SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 5.10.2018 r. COM(2018) 668 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 995/2010 z dnia 20 października 2010 r. ustanawiające obowiązki podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna (rozporządzenie UE w sprawie drewna) Sprawozdanie dwuletnie za okres od marca 2015 r. do lutego 2017 r. PL PL

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 995/2010 z dnia 20 października 2010 r. ustanawiające obowiązki podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna (rozporządzenie UE w sprawie drewna) Sprawozdanie dwuletnie za okres od marca 2015 r. do lutego 2017 r. 1. 2. Wprowadzenie Unia Europejska (UE) przyjęła rozporządzenie (UE) nr 995/2010 (rozporządzenie UE w sprawie drewna, zwane dalej EUTR ) w 2010 r. Ustanowiono w nim obowiązki podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna w ramach realizacji planu działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa ( FLEGT ). Odnośny plan działań jest instrumentem polityki UE mającym na celu przeciwdziałanie nielegalnemu pozyskiwaniu drewna w lasach na całym świecie. Kolejnym kluczowym elementem planu działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa są dobrowolne umowy o partnerstwie prawnie wiążące umowy handlowe między UE a krajami będącymi producentami drewna nienależącymi do UE, których celem jest poprawa zarządzania i egzekwowania prawa w dziedzinie leśnictwa oraz zapewnienie, by wyłącznie zweryfikowane drewno oraz produkty z drewna były wywożone do UE. Drewno, które uzyskało zezwolenie FLEGT, uznaje się za zgodne z EUTR. EUTR stanowi zatem kluczowe narzędzie umożliwiające rozwiązanie problemu po stronie popytu, jak również uzupełnianie dobrowolnych umów o partnerstwie dotyczących egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa oraz zachęcanie do ich zawierania, które to umowy odnoszą się do strony podaży. Handel drewnem odgrywa znaczącą rolę w UE. Jak wynika z danych Eurostatu, w latach 2006 2016 w UE wprowadzono do obrotu ponad 2 mld ton drewna i produktów z drewna 1 (o wartości ponad 1 bln EUR). Ponad 25 % tego drewna przywieziono spoza UE, przy czym część pozostałego wolumenu handlu wewnątrzunijnego może dotyczyć drewna lub produktów z drewna, które pierwotnie przywieziono do UE. Unijny przemysł drzewny osiągnął wartość dodaną brutto w wysokości 107 mld EUR, a wielkość zatrudnienia w tym sektorze wyniosła 3,3 mln osób w 2014 r. (odpowiednio 6,2 % i 11 % całego przemysłu wytwórczego) 2. EUTR weszło w życie w UE w marcu 2013 r. Obowiązuje ono w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), a zatem ma zastosowanie w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii. EUTR weszło w życie w EOG z dniem 1 maja 2015 r. Stosowanie EUTR w tych państwach monitoruje Urząd Nadzoru EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu). 1 2 Drewno i produkty z drewna sklasyfikowane w Nomenklaturze scalonej określonej w załączniku I do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87, do której zastosowanie ma EUTR. Eurostat 2018, Produkty drzewne i handel tymi produktami w ramach działalności (NACE Rev. 2) (przemysł drzewny (produkcja wyrobów z drewna (16)+ produkcja masy włóknistej, papieru i wyrobów z papieru (17)+ drukowanie i działalność usługowa związana z poligrafią (18.1) + produkcja mebli (31)) (w tym dane szacunkowe), http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/wood_products_- _production_and_trade 1

