FINANSOWANIE INWESTYCJI W JUGOSŁAWII

Podobne dokumenty
CHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE

BILANS PŁATNICZY W LUTYM 2012 R.

ANALIZA KOSZTÓW ŚRODOWISKOWYCH W GOSPODARCE NARODOWEJ

Małgorzata Łapa MODERNIZACJA PAŃSTWA POLSKA POLITYKA GOSPODARCZA

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Wyniki finansowe banków w I półroczu 2013 r. 1

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO. Wrocław, dnia 12 lipca 2012 r. Poz UCHWAŁA NR XV/75/2011 RADY POWIATU MILICKIEGO

Załącznik 1. Opis danych finansowych jednostek samorządu terytorialnego

KIERUNKI REFORMY PRAWA BUDŻETOWEGO

Sektor Gospodarstw Domowych. Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk GOSPODARKA POLSKI PROGNOZY I OPINIE. Warszawa

Spis treści. Wykaz skrótów Wykaz podstawowej literatury Przedmowa. Podatki część ogólna. Podatki dochodowe XIII

Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Finanse publiczne

Polityka pieniężna i fiskalna

UCHWAŁA BUDŻETOWA NA ROK 2010 NR XXXIV/245/09 RADY POWIATU WIELICKIEGO. z dnia 17 grudnia 2009 r.

Dz.U Nr 108 poz z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich

CHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE I. REGULACJE PRAWNE

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Problemy ekonomiczne

Łączna zainwestowana kwota Łączna składka ubezpieczeniowa 352, , ,00. Koszty w czasie 1 rok 6 lat 12 lat

Napędzamy rozwój przedsiębiorstw

EGZAMIN MATURALNY 2013 JĘZYK FRANCUSKI

Joanna Korpas Magdalena Wojtkowska Jakub Sarbiński. Informacja o wypłacie zasiłków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY. Wyniki finansowe banków w okresie I-IX 2013 r. 1

Akademia Młodego Ekonomisty

Objaśnienia wartości przyjętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata Gminy Miasta Radomia.

T. Łuczka Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro i makroekonomii

3.1. Istota, klasyfikacja i zakres oddziaływania wydatkowych instrumentów

Łączna zainwestowana kwota Łączna składka ubezpieczeniowa 345, , ,39. Koszty w czasie 1 rok 6 lat 12 lat

Wyniki finansowe banków w 2014 r.

A.Światkowski. Wroclaw University of Economics. Working paper

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA FRANCUSKIEGO

WSPÓŁCZESNY SYSTEM BANKOWY

UCHWAŁA NR XX/225/2011 RADY MIEJSKIEJ GÓRY KALWARII. z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie uchwalenia budżetu gminy na 2012 rok

Dz.U Nr 6 poz. 32 USTAWA. z dnia 15 lutego 1989 r. o Funduszu Rozwoju Eksportu. Rozdział 1 Przepisy ogólne

ZAŁĄCZNIK DOKUMENTU OTWIERAJĄCEGO DEBATĘ W SPRAWIE POGŁĘBIENIA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA FRANCUSKIEGO

W praktyce firma rozwija się dynamicznie, a mimo to wciąż odczuwa brak gotówki - na pokrycie zobowiązań lub na nowe inwestycje.

Objaśnienia wartości przyjętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata Gminy Miasta Radomia.

5.2. Podziałki klasyfikacyjne i źródła prawa klasyfikacji środków publicznych

Informacja sygnalna. październik 2018 r.

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY. Wyniki finansowe banków w okresie trzech kwartałów 2014 r

styczeń 2018 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna

Rynki Azjatyckie ,7% obecnie 3,7% poprzednio 3,7% prognoza. -609B obecnie 659,8B poprzednio

Wyniki finansowe banków w I kwartale 2015 r.

OBJAŚNIENIA DO WIELOLETNIEJ PROGNOZY FINANSOWEJ GMINY STRZYŻEWICE NA LATA

1.2 Prognoza dochodów

A LA RÉCEPTION DE L HÔTEL

OGŁOSZENIE O ZMIANIE TREŚCI STATUTU KGHM I FIZAN

Wsparcie Banku PEKAO SA w finansowaniu inwestycji i rozwoju działalności gospodarczej

ATTESTATION DE DETACHEMENT Attestation relating to the posting of a worker

Wyniki skonsolidowane za II kwartał 2012 roku. Sierpień 2012

Nauka o finansach. Prowadzący: Dr Jarosław Hermaszewski

Jarosław Szymanek Système politique de la France contemporaine. Le point de vue polonais... 11

