba ofert pracy pozostajàcych w dyspozycji urz dów pracy wynosi a 20,2 tys. i by a o 42,% wy sza ni przed rokiem. 1.4. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne W kwartale br. tempo wzrostu przeci tnych miesi cznych wynagrodzeƒ realnych brutto w sektorze przedsi biorstw w skali roku by o wy sze zarówno w porównaniu z analogicznym okresem 2002 r., jak i z I kwarta em 2003 br. Wolniejsza ni przed rokiem by a dynamika si y nabywczej zarówno przeci tnych emerytur i rent z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych, jak i przeci tnych realnych emerytur i rent rolników indywidualnych. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw w I pó roczu 2003 r. ukszta towa o si na poziomie 2.271,30 z, o 2,1% wy szym ni przed rokiem i o 2,5% ni szym ni w pó roczu 2002 r. W czerwcu przeci tna miesi czna p aca brutto w sektorze przedsi biorstw wynios a 2.301,00 z i by a o 2,1% wy sza ni w maju i o 3,1% wy sza ni w tym samym miesiàcu 2002 r. Przeci tne BIULETYN INFORMACYJNY /2003 7
Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 miesi czne wynagrodzenie brutto bez wyp at z zysku w sektorze przedsi biorstw waha o si w omawianym okresie od 2.317,21 z w kwietniu do 2.292,05 z w czerwcu. Poziom osiàgni ty w czerwcu by o 1,9% wy szy ni w maju i o 3,2% wy szy ni w tym samym miesiàcu 2002 r. Si a nabywcza przeci tnego miesi cznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsi biorstw w kwartale 2003 r. by a o 1,7% wy sza ni przed rokiem (wobec 1,4% przed rokiem) i o 1,3% wy sza ni w I kwartale br. W czerwcu przeci tne miesi czne wynagrodzenie realne brutto by o o 2,4% wy sze ni przed rokiem i o 2,2% wy sze ni w maju. W omawianym okresie przeci tna liczba emerytów i rencistów nieznacznie spad a i w czerwcu wynios a 9.211 tys. osób, o 0,4% mniej ni przed rokiem. Na koniec kwarta u br. liczba osób pobierajàcych emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych nieznacznie wzros a (0,1%) w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, z systemu rolniczego zaê zmniejszy a si o 2,4%. Przeci tna miesi czna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto ukszta towa a si w I pó roczu br. na poziomie 1.080,03 z i by a o 4,% wy sza ni w analogicznym okresie 2002 r. W czerwcu 2003 r. Êwiadczenia te wynios y 1.09,84 z i by y o 5,% wy sze ni przed rokiem i o 0,2% wy sze ni w maju. Przeci tna miesi czna emerytura i renta rolników indywidualnych wynios a w I pó roczu 2003 r. 720,8 z i by a o 3,3% wy sza ni przed rokiem. W czerwcu Êwiadczenia te wynios y 725,41 z, by y o 4,2% wy sze ni w analogicznym miesiàcu 2002 r. i o 0,1% wy sze ni w maju. 1.5. Bud et paƒstwa W okresie styczeƒ-czerwiec 2003 r. dochody bud etu paƒstwa by y o,8 mld z wy sze ni w analogicznym okresie ubieg ego roku. Wy sze ni w tym samym okresie 2002 r. by o równie wykonanie postanowieƒ ustawy w zakresie dochodów: 4,2% w 2003 r., w porównaniu z 44,9% przed rokiem. W porównaniu z analogicznym okresem ub.r. wy sze wp ywy odnotowano po stronie podatków poêrednich, podatku dochodowego od osób fizycznych, dochodów paƒstwowych jednostek bud etowych oraz pozosta ych dochodów. W omawianym okresie wy sze ni przed rokiem by y równie wydatki bud etu paƒstwa i wynios y 95,7 mld z w porównaniu z 90,0 mld z przed rokiem. Wydatkowano 49,2% zaplanowanej na ten rok kwoty, podczas gdy w tym samym okresie 2002 r. realizacja ustawy bud etowej by a o 0, pkt. proc. ni sza. Na koniec kwarta u br. deficyt bud etu paƒstwa wyniós 23,8 mld z, co stanowi o 1,5% kwoty za o onej w ustawie bud etowej na 2003 r. Zaplanowane w ustawie bud etowej na 2003 r. przychody z prywatyzacji w wysokoêci 7,4 mld z zosta y zrealizowane jedynie w 15,8%. W tej sytuacji bud et paƒstwa finansowa swoje potrzeby g ównie przez zwi kszenie emisji papierów wartoêciowych. Poda bonów skarbowych na koniec czerwca br. blisko dwukrotnie przekroczy a zaplanowanà w ustawie bud etowej na 2003 r. wartoêç, natomiast wartoêç emisji obligacji stanowi a 84,5% zapisów ustawowych. 8 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Tabela 1.5.1. Wykonanie bud etu paƒstwa za okres styczeƒ czerwiec 2003 r. (w mln z ) Wyszczególnienie Plan po zmianach na 2003 r. Wykonanie % realizacji ustawy bud etowej 1 Dochody 155.97,7 71.889,7 4,2 z tego: podatki poêrednie 9.81,2 44.858,7 4,3 podatek dochodowy od osób prawnych 14.394,7 5.240,8 1 3,4 podatek dochodowy od osób fizycznych 27.355,7 10.333,2 1 37,8 dochody paƒstwowych jednostek bud etowych 10.508,4.171,9 58,7 w tym: wp ywy z c a 3.850,0 1.714,7 44,5 pozosta e dochody.577, 5.285,1 80,3 w tym: wp aty z zysku NBP 4.85, 4.80,9 99,9 Wydatki 194.431,7 95.707, 49,2 w tym: obs uga d ugu krajowego 21.777,1 10.381,9 47,7 obs uga zad u enia zagranicznego 5.379,5 1.91,9 35, dotacja dla Funduszu Pracy 3.944,0 3.030,0 7,8 dotacja dla Funduszu Emerytalno-Rentowego 15.013,9 7.228,0 48,1 dotacja dla Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych 27.97,5 14.772,8 52,8 subwencje ogólne dla jednostek samorzàdów terytorialnych 31.974,5 18.55,7 2 58,1 Deficyt bud etowy -38.734,0-23.817,9 1,5 1 Dochody pomniejszone sà o udzia y za czerwiec i przekazane w lipcu br. zgodnie z ustawà o dochodach jednostek samorzàdu terytorialnego w latach 1999 2003; udzia y wynoszà: w podatku dochodowym od osób fizycznych: 49,7 mln z, w podatku dochodowym od osób prawnych: 11 mln z. 2 Subwencja na zadania oêwiatowe za lipiec 1.852,2 mln z. èród o: dane MF. BIULETYN INFORMACYJNY /2003 9
Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 2 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2.1. Struktura poda y pieniàdza Poda pieniàdza M3 wynios a na koniec czerwca 2003 r. 32, mld z i zwi kszy a si w kwartale 2003 r. o 5,7 mld z, tj. o 1,8% nominalnie i o 1,4% realnie. Dwunastomiesi czna dynamika wzrostu szerokiego agregatu M3 od marca br. charakteryzowa a si dodatnim, choç niskim wskaênikiem, który w czerwcu br. wyniós 1,3%. Na wzrost zasobów pieniàdza M3 z o y si w omawianym okresie wzrost poziomu wszystkich jego sk adników, tj.: pieniàdza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków), depozytów i innych zobowiàzaƒ, a tak e pozosta ych sk adników zaliczanych do agregatu M3. Na zmian poziomu depozytów i innych zobowiàzaƒ zaliczanych do M3 z o y si z jednej strony wzrost poziomu zobowiàzaƒ z otowych o 2,8 mld z (1,2%), z drugiej zaê spadek zobowiàzaƒ walutowych o 1,0% (2,2%). Obni enie stanu depozytów walutowych prawie w ca oêci nastàpi o w wyniku ró nic kursowych. W przekroju sektorowym przyrost poda y pieniàdza M3 wynika g ównie ze wzrostu zobowiàzaƒ systemu bankowego 3 wobec przedsi biorstw. Zwi kszy y si przede wszystkim zobowiàzana z otowe (o 5,0 mld z, tj. 12,0%) wobec tego sektora. Przyrost zobowiàzaƒ wobec przedsi biorstw w omawianym okresie by znacznie wi kszy ni w analogicznym okresie poprzednich lat. Wzros y równie zobowiàzania systemu bankowego wobec niemonetarnych instytucji finansowych oraz instytucji niekomercyjnych dzia ajàcych na rzecz gospodarstw domowych. Dalszemu obni eniu uleg natomiast poziom depozytów i innych zobowiàzaƒ gospodarstw domowych. Zmniejszy y si zarówno depozyty z otowe (o 2,7 mld z, tj. 1,7%), jak i walutowe Tabela 2.1.1. Zmiany poda y pieniàdza w uk adzie sektorowym w kwartale 2003 r. Wyszczególnienie Stan na 30 I 2003 mln z Zmiana w miesiàcu Zmiana w kwartale I I mln z mln z % Poda pieniàdza M3 32.31,0-381,7 3.090,9 3.008,3 5.717,5 1,8 1. Pieniàdz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) 47.378,4 1.78,5 109,0 1.322,2 3.217,7 7,3 2 Depozyty i inne zobowiàzania 275.488,2-2.437,4 2.898,8 1.313, 1.775,0 0, 2.1. Gospodarstwa domowe 191.50,2-2.513,8-1.499, 9, -4.003,8-2,0 2.2. Niemonetarne instytucje finansowe 7.172,9 258,1 50,1-394, 513, 7,7 2.3. Przedsi biorstwa 5.708,0 517,1 2.78,4 1.959,5 5.23,0 10,2 2.4. Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 8.349,2-79,5 -,1 294,7 209,0 2, 2.5. Instytucje samorzàdowe 9.987,4-329,1 887,3-743,8-185,7-1,8 2.. Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 1.20,4-290,1 80,7 188,2-21,2-1,3 3. Pozosta e sk adniki M3 3.74,5 29,2 83,1 372,4 724,7 23,8 3 Zgodnie z metodykà obowiàzujàcà od marca 2002 r. poj cie system bankowy zosta o zastàpione szerszym poj ciem monetarne instytucje finansowe, obejmujàcym bank centralny oraz pozosta e monetarne instytucje finansowe (dawniej: banki komercyjne). Dla wi kszej jasnoêci i przejrzystoêci w materiale pos u ono si poprzednio obowiàzujàcà terminologià. 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela 2.1.2. Zmiany poda y pieniàdza oraz jego komponentów w kwartale 2003 r. Stan Zmiana w miesiàcu Zmiana w kwartale na 30 I 2003 Wyszczególnienie I I mln z mln z mln z % 1. Pieniàdz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) 47.378.4 1.78,5 109,0 1.322,2 3.217,7 7,3 2. Depozyty i inne zobowiàzania bie àce 98.982,1-7.294,5 7.200,5 7.02,1.932,1 7,5 w tym: gospodarstw domowych 51.918, -538,7 09, 1.449,2 1.520,2 3,0 przedsi biorstw 31.523, -4.54,8 3.785,2 5.347,8 4.478,2 1, 3. Pieniàdz M1 (1+2) 14.30,4-5.508,0 7.309,5 8.348,3 10.149,8 7,5 4. Depozyty i inne zobowiàzania z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) i zablokowane 17.45,5 4.858, -4.298,8-5.707,7-5.147,9-2,8 w tym: gospodarstw domowych 139.82,2-1.973,7-2.10,4-1.434,8-5.514,9-3,8 przedsi biorstw 25.184,3 5.171,8-998, -3.388,4 784,9 3,2 5. Operacje z przyrzeczeniem odkupu 0,0-7,1-4, -0,1-11,8-100,0. D u ne papiery wartoêciowe z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) 3.74,5 27,3 87,7 372, 73, 24,3 7. Pieniàdz M3 (4+5+) 32.31,0-381,7 3.090,9 3.008,3 5.717,5 1,8 2 (o 1,3 mld z, tj. 3,8%). Spadek depozytów walutowych wynikajàcy z obrotów na rachunkach bankowych tego sektora (0,5 mld z ) zosta pog biony przez ró nice kursowe (0,8 mld z ). Odp yw Êrodków z rachunków bankowych gospodarstw domowych cz Êciowo zwiàzany by z utrzymujàcym si nadal zainteresowaniem alternatywnymi metodami oszcz dzania, w tym m.in. lokowaniem Êrodków w funduszach inwestycyjnych. Aktywa tych funduszy wzros y w kwartale br. o 4,8 mld z. Systematyczne zmniejszanie poziomu depozytów i innych zobowiàzaƒ terminowych z terminem pierwotnym do 2 lat obserwuje si od koƒca 2001 r. Tendencja ta utrzyma a si równie w kwartale 2003 r. Od koƒca 2000 r. dwunastomiesi czna dynamika tej kategorii wykazuje wyraênà tendencj malejàcà, a od marca 2002 r. wskaêniki przyj y wartoêci ujemne (w czerwcu -9,9%). Zaobserwowano systematyczny spadek poziomu depozytów z otowych, których udzia w depozytach terminowych ogó em waha si w przedziale 82% 83%. W omawianym okresie stan depozytów terminowych z otowych obni y si o 3,2 mld z (2,1%) i na koniec czerwca wyniós 14,4 mld z. Depozyty walutowe zmniejszy y si o 1,9 mld z (,1%), a w przeliczeniu na dolary amerykaƒskie spad y o 0,2 mld USD (2,3%). Spadek poziomu tej kategorii zosta pog biony przez ró nice kursowe (0, mld z ). Poziom zobowiàzaƒ terminowych do 2 lat kszta towany by przede wszystkim przez zmiany stanu tej kategorii w sektorze gospodarstw domowych. Podobnie jak w poprzednich okresach, udzia zobowiàzaƒ terminowych wobec tego sektora w zobowiàzaniach ogó em by dominujàcy i w I pó roczu br. oscylowa w przedziale 78% 80%. Znacznie mniejszy udzia mia y przedsi biorstwa (oko o 14%), a zmiany w poziomie depozytów pozosta ych podsektorów nie wp ywajà istotnie na poziom tej kategorii. W podsektorze gospodarstw domowych widoczny by utrzymujàcy si od listopada 2001 r. systematyczny spadek stanu tych depozytów, b dàcy efektem utrzymujàcej si niskiej dynamiki dochodów ludnoêci oraz rosnàcej atrakcyjnoêci alternatywnych metod oszcz dzania. S abnàce zainteresowanie lokowaniem Êrodków na rachunkach bankowych wiàza o si z relatywnie niskim oprocentowaniem depozytów oraz z wprowadzonym w 2001 r. podatkiem od przychodów odsetkowych, dodatkowo zmniejszajàcym dochodowoêç lokat bankowych. Od kwietnia 2002 r. wskaênik rocznej dynamiki tej kategorii przyjmowa wartoêci ujemne, w czerwcu wyniós -11,8%. W omawianym okresie wystàpi spadek poziomu zarówno po stronie depozytów z otowych, jak i walutowych. Depozyty z otowe obni y y si o 4,2 mld z, tj. o 3,%, natomiast depozyty walutowe o 1,3 mld z (4,9%). Rzeczywisty spadek poziomu tej kategorii zosta pog biony przez wp yw ró nic kursowych o ok. 0, mld z. BIULETYN INFORMACYJNY /2003 11
Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 Na wzrost zobowiàzaƒ z terminem pierwotnym do 2 lat przedsi biorstw w kwartale br. z o y o si przede wszystkim zwi kszenie poziomu depozytów z otowych. W stosunku do marca br. przyros y one o 1,3 mld z, tj.,3%. Depozyty walutowe zmniejszy y si natomiast o 0,5 mld z (11,%), przy czym wp yw ró nic kursowych w tym okresie by znikomy. Wzrost depozytów terminowych odnotowa y zarówno przedsi biorstwa i spó ki paƒstwowe (o 0,3 mld z, tj. 5,1%), jak i przedsi biorstwa i spó ki prywatne oraz spó dzielnie (o 0,5 mld z, tj. 2,%). W kolejnych miesiàcach omawianego okresu poziom depozytów i innych zobowiàzaƒ terminowych z terminem pierwotnym do 2 lat w àcznie i zablokowanych charakteryzowa si znacznymi wahaniami. Istotny wzrost poziomu tej kategorii, który wystàpi na koniec kwietnia, a nast pnie spadek w maju spowodowany by m. in. przesuni ciem w strukturze terminowej mi dzy depozytami bie àcymi i terminowymi w zwiàzku z tzw. d ugim weekendem na poczàtku maja. Zmniejszenie poziomu depozytów terminowych obserwowane w czerwcu by o efektem przeklasyfikowania, poczàwszy od danych za czerwiec, depozytów typu tomnext 4 i spotnext do depozytów bie àcych. Dotychczas by y one zaliczane do depozytów terminowych. Wprowadzona zmiana mia a na celu ujednolicenie klasyfikacji depozytów bie àcych z zasadami obowiàzujàcymi w ESBC. Szacunkowa wysokoêç przekwalifikowanych Êrodków wynios a ok. 2,5 mld z. Wzrost wàskiego pieniàdza M1, w sk ad którego wchodzi pieniàdz gotówkowy w obiegu oraz bie àce depozyty w systemie bankowym, w kwartale br. wynika z proporcjonalnego przyrostu obu tych kategorii. Depozyty bie àce zwi kszy y si w omawianym okresie o,9 mld z (7,5%), g ównie wskutek wzrostu stanu depozytów z otowych o,0 mld z (7,8%). Natomiast bie àce depozyty walutowe zwi kszy y si o 0,9 mld z (,3%), przy czym wzrost ten zosta ograniczony przez ujemny wp yw ró nic kursowych (-0,3 mld z ). Najsilniej wzros y w analizowanym okresie depozyty bie àce przedsi biorstw o 4,5 mld z (1,%). W kierunku wzrostu poda y pieniàdza M3 w kwartale br. silnie oddzia ywa o zwi kszenie poziomu pieniàdza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków). Wzrost ten mia charakter sezonowy, ale jego skala by a wi ksza ni w analogicznym okresie poprzednich lat (7,3% wobec,3% przed rokiem i 4,2% w 2001 r.). Roczna dynamika wzrostu tej kategorii zwi kszy a si w porównaniu z poprzednim kwarta em i w poszczególnych miesiàcach waha a si od 14,9% do 15,7%. 