Zgodnie z art. 20 ust. 2 EUTR Komisja ma obowiązek sporządzania sprawozdania na podstawie informacji przekazywanych przez państwa członkowskie w sprawozdaniach dwuletnich oraz jego przedstawiania co dwa lata Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Niniejsze sprawozdanie zawiera analizę sprawozdań złożonych przez wszystkie 28 państw członkowskich i Norwegię w następstwie umowy zawartej z Urzędem Nadzoru EFTA dotyczących wdrożenia EUTR i obejmuje okres od marca 2015 r. do lutego 2017 r. 3 Zawiera szczegółowe informacje na temat sposobu wdrożenia EUTR w całej UE i w EOG, a także wnioski i propozycje dalszych działań. Ponadto w niniejszym sprawozdaniu uwzględniono postępy w zakresie zawierania i funkcjonowania umów o dobrowolnym partnerstwie dotyczących egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa oraz ich wkład w zminimalizowanie obecności nielegalnie pozyskanego drewna i produktów z drewna na rynku wewnętrznym. Światowe Centrum Monitoringu Ochrony Przyrody ustanowione w ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP WCMC) sporządziło bardziej szczegółową analizę sprawozdań krajowych na potrzeby Komisji. Zawiera ona dalsze szczegółowe informacje i jest dostępna na stronie internetowej Komisji 4. 3. Kontekst EUTR jest jednym z elementów szeroko zakrojonego zestawu środków wprowadzonych w ramach planu działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa, który zapewnia UE możliwość kompleksowego reagowania na utrzymujący się problem nielegalnego pozyskiwania drewna oraz niszczycielskiego wpływu tego procederu na lasy. Plan działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa został przyjęty w 2003 r. ustanowiono w nim procedury i środki mające na celu (i) rozwiązanie problemu nielegalnego pozyskiwania drewna i związanego z nim handlu oraz (ii) zapewnienie legalności wywożonego do UE drewna pozyskanego zgodnie z prawem. Dobrowolne umowy o partnerstwie zawierane między UE a krajami będącymi producentami drewna spoza UE stanowią kluczowy element planu działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa. Ponieważ w planie działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa przewidziano możliwość opracowania nowych przepisów, aby przezwyciężyć ograniczenia dwustronnego podejścia uzależnionego od podaży, w 2008 r. Komisja przedłożyła stosowny wniosek ustawodawczy w tym zakresie. Doprowadziło to do przyjęcia EUTR w 2010 r. W EUTR przewidziano trzy kluczowe obowiązki: 1. ustanowiono zakaz wprowadzania do obrotu nielegalnie pozyskanego drewna (tj. drewna pozyskanego z naruszeniem przepisów obowiązujących w kraju pozyskania) lub produktów pochodzących z takiego drewna; 2. zobowiązano podmioty wprowadzające po raz pierwszy drewno i produkty z drewna do obrotu na rynku UE do postępowania z należytą starannością, tj. do podejmowania działań w obszarze zarządzania ryzykiem, aby zagwarantować, że na rynek UE wprowadzane będzie wyłącznie legalnie pozyskane drewno (drewno pozyskane zgodnie 3 4 Urząd Nadzoru EFTA nie otrzymał żadnych sprawozdań od Islandii i Liechtensteinu. http://ec.europa.eu/environment/forests/flegt.htm 2

z przepisami obowiązującemu w kraju pozyskania) lub produkty pochodzące z takiego drewna; 3. zobowiązano podmioty handlowe zajmujące się handlem drewnem i produktami z drewna, które zostały już wprowadzone do obrotu na rynku UE, do prowadzenia zapisów zawierających informacje o ich dostawcach i klientach ( obowiązek identyfikowalności ). EUTR jest pierwszym przyjętym na szczeblu Unii Europejskiej instrumentem prawnym, w którym ustanowiono obowiązek zachowania należytej staranności, stanowiący kluczową zasadę zrównoważonej społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw zgodnie z wytycznymi ONZ dotyczącymi biznesu i praw człowieka. Zgodnie z art. 20 ust. 3 Komisja przeprowadziła pierwszy przegląd funkcjonowania i skuteczności EUTR obejmujący okres pierwszych dwóch lat jego wdrażania. Wspomniany przegląd miał postać oceny przeprowadzonej zgodnie z wytycznymi UE w zakresie lepszego stanowienia prawa 5. Ocenę tę przeprowadzono w oparciu o sprawozdania państw członkowskich dotyczące okresu od marca 2013 r. do lutego 2015 r. oraz ich doświadczenia związane ze stosowaniem przepisów EUTR do tego czasu. Komisja opublikowała swoje sprawozdanie w dniu 18 lutego 2016 r. 6 Mimo że ograniczony okres obowiązywania przepisów EUTR był niewystarczający do pełnego ocenienia jego funkcjonowania i skuteczności, w szczególności biorąc pod uwagę fakt, że wymóg obowiązkowego zachowania należytej staranności był stosunkowo nowy, w sprawozdaniu stwierdzono, iż proces wdrażania i egzekwowania przepisów EUTR w pierwszych dwóch latach jego obowiązywania postępował w wolnym i nierównomiernym tempie i w dalszym ciągu nie został zakończony. W momencie przeprowadzania oceny nie wszystkie państwa członkowskie wywiązały się ze zobowiązań spoczywających na nich zgodnie z EUTR. Zgromadzone dowody wskazują, że podmioty stopniowo zaczynały wywiązywać się z obowiązku należytej staranności, a świadomość problemu nielegalnego pozyskiwania drewna wśród przedstawicieli przemysłu unijnego i konsumentów w UE zwiększyła się. Niespójny proces wdrażania rozporządzenia oraz niejednolite działania na rzecz egzekwowania jego przepisów w pierwszych dwóch latach jego obowiązywania nie przyczyniły się jednak do zapewnienia stosownym podmiotom równych warunków działania. Konieczne były dalsze wysiłki zarówno ze strony państw członkowskich, jak i sektora prywatnego, aby zapewnić jego skuteczne i wydajne stosowanie. Wyniki te zostały wykorzystane do dalszej poprawy wdrażania i stosowania EUTR poprzez (i) propagowanie współpracy między państwami członkowskimi i Komisją oraz wymianę informacji na posiedzeniach grupy eksperckiej FLEGT-EUTR 7 ; (ii) opracowywanie nowych wytycznych lub uaktualnianie wytycznych już istniejących; oraz (iii) publikowanie co dwa miesiące notatek informacyjnych dotyczących zagadnień związanych z EUTR. 5 6 7 L Komunikat Komisji dotyczący programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) COM(2014) 368. COM(2016) 74 final. http://ec.europa.eu/transparency/regexpert/index.cfm?do=groupdetail.groupdetail&groupid=3282&lang=p 3

