Kilka definicji Systemy informacyjno decyzyjne w biznesie Jerzy KORCZAK Katedra Technologii Informacyjnych Uniwersytet Ekonomiczny, Wrocław email: jerzy.korczak@ue.wroc.pl http://www.korczak-leliwa.pl http://kti.ue.wroc.pl Podejmowanie decyzji jest procesem rozpoznawania i wyboru określonego kierunku działania, prowadzącego do rozwiązania konkretnego problemu [Stoner, Freeman i Gilbert 2001]. Etapy: (1) zdefiniowanie problemu, (2) analiza problemu, (3) wypracowanie możliwych wariantów rozwiązań, (4) wybór najlepszego rozwiązania oraz (5) przekształcenie decyzji w efektywne działanie MIS-BA, J. Korczak 1 J.Korczak 2 Kilka definicji (2) Systemy w organizacji Systemy informacyjno-decyzyjne Systemy Informowania Kierownictwa (Executive Information Systems), dotyczą wyższych szczebli zarządzania, wykorzystywane do prowadzenia analiz określonych zjawisk zachodzących w przedsiębiorstwie lub jego otoczeniu. Ich jakość i zakres uzależniona jest od baz danych utworzonych na poziomie systemów transakcyjnych Systemy Wspomagania Decyzji (Decision Support Systems) które wspomagają kadrę kierowniczą w rozwiązywaniu problemów słabo ustrukturalizowanych, ich identyfikacji, ocenie alternatywnych rozwiązań tych problemów oraz w szybkiej analizie informacji. Systemy klasy Business Intelligence. zawierają metody i narzędzia mających na celu ulepszanie decyzji biznesowych, wykorzystując dane zawarte we wszystkich zasobach przedsiębiorstwa oraz doświadczenie i wiedzę uczestników biznesu w celu dokładnego zrozumienia jego strategii oraz celów. J.Korczak 3 MIS-BA, J. Korczak 4 Poziomy zarządzania a cechy podejmowanych decyzji oraz informacji Poziomy zarządzania a cechy podejmowanych decyzji oraz informacji (2) Poziom zarządzania Cechy podejmowanych decyzji Strategiczny długi horyzont czasowy (od kilku miesięcy do kilku lat), szeroki zakres przedmiotów i zadań, problemy trudne do sformalizowania, duży stopień niepewności i ryzyka, subiektywność ocen i kreatywność, Cechy informacji zagregowana, ogólna, z licznymi analizami, w dużym stopniu oparta na zewnętrznych źródłach, wtórnych i pierwotnych, szeroki zakres przedmiotowy, zazwyczaj o charakterze jakościowym, niekompletna i temporalna, Przykładowe informacje kierunki rozwoju przedsięb., potrzeby inwestycyjne, tempo wzrostu przedsięb., poziom sprzedaży, struktura finansowa, wskaźniki finansowe i produkcyjne, udział w rynku, Poziom zarządzania Taktyczny Cechy podejmowanych decyzji średni horyzont czasowy (od kilku dni do kilku miesięcy), zawężony zakres przedmiotowy i zadaniowy decyzji, ogólnie określone problemy decyzyjne, ograniczony stopień ryzyka, niewielki zakres rozstrzygnięć interpretacyjnych i kreatywnych, Cechy informacji ogólnoszczegółowa z licznymi analizami, jakościowo - ilościowa, kompletna i zaktualizowana, Przykładowe informacje koszty i przychody, zadłużenie, zdolność płatnicza i kredytowa, zaopatrzenie, inwestycje, wskaźniki ekonomicznofinansowe stan aktywów trwałych, zapasów, zatrudnienia J.Korczak 5 J.Korczak 6 MBA-BA 1
