Marta Skierniewska KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE SŁUŻBY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY Komputerowy System Wspomagający Zarządzanie Bezpieczeństwem Higieną Pracy STER Program ten stanowi nowoczesne i kompleksowe i wielofunkcyjne narzędzie wspomagające prowadzenie większości działań związanych z zarządzaniem bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwie. Program STER jest opracowany w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy i jest przeznaczony dla: pracodawców, pracowników służb BHP, zakładowych laboratoriów pomiarowych. System STER umożliwia prowadzenie, zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi oraz pełne dokumentowanie w skali całego przedsiębiorstwa, wszelkich działań związanych z BHP na stanowiskach pracy. Program wspomagający zarządzanie bezpieczeństwem higieną pracy składa się z 7 modułów: MODUŁ RYZYKO Przeznaczony do rejestracji zagrożeń i chorób zawodowych, dokumentowania pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych oraz oceny ryzyka zawodowego. prowadzenie rejestru zagrożeń zawodowych na stanowiskach pracy, prowadzenie kart wyników pomiaru czynników szkodliwych i uciążliwych na stanowiskach pracy, dokonywanie oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy, prowadzenie działań z zakresu profilaktyki technicznej, medycznej i organizacyjnej w celu ograniczenia zagrożeń zawodowych, rejestrowanie kosztów ponoszonych w związku z podejmowaniem działań profilaktycznych, rejestrowanie chorób zawodowych, określanie priorytetu w zakresie ograniczania zagrożeń zawodowych, sporządzanie dokumentacji i zestawień związanej z zagrożeniami występującymi na stanowiskach pracy. Obiektywna ocena ryzyka zawodowego jest dokonywana zgodnie z normą PN-N-18002, w skali 3- stopniowej (ryzyko małe, średnie lub duże) na podstawie porównywania wyników pomiarów stężeń lub natężeń czynników szkodliwych i uciążliwych z odpowiednimi, obowiązującymi w Polsce, wartościami NDS i NDN czynników szkodliwych lub wartościami dopuszczalnymi czynników uciążliwych w środowisku pracy których wykazy są zawarte w bazie systemu STER. MODUŁ WYPADKI Służy do rejestracji i dokumentowania wypadków przy pracy oraz w drodze do i z pracy. prowadzenie ewidencji wypadków przy pracy oraz w drodze do/z pracy, wspomaganie opracowywania wymaganej dokumentacji powypadkowej (Statystycznej Karty Wypadku, protokołu powypadkowego, protokoły zeznań świadka, załączników, karty wypadku w drodze do/z pracy), wydruki wg przewidzianych prawem wzorów wszystkich obowiązujących dokumentów, weryfikacja poprawności i kompletności danych wprowadzonych nt. każdego wprowadzonego dokumentu. 47
MODUŁ BHP Umożliwia zarządzanie środkami i działaniami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na poziomie stanowiska oraz pracownika. prowadzenie systematycznej ewidencji informacji o pracownikach, związanej z gromadzeniem ich indywidualnych danych z zakresu BHP oraz przysługujących im świadczeń z tego tytułu, definiowanie i rejestrowanie środków i świadczeń przysługujących pracownikom w związku z BHP oraz uprawnień wymaganych na określonych stanowiskach w przedsiębiorstwie, przypisywanie odpowiednich środków i działań z zakresu BHP stanowiskom pracy oraz pracownikom na nich zatrudnionym, dokonywanie analizy stanu działań z zakresu bhp na podstawie stosownych zestawień, raportów i wydruków. MODUŁ DOBÓR Przeznaczony do doboru odpowiednich środków ochrony indywidualnej, stosownie do zagrożeń zawodowych występujących na stanowiskach pracy. zautomatyzowany dobór środków ochrony indywidualnej, zapewniających maksymalny stopień ochrony, stosownie do zagrożeń zawodowych zidentyfikowanych na stanowisku pracy, dokonywany na podstawie: - stwierdzonych na stanowisku czynników szkodliwych z uwzględnieniem ich stężeń lub natężeń, które powinny być znane przed przystąpieniem do procedury doboru, - algorytmów doboru oraz parametrów środków ochrony indywidualnej, - dodatkowych danych o czynnikach na stanowisku, wprowadzanych przez użytkowników za pomocą list wyboru, - informacji dotyczących ewentualnych konfliktów w łącznym