4. Sprawozdania EUTR Zgodnie z art. 20 ust. 1 państwa członkowskie i państwa EOG/EFTA (zwane dalej państwami ) są zobowiązane do przedkładania Komisji do dnia 30 kwietnia co dwa lata (począwszy od dnia 3 marca 2013 r.) sprawozdania ze stosowania EUTR w poprzednich dwóch latach. Sprawozdania te są ważnym narzędziem monitorowania wdrażania EUTR, określania rozwoju sytuacji lub wyzwań oraz możliwych rozwiązań, a także wymiany informacji między krajami oraz z innymi zainteresowanymi stronami. 5. Wdrożenie aktualna sytuacja 5.1 Wyznaczanie właściwych organów Zgodnie z art. 7 ust. 1 państwa zobowiązane są do wyznaczenia przynajmniej jednego właściwego organu odpowiedzialnego w szczególności za przeprowadzanie w regularnych odstępach czasu kontroli przestrzegania przez podmioty przepisów EUTR, a w szczególności art. 4 (zakaz wprowadzania do obrotu nielegalnie pozyskanego drewna lub produktów pochodzących z takiego drewna oraz obowiązek wprowadzenia systemu zasad należytej staranności) i art. 6 (elementy, które musi obejmować system zasad należytej staranności). Wszystkie państwa składające sprawozdania dostarczyły szczegółowe informacje na temat wyznaczonych właściwych organów 8. Struktura instytucjonalna, kompetencje prawne i status wyznaczonych organów różni się w poszczególnych państwach ze względu na różnice w ramach prawnych i instytucjonalnych obowiązujących w tych państwach. Zgodnie z tymi sprawozdaniami w przypadku drewna nego wyłączna odpowiedzialność za kontrolę podmiotów w 21 państwach spoczywa na właściwych organach krajowych; w przypadku drewna krajowego ma to miejsce w 19 państwach. W pozostałych państwach odpowiedzialność ta została częściowo lub w całości przekazana właściwym organom regionalnym. W niektórych przypadkach również inne organy mogą zapewnić wsparcie w ramach kontroli. 5.2 Sankcje Zgodnie z art. 19 państwa są zobowiązane do określenia zasad dotyczących sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów EUTR; sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Są one również zobowiązane do wprowadzenia wszelkich niezbędnych środków w celu zapewnienia wdrożenia tych zasad. Wszystkie państwa składające sprawozdania dostarczyły szczegółowe informacje na temat swoich ram prawnych. Wszystkie państwa składające sprawozdania dostarczyły informacje na temat zakresu sankcji w związku z potencjalnym naruszeniem EUTR 9. W 13 państwach sankcje mogą być zarówno administracyjne, jak i karne, w 10 państwach wyłącznie administracyjne, a w dwóch państwach wyłącznie karne. Cztery państwa nie określiły charakteru sankcji (administracyjne lub karne). W 21 państwach w przypadku wykrycia niedociągnięć mogą zostać wydane zawiadomienia o działaniach zaradczych. Umożliwiają one podmiotom zmianę systemu zasad należytej staranności przed ponowną kontrolą. Mogą one zostać połączone ze środkami tymczasowymi, takimi jak konfiskata drewna lub zakaz wprowadzania go do obrotu. 8 9 Zob.http://ec.europa.eu/environment/forests/pdf/list_competent_authorities_eutr.pdf W przypadku gdy informacje te nie zostały zawarte w sprawozdaniu krajowym, zwrócono się o dodatkowe informacje do organów krajowych. 4

Szczegółowe informacje na temat grzywien nakładanych w związku z naruszeniem EUTR przedstawiło 25 państw; grzywny wahają się od zaledwie 14 EUR aż do wartości nieograniczonych (zob. rysunek 1). Największe zgłoszone grzywny są związane z zakazem wprowadzania do obrotu UE nielegalnie pozyskanego drewna i produktów wytworzonych z takiego drewna: - do kwoty 100 000 EUR: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Niemcy (sankcje administracyjne), Grecja, Węgry, Litwa, Malta, Niderlandy, Polska, Portugalia, Słowacja, Słowenia i Szwecja; - do kwoty 1 000 000 EUR: Republika Czeska, Francja, Irlandia, Włochy, Łotwa, Luksemburg i Hiszpania; - powyżej 1 000 000 EUR: Belgia, Estonia, Niemcy (sankcje karne) i Zjednoczone Królestwo. Dania zgłosiła, że nie posiada ustalonego limitu. W Finlandii i Szwecji 10 wysokość grzywien określa się na podstawie dochodów sprawców. Jako potencjalną sankcję 19 państw zgłosiło zajęcie drewna lub produktu bądź produktów z drewna, natomiast 10 państw może zawiesić zezwolenie na prowadzenie działalności handlowej. Naruszenia EUTR podlegają karze pozbawienia wolności w 15 państwach, przy czym najdłuższy maksymalny potencjalny okres pozbawienia wolności wynosi 10 lat (w Grecji), a najkrótszy 30 dni (w Luksemburgu). 10 Informacje te nie zostały uwzględnione w sprawozdaniu krajowym, ale przedstawiono je w odpowiedzi na wniosek o dalsze informacje szczegółowe. 5

