1. CECHY WEKSLA Weksle posiadają następujące cechy: a) bezwarunkowość przy wystawianiu weksla wystawca przyjmuje na siebie odpowiedzialność za to, że albo sam zapłaci sumę wymienioną na wekslu (przy wekslu własnym) albo że zapłaci ją osoba przez niego wskazana (przy wekslu trasowanym). Jest to odpowiedzialność niezależna od spełnienia jakichkolwiek warunków b) samodzielność oznacza, że zobowiązanie każdej osoby, która składa podpis na wekslu, jest samoistne; każda z osób podpisanych na wekslu odpowiada za zobowiązanie wekslowe samodzielnie c) solidarność oznacza, że posiadacz weksla może dochodzić roszczeń według swego wyboru przeciw jednemu, kilku lub wszystkim dłużnikom podpisanym przed nim na wekslu bez potrzeby zachowania porządku, w jakim się zobowiązali (chyba, że przy nazwisku znajduje się klauzula bez obliga, bez protestu ) d) abstrakcyjność oznacza ona, że zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji gospodarczej w związku z którą został wystawiony i wręczony weksel, zapłata sumy wekslowej nie może być uzależniona od jakichkolwiek innych okoliczności czy warunków 2. RODZAJE I FUNKCJE WEKSLA Wyróżnia się następujące rodzaje weksla: a) weksel trasowany (ciągniony lub trata) - to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przepisami prawa, zawierający skierowane przez wystawcę (trasanta) do trasata bezwarunkowe, pisemne polecenie zapłaty określonej w nim sumy pieniężnej wskazanej osobie (remitentowi), gdy trasat uzna polecenie zapłaty staje się akceptantem b) weksel własny (suchy, prosty, sola) jest papierem wartościowym sporządzonym w formie ściśle określonej przepisami prawa, zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy do zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie określonej osobie (remitentowi) c) weksel niezupełny (in blanco) jest to weksel zaopatrzony w podpis wystawcy, lecz niewypełniony zupełnie, względnie nie posiadający niektórych cech, jakich prawo wymaga dla ważności weksla. Najczęściej weksle in blanco są wystawiane, gdy strony
zawierając między sobą umowę pragną zabezpieczyć ewentualne roszczenia mogące z niej wyniknąć, ale nie są w stanie z góry oznaczyć wysokości tych roszczeń, lub też terminu płatności. Ze względu na cel wystawienia weksla in blanco nosi czasami nazwę weksla gwarancyjnego, kaucyjnego bądź depozytowego d) weksel kupiecki i handlowy są wystawiane z tytułu zobowiązań powstałych w wyniku dostaw towarów lub wyświadczonych robót lub usług e) weksel finansowy jest wydawany w zamian za udzielone pożyczki f) weksel gwarancyjny udzielany jest na zabezpieczenie spłaty przyznanych kredytów oraz na zabezpieczenie prawidłowego wykonania kontraktu g) rekta-weksel jest to weksel, który zawiera zakaz indosowania; może występować jako w. trasowany i własny h) weksel piwniczny jest to weksel, w którym jako trasata podano osobę nie istniejącą. Do podstawowych funkcji weksla należą: funkcja kredytowa występuje w transakcji kupna sprzedaży i polega na udzieleniu nabywcy krótkoterminowego kredytu funkcja płatnicza - weksel jako surogat pieniądza, można za jego pomocą regulować zobowiązania pieniężne funkcja gwarancyjna weksel może stanowić zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych istniejących w chwili ich wystawienia i przyszłych funkcja obiegowa - wierzytelność wekslowa może być przenoszona w drodze indosu na inne osoby funkcja refinansowa - przedstawienie weksla do dyskonta w banku pozwala posiadaczowi weksla uzyskać sumę wekslową, pomniejszoną o prowizję banku, przed terminem płatności weksla 3. ELEMENTY SKŁADOWE WEKSLA Dla ważności weksla niezbędne jest zamieszczenie w nim następujących elementów: nazwa weksel w samej treści dokumentu, napisana w języku, w jakim wystawiono weksel bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy do zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej (weksel własny); bezwarunkowe polecenie wystawcy weksla zapłacenia ustalonej sumy pieniężnej skierowane do określonej osoby (weksel trasowany)