Poziomy zarządzania a cechy podejmowanych decyzji oraz informacji (3) Systemy w organizacji Poziom zarządzania Operacyjny Cechy podejmowanych decyzji krótki horyzont czasowy (od kilku minut do kilku dni), powtarzalna, mały zakres przedmiotowy i zadaniowy decyzji, szczegółowo określone cele i reguły podejmowania decyzji. Cechy informacji bardzo dokładna, szczegółowa, mało analiz, wąski zakres przedmiotowy, najczęściej o charakterze ilościowym, bezpośredniość dostępu. Przykładowe informacje stopień realizacji zadań, odchylenia od planów, organizacja produkcji i sprzedaży, stan i struktura zasobów, zaopatrzenie w środki produkcji, system wynagrodzeń J.Korczak 7 MIS-BA, J. Korczak 8 From OLTP to DSS Types of Decision-Support Systems (DSS) Model-driven DSS: Primarily stand-alone systems Use a strong theory or model to perform what-if analyses Data-driven DSS: Integrated with large pools of data in major enterprise systems and Web sites Support decision making by enabling user to extract useful information Data mining: can obtain types of information such as associations, sequences, classifications, clusters, and forecasts MIS-BA, J. Korczak 9 MIS-BA, J. Korczak 10 A few definitions of BI systems BI systems are interactive computer-based structures and subsystems intended to help decision makers use communication technologies, data, documents, knowledge, and analytical models to identify and solve problems [Dodd, 2007]. BI systems combine data gathering, data storage, and knowledge management with analytical tools to present complex corporate and competitive information to planners and decision-makers. The objective is to improve the timeliness and quality of the input to the decision process [Gray, 2003]. BI can be described as a process of transforming data into information which in turn is changed into economic and financial knowledge that can be used to improve business decision-making and to increase a given company's competitiveness. Wymagania wobec SIK - dostarczały aktualnych i użytecznych informacji, - umożliwiały zrozumienie informacji oraz łatwą ich interpretację, - zapewniały rozwiązania technologiczne pozwalające natychmiastowe pozyskiwanie danych znajdujących się w różnorodnych bazach transakcyjnych, - umożliwiały wyszukiwanie informacji z różnorodnych źródeł, - przedstawiały rezultaty przeprowadzanych analiz danych w różnych układach sprawozdawczych. 11 J.Korczak 12 MBA-BA 2
Menu z raportami Systemy BI - Comarch Liczba towarów: sprzedaż / plan 14 MIS-BA, J. Korczak 13 Systemy BI SAS Portal Systemy BI - Analyzer 15 16 Systemy BI TETA BI 18 MIS-BA, J. Korczak 17 MBA-BA 3
Comments on the BI systems and usage Reduced functionalities of existing BI and EIS of data exploration Insufficient financial knowledge of SME managers Financial and economic expertise is too costly for SME managers Lack of interpretation and explanation of economic ratios Interactive and intelligent data analysis is needed 20 MIS-BA, J. Korczak 19 Komponenty hurtowni danych Multidimensional Data Model MIS-BA, J. Korczak 21 MIS-BA, J. Korczak 22 Data Warehousing and Data Mining InKoM schemat funkcjonalny Data warehouse: Supports reporting and query tools Stores current and historical data Consolidates data for management analysis and decision making Benefits of Data Warehouses: Improved and easy accessibility to information Ability to model and remodel the data 24 MIS-BA, J. Korczak 23 MBA-BA 4
