Wycieczki dydaktyczne w Projekcie EDUSCIENCE Wycieczki dydaktyczne to jedna z atrakcji przewidzianych dla uczniów szkół biorących udział w Projekcie Eduscience. Wycieczki dają możliwość odwiedzenia obserwatoriów naukowych, poznania pracujących tam naukowców, zapoznania się z działalnością zarówno historycznej, jak i nowoczesnej aparatury rejestrującej oraz wykonania własnych pomiarów. To także niepowtarzalna okazja zwiedzenia tych części obserwatoriów, które na co dzień nie są dostępne dla odwiedzających. Wycieczki są przygotowane w taki sposób, aby zainteresować zarówno najmłodszych uczniów szkół podstawowych, jak również młodzież gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Celem wycieczek jest zapoznanie uczestników z najnowszymi wynikami badań zjawisk zachodzących na Ziemi, przybliżenie metod pracy, aparatury pomiarowej, historii badań oraz znaczenia badań prowadzonych w Polsce dla rozwoju światowej nauki. Uczniowie będą mogli ponadto brać udział w procesie badawczym, przeprowadzać proste, dostosowane do wieku i umiejętności doświadczenia i zadania oraz uczestniczyć w ćwiczeniach terenowych. Ważnym aspektem wycieczek jest możliwość bezpośredniego kontaktu uczniów z naukowcami, którzy na bieżąco będą odpowiadać na pytania, wyjaśniać wątpliwości. Istotnym elementem wycieczek jest także rozbudzanie wśród uczestników ciekawości w poznawaniu zjawisk przyrodniczych oraz pokazanie, że w świecie nauki jest wciąż wiele spraw niewyjaśnionych, budzących wątpliwości, które wymagają dalszych studiów i obserwacji. To dlatego wycieczki dydaktyczne mogą być inspiracją dla uczniów do podjęcia w przyszłości pracy naukowej dotyczącej zagadnień z zakresu nauk matematyczno-przyrodniczych. Wszystkie wycieczki dydaktyczne przeprowadzone zostaną w oparciu o zaplecze naukowe instytucji biorących udział w Projekcie. Są to: Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie (IGF PAN); Centralne Obserwatorium Geofizyczne IGF PAN w Belsku; Obserwatorium Geofizyczne IGF PAN w Świdrze; Obserwatorium Sejsmologiczne IGF PAN w Ojcowie; Obserwatorium Sejsmologiczne IGF PAN w Raciborzu; Obserwatorium Sejsmologiczne IGF PAN w Książu; Obserwatorium Astrogeodynamiczne Centrum Badań Kosmicznych PAN w Borowcu; Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie; Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie; Akademia Morska w Gdyni Ośrodek Żeglarski Akademii Morskiej w Gdyni Statek szkolno-badawczy Akademii Morskiej w Gdyni Horyzont II Ponadto część zajęć dydaktycznych odbędzie się w: Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk w Warszawie; Arboretum Kórnickim Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk; Rezerwacie Modrzewina
Arboretum Bramy Morawskiej Ojcowskim Parku Narodowym Błękitnej Szkole na półwyspie helskim przy Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego Zamku Książ Udział w wycieczkach dydaktycznych ma na celu upowszechnianie nauki wśród uczniów niezależnie od ich statusu materialnego. Aby ten cel osiągnąć większość kosztów wycieczki pokrywane jest ze środków Projektu EDUSCIENCE. Należą do nich koszty przygotowania i przeprowadzenia programu merytorycznego, przejazdu, noclegu i wyżywienia, biletów wstępu do odwiedzanych obiektów, ubezpieczenia NNW i opieki pilota. Uczniowie mogą wybrać spośród ośmiu propozycji wycieczek, które zostaną zorganizowane na terenie województw: mazowieckiego, małopolskiego, wielkopolskiego, pomorskiego, śląskiego i dolnośląskiego. Program wycieczek może ulec zmianie w zależności od warunków atmosferycznych, indywidualnych potrzeb grup, w szczególności związanych z wiekiem i możliwościami poznawczymi uczestników. Propozycje wycieczek dydaktycznych Wycieczka EDU 1 - Świder Materia Ziemi i jej pola fizyczne. Procesy kształtujące naszą planetę oraz metody ich obserwacji. Miejscem pierwszego dnia wycieczki będzie Warszawa, gdzie mieszczą się ośrodki i