Euro Belgia: maks. sankcje 24 000 000 EUR Estonia: maks. sankcje 16 000 000 EUR - zakaz Niemcy: maks. sankcje karne nieograniczone Zjednoczone Królestwo: maks. sankcje nieograniczone 1000000 900000 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 Należyta staranność Zakaz Identyfikowalność Rysunek 1:Maksymalne sankcje pieniężne* nałożone na podmioty w wyniku naruszeń związanych ze zobowiązaniem do zachowywania należytej staranności, zakazem wprowadzania do obrotu nielegalnie pozyskanego drewna i produktów wytworzonych z takiego drewna oraz obowiązkiem identyfikowalności w odniesieniu do EUTR w całym łańcuchu dostaw, jeżeli zostały one podane. Dane liczbowe dotyczące Grecji i Szwecji przekazano w odpowiedzi na prośbę o dalsze informacje. *Maksymalna sankcja karna w Zjednoczonym Królestwie oraz w Niemczech stanowi grzywnę nieograniczoną (wskazane dane liczbowe mają zastosowanie jedynie do sankcji administracyjnych). W przypadku większości państw, które składają sprawozdania na podstawie porównywalnych przepisów (np. przepisów wdrażających rozporządzenie FLEGT 11 lub rozporządzenie o handlu dziką fauną i florą 12 ), grzywny przewidziane za naruszenia przepisów EUTR są na podobnym poziomie jak grzywny nakładane za naruszenia porównywalnych przepisów. 5.3 Kontrole podmiotów, podmiotów handlowych i organizacji monitorujących 4.3.1 Oszacowanie liczby podmiotów Szacunki dotyczące liczby podmiotów zostały przedstawione przez 22 państwa (zob. tabela 1). Należy zauważyć, że chociaż nie jest to wymóg EUTR, w części państw wymaga się rejestracji podmiotów. W pozostałych państwach szacunki opierają się na różnych źródłach (dane celne i inne krajowe bazy danych lub rejestry, w tym zezwolenia na pozyskanie drewna). Ponadto liczba operatorów jest zależna od wielkości przemysłu drzewnego oraz struktury sektora leśnego każdego państwa. Co więcej, dane dotyczące liczby podmiotów nie 11 12 Rozporządzenie (WE) nr 2173/2005 11 z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia systemu zezwoleń na przywóz drewna do Wspólnoty Europejskiej FLEGT Rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi 6

zawsze można bezpośrednio porównać, jako że część szacunków może zawierać jedynie aktywne podmioty, podczas gdy inne obejmują podmioty, które mogą już być nieaktywne. Podmioty mogą się także różnić pod względem wielkości, poziomu ryzyka w łańcuchu dostaw, częstotliwością przywozów drewna oraz ilością i wartością nego drewna. Tabela 1: Szacowana liczba podmiotów, które wprowadzają drewno do obrotu w UE; według państw Państwo Krajowe Przywożone Austria 145 000 6 000 Belgia nieznana nieznana Bułgaria 4 013 nieznana Chorwacja 50 5 000 Cypr 63 781 Republika Czeska 300 000 2 500 Dania 28 000 3 800 Estonia 10 000 450 Finlandia 350 000 2 000 Francja 5 000 14 000 Niemcy 2 000 000 25 000 Grecja 1 930 604 Węgry 46 700 2 674 Irlandia nieznana nieznana Włochy nie podano nie podano *Oznacza rzeczywistą liczbę zarejestrowanych podmiotów Państwo Krajowe Przywożone Łotwa 140 000 290 Litwa 25 940 800 Luksemburg 200 245 Malta nieznana 750 Niderlandy 100 4 900 Norwegia 120 000 5 000 Polska 45 73 Portugalia 2 525* 853* Rumunia 4 372 162 Słowacja 9 700 nieznana Słowenia 460 1 423 Hiszpania 1 000 11 000 Szwecja 100 4 500 Zjednoczone Królestwo nieznana 6 000 4.3.2 Plany kontroli podmiotów i podmiotów handlowych Na podstawie art. 10 państwa są zobowiązane do przygotowywania i okresowego przeglądu planów kontroli w oparciu o podejście uwzględniające ryzyko, z możliwością przeprowadzenia dodatkowych kontroli w odpowiedzi na pojawienie się nowych informacji, takich jak uzasadnione zastrzeżenia 13. Są one również zobowiązane do prowadzenia zapisów tych kontroli (art. 11). Wszystkie państwa potwierdziły, że takie plany obowiązują, chociaż Bułgaria zgłosiła jedynie plan kontroli podmiotów w odniesieniu do drewna krajowego; większość państw nie podała wystarczających informacji szczegółowych na temat planów, aby możliwe było dokładne porównanie. Belgia zgłosiła, że z powodu ograniczonych zasobów priorytet przyznano działaniom następczym w związku ze skargami a nie planowaniu kontroli 14. Państwa wykorzystywały głównie dane celne i swoje własne rejestry podmiotów, aby zidentyfikować podmioty do kontroli. Wszystkie państwa przy opracowywaniu swoich planów w oparciu o podejście uwzględniające ryzyko biorą pod uwagę szereg kryteriów ryzyka, w tym m.in. kraj pozyskania, produkt, gatunek i zastrzeżenia zgłoszone przez osoby trzecie (zob. rysunek 2). 13 14 Wszelkie istotne informacje dotyczące naruszenia przepisów EUTR poparte dowodami na które zwrócono uwagę właściwego organu. W październiku 2017 r. Komisja wydała wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym wezwała Belgię do stosowania się do przepisów EUTR: http://europa.eu/rapid/press-release_memo-17-3494_pl.htm 7