suma wekslowa (podana w ujęciu liczbowym i słownie) termin płatności weksla miejsce płatności weksla nazwisko osoby (nazwa firmy), na rzecz której powinna być dokonana zapłata data i miejsce wystawienia podpis wystawcy weksla 4. PRZENOSZENIE PRAW Z WEKSLA Indos przeniesienie praw wynikających z weksla na inną osobę. Osoba przenosząca weksel przez indos to indosant, natomiast osoba, na rzecz której następuje przeniesienie to indosatariusz. Indos ma formę pisemnego oświadczenia na grzbiecie weksla lub na przedłużku. Generalnie rzecz biorąc, indosant przenosząc weksel przez indos staje się żyrantem indosatariusza i każdego na kogo przeniesiono weksel przez indos i tak samo jak on odpowiada przed następującymi po nim indosatariuszami, wszyscy wpisani przed nim indosanci z kolei odpowiadają wekslowo za zapłatę i przyjęcie weksla przed nim. Wyróżnia się następujące rodzaje indosu: indos zupełny (imienny) wskazujący osobę indosatariusza, zawiera formułę: ustępuję na rzecz... indos in blanco (niezupełny, na okaziciela) - nie wymienia osoby indosatariusza, który może wówczas wypełnić weksel własnym nazwiskiem albo innej osoby lub indosować weksel dalej in blanco indos pełnomocniczy (zastępczy) - który nie przenosi praw z weksla, udziela natomiast upoważnienia do wykonywania praw w imieniu indosanta, który nadal pozostaje właścicielem weksla indos zastawniczy łączy się z przekazaniem weksla indosatariuszowi w formie zastawu w celu zabezpieczenia realizacji występujących wobec niego zobowiązań, nie powoduje przeniesienia praw własności na indosatariusza indos zwrotny osoba, która była uprzednio indosantem, przejmuje ponownie dokument; również wtedy, gdy weksel trafia przed terminem płatności do wystawcy lub akceptanta Legitymacja formalna ciągłość podpisów na wekslu upoważniająca do stwierdzenia, że osoba prezentująca taki dokument jest jego prawnym posiadaczem
5. BANKOWE DYSKONTO WEKSLI Dyskonto wekslowe umożliwia uzyskanie gotówki przez dotychczasowego posiadacza weksla w momencie wyrażenia przez bank zgody na przejęcie dokumentu; posiadacz weksla (podawca) przedkłada weksel w banku z indosem in blanco i wnioskiem o dokonanie dyskonta. Bank dokonuje oceny weksla, sprawdza czy spełnia on odpowiednie wymogi formalne, a gdy weksel zostaje zaakceptowany bank stawia do dyspozycji podawcy kwotę odpowiadającą nominalnej sumie weksla, pomniejszoną o odsetki obliczone według stopy dyskontowej, jaką stosuje w dniu przyjęcia weksla do dyskonta. Redyskonto wekslowe bank, który przyjął weksel do dyskonta może odstąpić weksel w innym banku (z reguły jest to bank centralny), w celu wcześniejszego uzyskania płatnej gotówki. Jeżeli NBP uzna za możliwe przyjęcie weksla do redyskonta, potrąca od kwoty nominalnej odsetki należne do dnia płatności, obliczając je według stopy redyskontowej, która jest niższa od stopy dyskontowej Weksle oddawane do dyskonta (bądź redyskonta) muszą spełniać następujące warunki: muszą spełniać wymogi prawa wekslowego oraz zawierać potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej muszą zawierać zobowiązania wynikające z obrotów gospodarczych tzn. tzw. weksle kupieckie i handlowe muszą być podpisane przez solidnych pod względem wypłacalności wystawców i akceptantów oraz przez bank, który dokonał dyskonta weksla (w przypadku redyskonta wekslowego) termin płatności musi być wyraźnie określony muszą być podpisane w sposób umożliwiający bezsporną identyfikację podmiotów, które są zobowiązane nie mogą zawierać ograniczeń w tekście lub w indosach dotyczących prawa przenoszenia prawa własności weksla lub wyłączających określone osoby spod zwrotnego poszukiwania muszą uwzględniać miejsce płatności weksla w oddziałach banków, w których dłużnik posiada rachunek muszą być opatrzone indosem in blanco posiadacza weksla lub banku, który weksel przyjął do dyskonta weksle trasowane muszą być opatrzone bezwarunkowym akceptem trasata