instytucje Polskiej Akademii Nauk, zajmujące się badaniem Ziemi i popularyzacją wiedzy o niej. Jednym z nich jest Muzeum Ziemi PAN, gdzie uczniowie poznają minerały i skały występujące w otaczającym nas świecie, dowiedzą się w jaki sposób skały i skamieniałości mogą być użyte do odtworzenia dziejów naszej planety oraz czym jest dryft kontynentów. Warszawa to także specyficzne środowisko życia dla roślin. Podczas wizyty w Parku w Łazienkach uczestnicy zaobserwują związek miedzy rośliną a siedliskiem, poznają modyfikacje i deformacje, jakim rośliny ulegają na skutek rozwoju w warunkach zmienionych przez człowieka. Uczniowie nauczą się rozpoznawać wybrane gatunki drzew i krzewów występujących w warunkach naturalnych oraz w sztucznie założonych ogrodach. Ponadto zapoznają się z elementami botaniki budową roślin, ulistnieniem, układem pędów, kwiatami i owocami. Drugi dzień rozpocznie się od odwiedzenia Obserwatorium Geofizycznego w Świdrze, gdzie uczniowie poznają historię badań geofizycznych, zapoznają się z aparaturą stosowaną do pomiarów pól magnetycznych i elektrycznych Ziemi, parametrów meteorologicznych, zanieczyszczeń powietrza oraz dowiedzą się, jakie zjawiska elektryczne zachodzą w atmosferze. Tego samego dnia uczestnicy wycieczki poznają jeden z prawych dopływów Wisły rzekę Świder. Podczas wycieczki wzdłuż rzeki wykonają podstawowe pomiary dotyczące rzeki, jej doliny, nurtu, wykonają podstawowe obserwacje terenowe. Ciekawostką oferowaną przez obserwatorium jest utworzenie w tzw. domku modrzewiowym dawnym obserwatorium magnetyzmu ziemskiego, wystawy o badaniach polarnych prowadzonych przez naukowców Instytutu Geofizyki PAN w Stacji Polarnej na Spitsbergenie.
Wycieczka EDU 2 Belsk Magnetyzm ziemski. Zmiany parametrów fizycznych atmosfery i ich wpływ na biosferę. Miejscem, w którym można poznać tajemnice ziemskiego pola magnetycznego jest Centralne Obserwatorium Geofizyczne Instytutu Geofizyki PAN w Belsku. Podczas prowadzonych tam zajęć uczniowie dowiedzą się czym jest pole magnetyczne, jaki ma wpływ na życie człowieka oraz jakie zmiany może przynieść odwrócenie biegunowości pola geomagnetycznego. Wizyta w dziale muzealnym pozwoli zapoznać się z historycznymi przyrządami pomiarowymi. W części dotyczącej fizyki atmosfery uczestnicy wycieczki odwiedzą pawilon pomiarowy i ogródek meteorologiczny, gdzie oprócz standardowych pomiarów temperatury powietrza i opadów bada się takie zjawiska jak: zawartość ozonu w atmosferze, dopływ promieniowania słonecznego, własności aerozolu atmosferycznego czy zawartość zanieczyszczeń w atmosferze. Na zakończenie dnia w Belsku uczniowie odwiedzą Rezerwat Modrzewina, w którym poznają charakterystyczne gatunki drzew i krzewów, takich jak: modrzew polski, dąb, sosna, grab, lipa, leszczyna, kruszyna, bez czarny, bez koralowy. Dowiedzą się także, jaki jest wpływ pola magnetycznego na funkcjonowanie organizmów. Drugi dzień wycieczki rozpocznie się od odwiedzenia siedziby Instytutu Geofizyki PAN w Warszawie. W czasie tej wizyty uczniowie wezmą udział w zajęciach organizowanych w Laboratorium Paleomagnetyzmu. Dowiedzą się, czym jest pamięć magnetyczna skał, poznają różne metody pomiarowe parametrów magnetycznych skał i minerałów. Ostatnim etapem wycieczki będzie wizyta w Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk. Uczniowie wezmą udział w zajęciach muzealnych. Wycieczka EDU 3 Ojców Budowa Ziemi i metody jej rozpoznania. Metody geologiczne badania skorupy ziemskiej. Badania sejsmiczne badania wnętrza naszej planety. Fale sejsmiczne. Naturalne i sztuczne ogniska trzęsień ziemi. Wycieczka rozpocznie się w stolicy Małopolski w Krakowie, gdzie mieści się Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk. Podczas wizyty w muzeum uczestnicy poznają budowę geologiczną okolic Krakowa oraz budowę wnętrza Ziemi. Będą mieli także okazję sprawdzić własne umiejętności rozpoznawania skał. Kolejnym etapem będzie wycieczka śladami zabytków Krakowa, jednak jej uczestnicy zwrócą uwagę na mniej popularny aspekt, jakim są materiały skalne użyte przy budowie obiektów. Wycieczka ma także na celu rozwijanie spostrzegawczości i wrażliwości przyrodniczej. Ponadto uczniowie wezmą udział w wycieczce do dawnych kamieniołomów, w których zaobserwują struktury geologiczne, takie jak uskoki i platformy abrazyjne. Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego, z dala od zakłóceń spowodowanych działalnością dużego miasta, zlokalizowano Obserwatorium Sejsmologiczne w Ojcowie. Podczas wizyty w obserwatorium uczestnicy dowiedzą się, czym jest fala sejsmiczna, poznają ogniska trzęsień ziemi i dowiedzą się, gdzie w Polsce mogą wystąpić trzęsienia ziemi i jakie są ich przyczyny. Wizyta w obserwatorium będzie także okazją do poznania rozwoju metod sejsmicznych oraz zapoznania się z działaniem aparatury sejsmicznej używanej dawniej i współcześnie. Wędrując przez Park Narodowy jedną z trzech ścieżek dydaktycznych poznają charakterystyczną rzeźbę krasową. Podczas wizyty w Muzeum Przyrodniczym im. Prof. Szafera zostanie zaprezentowany film w technologii 3D ukazujący procesy kształtujące rzeźbę okolicy.
Wycieczka EDU 4 Borowiec Czas bez tajemnic. Metody laserowe i GPS w badaniach geofizycznych zjawisk rządzących ruchem naszej planety. W centralnej części województwa wielkopolskiego, w niewielkiej wsi Borówiec znajduje się Obserwatorium Astrogeodynamiczne Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk. W trakcie zwiedzania obserwatorium uczniowie poznają historię prowadzonych obserwacji, współczesne metody rejestracji zjawisk a także praktyczne wykorzystanie wyników badań. Będą ciekawostki związane ze światłem, w tym laserem. Przewidziano także zajęcia praktyczne, w tym lokalizacja ciał niebieskich za pomocą lasera. Drugi dzień wycieczki rozpocznie się w Zamku, w pobliskim Kórniku, gdzie znajduje się należąca do Polskiej Akademii Nauk Biblioteka Działyńskim. Zamek w Kórniku jest to największa atrakcja turystyczna miasta, wspaniały obiekt architektoniczny, w którym mieści się muzeum. W znajdującym się w pobliżu Arboretum Kórnickim Polskiej Akademii Nauk uczniowie zobaczą bogatą kolekcję drzew i krzewów pochodzących z różnych stref krajobrazowych Europy, Azji i Ameryki, przejdą ścieżką turystycznoedukacyjną oraz wezmą udział w zajęciach z zakresu przyrody i biologii. Wycieczka EDU 5 Horyzont II Żegluga morska w Polsce i na świecie historia, stan obecny, wyzwania, perspektywy. Współczesna droga kształcenia adeptów sztuki morskiej. Nawigacja morska. Ekologia morza i jego strefy przybrzeżnej. Pierwszy dzień zostanie zorganizowany w oparciu o kadrę i zaplecze Akademii Morskiej w Gdyni. Podczas wycieczki uczniowie poznają historię rozwoju żeglugi morskiej w Polsce, współczesne metody nawigacji, dowiedzą się, jak wygląda droga kształcenia adeptów sztuki morskiej oraz poznają najważniejsze terminy dotyczące meteorologii morskiej. Wizyta w Ośrodku Żeglarskim Akademii Morskiej pozwoli uczniom zapoznać się z typami i budową współczesnych jachtów motorowych i żaglowych oraz poznać podstawy nawigacji. Niewątpliwą atrakcją będzie zwiedzanie statku szkoleniowego Horyzont II. Jednostka ta regularnie uczestniczy w badaniach polarnych. Podczas zajęć uczniowie odwiedzą między innymi mostek kapitański, pomieszczenia załogi, komorę maszynową. Wysłuchają również wykładu na temat rejsów polarnych statku Horyzont II. Drugiego dnia uczestnicy wycieczki opuszczą Gdynię, by udać się do miejscowości Hel. Celem wycieczki będzie wizyta w Błękitnej Szkole Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego. Podczas zajęć będzie poruszana problematyka ekologiczna morza i strefy przybrzeżnej. Prelekcje, pogadanki i filmy tematyczne zostaną uzupełnione o zajęcia terenowe oraz zwiedzanie ciekawych miejsc na Półwyspie Helskim.
