ZADOWOLENIE Z ZYCIA WSRÓD POLAKÓW POD KONIEC XX WIEKU Warszawa, wrzesien 1999 Cztery piate Polaków (80%) uwaza, ze ich zycie dobrze sie ulozylo, tylko co siódmy (14%) ocenia, ze mu sie nie udalo. Tych, którzy uwazaja, ze pokolenie ich rówiesników mialo na ogól dobre zycie, jest mniej (62%) niz tych, którzy swoje wlasne oceniaja jako udane, jakkolwiek jest to wyrazna wiekszosc. Jedna czwarta (25%) sadzi, ze los ich pokolenia nie byl dobry. Nieco ponad cztery piate mieszkanców naszego kraju wyraza tez ogólne zadowolenie ze swego zycia (84%), przy czym wyraznie wiecej jest osób deklarujacych zdecydowane zadowolenie z zycia (20%) niz równie zdecydowanie przekonanych, ze zycie ulozylo im sie bardzo pomyslnie (6%). Ogólne zadowolenie z zycia jest zwiazane przede wszystkim z samoocena swojej sytuacji materialnej: wsród uwazajacych sie za dobrze sytuowanych az 96% deklaruje zadowolenie z zycia, a tylko 3% - niezadowolenie. Osoby srednio i dobrze sytuowane sa bardziej usatysfakcjonowane swoim zyciem jesli nie przekroczyly jeszcze 50 lat. Jako najwazniejsze zródla radosci we wlasnym zyciu Polacy wskazuja przede wszystkim zaspokojenie najglebszych ludzkich potrzeb, zwiazanych z posiadaniem rodziny i pelnych pozytywnych uczuc relacji z ludzmi, zdrowiem i dobrym samopoczuciem oraz powodzeniem w swoich przedsiewzieciach. Klopotów i zmartwien przysparza nam najczesciej niedostatek pieniedzy, w nastepnej kolejnosci choroby (wlasne lub bliskich osób), rzadziej problemy czy obawy zwiazane z praca lub szkola, a jeszcze rzadziej zatruwaja nam radosc zycia nieudane zycie rodzinne czy klopoty z dziecmi.
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Poczucie zadowolenia z zycia wsród Polaków... 24-26.VII.1999 Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczonych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Zadne z obecnych pokolen Polaków nie cieszylo sie dlugotrwala stabilizacja warunków, w jakich przyszlo im zyc. Poczawszy od wielkiej wojny z poczatku wieku, poprzez tragedie nastepnej, swiat Polaków wielokrotnie zmienial sie, mniej lub bardziej dramatycznie. Z kazda kolejna zmiana pojawialy sie odmienne mozliwosci i ograniczenia, nowe warunki przestawaly sprzyjac jednym, a dawaly wieksze szanse innym. Jak ogólnie oceniaja swoje zycie obywatele kraju lezacego w najsilniejszych przeciagach Europy? Osrodek Badania Opinii Publicznej zapytal o to Polaków w badaniu z lipca 1999 roku 1 Cztery piate Polaków (80%) uwaza, ze ich zycie dobrze sie ulozylo, tylko co siódmy (14%) ocenia, ze mu sie nie udalo. Nieco wiecej niz jedna trzecia (35%) akceptuje ksztalt swojego zycia do tego stopnia, ze majac szanse zaczac je od poczatku zylaby w zasadzie tak samo. Wiekszosc (56%) sadzi, ze wiele rzeczy robilaby inaczej, co jednak - jak widac ze znacznie nizszego odsetka niezadowolonych ze swego zycia - rzadko oznacza, ze badani zaluja decyzji, które mialy bardzo zly wplyw na ich losy. Tab. 1 dane w proc. Jedni ludzie uwazaja, ze im sie zycie dobrze ulozylo, inni sadza, ze im sie nie udalo. A jak ogólnie biorac Panu(i) sie zycie ukladalo? bardzo dobrze raczej dobrze raczej zle bardzo zle trudno powiedziec Poczucie udanego zycia maja najczesciej osoby mlodsze, w wieku 15-39 lat (90 i wiecej proc.). Wsród starszych wzrasta odsetek tych, którzy deklaruja, ze im sie w zyciu 6 74 11 3 6 1 Badanie przeprowadzono miedzy 24 a 26 lipca 1999 roku na reprezentatywnej losowej próbie mieszkanców Polski powyzej 15 roku zycia. Uzyskano 902 wywiady. Maksymalny blad statystyczny dla takiej wielkosci próby wynosi +/-3% przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Poczucie zadowolenia z zycia wsród Polaków... 