6. ZAPŁATA I ZWROTNE DOCHODZENIE NALEŻNOŚCI WEKSLOWEJ Zapłata należności wekslowej w dniu wymagalności weksla (lub najpóźniej w ciągu następnych dwóch dni powszednich) jego posiadacz powinien przedstawić go do wykupu trasatowi (weksel trasowany) lub wystawcy weksla (weksel własny) Protest weksla w razie odmowy przyjęcia weksla trasowanego lub odmowy zapłaty weksla akceptowanego lub własnego konieczne jest formalne stwierdzenie tego stanu w formie urzędowego protestu sporządzonego przez notariusza, nie jest on konieczny, gdy weksel zawiera klauzulę bez protestu. Treść protestu jest określona przez prawo i powinna zawierać: o imię i nazwisko osoby, żądającej protestu o imię i nazwisko osoby, przeciwko której protest jest skierowany o wynik protestu (potwierdzenie odmowy zapłaty, nieobecności zobowiązanego) o miejsce i dzień wezwania do zapłaty o ile i jakie egzemplarze weksla wystawiono o podpis organu sporządzającego protest Postępowanie zwrotne prawidłowe oprotestowanie weksla i uzyskanie nakazu zapłaty umożliwia jego posiadaczowi domaganie się zapłaty wraz z kosztami od dowolnie wybranej, podpisanej przed nim na dokumencie osoby. Osoba, która wykupiła weksel, zamiast głównego dłużnika, ma takie samo uprawnienie w stosunku do swoich poprzedników, w rezultacie czego weksel stopniowo przechodzi drogę powrotną do głównego dłużnika Przedawnienie należności według prawa: po 3 latach przedawniają się roszczenia wekslowe przeciwko głównym dłużnikom, tj. akceptantowi weksla trasowanego lub wystawcy weksla własnego, licząc od daty płatności po roku przedawniają się roszczenia posiadacza weksla w stosunku do indosantów i wystawcy weksla trasowanego, licząc od dnia protestu po 6 miesiącach przedawniają się wzajemne roszczenia indosantów, jak również ich roszczenia przeciwko wystawcy weksla trasowanego, od dnia, w którym indosant wykupił weksel albo został z tytułu zobowiązania pociągnięty do odpowiedzialności sądowej
7. NADUŻYCIA WEKSLOWE a) siła płatnicza weksla przed przyjęciem weksla należy upewnić się o solidności płatniczej jego wystawcy, gdyż zdarza się, że wystawca weksla nie posiada środków na pokrycie zobowiązania wekslowego, nie posiada zdolności do terminowego regulowania zobowiązań, co może doprowadzić do jego niewypłacalności b) ryzyko poręki grzecznościowej firmy, bądź pojedyncze osoby często udzielają poręki grzecznościowej, nie sprawdzając solidności płatniczej wystawcy, za którego składają porękę (awal) c) fikcyjny obrót wekslowy nieuczciwe wykorzystywanie weksli przez podmioty gospodarcze jako narzędzia ułatwiającego uzyskanie kredytu bankowego. Firmy wystawiają weksle mimo, że nie posiadają żadnych wzajemnych zobowiązań. Weksle te są następnie oddawane do bankowego dyskonta, co pozwala uzyskać firmie gotówkę bez sprawdzania jej zdolności kredytowej d) fałszerstwo polega przede wszystkim na fałszowaniu podpisów na wekslach e) nadużycia partnerów zagranicznych firmy oferują korzystne kredyty, których spłata miałaby być zabezpieczona wekslem. Uruchomienie kredytu miałoby następować np. w 30 dni po przekazaniu weksli. Po przekazaniu weksli okazuje się, iż taki kredyt to fikcja, a partner zagraniczny w międzyczasie składa weksel do dyskonta w banku (wykorzystanie abstrakcyjności weksla)