Ontologia W filozofii zajmuje się ona badaniem zagadnień rzeczywistości, teorii bytu, czasu, celu istnienia i życia. W informatyce oznacza określony sposób formalizacji wiedzy. Ontologia jest formalną specyfikacją warstwy pojęciowej [T. Gruber 1993] 25 Utworzone ontologie i mapy pojęć Systemu wczesnego ostrzegania Kompleksowego pomiaru ryzyka rynkowego przedsiębiorstwa (ryzyko walutowe, ryzyko stopy procentowej, ryzyko zmienności cen) Szacowania Cash Flow at Risk jako syntetycznego wskaźnika ukierunkowanego na potrzeby efektywnego zarządzania przedsiębiorstwem Oceny zdolności kredytowej (analiza wskaźników finansowych) Analizy rynków finansowych Wiedzy ekonomiczno-finansowej (agregacja najważniejszych wskaźników z pozostałych ontologii) 26 Ontologie finansowe Cash Flow at Risk Credit Scoring Comprehensive Risk Measurement General Financial Knowledge Early Warning Models Financial Market 27 28 Examples Topic map including the quantitative financial indicators ROA=NP/TA= 12,908/184,400= 7% Explanation/Interpretation 29 30 MBA-BA 5
10 Wyszukiwanie w głębokim internecie InKoM wyszukiwanie w głębokim internecie Głęboki Internet jest to ogromna część zasobów Internetu, która nie została zindeksowana przez roboty, czyli programy tradycyjnych wyszukiwarek. CLIPS : C Language Integrated Production System SE: Mechanizm wnioskowania wstecz (backward chaining) Wersja pierwotna: system ART [NASA 85] Interface Memory Excecution http://www.ghg.net/clips/download/ Pattern matching Rules Agenda (LIFO) Selection Przyklad Jeżeli B i C to A Jeżeli D i E to C Jeżeli F i G to A Jeżeli I i J to G Jeżeli J to E Załóżmy, ze o wartości B, D, F i I można zapytać użytkownika. Jedyny fakt wiadomy w momencie startu systemu : J jest prawdziwe. Pytanie postawione przez użytkownika : B,C Czy A jest prawdziwe? A D,E F,G Jakie są pytania pertynentne które należy postawić użytkownikowi? I,J J.Korczak 33 J.Korczak 34 What is Data Mining? Many definitions Non-trivial extraction of implicit, previously unknown and potentially useful information from data Exploration & analysis, by automatic or semi-automatic means, of large quantities of data in order to discover meaningful patterns Data Mining Tasks... Data Tid Refund Marital Taxable Status Income Cheat 1 Yes Single 125K No 2 No Married 100K No 3 No Single 70K No 4 Yes Married 120K No 5 No Divorced 95K Yes 6 No Married 60K No 7 Yes Divorced 220K No 8 No Single 85K Yes 9 No Married 75K No 10 No Single 90K Yes 11 No Married 60K No Milk 12 Yes Divorced 220K No 13 No Single 85K Yes 14 No Married 75K No Data Mining, J. Korczak 35 15 No Single 90K Yes Data Mining, J. Korczak 36 MBA-BA 6
Indukcyjne drzewa decyzyjne Mapy ekonomiczne Dane: Bank Światowy 1992, 39 wskaźników jakości życia. SOM i mapa świata; analiza giełdy i analiza stopów. Web Site Visitor Tracking Poszukiwanie wzorców w sieciach [C.Faloutsos et.al., KDD2009] Social networks MIS-BA, J. Korczak 39 J.Korczak, UE Wroclaw 40 Degree Centrality How work actually gets done? 41 42 MBA-BA 7
J.Korczak The ruling coalition of Unity, Zatler Reform Party, and the National Alliance all majority ethnic Latvian National Alliance Unity Harmony Center Zatler s Reform Party Greens/farmers 43 44 Autoryzacja dostępu podejście biometryczne Proces weryfikacji osoby na podstawie jej cech fizycznych (np. tęczówka oka, linie papilarne, kształt dłoni, kształt ucha, zapach, DNA, itp.. Klient czy oszust? 45 Architecture of a-trader Provides real time data, makes market transactions Store signals Market Communication Agent Database System Decision Support Historical Data Agent Provides Historical Data PUSH Communication Notify Agent Supervisor Cloud of Computing Agents Inteligent Agents Basic Agents Visualization Agent MIS-BA, J. Korczak MBA-BA 47 User Agents 8