Wycieczka EDU 6 Sopot Badania podstawowe środowiska morskiego. Zjawiska i procesy zachodzące w środowisku morskim. Ekologia morza i jego strefy przybrzeżnej. Pierwszego dnia wycieczki uczniowie odwiedzą Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie. Instytut prowadzi badania środowiska morskiego zarówno na Bałtyku jak i w obszarze Arktyki. W trakcie zajęć uczniowie będą mieli okazję zapoznać się bezpośrednio z pracą badawczą oceanografa, a także samodzielnie pobrać próbki wody z Bałtyku i wykonać ich analizę. Dowiedzą się także, dlaczego plaża może być traktowana jako filtr biologiczny. Drugiego dnia zajęcia będą się odbywać w Błękitnej Szkole Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego w Helu, gdzie oprócz zajęć teoretycznych dotyczących ekologii morza przewidziano też zajęcia terenowe na Półwyspie Helskim. Wycieczka EDU 7 Racibórz Niepokój w przyrodzie wstrząsy sejsmiczne, wyładowania atmosferyczne przyczyny. Jak to działa aparatura pomiarowa. W latach 20. ubiegłego wieku, na przedmieściach Raciborza powstał drewniany budynek, w którym rozpoczęto rejestrację zjawisk sejsmicznych. Dziś mieści się tam Obserwatorium Sejsmologiczne Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. Jest ono celem pierwszego dnia wycieczki. W Obserwatorium uczniowie poznają zasady działania aparatury pomiarowej, rodzaje fal sejsmicznych, przyczyny i skutki trzęsień ziemi. W czasie wizyty będzie możliwość zwiedzenia ekspozycji używanych w przeszłości urządzeń do pomiarów sejsmicznych oraz wysłuchania historii dokonań prof. Mainki, założyciela obserwatorium. Pierwszego dnia wycieczki uczniowie odwiedzą ponadto Zamek Piastowski w Raciborzu oraz Arboretum Bramy Morawskiej. Podczas wizyty w Zespole Szkół Mechanicznych im. Arki Bożka w Raciborzu drugiego dnia wycieczki uczniowie odwiedzą bogato wyposażone pracownie przedmiotów elektronicznych, wezmą udział w pokazach, dowiedzą się, skąd biorą się wyładowania atmosferyczne, a także wezmą udział w prezentacji działania transformatora Tesli. Po tej wizycie odwiedzą rezerwat przyrodniczy Łężczok znajdujący się na terenie Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. Posiada on bogatą florę i faunę, w szczególności licznie reprezentowane gatunki ptaków. Wycieczka EDU 8 Książ Co kryje się w podziemiach zamku Książ. Rejestracja fal sejsmicznych i lokalizacja ognisk trzęsień Ziemi. Przyciąganie ziemskie pływy morskie a pływy skorupy ziemskiej. Na terenie zamku Książ mieszczą się: Obserwatorium Sejsmologiczne Instytutu Geofizyki PAN i Laboratorium Geodynamiczne Centrum Badań Kosmicznych PAN. Obie te instytucje prowadzą swoje obserwacje za pomocą nowoczesnych urządzeń umiejscowionych w podziemiach zamku. Podczas wizyty w obserwatorium uczestnicy będą
mogli zapoznać się z metodami rejestracji fal sejsmicznych, wysłuchają prelekcji na temat budowy Ziemi, historii badań sejsmicznych, metod lokalizacji trzęsień ziemi oraz teorii płyt litosfery. Zapoznają się ponadto z bogatą historią badań geodynamicznych na zamku Książ. Zamek w Książu to trzeci pod względem wielkości zamek w Polsce. Uczniowie będą mieli możliwość zwiedzenia zamku, ze szczególnym uwzględnieniem zamkowych podziemi. Zapoznają się z historią II wojny światowej, poznają tajemnicę wykonanych wówczas podziemnych korytarzy, które obecnie służą do prowadzenia badań w obserwatoriach Polskiej Akademii Nauk. Uzupełnieniem wycieczki będą zajęcia z zakresu obserwacji astronomicznych. Będzie to możliwe dzięki zastosowaniu nowoczesnych urządzeń multimedialnych w przenośnym planetarium. Skutki ruchów skorupy ziemskiej można zaobserwować w pobliskich Sudetach. Wycieczka w Sudety Centralne będzie zatem uzupełnieniem wiedzy zdobytej podczas pierwszego dnia. Uczniowie odwiedzą także podziemne miasto Osówka.