Bank centralny. Polityka pieniężna

WYDATKI I ROZCHODY. Wykonanie wydatków budŝetu Miasta Krakowa w latach r. (97,9%) 2006r. (97,3%)

Objaśnienia wartości przyjętych w wieloletniej prognozie finansowej Województwa Małopolskiego na lata

Wyniki finansowe banków w okresie I-III kwartał 2009 r. [1]

MIROSŁAWA CAPIGA. m #

Uchwała Nr Rady Miejskiej w Krotoszynie z dnia

Wieloletni Plan Finansowy Państwa. Projekt Ustawy budżetowej. Ustawa budżetowa

PREZENTACJA DLA INWESTORÓW I ANALITYKÓW Warszawa, 14 listopada 2003

JĘZYK FRANCUSKI POZIOM PODSTAWOWY

biuro pośrednictwa Jak założyć kredytowego ABC BIZNESU

Wojciech Buksa Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych

UCHWAŁA NR RADY MIEJSKIEJ W GŁUSZYCY z dnia. roku. w sprawie budżetu Gminy Głuszyca na 2019 rok

Autor zdjęcia wykorzystanego na okładce (na prawach wolnego dostępu) Sergey Nivens

Wrocław, dnia 22 marca 2017 r. Poz UCHWAŁA NR XXXII/166/16 RADY MIEJSKIEJ W KOWARACH. z dnia 29 grudnia 2016 r.

Transformacja systemowa w Polsce Plan L.Balcerowicza Dr Gabriela Przesławska

UCHWAŁA NR V/74/07 RADY MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia 24 stycznia 2007 r. w sprawie uchwalenia budżetu miasta Łodzi na 2007 rok

Polityka monetarna państwa

Narodowy Bank Polski. Wykład nr 5

Zadłużony świat: przyczyny i skutki. Wpływ niekonwencjonalnej polityki monetarnej na poziom i wycenę długu publicznego

Polityka makrostabilnościowa jako konieczny element polityki stabilizowania koniunktury. Prof. dr hab. Marek Belka Prezes Narodowego Banku Polskiego

UCHWAŁA NR XIV/76/11 RADY GMINY ŁOMŻA. z dnia 30 grudnia 2011 r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Łomża na lata

Podstawowe obszary działalności Banku Spółdzielczego w Brodnicy

CHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE I. REGULACJE PRAWNE

Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe

Wyniki finansowe banków w I półroczu 2017 r.

Objaśnienia wartości przyjętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata Gminy Miasta Radomia

USTAWA z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich

ZMIANY KOSZTÓW PRACY W GOSPODARCE NARODOWEJ POLSKI W ŚWIETLE PRZEPŁYWÓW MIĘDZYGAŁĘZIOWYCH W LATACH

Informacje gospodarcze z Rosji :17:52

kwiecień 2015 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna

Załącznik nr 3 do projektu uchwały Nr Rady Miejskiej Legnicy. Objaśnienia przyjętych wartości w Wieloletniej Prognozie Finansowej miasta Legnicy

OPIS FUNDUSZY OF/ULM4/1/2012

UCHWAŁA NR XXXIII/139/2009 RADY GMINY W DASZYNIE. z dnia 23 stycznia 2009 r. w sprawie uchwalenia budżetu Gminy Daszyna na rok 2009

Objaśnienia do wartości przyjętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej Województwa Podkarpackiego na lata

Komisja Nadzoru Finansowego. Raport bieżący nr 10/2009

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Wrocław, dnia 27 stycznia 2016 r. Poz. 431 UCHWAŁA NR XIII/87/15 RADY GMINY DOBROMIERZ. z dnia 18 grudnia 2015 r.

Informacja o zmianie statutu. Pioneer Funduszy Globalnych Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 20 grudnia 2010 r.

Krajowa produkcja pasz oraz sytuacja w handlu zagranicznym

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

BANKI SPÓŁDZIELCZE I ZRZESZAJĄCE W 2013 r.

Informacja o działalności w roku 2003

Wybrane wyniki badań dotyczących perspektyw rozwoju rynku kredytów mieszkaniowych w Polsce do 2015 roku zrealizowanych przez IBnGR

Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2017) 291 final ANNEX 3.