stosowaniu niektórych środków ochrony indywidualnej w przypadku konieczności zastosowania kilku środków jednocześnie. eliminowanie z zestawów środków ochrony indywidualnej, tych które nie mogą być stosowane jednocześnie, prowadzenie doboru środków 'ochrony indywidualnej spośród aktualnej bazy środków ochrony indywidualnej dostępnych w kraju. MODUŁ ADMINISTRACJA Służy do sterowania dostępem do każdego z pozostałych modułów systemu oraz umożliwia wprowadzanie wszelkich danych o przedsiębiorstwie, jego strukturze, zatrudnieniu, a ponadto wprowadzanie, administrowanie i gromadzenie danych o stanowiskach pracy. definiowanie struktury przedsiębiorstwa (o dowolnej liczbie poziomów), wprowadzanie do systemu danych o strukturze przedsiębiorstwa, charakterystyce stanowisk pracy i zatrudnieniu, z których korzystają pozostałe moduły, modyfikowanie danych o strukturze przedsiębiorstwa, sporządzenie wydruku prezentującego historię pracy pracownika i historię stanowiska, sterowanie dostępem do pozostałych modułów systemu. MODŁU ASYSTENTA Służy do wspomagania procesu zarządzania i korzystania z programu STER. logowanie się do systemu STER, konfigurowanie programu STERASYST, 48
wybór bazy danych, z którą chcemy aktualnie pracować, uruchamianie poszczególnych modułów systemu, automatyczne wykonywanie wybranych raportów, przypominających użytkownikowi o konieczności podjęcia określonych działań niezbędnych do prawidłowego wdrożenia systemu BHP w przedsiębiorstwie, automatyczne wykonywanie kopii bezpieczeństwa bazy danych, wyświetlenie raportu (format.rtf), ręczne generowanie raportów, połączenie się ze stroną Instytutu zawierającą uaktualnienia systemu STER, konfigurowanie generatora raportów. MODŁU OBIEG Przeznaczony do zarządzania obiegiem dokumentów w wersji sieciowej w odniesieniu do modułów RYZYKO I WYPADKI. zarządzanie obiegiem dokumentów w wersji sieciowej w odniesieniu do modułów RYZYKO, WYPADKI, definiowanie ról i działań oraz zarządzanie rolami i działaniami. MODUŁ SYNCHRONIZACJA Służy do synchronizacji bez danych po zmianach ich zawartości spowodowaną używaniem w tym samym czasie na dwóch komputerach różnych modułów programu STER. synchronizacja baz danych po zmianach ich zawartości spowodowaną używaniem w tym samym czasie na "dwóch komputerach różnych modułów systemu STER. W systemie STER uwzględniono 5 grup czynników: 1. Czynniki chemiczne. 2. Pyły. 3. Czynniki biologiczne. 4. Czynniki fizyczne. 5. Czynniki uciążliwe. Wśród czynników fizycznych uwzględniono: hałas, hałas infradźwiękowy, hałas ultradźwiękowy, drgania mechaniczne ogólne i miejscowe, nielaserowe promieniowanie optyczne i widzialne, ultrafioletowe, podczerwone, promieniowanie laserowe, pola elektromagnetyczne, obciążenie termiczne, czynniki mechaniczne, zagrożenie wybuchem i pożarem na stanowiskach, na których jest możliwe wystąpienie gazu ziemnego (metanu), a także zagrożenie prądem elektrycznym niskiego i wysokiego napięcia. Wśród czynników uciążliwych uwzględniono: oświetlenie (natężenie, równomierność, olśnienie, współczynnik oddawania barw i tętnienie strumienia świetlnego), obciążenie fizyczne statyczne i dynamiczne oraz monotypię a także obciążenie psychiczne. Przegląd programów komputerowych wspomagających pracę służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Interaktywne narzędzia i bazy danych wspomagające ONLINE prowadzenie działań z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w środowisku pracy. SInDBaD 49
Komputerowy System Integracji Dowolnych Baz Danych SINDBAD został opracowany w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy w ramach Strategicznego Programu Rządowego pn. "Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia człowieka w środowisku pracy". W systemie SINDBAD obecnie udostępnione są (bezpłatnie) zbiory informacji związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy w zakresie: czynników szkodliwych (1001 pozycji), dokumentów normalizacyjnych (7496 pozycji) (stan na dzień 15.10.2007 r.), środków ochrony indywidualnej (1309 pozycji) (stan na dzień 30.06.2010 r.). E-DOBÓR Program e-dobór jest internetową wersją demonstracyjną