24-26.VII.1999 nie udalo (do 20-23 proc.). Usatysfakcjonowanie wlasnym zyciem rosnie wraz z wyksztalceniem badanych oraz samoocena sytuacji materialnej. Wiekszosc najmlodszych badanych (56%) oraz uczniów i studentów (55%) deklaruje, ze zyliby tak samo, gdyby mogli zaczac jeszcze raz od poczatku. Mlodzi dorosli (20-39 lat) czesciej niz pozostali (62%) chcieliby zmienic wiele rzeczy. Szczególnie wiele osób, które pragnelyby wiele w zyciu zrobic inaczej, jest wsród robotników (65%), bezrobotnych (74%) i badanych w zlej sytuacji materialnej (68%). Niewykorzystane mozliwosci odmiennego postepowania w przeszlosci czesciej niz inni dostrzegaja najlepiej wyksztalceni (61%) i mieszkancy miast powyzej 500 tys.(60%). Czy nasze - w duzej wiekszosci przypadków - udane zycie jest przypadkiem indywidualnym czy tez dobrze ukladalo sie calym pokoleniom? Polaków uwazajacych, ze pokolenie ich rówiesników mialo na ogól dobre zycie, jest mniej (62%) niz tych, którzy swoje wlasne oceniaja jako udane, jakkolwiek jest to wyrazna wiekszosc. Jedna czwarta (25%) sadzi, ze los ich pokolenia nie byl dobry. Tab. 2 dane w proc. Jak Pan(i) sadzi, czy pokolenie Pana(i) rówiesników mialo na ogól dobre zycie? zdecydowanie tak 4 raczej tak 58 raczej nie 22 zdecydowanie nie 3 trudno powiedziec 13 Im starsi respondenci tym mniej wsród nich osób optymistycznie oceniajacych zycie pokolenia swoich rówiesników. Wsród najmlodszych (15-19 lat) az 89% uwaza, ze ich rówiesnicy mieli na ogól dobre zycie, gdy w grupie osób liczacych 60 lat i wiecej jest prawie tyle samo przekonanych, ze te starsze pokolenia nie mialy dobrego zycia (47%) co oceniajacych, ze bylo ono na ogól dobre (48%). Emeryci i rencisci najgorzej ze wszystkich grup spolecznych oceniaja zycie swoich rówiesników (42% uwaza, ze nie mieli oni dobrego zycia). Najlepiej oceniaja je uczniowie i studenci (86% odpowiedzi dobre ), pracownicy szeregowi (77%) i bezrobotni (70%). 3
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Poczucie zadowolenia z zycia wsród Polaków... 24-26.VII.1999 Ten ostatni wynik jest tym bardziej zaskakujacy, ze istnieje wyrazna zaleznosc miedzy postrzeganiem swojej sytuacji materialnej a ocena zycia rówiesników. Im gorsza samoocena wlasnego statusu materialnego tym mniej optymistyczne poglady na to, jak sie ulozylo zycie calego pokolenia. Jednakze samoocena swojej sytuacji materialnej jest rzecza subiektywna i badani przez nas bezrobotni najczesciej okreslali ja jako srednia, podobnie jak reszta populacji. Czterech na pieciu Polaków uwaza, ze zycie im sie dobrze ulozylo. Podobny odsetek wyraza tez ogólne zadowolenie ze swego zycia (84%), przy czym wyraznie wiecej jest osób deklarujacych zdecydowane zadowolenie z zycia (20%) niz równie zdecydowanie przekonanych, ze zycie ulozylo im sie bardzo dobrze (6%). Tab. 3 dane w proc. Czy ogólnie biorac czuje sie Pan(i) z zycia zadowolony(a)? zdecydowanie tak 20 raczej tak 64 raczej nie 12 zdecydowanie nie 1 trudno powiedziec 3 Ogólne zadowolenie z zycia jest zwiazane przede wszystkim z samoocena swojej sytuacji materialnej: wsród uwazajacych sie za dobrze sytuowanych az 96% deklaruje zadowolenie z zycia, a tylko 3% - niezadowolenie. Wsród srednio sytuowanych odpowiednie odsetki wynosza 88% i 11%, gdy w grupie najgorzej oceniajacych swój poziom materialny 60% jest zadowolonych z zycia, zas az 33% - niezadowolonych. Osoby srednio i dobrze sytuowane sa bardziej usatysfakcjonowane swoim zyciem jesli nie przekroczyly jeszcze 50 lat. Ci zas, którzy maja poczucie zlej sytuacji materialnej sa mniej zadowoleni z zycia, jesli poziom ich wyksztalcenia nie przekracza zasadniczego zawodowego. Grupe najbardziej zadowolonych ze swojego zycia Polaków (100% odpowiedzi tak ) tworza osoby w wieku 15-49 lat, dobrze oceniajace swoja sytuacje materialna i regularnie praktykujace. Grupa ta stanowi 7% populacji. Taki sam odsetek populacji tworza Polacy najmniej usatysfakcjonowani swoim zyciem (50% odpowiedzi tak, 39% 4