Transkrypt:

WOJCIECH ŁĄCZKOWSKI FINANSOWANIE INWESTYCJI W JUGOSŁAWII Jugosłowiański system finansowy jest nieporównywalny z polskim, między innymi z powodu odrębności w budowie aparatu państwa. Jednak ewolucja tego systemu przypomina częściowo rozwój polskiego systemu finansowego, a niektóre rozwiązania przyjęte bądź dopiero wprowadzane w Jugosławii, mogą być interesujące z punktu widzenia zmian dokonywanych obecnie w systemie zarządzania gospodarką narodową w Polsce. W szczególności dotyczy to tak zasadniczego problemu, jakim jest finansowanie inwestycji. W pierwszych latach po drugiej wojnie światowej,, aż do 1953 r., podobnie jak w Polsce, jugosłowiański system finansowy charakteryzowała silna centralizacja. W związku z tym dużą rolę odgrywał budżet Federacji, z którego finansowano około 40% wszystkich inwestycji. Po 1953 r. kosztem budżetu utworzono szereg funduszów inwestycyjnych, z których najważniejszym był tzw. Fundusz Inwestycyjny Federacji. Głównym jego źródłem były specjalne podatki. Zgromadzone w tej formie środki pieniężne były następnie rozdzielane w postaci kredytów lub dotacji pomiędzy poszczególne przedsiębiorstwa. Po 1965 r. wymienione wyżej fundusze w zasadzie wygasły, a w ich miejsce utworzono Pozabudżetowy Bilans Federacji, który miał spełniać trojakie funkcje: finansowania inwestycji federalnych, spłacania długów zagranicznych, relokacji środków finansowych drogą różnych beneficjów, głównie w celu stymulowania eksportu. Od ostatnich dwóch lat obserwuje się w Jugosławii silne tendencje decentralistyczne. W 1970 r. zniesiono wspomniany Pozabudżetowy Bilans Federacji rozdzielając jego funkcje pomiędzy systemy finansowe poszczególnych republik. Oczywiście założenia polityki finansowej nie mają prowadzić do rozwoju tendencji separatystycznych ani nawet do zbyt daleko posuniętej autonomii republik. Dąży się do tego, aby polityka finansowa w poszczególnych republikach była z jednej strony niezależna od pozostałych re- 14*

212 Wojciech Łączkowski publik, a z drugiej strony, aby była skoordynowana z interesami Federacji jako całości, czyli z łącznymi interesami wszystkich republik. Rozwiązanie takie przypomina zasadę centralizmu demokratycznego, na której w Polsce oparta jest polityka finansowa stosowana przez rady narodowe. Jest to naturalnie tylko analogia, którą należy traktować z wieloma zastrzeżeniami i z dużą rezerwą. Pomimo daleko posuniętej decentralizacji, na poziomie Federacji zatrzymano niezwykle ważną funkcję, wynikającą z nierównomiernego rozwoju poszczególnych regionów kraju. Chodzi w szczególności o wyrównywanie różnic gospodarczych. W tym celu utworzono specjalny Fundusz Finansowania Inwestycji w republikach opóźnionych w rozwoju gospodarczym oraz w Autonomicznej Prowincji Kosowo 1. Fundusz ten określany jest jako instytucja rozwoju gospodarczego kraju, z którą w Jugosławii łączy się wielkie nadzieje. Z funduszu udzielane są różne benificyjne kredyty na okres do 19 lat. Cały dotychczasowy system finansowy, a w szczególności system finansowania inwestycji, od kilku już lat poddawany jest wnikliwej analizie 2. W lipcu 1970 r. Wydział Nauk Ekonomicznych w Zagrzebiu zorganizował specjalne sympozjum poświęcone aktualnym problemom finansowania jednostek gospodarki uspołecznionej 3. Większość dyskutantów biorących udział we wspomnianym sympozjum, zarówno naukowców, jak i praktyków, a nawet publicystów, wypowiadała się krytycznie o aktualnym systemie finansowania inwestycji i środków obrotowych przedsiębiorstw jugosłowiańskich. Między innymi wskazywano na nieracjonalność struktury gospodarczej Jugosławii, a nawet mówiono o kryzysie państwowego systemu gospodarowania zarzucając zbyt wielką centralizację na szczeblu Federacji i banków. Podkreślano także, że w aktualnej sytuacji system finansowy jest nieadekwatny do specyfiki celów reprodukcyjnych i, co najważniejsze, do potrzeb rozwojowych poszczególnych dziedzin gospodarczych. Na tle danych statystycznych i wynikających z nich wniosków wydaje się, że krytyka ta nie jest pozbawiona podstaw. Widoczne to jest między innymi na przykładzie kredytów inwestycyjnych. W 1971 r. kredyty inwestycyjne 4 zmalały w stosunku do poprzed- 1 Jaskrawym przykładem gospodarczo nie rozwiniętego terenu jest Czarnogóra. 2 Por. np.: D. Dimitrijevic, Kvantitativná osnova monetarno-kreditně politike, D. Vojnic, Investiciona polityka i sistem prosirene reprodukcije, B. Jelčic, Poreska i budzetska polityka, Ekonomist 1969, nr 4. 3 Por. Aktualni probierni financiranja poslovnog procesa radnih organizacija, Čakovec 1970 (praca zbiorowa). 4 Zgodnie z jugosłowiańską definicją, kredyty inwestycyjne są to kredyty u- dzielane w oparciu o bankowe fundusze inwestycyjne" i fundusze pożyczek inwestycyjnych organizacji społeczno-politycznych. Por. National Bank of Yugoslavia, Annual Report 1971, s. 41.