Liczba państw członkowskich 30 25 20 15 10 5 0 Rysunek 2: Kryteria ryzyka uwzględniane przez państwa przy planowaniu kontroli 4.3.3 Kontrole podmiotów Od marca 2015 r. do lutego 2017 r. właściwe organy przeprowadziły łącznie ponad 17 700 kontroli podmiotów wprowadzających do obrotu drewno krajowe i niemal 2 800 kontroli podmiotów wprowadzających do obrotu drewno ne. W odniesieniu do drewna krajowego 20 państw przeprowadziło co najmniej 80 % zaplanowanych kontroli, a w przypadku drewna nego uczyniły to 22 państwa (zob. załącznik A). Liczba kontroli podmiotów zajmujących się drewnem krajowym różniła się znacznie między państwami; niektóre państwa zgłaszały tysiące kontroli, podczas gdy inne zgłaszały ograniczoną liczbę kontroli lub ich brak. W niektórych państwach kontrole dotyczące EUTR włącza się do kontroli przeprowadzanych przez organy odpowiedzialne za gospodarkę leśną. W tych przypadkach państwa zgłaszały liczbę kontroli w inny sposób (np. mimo że Niemcy nie zgłosiły żadnych planów, ani liczby kontroli, zgłosiły szereg zastosowanych sankcji). Belgia, Chorwacja, Irlandia, Malta, Niderlandy i Zjednoczone Królestwo nie przeprowadziły kontroli podmiotów w odniesieniu do drewna krajowego, przy czym podały szereg powodów, w tym ograniczoną produkcję krajową. Oprócz wymienionych wyżej kryteriów ryzyka państwa zgłaszały także przeprowadzanie kontroli dotyczących konkretnych kluczowych obszarów, np. wywozu drewna okrągłego z Ukrainy (z powodu zakazu wywozu ustanowionego przez organy krajowe Ukrainy), krajowego drewna opałowego (Węgry), przywozu z państw kandydujących / potencjalnych krajów kandydujących do UE oraz przywozów obarczonych wysokim ryzykiem z Białorusi, 8

Brazylii, Kamerunu, Indonezji 15, Mjanmy/Birmy, Wietnamu, Chin, Malezji, Federacji Rosyjskiej, Ukrainy i Tajwanu, poszczególnych produktów (tarcicy, masy papierniczej, płyt podłogowych, płatów okleinowych, sklejki, drewna opałowego, drewna okrągłego, mebli) oraz poszczególnych gatunków, takich jak teczyna lub dąb. 15 Przed rozpoczęciem wydawania zezwoleń FLEGT. 9

4.3.4 Kontrole dotyczące podmiotów handlowych W 19 państwach skontrolowano podmioty handlowe oraz przestrzeganie przez te podmioty obowiązku identyfikowalności, przy czym liczba kontroli wahała się od jednej (w Danii, Francji i Luksemburgu) do 747 (na Cyprze). 4.3.5.Uzasadnione zastrzeżenia Jak określono w art. 10 ust. 2, oprócz kontroli przeprowadzanych zgodnie z planami w oparciu o podejście uwzględniające ryzyko, można przeprowadzać kontrole, gdy właściwy organ jest w posiadaniu stosownych informacji w tym na podstawie uzasadnionych zastrzeżeń zgłoszonych przez osoby trzecie dotyczących przestrzegania przez podmiot wymogów EUTR. Otrzymanie uzasadnionych zastrzeżeń dotyczących podmiotów, głównie od organizacji pozarządowych oraz organów celnych, zgłosiło 14 państw (zob. rysunek 3). Spośród wskazanych 80 podmiotów skontrolowano 69 (86 %), a na 33 (około 50 %) nałożono sankcje. W niektórych przypadkach kontrole w momencie składania sprawozdania były nadal w toku. Siedem państw otrzymało także uzasadnione zastrzeżenia dotyczące podmiotów handlowych, głównie od organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli ogółu społeczeństwa. Ze wskazanych 64 podmiotów handlowych skontrolowano 63 (98 %), a na 16 (około 25 %) nałożono sankcje. 30 25 20 Zastrzeżenia Kontrole Sankcje 15 10 5 0 Rysunek 3:Państwa, które otrzymały uzasadnione zastrzeżenia dotyczące podmiotów, liczby skontrolowanych podmiotów oraz nałożonych sankcji 10