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Poczucie zadowolenia z zycia wsród Polaków... 24-26.VII.1999 odpowiedzi nie ) i sa to mezczyzni o niskim poziomie wyksztalcenia (zasadniczym zawodowym lub nizszym), zle oceniajacy swoja sytuacje materialna. Z czego, w naszej wlasnej ocenie, czerpiemy w zyciu najwiecej radosci i zadowolenia? Zródlem radosci okazuje sie przede wszystkim zaspokojenie najglebszych ludzkich potrzeb, zwiazanych z posiadaniem rodziny i pelnych pozytywnych uczuc relacji z ludzmi, zdrowiem i dobrym samopoczuciem oraz powodzeniem w swoich przedsiewzieciach. Nasi respondenci najczesciej wymieniali zycie rodzinne i osobiste (33%), satysfakcje zwiazane z dziecmi i wnukami (31%), obok tego takze relacje z innymi ludzmi, milosc, zrozumienie, szczerosc w zwiazkach rodzinnych i innych (11%). Wielu (18%) wskazywalo zdrowie (wlasne i bliskich) jako zródlo zadowolenia z zycia, a niemal tyle samo osób (17%) wymienilo powodzenie w pracy lub szkole. Tylko 7% dopatrywalo sie glównego zródla zadowolenia z zycia w posiadaniu pieniedzy lub innych rzeczy materialnych. Pieniadze zatem rzadko daja szczescie, ale ich niedostatek jest glównym zródlem klopotów i zmartwien (28% wskazan). Nastepne w kolejnosci sa te sfery zycia, które okazuja sie najwazniejsze dla naszej radosci i zadowolenia: 23% badanych martwi sie chorobami (wlasnymi i bliskich), a zycie 17% Polaków zatruwaja niepowodzenia lub obawy zwiazane z praca albo nauka. Niesatysfakcjonujace zycie rodzinne lub klopoty z dziecmi odbieraja radosc co siódmemu (14%) respondentowi. Na inne zródla klopotów i zmartwien - ogólnie niepomyslna sytuacje w zyciu, trudnosci w zaspokojeniu róznych waznych potrzeb, niepowodzenia, obawy przed przyszloscia - wskazywalo 8% badanych. Dane w proc. 70 60 50 40 30 20 10 0 64% Zródla zadowolenia z zycia i zmartwien Polaków 14% Zycie rodzinne, dzieci i wnuki 17% 17% 18% Praca lub szkola 23% Zdrowie (wlasne i bliskich) 7% 28% Pieniadze Zródlo zadowolenia Zródlo zmartwien (Odsetki nie sumuja sie do 100% poniewaz mozna bylo udzielic wielu odpowiedzi) 5
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Poczucie zadowolenia z zycia wsród Polaków... 24-26.VII.1999 Zapytalismy takze jak wiodlo sie Polakom w ciagu ostatniego roku - czy mieli w tym okresie wiecej, mniej czy tyle samo klopotów, co zwykle. Dwóch na pieciu mieszkanców kraju (43%) ma poczucie, ze trudnosci zyciowych mieli tyle, co zawsze, jedna trzecia (33%) dostrzegla nasilenie sie klopotów, a jedna piata (22%) odczula zmniejszenie sie ich liczby. Tab. 4 dane w proc. Czy w ciagu ostatniego roku mial(a) Pan(i) wiecej czy mniej klopotów niz to sie Panu(i) zwykle zdarzalo? znacznie mniej troche mniej tyle samo troche wiecej znacznie wiecej trudno powiedziec 5 17 43 20 13 2 Zwiekszona ilosc klopotów w ostatnim roku odczuly glównie osoby zle oceniajace swoja sytuacje materialna (az 53% tej grupy), mieszkancy srednich miast - 100-500 tys. (42%), bezrobotni (42%) oraz badani liczacy sobie 60 i wiecej lat (38%). Poczucie zmniejszenia ciezaru klopotów deklarowaly czesciej niz inni osoby dobrze oceniajace swoja sytuacje materialna (28% tej grupy), robotnicy (29%), pracownicy szeregowi (26%), badani w wieku 20-29 lat (30%) oraz 30-39 lat (27%). 6