2.2. Czynniki kreacji pieniàdza Zmiany w strukturze czynników kreacji pieniàdza w kwartale 2003 r. obrazuje poni sza tabela. W omawianym okresie g ównym êród em kreacji pieniàdza by o zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego oraz nale noêci. Absorpcj pieniàdza powodowa y natomiast zmiany w poziomie aktywów zagranicznych netto. Tabela 2.2.1. Czynniki kreacji pieniàdza Zmiana w miesiàcu Zmiana Udzia w zmianie w miesiàcu Udzia w w zmianie Wyszczególnienie kwartale w I I I I kwartale mln z % PODA PIENIÑDZA M3 (1+2+3-4+5+) -381,7 3.090,9 3.008,3 5.717,5 100,0 100,0 100,0 100,0 1. Aktywa zagraniczne netto -5.835,2 1.910,0-1.74,9-5.90,1 1.528,7 1,8-58,7-99,5 2. Nale noêci -1.017,9 1.290,8 2.207,3 2.480,3 2,7 41,8 73,4 43,4 3. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego 592,8-1.215,7 4.852,7 4.229,8-155,3-39,3 11,3 74,0 4. D ugoterminowe zobowiàzania finansowe 114,7 75,8 1.023,5 1.904,0-30,0 24,8 34,0 33,3 5. Aktywa trwa e (bez aktywów finansowych) 100,2 84,3 52,7 237,2-2,3 2,7 1,8 4,1. Saldo pozosta ych pozycji netto 5.893,1 1.787,2-1.31,1.34,2-1.543,9 57,8-43,7 111,3 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela 2.2.1.1. Struktura nale noêci w kwartale 2003 r. Wyszczególnienie Stan na 30.0.2003 Zmiana w stosunku do 31.03.2003 r. mld z % Nale noêci ogó em 20,3 2,5 1,0 1 1. Gospodarstwa domowe 94,2 2,1 2,2 2 2. Niemonetarne instytucje finansowe 14,8 0,1 0,8 3 3. Przedsi biorstwa 13,0-0, -0,4 4 4. Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 1,0 0,0-0, 5 5. Instytucje samorzàdowe 11,3 0,3 2,4. Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 3,0 0,7 27,7 2 2.2.1. Nale noêci Nale noêci systemu bankowego ogó em wzros y w kwartale br. o 2,5 mld z (1,0% nominalnie, 0,% realnie) i by y, choç w mniejszej skali ni w poprzednim kwartale, jednym z g ównych czynników kreujàcych pieniàdz. Przyrost nale noêci ogó em kszta towany by w g ównej mierze przez zmiany tej kategorii w sektorze gospodarstw domowych, funduszy ubezpieczeƒ spo ecznych oraz przedsi biorstw. Na koniec czerwca udzia przyrostu nale noêci w przyroêcie szerokiego pieniàdza M3 wyniós 73,4%. Obserwowana od listopada ub.r. rosnàca dwunastomiesi czna dynamika nale noêci, poczàwszy od kwietnia br. wykazuje tendencj malejàcà. Ujednolicenie metodyki klasyfikacji kredytów i po yczek indeksowanych do walut obcych wprowadzone w czerwcu br. spowodowa o przesuni cie kredytów indeksowanych, które dotychczas wykazywane by y w z otych, do kredytów walutowych. W rezultacie w czerwcu br. wystàpi znaczàcy wzrost nale noêci walutowych przy jednoczesnym spadku nale noêci z otowych. Udzia kredytów walutowych (nieoczyszczonych z wp ywu ró nic kursowych) w kredytach ogó em, który w 2003 r. oscylowa w przedziale 2,2% 28,0%, w czerwcu wzrós do 30,5%. W czerwcu nale noêci z otowe zmniejszy y si o 7,1 mld z, natomiast nale noêci walutowe w przeliczeniu na z ote przyros y o 9,1 mld z. Wg szacunków sporzàdzonych na podstawie informacji uzyskanych z najwi kszych banków komercyjnych w poszczególnych miesiàcach 2003 r. wartoêç kredytów indeksowanych, przesuni tych z nale noêci z otowych do nale noêci walutowych, oscylowa a w przedziale 7,2 7,8 mld z. Najwi ksze ró nice z tytu u przesuni cia tej kategorii wystàpi y w sektorze gospodarstw domowych (5,0 5,3 mld z miesi cznie w 2003 r.), w sektorze przedsi biorstw kwota ta kszta towa a si w przedziale 2,1 2,5 mld z. Udzia nale noêci od gospodarstw domowych w nale noêciach ogó em od poczàtku br. systematycznie wzrasta i w czerwcu wyniós 3,2%. Podobnie jak w poprzednich okresach kredyty zaciàgane przez gospodarstwa domowe przeznaczane by y g ównie na cele mieszkaniowe (2,1% ogó u kredytów dla tego sektora w czerwcu). Kredyty na zakup mieszkaƒ stanowi y równie najwi kszà pozycj w strukturze przedmiotowej ogó u kredytów dla osób prywatnych (3,2%). Natomiast przedsi biorcy indywidualni zaliczani do gospodarstw domowych zaciàgali g ównie kredyty inwestycyjne (35,4%), operacyjne (25,7%) oraz kredyty w rachunku bie àcym (21,5%). Udzia nale noêci od przedsi biorstw w nale noêciach ogó em od marca br. powoli spada i na koniec czerwca wyniós 52,2%. Zad u enie tego sektora w systemie bankowym z tytu u kredytów, po yczek i innych nale noêci obni y o si w omawianym okresie o 0,8 mld z (0,%). Wzrost zainteresowania pozyskaniem nowych kredytów, choç znacznie mniejszy ni w poprzednim kwartale, wykazywa y przedsi biorstwa i spó ki prywatne oraz spó dzielnie. W stosunku do marca br. ich zad u enie w systemie bankowym wzros o o 0,4 mld z (0,4%). Natomiast przedsi biorstwa i spó ki paƒstwowe zmniejszy y w kwartale br. swoje zapotrzebowanie na kredyty o 1,3 mld z (5,2%) w stosunku do poprzedniego kwarta u. Przedsi biorstwa przeznacza y kredyty w podobnym stopniu na finansowanie dzia alnoêci operacyjnej (33,9%) i inwestycyjnej (32,7%). BIULETYN INFORMACYJNY /2003 13
Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Nale noêci od pozosta ych sektorów zwi kszy y si w kwartale br. o 1,0 mld z, w czym najwi kszy udzia mia wzrost nale noêci od funduszy ubezpieczeƒ spo ecznych, wynoszàcy 0,7 mld z (27,7%). 2 2.2.2. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego O ile w I kwartale br. zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego (IRSC) wystàpi o po stronie czynników absorbujàcych pieniàdz, to w kwartale br. kategoria ta stanowi a g ówny czynnik kreacji pieniàdza. Na koniec czerwca br. poziom zad u enia netto IRSC wyniós 4,8 mld z, tj. zwi kszy si w ciàgu omawianego okresu o 4,2 mld z (nominalnie o 7,0%, realnie o,%). Na wzrost ten z o y o si : zwi kszenie nale noêci sektora bankowego od IRSC z tytu u papierów d u nych o 7,0 mld z (8,7%) i ich spadek o 0,3 mld z (13,4%) z tytu u kredytów, wzrost zobowiàzaƒ sektora bankowego wobec IRSC o 2,5 mld z (11,0%). Decydujàce znaczenie w kszta towaniu si tempa i kierunku zmian zad u enia netto IRSC mia y, podobnie jak w poprzednich okresach, wp ywy i wydatki bud etu paƒstwa, b dàcego najwi kszym podmiotem sektora. Wobec znacznie mniejszych, ni za o ono w ustawie bud etowej na 2003 r., wp ywów z prywatyzacji (do koƒca czerwca br. 15,8% wielkoêci planowanej), istotnym êród em finansowania potrzeb po yczkowych IRSC by y Êrodki pozyskiwane ze sprzeda y skarbowych papierów wartoêciowych. Dodatkowym êród em Êrodków finansujàcych zobowiàzania bud etu w omawianym okresie by a majowa emisja obligacji na rynkach zagranicznych w kwocie nominalnej 800 mln euro. W czerwcu natomiast do bud etu paƒstwa wp yn a kwota 4,7 mld z tytu em wp aty z zysku NBP. 2.2.3. Aktywa zagraniczne netto Aktywa zagraniczne netto systemu bankowego osiàgn y na koniec czerwca 2003 r. poziom 138,2 mld z i zmniejszy y si w stosunku do marca br. o 5,7 mld z, tj. o 4,0%. Na spadek ten z o- y o si zmniejszenie aktywów zagranicznych o,0 mld z (3,2%) oraz obni enie poziomu pasywów zagranicznych o 0,3 mld z (0,7%). Spadki te generowane by y przede wszystkim przez zmiany ró nic kursowych. W uj ciu dolarowym aktywa zagraniczne netto wynios y na koniec kwarta u br. 35,5 mld USD i praktycznie nie uleg y zmianie w stosunku do koƒca marca br. Kszta towanie si poziomu aktywów zagranicznych by o wypadkowà wzrostu tej kategorii w NBP o 3,0% przy jednoczesnym jej spadku w bankach komercyjnych o,2%. Na przyrost poziomu aktywów zagranicznych NBP z o y y si m.in. Êrodki w kwocie 800 mln euro pozyskane przez bud et paƒstwa z emisji rzàdowych obligacji na rynkach zagranicznych i zdeponowane na rachunku walutowym w NBP. Natomiast pasywa zagraniczne systemu bankowego zwi kszy y si w kwartale br. wskutek wzrostu o,1% zobowiàzaƒ zagranicznych NBP oraz o 4,2% zobowiàzaƒ zagranicznych banków komercyjnych. 2.2.4. Saldo pozosta ych pozycji (netto) W kwartale 2003 r. ujemne saldo pozosta ych pozycji netto (SPPN) zmniejszy o si o,4 mld z, tj. o 9,4% i na koniec czerwca wynios o -1,4 mld z. O skali i kierunku zmiany tej kategorii w analizowanym okresie zadecydowa y pozosta e aktywa netto w NBP. W ciàgu kwarta u br. pasywne saldo pozosta ych aktywów netto NBP zmniejszy o si o mld z, tj. o 14,8% i wynios o na koniec czerwca -33,5 mld z. By o to spowodowane g ównie zmniejszeniem si stanu rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu z otego do walut obcych w zwiàzku z wycenà aktywów i pasywów walutowych przeliczonych na z ote. Zmiany stanu rezerwy wynika- y z ksi gowych zapisów technicznych i nie mia y bezpoêredniego wp ywu na poda pieniàdza M3. 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Do zmniejszenia ujemnego salda pozosta ych pozycji netto w kwartale 2003 r. przyczyni y si te wyniki finansowe monetarnych instytucji finansowych, które zmniejszy y si o 1,4 mld z, tj. o 40,%, a ich stan na koniec czerwca wyniós -2,0 mld z (jako sk adnika SPPN). Zmiana ta by a spowodowana zmniejszeniem si stanu wyników finansowych w trakcie zatwierdzania. Kwoty te m.in. zasili y konta (np. w postaci dywidendy) gospodarstw domowych, przedsi biorstw, niemonetarnych instytucji finansowych, pozosta ych instytucji rzàdowych i samorzàdowych, zwi kszajàc poda pieniàdza M3. 2 2.2.5. Aktywa trwa e banków WartoÊç aktywów trwa ych banków (bez aktywów finansowych) na koniec kwarta u br. wynios a 29,3 mld z i zwi kszy a si o 0,2 mld z (o 0,8%) w porównaniu z koƒcem I kwarta u br. 2.2.. D ugoterminowe zobowiàzania finansowe D ugoterminowe zobowiàzania finansowe systemu bankowego zwi kszy y si w kwartale br. o 1,9 mld z, tj. o 1,9% i osiàgn y na koniec czerwca br. poziom 104,7 mld z. Przyrost tej kategorii wynika ze zwi kszenia kapita ów i rezerw o 1,9 mld z (2,4%). Poziom depozytów z terminem pierwotnym powy ej 2 lat nie zmieni si w stosunku do poprzedniego kwarta u. BIULETYN INFORMACYJNY /2003 15