Austria Bułgaria Cypr Republika Czeska Dania Estonia Finlandia Francja Niemcy Węgry Włochy Litwa Niderlandy Norwegia Polska Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Zjedn. Królestwo 4.3.6 Wynikłe z kontroli działania w zakresie egzekwowania przepisów Niedociągnięcia w obszarze należytej staranności dotyczące drewna krajowego wprowadzanego do obrotu doprowadziły do 583 wezwań do podjęcia działań zaradczych wymagających od podmiotów usprawnienia systemu zasad należytej staranności (3 % kontroli), 269 sankcji (1,5 % kontroli), 154 innych środków (1 % kontroli) oraz do 1 sprawy sądowej. W odniesieniu do drewna wydano 483 wezwania do podjęcia działań zaradczych (17 % kontroli), nałożono 103 sankcje (4 % kontroli) i wprowadzono 277 innych środków (10 % kontroli), a ponadto miało miejsce 5 spraw sądowych. Naruszenia zakazów obejmujących wprowadzanie do obrotu nielegalnie pozyskanego drewna krajowego doprowadziły do 189 wezwań do podjęcia działań zaradczych (1 % kontroli), nałożenia 628 sankcji (3,5 % kontroli), wprowadzenia 197 innych środków (1 % kontroli) oraz 20 spraw sądowych. Jeżeli chodzi o drewno ne, wydano 22 wezwania do podjęcia działań zaradczych (1 % kontroli) oraz nałożono 27 sankcji (1 % kontroli). Kwestie dotyczące identyfikowalności drewna krajowego doprowadziły do 144 wezwań do podjęcia działań zaradczych (1 % kontroli), 95 sankcji (0,5 % kontroli) oraz 190 innych środków, które dotyczyły podmiotów handlowych. Jeżeli chodzi o drewno ne, w odniesieniu do podmiotów handlowych wydano 20 wezwań do podjęcia działań zaradczych (1 % kontroli), nałożono 4 sankcje oraz wprowadzono 9 innych środków. Większość sankcji jest związana z drewnem krajowym (zob. rysunek 4). 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Drewno krajowe Drewno przywiezione Rysunek 4: Całkowita liczba nałożonych sankcji w państwach, które zgłosiły ich nałożenie 11

4.3.7 Kontrole dotyczące organizacji monitorujących Zgodnie z art. 8 ust. 4 EUTR oraz art. 6 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 607/2012 16 w sprawie szczegółowych przepisów dotyczących systemu zasad należytej staranności oraz częstotliwości i charakteru kontroli organizacji monitorujących 17 właściwe organy powinny co najmniej raz na dwa lata przeprowadzać kontrole zarejestrowanych w ich państwach organizacji monitorujących. Do końca okresu sprawozdawczego (w marcu 2017 r.) w UE uznano 13 organizacji monitorujących 18.Właściwe organy skontrolowały wszystkie organizacje monitorujące, które miały zostać skontrolowane w okresie sprawozdawczym, z wyjątkiem ICLA S.R.L. 19 we Włoszech, a żadna z tych kontroli nie doprowadziła do zgłoszenia Komisji kwestii, które mogłyby doprowadzić do cofnięcia uznania ich jako organizacji monitorujących. 4.4 Dobrowolna umowa o partnerstwie dotycząca egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa wkład we wdrażanie i egzekwowanie przepisów EUTR Dotychczas zawarto sześć dobrowolnych umów o partnerstwie z Kamerunem, Republiką Środkowoafrykańską, Ghaną, Indonezją, Liberią i Republiką Konga. Wciąż trwają negocjacje z dziewięcioma kolejnymi krajami partnerskimi: Wybrzeżem Kości Słoniowej, Demokratyczną Republiką Konga, Gabonem, Gujaną, Hondurasem, Laosem, Malezją, Tajlandią i Wietnamem. Obecnie jedynie w Indonezji funkcjonuje system zezwoleń FLEGT z UE, który uruchomiono dnia 15 listopada 2016 r. W związku z oceną planu działania UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa opublikowanego w 2016 r. 20, dobrowolne umowy o partnerstwie przyniosły ogólnie dobre wyniki w kategoriach lepszego zarządzania i reformy prawa, szczególnie poprzez ustanowienie skutecznych procesów partycypacji wielu zainteresowanych stron, budowanie zdolności, zwiększenie przejrzystości, podnoszenie świadomości oraz dialog merytoryczny. Ponadto w ramach dobrowolnych umów o partnerstwie opracowano systemy zapewniające legalność drewna, aby umożliwić weryfikowanie, czy produkty z drewna są zgodne z przepisami krajowymi kraju partnerskiego, z którym podpisano dobrowolną umowę o partnerstwie. Chociaż z wyjątkiem Indonezji starania te nie przyniosły jeszcze rezultatów w postaci napływu drewna z licencją FLEGT, kroki podjęte w krajach partnerskich do pewnego stopnia umożliwiły uzyskanie zgodności z wymogami EUTR. Jeżeli chodzi o odpowiedzi państw, jedynie cztery z 22 państw, które zgłaszały, że dobrowolne umowy o partnerstwie pomagają ograniczyć do minimum obecność nielegalnie pozyskanego drewna i produktów z drewna na rynku UE, zwróciły uwagę, że system 16 17 18 19 20 Dz.U. L 177 z 7.7.2012, s. 16. Organizacje monitorujące stanowią jednostki (publiczne lub prywatne) uznane przez Komisję jeśli wnioskodawcy spełniają wymogi ustanowione w art. 8 ust. 2 EUTR oraz odpowiedzialne za dostarczanie podmiotom systemów zasad należytej staranności, a także za weryfikowanie ich właściwego stosowania przez podmioty. http://ec.europa.eu/environment/forests/pdf/list_of_recognised_mos.pdf Od dnia 1 lipca 2015 r. ICILA S.R.L. nosi nazwę CSI S.p.A. SWD(2016)275. 12

