Bazy danych i systemy informatyczne materiały laboratorium
1.Tworzenie nowej bazy w programie Access Po otwarciu programu należy zaznaczyć ikonkę PUSTA BAZA DANYCH Następnie odpowiednio ją nazwać i zapisać w wybranym miejscu (poprzez kliknięcie przycisku UTWÓRZ)
Tworzenie tabel w bazie danych Po utworzeniu bazy pojawi się pierwsza Tabela, która zawiera kolumnę Identyfikator (będącą kluczem podstawowym) oraz kolumnę kliknij, alby dodać, która pozwala na dodanie nowej kolumny. Można zatem przejść na zakładkę PROJEKTOWANIE ( obrazek linijki, ekierki i ołówka w górnym lewym rogu na zakładce Narzędzia główne). Następnie uzupełniamy schemat tabeli tworząc nowe pola (kolumny) poprzez nadanie im nazwy i wybranie odpowiedniego typu danych). Aby utworzyć drugą i kolejną tabelę w bazie należy w zakładce Tworzenie znaleźć grupę Tabele. Każde pole posiada dodatkowo właściwości, które możemy uzupełnić wymuszając pewne ograniczenia dla danej kolumny. Właściwości pola znajdują się w tabelce poniżej spisu kolumn. Zaznaczenie odpowiedniej kolumny pozwala na ujawnienie tabeli z jej właściwościami. Ważniejsze właściwości pola: -rozmiar pola; -maska wprowadzania; -wartość domyślna; -reguła poprawności; -tekst reguły sprawdzania poprawności;
- wymagane. Oczywiście każdy typ danych może mieć różne właściwości lub też sposób czy zakres wypełnienia danej właściwości dla każdego z typów może się różnić. Rozmiar pola czyli maksymalna liczba znaków do wprowadzenia (TEKST)
Maska wprowadzania czyli wzorzec dla wszystkich danych wprowadzanych do tego pola. Maska pozwala wymusić jak (w jakim stylu) uzupełniać dane ale nie ingeruje w ich zakres. Możemy skorzystać z gotowych wzorów masek poprzez kreator masek wprowadzania (np. numer NIP, kod pocztowy) lub samemu skonstruować maskę poprzez wpisanie jej w pustej kratce koło kratki MASKA WPROWADZANIA korzystając z ogólno przyjętych symboli. Symbole maski: znak znaczenie.,:;/- separatory 0 cyfra wprowadzanie wymagane 9 cyfra lub spacja wprowadzanie opcjonalne \ wymusza wyświetlanie znaku w takiej postaci jak wygląda w zapisie # cyfra lub spacja <lub> L wymuszanie małych lub wielkich liter litera wprowadzanie wymagane? litera wprowadzanie opcjonalne A a & C litera lub cyfra wprowadzanie wymagane litera lub cyfra wprowadzanie opcjonalne dowolny znak wprowadzanie opcjonalne dowolny znak wprowadzanie wymagane
Maska sprawdzania poprawności pozwala wymusić np. zapis wielką literą ale nie ingeruje jaka to będzie litera. Pozwala na utworzenie numeru PESEL czy też numeru dowodu osobistego np. LLL 0000. Reguła poprawności czyli ogranicznik zakresu wartości wprowadzanych do kolumny. Do tworzenia wyrażenia reguły służy konstruktor wyrażeń, który zawiera szereg wbudowanych funkcji ( pogrupowanych w kategorie), stałych i operatorów. Oczywiście można także podobnie jak było to w masce samemu skonstruować wyrażenie poprzez wpisanie go do pustej kratce koło kratki REGUŁA POPRAWNOŚCI korzystając z ogólno przyjętych symboli, funkcji i operatorów.