Finansowanie inwestycji w Jugosławii 213 niego roku zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i procentowo. Ilustruje to najlepiej ryc. 1 5. Ten trend w kredytach inwestycyjnych był wynikiem zmniejszania się źródeł finansowych banków (mniejszy wzrost czasowych depozytów i innych środków) oraz spadku pożyczek inwestycyjnych i innych funduszów, który spowodowany został limitowaniem kredytów inwestycyjnych. Ryc. 1. Kredyty inwestycyjne (cyfry po lewej oznaczają przyrost w stosunku do okresów poprzednich, litery u dołu miesiące) Dopiero pod koniec 1971 r. doszło do porozumienia pomiędzy Bankiem Narodowym Jugosławii i bankami handlowymi, zgodnie z którym wzrost kredytów inwestycyjnych miał być utrzymany w granicach 1,5% miesięcznie w stosunku do poprzednich okresów. To było pierwsze zastosowanie instrumentu polityki kredytowej dla określenia wzrostu kredytów inwestycyjnych. Poprzednio podjęto szereg decyzji zobowiązujących banki handlowe do prowadzenia ewidencji udzielanych kredytów inwestycyjnych i dotyczących sposobów zabezpieczania tych kredytów oraz restrykcji stosowanych w przypadku przekroczenia limitu rozporządzalnych źródeł finansowania. Jednak wszystkie te intrumenty doprowadziły jedynie do wspomnianego zmniejszenia tempa wzrostu kredytów inwestycyjnych. W 1971 r. pogłębiła się także tendencja zmniejszania się kredytów u- dzielanych ze społecznych funduszów inwestycyjnych. Spadek tych kredytów był nawet większy niż pozostałych kredytów inwestycyjnych. Ich udział bowiem w całości kredytów inwestycyjnych wynosił 8,3% w 1969 r., 5,5% w 1970 r. i tylko 5% w 1971 r. Ilustruje to tab. 1 6. Przedstawione w tabelce zmniejszanie się kredytów inwestycyjnych jest wyrazem malejącego tempa nakładów na inwestycje finansowane także z innych, pozakredytowych źródeł. Zjawisko to można było zaobserwować w Jugosławii już pod koniec 1970 r. Bardzo wymowna pod tym względem jest ryc. 2 7. Widoczny na wykresie spadek nakładów inwestycyjnych związany jest z ogólną sytuacją gospodarczą kraju. Gospodarka jugosłowiańska nie 5 National Bank of Yugoslavia, Annual Report 1971, s. 9. 6 Ibidem, s. 41. 7 Ibidem, s. 7.

214 Wojciech Łączkowski Kredyty inwestycyjne w latach 1969-1971 Tabela 1 zawsze i nie we wszystkich dziedzinach była w ostatnich latach zrównoważona. Zwłaszcza niepokojący jest występujący od 1970 r. stały wzrost cen, zarówno w produkcji przemysłowej, jak i rolnej, co pociąga za sobą wzrost cen detalicznych. Tempo i wielkość wzrostu cen w Jugosławii w ciągu minionych trzech lat pokazuje ryc. 3 8. Na tle przedstawionych wyżej faktów od kilkunastu miesięcy toczy się w Jugosławii żywa dyskusja nad koniecznością zmiany polityki finansowej. Między innymi zmianie ulec mają zasady finansowania inwe- Ryc. 2. Nakłady inwestycyjne (w cenach stałych) 8 Ibidem, s. 8.