The points where trade shouldbe executed. Test The most likely points where the trade should be executed. 50/19 Profil wiedzy menedżera Rodzaje wyników Mapa cieplna Dokładny zapis tego co robił respondent w trakcie badania. Gdzie patrzył, ile czasu i w jakiej kolejności, które treści umknęły jego uwadze. Film może być uzupełniony podglądem z kamery nagrywającej reakcje respondenta. Pozwalają na analizę ścieżki eksploracji materiału przez użytkownika. Sumaryczne wyniki skupienia uwagi dla danej grupy respondentów. Pozwala określić, które elementy przykuwały uwagę w największym stopniu oraz te, które użytkownicy pomijali. Rodzaje wyników Odwrócona mapa cieplna Sumaryczne wyniki skupienia uwagi dla danej grupy respondentów. Pozwala określić, które elementy serwisu/ reklamy przykuwały uwagę w największym stopniu oraz te, które użytkownicy pomijali. MONITORING WZROST EKONOMICZNY Po prawej mapa monitorująca wybrany temat prasowy (artykuły na temat wzrostu ekonomicznego). Mapy nastrojów pozwalają szybko określić sytuację nie tylko wybranego kraju, ale także jego sąsiadów i partnerów gospodarczych. Istnieje możliwość wykorzystania skomplikowanych reguł ostrzegania, wynikających z różnych potrzeb biznesowych. MBA-BA 9
NASTROJE I RYNKI Tworzenie danych Błędy poznawcze All through time, people have basically acted and reacted the same way in the market as a result of: greed, fear, ignorance, and hope. That is why the numerical formations and patterns recur on a constant basis. ~ Jesse Livermore, How To Trade In Stocks, 1940 Umysł ludzki podatny jest na szereg błędów poznawczych. Wpływają one na decyzje podejmowane przez inwestorów giełdowych w warunkach niepewności. Błędy te są trudne do wyeliminowania. Nastroje inwestorów Badanie nastrojów giełdowych wiąże się historycznie z takimi zjawiskami jak bańki spekulacyjne i ataki paniki. Obecnie można zdefiniować coraz więcej pokrewnych zjawisk. Psychologia behawioralna Na świecie prowadzonych jest bardzo wiele badań dotyczących tego, jak ludzie podejmują decyzje w warunkach stresu, niepewności, optymizmu, zaufania, czy też strachu. 55 Oprócz fachowej prasy monitorowane są również media społecznościowe (np. Twitter), fora, blogi itp. Monitorowane artykuły prasowe pochodzą z ponad 7000 różnych źródeł (portale, gazety, agencje prasowe). Dużą część artykułów jest przeanalizowana i dostępna dla analityków w ciągu kilku milisekund od ukazania się w sieci. 2013-11-12 Microsoft (MSFT) Fear (news) 0.002930 Fear (social media) 0.002991 Earnings Expectation (news) 0.000628 Earnings Expectation (social media) 0.001709 Innovation (news) 0.016113 Innovation (social media) 0.002136 56 Evolution of IT - Cloud Computing An emerging computing paradigm where data and services reside in massively scalable data centers and can be ubiquitously accessed from any connected device over the Internet. Laptops Servers Desktops Cloud computing fills a perpetual need of IT: a way to increase capacity or add capabilities on the fly without investing in new infrastructure, training new personnel, or licensing new software. Cloud computing encompasses any subscription-based or pay-per-use service that, in real time over the Internet, extends IT's existing capabilities. Phones Tablets 57/48 58/48 Podsumowanie Data mining: Dynamicznie rozwijająca sie dziedzina badawcza Ostatnie wyniki badań w dziedzinie BD: reguły asocjacji (FIS), grupownie i agregacja danych, sekwencje, wyjątki, etc. Wielość i rozmaitość publikacji Nowe obszary badań Web mining Sieci społecznościowe Systemy inteligentne Big Data J.Korczak, ULP 59 MBA-BA 10