Przykładowe elementy wyrażenia: Klucz podstawowy to pole w tabeli dające jej unikatowy identyfikator dla każdego wiersza. Bardzo często zawarte w bazie dane są rozdzielane do osobnych tabel według tematów, dlatego też by ponownie je połączyć należy użyć narzędzia relacja, które nawiąże relację między danymi (złączy je) identyfikując je poprzez klucze podstawowe. Program Access używa pól klucza podstawowego do szybkiego kojarzenia danych z wielu tabel i łączenia tych danych w logiczną całość. Na przykład pole Identyfikator klienta w tabeli Klienci może być wyświetlane także w tabeli Zamówienia. W tabeli Klienci jest ono kluczem podstawowym. W tabeli Zamówienia jest ono tzw. kluczem obcym. Pole będące kluczem podstawowym, musi spełniać następujące warunki:
- jednoznacznie identyfikować każdy wiersz (brak powielanych wartości; -nie może być puste ani mieć wartości null zawsze musi zawierać wartość; - powinno rzadko (najlepiej nigdy) ulegać zmianie Niezbyt odpowiednim kluczem podstawowym będzie na przykład pole nazwiska lub adresu. W obu przypadkach informacje zawarte w polu mogą się zmienić, lub powtórzyć. Gdy jest tworzona nowa tabela w widoku arkusza danych, program Access automatycznie tworzy klucz podstawowy i przypisuje mu nazwę pola ID oraz typ danych Autonumerowanie. Modyfikacja klucza podstawowego: grupie Narzędzia kliknij przycisk Klucz podstawowy W okienku nawigacji kliknij prawym przyciskiem myszy tabelę, w której chcesz ustawić klucz podstawowy, a następnie kliknij polecenie Widok projektu. Zaznacz pole z autonumerem i kliknij w obrazek klucza w menu narzędzia (zdjęcie klucza odstawowego). Następnie zaznacz kolumnę, która ma stać się nowym kluczem podstawowym. Aby zaznaczyć jedno pole, kliknij selektor wiersza dla żądanego pola. Na karcie Projektowanie w Tworzenie Relacji między tabelami: 1.Karta Narzędzie bazy danych w grupie - przycisk Relacje. 2.Automatyczne wyświetlenie okna dialogowego Pokazywanie tabeli. (Brak okna - karta Projektowanie w grupie -> Relacje -> Pokaż tabelę) 3. W oknie wybrać te tabele lub kwerendy, między którymi będzie utworzona relacja poprzez przycisk Dodaj, a po zakończeniu dokonywania wyboru przycisk Zakończ. 4.Przeciągnij pole (zwykle klucz podstawowy) z jednej tabeli do pola wspólnego (klucza obcego) w drugiej tabeli. Zostanie wyświetlone okno dialogowe Edytowanie relacji. Sprawdź, czy pokazane nazwy pól oznaczają pola wspólne relacji. Jeśli nazwa pola jest niepoprawna, kliknij ją i wybierz z listy odpowiednie pole. 6.Aby wymusić więzy integralności, zaznacz pole wyboru Wymuszaj więzy integralności. 7.Kliknij przycisk Utwórz. W programie Access między dwiema tabelami zostanie narysowana linia relacji. Jeśli zostało zaznaczone pole wyboru Wymuszaj więzy integralności, linia będzie grubsza na obu końcach. Ponadto, jeśli zostało zaznaczone pole wyboru Wymuszaj więzy integralności, nad grubszym odcinkiem po jednej stronie linii relacji zostanie wyświetlona liczba 1, a nad grubszym odcinkiem po drugiej stronie linii zostanie wyświetlony symbol nieskończoności ( ) Dwie relacje ze wspólnym polem
Wybór tabel Wygląd relacji
Tworzenie relacji przez kreator odnośnika relacja, której powiązania są widoczne w jednej z tabel jako nowe pole. W tabeli nadrzędnej (pobierającej dane ) tworzymy nowe pole, w którym jako typ danych wybieramy kreator odnośników. Kreator otwiera okno dialogowe, które pozwoli utworzyć relację.
W oknie wybieramy popieranie wartości z innej tabeli, następnie tabele podrzędną (ta z której będziemy pobierać dane), oraz interesujące nas w niej kolumny. Proste kwerendy kwerenda wybierająca Kwerenda wybierająca jest elementem bazy, który pozwoli na wybranie danych z tabeli, które spełniają zadany warunek. Na zakładce tworzenie odnajdujemy grupę Kwerendy-Projekt kwerendy
Wybieramy tabele lub kwerendy, które mają pozwolić na utworzenie obiektu. Następnie wybieramy interesujące nas kolumny, tworzymy odpowiednie kryterium i wybieramy typ WYBIERZ. Po kliknięciu w URUCHOM możemy zobaczyć efekt działania kwerendy.
Formularz tworzymy poprzez narzędzia z zakładki TWORZENIE, grupa Formularze. Np. Kreator formularzy.
Wygląd formularza Oczywiście utworzony formularz można zmodyfikować w widoku projektu, który dodatkowo uruchamia specjalną zakładkę Zakładka projektowanie.
W widoku projektu standardowego formularza można wyszczególnić następujące elementy:
Formularz po modyfikacji może wygladać np. tak: Raport tworzymy poprzez narzędzia z zakładki TWORZENIE, grupa Raporty. Np. Kreator raportów.
Wygląd raportu po przejściu kreatora
Oczywiście utworzony raport można jeszcze przed wydrukiem zmodyfikować w widoku projektu, który dodatkowo uruchamia specjalną zakładkę Zakładka projektowanie. W tym celu należy zamknąć widok podglądu wydruku (Czerwony iks Zamknij podgląd wydruku) co spowoduje automatyczne przejście do projektu raportu.