zezwoleń FLEGT w Indonezji już umożliwia uzyskanie zgodności z EUTR i może skutkować zmniejszeniem liczby kontroli. Inne państwa oczekują jednak, że tak będzie w przyszłości. Sześć państw w momencie składania sprawozdania odnotowało, że wciąż nie powstały wiarygodne ustalenia dotyczące tego, czy i w jaki sposób dobrowolne umowy o partnerstwie wpłynęły na wdrożenie i egzekwowanie przepisów EUTR. Dwa państwa uznały wiedzę ogólną i fachową uzyskaną w procesach FLEGT za użyteczną w trakcie inspekcji EUTR, natomiast jedno państwo zwróciło uwagę, że informacje dostępne w dobrowolnych umowach o partnerstwie były zbyt ogólne w kontekście kontroli EUTR, oraz że należy przedstawić dalsze informacje na temat postępowań w sprawie naruszenia. W 14 państwach zgłoszono ograniczony wpływ lub jego brak, przy czym dziewięć z tych państw tłumaczyło to faktem, że handel z krajami, które podpisały dobrowolne umowy o partnerstwie, był minimalny lub wcale nie istniał. Jeżeli chodzi o wkład we wdrożenie i egzekwowanie przepisów EUTR, przeprowadzona przez państwa ocena potencjalnego znaczenia zróżnicowanych procesów dobrowolnych umów o partnerstwie (zarówno tych już zawartych, jak i będących w trakcie negocjacji) znacznie się różniła, w zależności od poszczególnych poziomów intensywności handlu. Za mające duże lub średnie znaczenie uznaje się procesy dobrowolnych umów o partnerstwie dotyczących Kamerunu, Demokratycznej Republiki Konga, Indonezji, Malezji, Republiki Konga oraz Wietnamu; na kolejnych miejscach plasują się Republika Środkowoafrykańska, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gabon i Tajlandia. Znaczenie innych dobrowolnych umów o partnerstwie przeważnie postrzegano jako niskie. Istnieje kilka wyjątków, na przykład jedna dobrowolna umowa o partnerstwie o potencjalnie dużym znaczeniu zaledwie dla jednego lub dwóch państw. Właściwe organy wskazały jako kraje priorytetowe we wdrażaniu i egzekwowaniu przepisów EUTR kilka innych państw, w tym Rosję, Chiny, Ukrainę i Brazylię, które nie są zaangażowane w proces dobrowolnej umowy o partnerstwie. 4.5. Współpraca dotycząca wdrażania i egzekwowania przepisów EUTR W art. 12 wspiera się współpracę służącą zapewnieniu zgodności z EUTR i wymianie informacji dotyczących poważnych niedociągnięć wykrytych w trakcie kontroli oraz sankcji nałożonych na poziomie krajowym. Współpracę z krajowymi agencjami w celu wymiany informacji lub koordynacji wspólnych kontroli, w szczególności z agencjami celnymi lub podatkowymi, organami CITES, policją lub innymi organami ścigania, zgłosiło 26 państw. Ponadto 19 państw zgłosiło współpracę z innymi właściwymi organami oraz innymi instytucjami UE. Wiązało się to głównie z uczestnictwem w posiedzeniach grupy eksperckiej EUTR FLEGT, korzystaniem z platformy online EUTR-FLEGT właściwych organów prowadzonej przez Komisję na platformie Capacity4dev 21, współpracą z Komisją oraz z uczestnictwem we współpracy nordycko-bałtyckiej. 16 państw zgłosiło wymianę informacji z instytucjami państw trzecich, w szczególności ze Stanami Zjednoczonymi, oraz z organizacjami pozarządowymi. 4.6. Zasoby dostępne do celów wdrażania i egzekwowania przepisów EUTR Zasoby ludzkie oraz finansowe, którymi dysponują właściwe organy, pozwalające na wdrożenie i egzekwowanie przepisów EUTR, były bardzo zróżnicowane w poszczególnych państwach, chociaż trudno jest porównać zgłoszone zasoby ze względu na zróżnicowany 21 https://europa.eu/capacity4dev/eutr-competent-authorities 13