Polityka monetarna banku centralnego 3 Polityka monetarna banku centralnego 3 3.1. Stopy procentowe W kwartale 2003 r. Rada Polityki Pieni nej trzykrotnie podejmowa a decyzje o zmianie wysokoêci podstawowych stóp procentowych, ustalanych przez Narodowy Bank Polski. Poni ej przedstawiono najwa niejsze uchwa y RPP powzi te w kwartale br. w zakresie zmian podstawowych stóp procentowych: 24 kwietnia 2003 r. obni enie minimalnej stopy rentownoêci 14-dniowych operacji otwartego rynku z,0% do 5,75%, obni enie stopy redyskonta weksli z,5% do,25%, obni enie stopy oprocentowania kredytu lombardowego z 7,75% do 7,25%, pozostawienie stopy depozytowej na niezmienionym poziomie 4,25%. 28 maja 2003 r. obni enie minimalnej stopy rentownoêci 14-dniowych operacji otwartego rynku z 5,75% do 5,5%, obni enie stopy redyskonta weksli z,25% do,0%, obni enie stopy oprocentowania kredytu lombardowego z 7,25% do 7,0%, obni enie stopy depozytowej z 4,25% do 4,0%. 25 czerwca 2003 r. obni enie minimalnej stopy rentownoêci 14-dniowych operacji otwartego rynku z 5,5% do 5,25%, obni enie stopy redyskonta weksli z,0% do 5,75%, obni enie stopy oprocentowania kredytu lombardowego z 7,0% do,75%, obni enie stopy depozytowej z 4,0% do 3,75%. Na decyzje Rady Polityki Pieni nej o obni eniu wysokoêci stóp procentowych wp yw mia y dane wskazujàce na utrwalanie si niskiego poziomu inflacji oraz utrzymywanie si czynników ograniczajàcych wzrost inflacji w przysz oêci. Do czynników tych zaliczyç mo na m.in. spadek dynamiki wzrostu cen produkcji przemys owej, umiarkowanà dynamik p ac, niskie oczekiwania inflacyjne gospodarstw domowych, niskie wskaêniki inflacji bazowej. Istotne znaczenie mia y równie symptomy o ywienia gospodarczego w kraju, w tym wzrost produkcji sprzedanej przemys u, wysoka roczna dynamika sprzeda y detalicznej, wzrost eksportu, przy jednoczeênie utrzymujàcej si recesji w gospodarce niemieckiej i s abych perspektywach wzrostu gospodarczego w strefie euro. Przy podejmowaniu decyzji o obni kach stóp procentowych Rada Polityki Pieni nej bra a tak e pod uwag czynniki, które stanowià potencjalne êród o presji inflacyjnej, jak: utrzymujàca si du a niepewnoêç co do polityki fiskalnej w 2004 r., utrzymujàca si wysoka dynamika pieniàdza gotówkowego w obiegu, mo liwoêç wzrostu Êwiatowych cen ropy naftowej. Wprowadzone w kwartale br. obni ki centralnych stóp procentowych pociàgn y za sobà zmniejszenie oprocentowania depozytów i kredytów oferowanego na rynku bankowym. Depozyty z otowe terminowe gospodarstw domowych i przedsi biorstw by y oprocentowane Êrednio na poziomie 3,2% w porównaniu do 3,8% w kwartale poprzednim. Niewielki ruch wystàpi w przypad- 1 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Polityka monetarna banku centralnego Wykres 3.1.1. Zmiany wysokoêci stóp procentowych oraz inflacji* 14 % 12 10 8 4 2 0 I I I I I I I I I I Stopa redyskonta weksli 2002 2003 Minimalna stopa rentownoêci 14-dniowych operacji otwartego rynku Stopa kredytu lombardowego Wskaêniki cen towarów i us ug konsumpcyjnych (CPI) 3 * Od stycznia 2003 r. podstawowe operacje otwartego rynku z 14-dniowym terminem zapadalnoêci. ku rachunków bie àcych gospodarstw domowych i rachunków oszcz dnoêciowo-rozliczeniowych osób prywatnych, ze wzgl du na i tak niski poziom ich oprocentowania (Êredni poziom to 0,1% w przypadku pierwszej kategorii oraz 0,4% w przypadku drugiej). Oprocentowanie kredytów z otowych dla przedsi biorstw spad o ogó em do poziomu 9,1%, czyli o 0,8 pkt. proc. kwartalnie. Najwi ksze zmiany zasz y dla kredytów w rachunku bie- àcym oraz dla kredytów udzielanych na okres 2 i 3 lat, których to oprocentowanie zmniejszy o si o 1 pkt. proc. W przypadku kredytów z otowych dla gospodarstw domowych, znacznie si obni y o oprocentowanie kredytów dla przedsi biorców indywidualnych o 1,1 pkt. proc. kwartalnie do poziomu 10,5%. Najmniejszy ruch w dó wystàpi natomiast w przypadku kredytów konsumenckich, których oprocentowanie zmala o zaledwie o 0, pkt. proc. osiàgajàc poziom 15,9%. W przypadku walutowych produktów bankowych pewien ruch w dó mo na by o zaobserwowaç w przypadku depozytów i kredytów w EUR. Oprocentowanie depozytów w EUR spad o w drugim kwartale br. o 0,3 pkt. proc. do poziomu 1,3%, a kredytów w EUR osiàgn o Êredni poziom 4,7% (spadek o 0,4 pkt. proc.). Natomiast nie wystàpi y istotne ruchy w oprocentowaniu produktów w USD. 3.2. Rezerwy obowiàzkowe W kwartale 2003 r. stopy rezerw obowiàzkowych od wszystkich rodzajów wk adów pieni nych pozostawa y na niezmienionym poziomie i wynosi y 4,5%. 3.3. Kursy walutowe W kwartale 2003 r. Êredni miesi czny kurs z otego do dolara amerykaƒskiego w Narodowym Banku Polskim waha si od 3,910 PLN/1 USD w kwietniu do 3,7482 PLN/1 USD w maju. Kurs Êredni oscylowa w przedziale od 3,709 PLN/1 USD w dniu 27 maja br. do 4,0910 PLN/1 USD w dniu 7 kwietnia br. W omawianym okresie istotny wp yw na kszta towanie si kursu z otego w relacji do dolara mia y wydarzenia na mi dzynarodowym rynku walutowym, w tym przede wszystkim na rynku eurodolarowym. BIULETYN INFORMACYJNY /2003 17