Raport posiada dodatkowe narzędzie pozwalające na wykonanie operacji matematycznej na kolumnie zawierającej dane typu waluta czy liczba - Sumy. W widoku projektu standardowego raportu można wyszczególnić następujące elementy: Raport po modyfikacji może wygladać np. tak :
Zadania powtórkowe: 1. Projekt powtórzeniowy: 1.1. Wybrać sobie przykładowy temat i utworzyć trzy tabele połączone ze sobą przynajmniej 2 relacjami, a w ich ramach: 1.1.1. Wykorzystanie różnych typów danych (przynajmniej dwa razy typu tekst, data/godzina, liczba, Tak/Nie, waluta) 1.1.2. Nałożenie przynajmniej 3 masek (dla różnych typów danych; w tym przynajmniej jednej maski stworzonej samodzielnie) 1.1.3. Nałożenie przynajmniej trzech reguł sprawdzania poprawności (na różnych typach danych) 1.1.4. Modyfikacja klucza podstawowego (zmiana klucza, modyfikacja właściwości) 1.2. Utworzyć trzy przykładową kwerendę 1.3. Utworzyć raport dotyczący wybranej tabel (z wykorzystaniem jednej z funkcji podsumowujących), odpowiednio zaprojektowany i zmodyfikowany, oprawiony w dowolnie wybrany wzór 1.4. Utworzyć formularz dotyczący dowolnie wybranej tabeli (w formularzu mają się znaleźć jedynie wybrane pola, nie zaś wszystkie) Ważne jest by tak dobrać dane by każdy utworzony element bazy działał poprawnie i pokazywał wyniki. 2. Pseudokolokwium Nazwa kolumny Typ danych Opis Tabela_1 - Studenci Nr legitymacji Klucz podstawowy {S} oraz liczba czterocyfrowa Nazwisko Tekst Brak wartości NULL Imię Tekst Data urodzenia Data Wiek studenta nie mniej niż 18 lat Średnia Liczba możliwość wpisanie liczby dziesiętnej z zakresu 3,0 do 5,0 stypendium waluta
Tabela_2 - Wykładowcy Nr identyfikatora Klucz podstawowy {P, As, Ad, W}oraz liczba dwucyfrowa Nazwisko Tekst Brak wartości NULL Imię Tekst Tytuł naukowy Tekst {mgr, inż., prof., dr, dr hab.} Data zatrudnienia Data Staż pracy nie dłuższy niż 40 lat Stanowisko Tekst {Profesor, Asystent, Adiunkt} Pensja waluta Więcej niż 1300 Tabela_3 - Kierunki Nr kierunku Klucz podstawowy Jeden znak wśród zbioru {I, Z, P} oraz liczba dwucyfrowa Nazwa kierunku Tekst Brak wartości NULL Ilość studentów Liczba Liczba całkowita Studia dwustopniowe Tak/Nie Utwórz bazę danych oraz wykonaj poniższe polecenia. W bazie utworzyć trzy tabele zawierające odpowiednie dane pogrupowane w odpowiednich kolumnach: Tabele mają zawierać jedynie podane kolumny. Następnie uzupełnij tabele przykładowymi danymi tak dobranymi by wykonane poniższe polecenia były nie tylko poprane ale także zwracały wynik 1) Stworzyć dwie relacje. Pierwsza z nich ma łączyć studenta z wykładowcą będącym jego promotorem, a druga ma łączyć studenta z kierunkiem, na którym on studiuje. Wybierane dane oraz nazwy nowych kolumn mają być tak wybrane by można łatwo uzyskać najistotniejsze informacje. 2)Utworzyć kwerendę wybierającą, która znajdzie pracowników pracujących dłużej niż 15 lat. W kwerendzie mają być podane jedynie nazwisko, data zatrudnienia i pensja. Kwerenda w podsumowaniu wyszukiwać minimalną pensje wśród wybranych. 3)Utworzyć raport zawierający informacje na temat pracowników uczelni (nazwisko, imię, stanowisko, pensje) oraz sumę środków wydawanych na pensje pracownicze. Raport ma być oprawiony w dowolnym stylu, ma zawierać nr strony czas wykonania oraz nazwę. 4)Utworzyć formularz zawierający informacje na temat studentów uczelni, studiujący na wybranym kierunku (np. Z Zarządzanie ). Raport ma zawierać wybrane kolumny: nazwisko, imię, średnia, promotor oraz nazwę kierunku studiów. Formularz ma być oprawiony w dowolnym stylu, ma zawierać logo, tytuł oraz datę sporządzenia