modułu DOBÓR systemu STER. Pozwala w praktyczny sposób zapoznać się z metodami dobierania właściwych środków ochrony indywidualnej do zagrożeń zidentyfikowanych na stanowisku pracy. IRYS Interaktywna ocena RYZyka zawodowego przez Internet. System informatyczny wspomagający stosowanie właściwych metod oceny ryzyka zawodowego, prowadzących do podejmowania prawidłowej profilaktyki, eliminacji lub skutecznego ograniczania ekspozycji pracowników na oddziaływanie czynników szkodliwych i uciążliwych. SZB System internetowej oceny zarządzania bezpieczeństwem, higieny pracy i kultury bezpieczeństwa. Na podstawie uzyskanych wyników umożliwia przedsiębiorstwom opracowanie i realizację optymalnego systemu zarządzania BHP, co jest ściśle powiązane ze strategicznymi działaniami organizacji na rzecz wzrostu jej konkurencyjności. BAZCHEM Baza wiedzy o zagrożeniach chemicznych i pyłowych w środowisku pracy BAZCHEM zawiera zbiory rozporządzeń, norm, zaleceń i przepisów Unii Europejskiej, a także wykazy substancji chemicznych i pyłów emitowanych w wybranych procesach technologicznych w warunkach krajowych. BAZA INFORMACJI O WŁAŚCIWOŚCIACH NIEBEZPIECZNYCH SUBSTANCJI CHEMICZNYCH PRZYKŁADY Baza zawiera przykłady zestawów podstawowych informacji o właściwościach niebezpiecznych substancji chemicznych oraz rodzaju i rozmiarach stwarzanego przez nie zagrożenia dla ludzi i środowiska naturalnego. ERGO Internetowy system wspomagający wdrażanie i zarządzanie ergonomią w zakładach pracy. DOKUMANTACJA POWYPADKOWA ON-LINE Interaktywny serwis internetowy umożliwiający ON-LINE sporządzenie i wydrukowanie dokumentacji powypadkowej: Protokół powypadkowy. Karta wypadku (dla osób nie zatrudnionych na umowę o pracę). Statystyczna Karta Wypadku. Karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Karta rejestracji wypadku. Wyjaśnienia poszkodowanego. Informacje uzyskane od świadka wypadku. Postanowienie powypadkowe. Polecenie powypadkowe. System informacji przestrzennej 50
jest to system pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania danych, w których zawarte są informacje przestrzenne oraz towarzyszące im informacje opisowe o obiektach wyróżnionych w części przestrzeni, objętej funkcjonowaniem systemu. System Informacji Geograficznej (GIS, ang. Geographic Information System) system informacyjny służący do wprowadzania, gromadzenia, przetwarzania oraz wizualizacji danych geograficznych, którego jedną z funkcji jest wspomaganie procesu decyzyjnego. Każdy system GIS składa się z: bazy danych geograficznych, sprzętu komputerowego, oprogramowania oraz twórców i użytkowników GIS. W przypadku, gdy System Informacji Geograficznej gromadzi dane opracowane w formie mapy wielkoskalowej (tj. w skalach 1:5000 i większych), może być nazywany Systemem Informacji o Terenie (LIS, ang. Land Information System). Pomimo różnorodności celów przetwarzania, we wszystkich GIS punktem wyjścia są dane związane z lokalizacją obiektów geograficznych. Opisy obiektów geograficznych zasadniczo składają się z dwóch części, zawierających dwa różne rodzaje danych: Dane przestrzenne mogą zawierać informacje zarówno o kształcie i lokalizacji bezwzględnej poszczególnych obiektów w wybranym układzie odniesienia, jak również o ich rozmieszczeniu wzajemnym względem innych obiektów (topologia), te z kolei dzielą się na: dyskretne, ciągłe, oraz rastrowe (grafika rastrowa), wektorowe (grafika wektorowa), - punkty, - linie, - wielokąty (poligony), wektorowo-rastrowe. Bibliografia do przedmiotu: 1. Górska E. (2007), Ergonomia - projektowanie, diagnoza, eksperymenty, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. 2. Górska E., Lewandowski J. (2010), Zarządzanie i organizacja środowiska pracy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. 3. Urbański J. (1997), Zrozumieć GIS analiza informacji przestrzennej, PWN. 4. Iwańska M., Kistowski M. (1997), Systemy informacji przestrzennej podstawy techniczne i metodyczne, Bogucki. 5. Dabner D. (2003), Design & Layout Sztuka projektowania, Focus. Źródła internetowe: 1. http://www.ciop.pl 2. http://pl.wikipedia.org/wiki/system_informacji_przestrzennej 51