Polityka monetarna banku centralnego Wykres 3.3.1. Kurs Êredni PLN do USD i EUR oraz relacje USD/EUR w kwartale 2003 r. 3 PLN 4,55 4,50 4,45 4,40 4,35 4,30 4,25 4,20 4,15 4,10 4,05 4,00 3,95 3,90 3,85 3,80 3,75 3,70 3,5 3,0 1.04 4.04 7.04 10.04 13.04 1.04 19.04 22.04 25.04 28.04 1.05 4.05 7.05 10.05 13.05 1.05 19.05 22.05 25.05 28.05 31.05 3.0.0 9.0 12.0 15.0 18.0 21.0 USD/EUR 24.0 27.0 30.0 1,22 1,20 1,18 1,1 1,14 1,12 1,10 1,08 1,0 1,04 1,02 1,00 0,98 0,9 0,94 Kurs Êredni NBP PLN/1 USD Kurs Êredni NBP PLN/1 EUR Relacja USD/EUR Kwiecieƒ i pierwsza po owa maja charakteryzowa a si doêç znacznà deprecjacjà dolara do z otego. Na znaczàce os abienie waluty amerykaƒskiej w tym okresie wp yn a przede wszystkim sytuacja w gospodarce amerykaƒskiej, w tym m.in. wy szy ni przewidywano spadek w marcu produkcji przemys owej oraz ni szy ni oczekiwano wskaênik aktywnoêci w amerykaƒskim przemyêle oraz w sektorach poza przemys em. Istotne znaczenie dla kszta towania si kursu dolara mia o utrzymywanie si wysokiego deficytu bud etowego oraz deficytu na rachunku obrotów bie àcych amerykaƒskiego bilansu p atniczego. W maju dodatkowo na kurs z otego oddzia ywa y czynniki krajowe, w tym obawy dot. referendum w sprawie wejêcia Polski do Unii Europejskiej oraz konflikt pomi dzy ministrami rzàdu w sprawie reformy finansów publicznych. Kolejne cztery tygodnie charakteryzowa y si wzgl dnà stabilnoêcià kursu dolara do z otego, natomiast w drugiej po owie czerwca z oty wyraênie os abi si. W czerwcu kurs z otego kszta towa si pod wp ywem m.in. sytuacji politycznej w kraju, zwiàzanej z kolejnymi zmianami w rzàdzie, a w szczególnoêci przekazaniem koordynowania politykà gospodarczà Ministerstwu Gospodarki, Pracy i Polityki Spo ecznej. Istotne znaczenie mia o równie obni enie przez Standard&Poor s oceny wiarygodnoêci kredytowej Polski ze stabilnej na negatywnà. PoÊredni wp yw na kurs z otego mia- a równie podj ta w czerwcu decyzja Banku Centralnego W gier o dewaluacji forinta. W kwartale 2003 r. Êredni miesi czny kurs z otego do euro waha si od 4,2985 PLN/1 EUR w kwietniu do 4,431 PLN/1 EUR w czerwcu. W ciàgu analizowanego okresu kurs euro waha si od 4,2398 PLN/1 EUR w dniu 14 kwietnia 2003 r. do 4,489 PLN/1 EUR w dniach 27 29 czerwca 2003 r. Relacja Êredniego kursu dolara do Êredniego kursu euro waha a si od 1,057 USD/EUR w dniu 7 kwietnia 2003 r. do 1,189 USD/EUR w dniu 27 maja 2003 r. W omawianym okresie kilkakrotnie relacja dolara do euro przekroczy a poziom 1,100. Na kszta towanie si kursu USD/EUR oddzia ywa y m.in.: wspomniana wy ej sytuacja gospodarcza w Stanach Zjednoczonych oraz utrzymujàcy si wysoki dysparytet stóp procentowych pomi dzy USA i strefà euro. 3.4. Rynek pierwotny bonów skarbowych W kwartale 2003 r. odby o si 12 aukcji bonów skarbowych, w tym 3 w kwietniu, 4 w maju i 5 w czerwcu. Do sprzeda y zaoferowano bony o àcznej wartoêci nominalnej 11.000,0 mln z. W ciàg ej sprzeda y by y bony o 52-tygodniowym terminie wykupu, a bony 13-tygodniowe sprzedawano w kwietniu i w czerwcu. W omawianym okresie w ofercie sprzeda y nie znalaz y si bony o 2-, 3-, -, 8-, 2- i 39-tygodniowym terminie wykupu. Najwi kszy udzia w ofercie sprzeda y, wahajàcy si od 7,9% w kwietniu do 100,0% w maju, mia y bony o 52-tygodniowym terminie wykupu. 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Polityka monetarna banku centralnego Wykres 3.4.1. Oferta sprzeda y, popyt zg oszony przez oferentów i sprzeda bonów skarbowych na przetargach w 2003 r. mln z 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I I I 2003 I 3 WartoÊç bonów zaoferowanych do sprzeda y Popyt zg oszony przez oferentów Sprzeda bonów Wykres 3.4.2. Sprzeda bonów skarbowych na przetargach w 2003 r. w podziale na instrumenty 7.000 mln z.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 I I I I 2003 13-tygodniowe 2-tygodniowe 52-tygodniowe W analizowanym okresie popyt zg oszony przez inwestorów wyniós ogó em 28.1,4 mln z i w ka dym miesiàcu ponad dwukrotnie przewy sza wartoêç bonów oferowanych do sprzeda y. Najwy szy popyt, wynoszàcy 10.521,2 mln z, odnotowano w kwietniu, najni szy zaê, 8.274,4 mln z, w czerwcu. Popyt na bony o 52-tygodniowym terminie wykupu waha si od 80,0% ogó u popytu zg aszanego na przetargach w kwietniu do 100,0% w maju. W sumie w kwartale 2003 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios a 10.795,5 mln z, co stanowi o 98,1% wartoêci bonów zaoferowanych do sprzeda y. Nominalna wartoêç sprzeda y poszczególnych rodzajów bonów przedstawia a si nast pujàco: bony 13-tygodniowe 1.000,0 mln z, bony 52-tygodniowe 9.795,5 mln z. WartoÊç sprzeda y bonów skarbowych w cenach nominalnych w omawianym okresie by a o 27,0% wy sza ni w analogicznym okresie poprzedniego roku. W kwartale 2003 r. Êredni wa ony zysk wszystkich bonów oferowanych do sprzeda y waha si od 5,54% w kwietniu do 4,7% w czerwcu, a na koniec czerwca by o 1,0 pkt. proc. ni szy ni na koniec I kwarta u 2003 r. Najwy szy zysk 5,70% przynios y kupujàcemu nabyte w kwietniu bony o 13-tygodniowym terminie wykupu. W kwartale stan bonów skarbowych pochodzàcych z przetargów i b dàcych w posiadaniu inwestorów systematycznie wzrasta : od 41.29,8 mln z w kwietniu do 42.217,5 mln z w czerwcu. Poziom osiàgni ty na koniec czerwca by o 2.15,9 mln z wy szy w porównaniu z koƒcem marca br. BIULETYN INFORMACYJNY /2003 19
Polityka monetarna banku centralnego Wykres 3.5.1. Oferta sprzeda y, popyt zg oszony przez oferentów i sprzeda oraz rentownoêç 14-dniowych bonów pieni nych w 2003 r. (w cenach nominalnych) 0.000 mln z % 13 50.000 40.000 12 11 10 30.000 9 3 20.000 10.000 I I I I 2003 8 7 5 WartoÊç bonów zaoferowanych do sprzeda y Popyt zg oszony przez oferentów Sprzeda bonów RentownoÊç bonów 3.5. Operacje otwartego rynku W kwartale 2003 r. odby o si 13 przetargów na bony pieni ne, w tym 4 w kwietniu, 5 w maju i 4 w czerwcu. Do sprzeda y zaoferowano bony o 14-dniowym terminie wykupu, o àcznej wartoêci nominalnej 37.000,0 mln z. W omawianym okresie popyt zg oszony przez inwestorów wyniós ogó em 107.421,1 mln z. W ka dym miesiàcu przekracza on ofert sprzeda y, a w maju i czerwcu blisko 4-krotnie. W sumie w kwartale 2003 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios a 35.474,9 mln z, co stanowi o 95,9% wartoêci bonów oferowanych do sprzeda y. W analizowanym okresie Êredni miesi czny wa ony zysk z kupionych bonów systematycznie spada : z 5,95% w kwietniu do 5,45% w czerwcu, a na koniec czerwca by o 0,7 pkt. proc. ni szy ni na koniec I kwarta u br. Na koniec kwarta u 2003 r. stan bonów pieni nych pochodzàcych z przetargów i b dàcych w posiadaniu inwestorów wyniós 4.490, mln z i by o 1.99,5 mln z wy szy od notowanego na koniec I kwarta u br. W omawianym okresie Narodowy Bank Polski jedynie w kwietniu prowadzi operacje bezwarunkowej sprzeda y obligacji Skarbu Paƒstwa outright sale. W miesiàcu tym odby y si 3 przetargi. àczna wartoêç nominalna papierów wartoêciowych przeznaczonych przez NBP do sprzeda y wynios a 13,8 mln z, a ofert zg oszonych przez banki 85,0 mln z. W sumie przyj to oferty o wartoêci nominalnej 241,3 mln z. Maksymalnà rentownoêcià 5,348% cechowa y si obligacje -procentowe o terminie wykupu 22.08.2009 r., sprzedawane na aukcji 3 kwietnia 2003 r. Aukcjà nr 128 w dniu 17 kwietnia 2003 r. zakoƒczono operacje outright sale rozpocz te w dniu 19 wrzeênia 2000 r. 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i
Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w kwartale 2003 roku 4 Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w kwartale 2003 roku 5 4.1. Rachunek bie àcy Deficyt rachunku bie àcego za kwarta 2003 roku wyniós 1.082 mln USD. W porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku zmniejszy si o 550 mln USD. Relacja deficytu rachunku bie- àcego do PKB poprawi a si z 3,5% w kwartale 2002 roku do 2,1%2 w kwartale 2003 roku. Poprawa salda rachunku bie àcego wynika a ze wzrostu, w porównaniu z kwarta em 2002 roku, dodatniego salda transferów bie àcych i niesklasyfikowanych obrotów bie àcych. Salda poszczególnych pozycji rachunku bie àcego przedstawia tabela 4.1.1. 4 Tabela 4.1.1. Salda rachunku bie àcego (w mln USD) 2003 2003 2002 Wyszczególnienie I I kwarta kwarta Zmiana 1 2 3 4 5 5- Saldo p atnoêci towarowych -931-791 -55-2.287-2.23-51 Saldo p atnoêci us ugowych -5-124 -79-28 -212-5 Saldo p atnoêci dochodowych -19-32 -294-789 -537-252 Saldo transferów bie àcych 125 273 22 24 497 127 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bie àcych 530 485 23 1.38 85 782 Saldo rachunku bie àcego -510-483 -89-1.082-1.32 550 4.1.1. P atnoêci towarowe Wp ywy z eksportu towarów w kwartale 2003 roku wynios y 10.270 mln USD i by y wy sze o 2.300 mln USD, tj. o 28,9% ni w tym samym okresie 2002 roku. Wyp aty za import towarów wynios y 12.557 mln USD i zwi kszy y si o 2.351 mln USD, tj. o 23,0% w stosunku do analogicznego okresu 2002 roku. Deficyt p atnoêci towarowych w kwartale 2003 roku by o 51 mln USD wy szy ni w kwartale 2002 roku. P atnoêci towarowe w kwartale 2003 roku przedstawia tabela 4.1.1.1. Tabela 4.1.1.1. P atnoêci towarowe (w mln USD) Wyszczególnienie 2003 2003 2002 I I kwarta kwarta Dynamika 1 2 3 4 5 5/ * 100 Wp ywy z eksportu towarów 3.242 3.491 3.537 10.270 7.970 128,9 Wyp aty za import towarów 4.173 4.282 4.102 12.557 10.20 123,0 5 Opracowano na podstawie danych wst pnych z dnia 31.07.2003 r. BIULETYN INFORMACYJNY /2003 21