Finansowanie inwestycji w Jugosławii 215 Ryc. 3. Tempo i wielkość wzrostu cen w latach 1969-1971 stycji. Wprawdzie nie wiadomo jeszcze, jakie będą szczegółowe rozwiązania w tym zakresie, jednak już teraz twierdzi się, że nastąpi radykalne ograniczenie wpływów organów administracyjnych na decyzje inwestycyjne. Natomiast główny nacisk położony ma być na zasadnicze rozszerzenie uprawnień poszczególnych przedsiębiorstw i organizacji gospodarczych 9. W związku z tym przewiduje się, że głównym źródłem finansowania inwestycji (w około 70%) będą środki własne przedsiębiorstw, a dopiero w dalszej kolejności kredyty (nie tylko bankowe, lecz także zaciągane od innych przedsiębiorstw) oraz środki wspomnianego wyżej Funduszu finansowania terenów gospodarczo nierozwiniętych. Do lepszego zrozumienia znaczenia projektowanych zmian przyczynić się może tab.,2 ilustrująca dotychczasowe źródła finansowania inwestycji i ich tendencje rozwojowe w ciągu ostatnich dziesięciu lat 10. Przedstawione wyżej dane pokazują, że środki własne przedsiębiorstw w dotychczasowym systemie stanowiły zaledwie około 20% wszystkich wydatków inwestycyjnych. Ich wielkość zbliżona była do wydatków inwestycyjnych producentów indywidualnych. Rzuca się w oczy także bardzo mały udział budżetu w ogólnych kosztach inwestycyjnych (mniej niż 1%), przy ciągłej tendencji spadkowej. Stosunkowo najwięcej, bo blisko połowa kosztów inwestycyjnych pochodziła dotychczas ze specjalnych, wydzielonych środków inwestycyjnych banków. 9 Por. np. D. Vojnic, Neki probierni i dileme razvoja socjalističkog samoupravnog trzišno-planskog privrednog sistema, Ekonomist 1971, nr 1. 10 Statističku godišujak Jugoslavije 1972, s. 112, tabl. 105-113.

216 Wojciech Łączkowski Tabela 2 Widać z powyższego, że przygotowywane zmiany w polityce finansowania inwestycji zmierzają do dokonania bardzo daleko idących przeobrażeń. Wiązać się to musi ze zmianami w całym systemie finansowym, łącznie z przebudową systemu podatkowego, w którym przedsiębiorstwa państwowe mają stać się podmiotami podatkowymi. Wskazuje się ponadto na konieczność rozwinięcia na jeszcze szerszą niż dotychczas skalę współpracy w dziedzinie wspólnych inwestycji oraz produkcyjno-finansowej kooperacji przedsiębiorstw jugosłowiańskich i obcych. Pamiętać przy tym należy, że w tym zakresie Jugosławia już od wielu lat ma duże osiągnięcia, a działalność przedsiębiorstw jest w tej mierze uregulowana specjalnymi przepisami 11. Przedstawione powyżej zamierzenia w polityce finansowej w zakresie inwestycji będą prawdopodobnie realizowane dopiero od 1973 r. Dlatego za wcześnie jest jeszcze na pogłębioną ocenę tych założeń. LE FINANCEMENT DES INVESTISSEMENTS EN YOUGOSLAVIE Résumé L'observation de difficultés ayant lieu dans le système financier yougoslave et des moyens entrepris pour les éliminer peut être intéressante du point de vue des changements introduits actuellement dans le système polonais de la gestion de l'économie nationale. Cela concerne particulièrement le système du financement des investissements. Le financement des investissements en Yougoslavie a subi de plusierus changements. Dans les premières années après la deuxième guerre mondiale de même 11 Por. Collection of Yugoslav Laws, Vol. XVII, Laws on joint investments of enterprises, Beograd 1967.

Finansowanie inwestycji w Jugosławii 217 que dans beaucoup d'autres pays socialistes, le système de financement des investissements se caractérisait d'une forte centralisation. C'est pourquoi le budget de la Fédération jouait un grand rôle à cette période. Plus tard c'était le processus de la décentralisation bien avancée qui suivait graduellement. Les investissements étaient en général financés des fonds spéciaux et des crédits bancaires. Cet état s'est aussi révélé insuffisant. On observe dès les deux dernières années même la chute du rythme de l'accroissement des dépenses d'investissement. C'est pourquoi il est nécessaire d'accomplir le changement de la politique financière dans le domaine du financement des investissements. Cette politique doit dans un court délai aboutir à l'accroissement considérable des dépenses d'investissement des propres moyens des entreprises, qui doivent être chargées généralement par des frais des investissements-