poziom szczegółowości danych dostarczonych przez państwa. Zasoby ludzkie wahały się w przedziale od zaledwie jednej ósmej (0,125) ekwiwalentu pełnego czasu pracy (EPC) do ośmiu EPC w przypadku drewna nego oraz od jednej ósmej (0,125) EPC do 20 EPC 22 w przypadku drewna krajowego, chociaż w szeregu państw podstawowy personel jest wspierany dodatkowymi zasobami ludzkimi. Dostępne zasoby finansowe są bardzo zróżnicowane, ponieważ w niektórych państwach (np. w Belgii) budżety są niezwykle ograniczone, podczas gdy w innych (np. w Niemczech) nie ma zdefiniowanego limitu budżetowego. 6. Wsparcie techniczne i rozwój zdolności podmiotów W okresie sprawozdawczym w 23 państwach zapewniono wsparcie i szkolenie podmiotom, głównie poprzez kursy, wykłady lub seminaria, a następnie udostępniono informacje online. Siedem państw również zgłosiło, że szkolenie podmiotów zostało zapewnione przez organizacje pozarządowe, a ich wsparcie obejmowało informacje online, warsztaty, kursy, materiały drukowane i ogólne porady na temat wymogów EUTR. Zgłoszona liczba podmiotów wahała się w przypadku poszczególnych państw od 23 (Norwegia) do 2 500 (Niemcy). Odsetek podmiotów przechodzących szkolenie, które stanowiły mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), wahał się od 42 % (Hiszpania) do 100 % (Cypr, Republika Czeska, Łotwa, Malta i Portugalia); MŚP stanowiły średnio 88 % przeszkolonych podmiotów. 7. Metody komunikacji Aby rozpowszechnić informacje wśród zainteresowanych stron, właściwe organy najczęściej wykorzystywały strony internetowe (23 państwa), spotkania/konferencje/seminaria (18 państw), wiadomości e-mail (15 państw), rozmowy telefoniczne (12 państw) i inne metody (15 państw). Właściwe organy szerzyły wiedzę wśród podmiotów (13 państw), podmiotów handlowych (9 państw), organizacji przemysłowych (7 państw) i ogółu społeczeństwa (6 państw). W odpowiedziach na zastrzeżenia, skargi i wnioski otrzymane głównie ze strony organizacji pozarządowych (9 państw), podmiotów (8 państw) i podmiotów handlowych (6 państw) najczęściej wykorzystywaną metodą komunikacji były wiadomości e- mail (16 państw). 8. Wnioski Niniejsze drugie sprawozdanie z wdrożenia EUTR pokazuje stałe postępy po czterech latach jego stosowania. Prawie wszystkie państwa spełniają wymogi formalne EUTR 23. W okresie sprawozdawczym znacznie wzrosła liczba przeprowadzonych kontroli i nałożonych sankcji za naruszanie EUTR. Pomimo wyraźnych postępów konieczne są ciągłe starania, aby zapewnić jednolite i skuteczne stosowanie EUTR w poszczególnych państwach. Niejednolite wdrożenie może mieć potencjalne skutki zarówno pod względem skuteczności prawodawstwa, jak i równych szans dla podmiotów gospodarczych. W kilku państwach liczba kontroli pozostała stosunkowo niska w porównaniu z liczbą podmiotów i była prawdopodobnie znacznie niższa od poziomu 22 23 Stosunkowo duża liczba pracowników zgłoszona przez Włochy, Grecję, Danię i ewentualnie inne państwa może wynikać z uwzględnienia ogółu funkcjonariuszy służb celnych. Z wyjątkiem Słowacji, w stosunku do której toczy się postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego i która jest w trakcie wprowadzania zmian do przepisów krajowych, aby odpowiednio uwzględnić przywóz drewna. 14

wymaganego do uzyskania prawdziwie odstraszającego efektu w całej branży. Ponadto należy poczynić dalsze wysiłki, aby zapewnić odzwierciedlenie bardziej zgodnego podejścia w całej UE w zakresie i jakości przeprowadzanych kontroli. W 2017 r. Komisja wydała skierowane do Belgii wezwanie do usunięcia uchybienia w odniesieniu do liczby i jakości kontroli przeprowadzanych przez właściwe organy, a także skierowaną do Słowacji uzasadnioną opinię w odniesieniu do sankcji nakładanych za naruszenie przepisów EUTR dotyczących przywozu drewna. Komisja prowadzi również dialogi dwustronne z kilkoma państwami członkowskimi dotyczące wdrożenia EUTR. Chociaż w niektórych państwach odnotowano postępy, obecny poziom zdolności technicznej i zasobów (zarówno ludzkich, jak i finansowych) przydzielanych właściwym organom nie zawsze odpowiada potrzebom, dlatego też w przypadku większości państw członkowskich powinien on zostać podniesiony, aby zwiększyć liczbę i poprawić jakość przeprowadzanych kontroli. Wynikające z doświadczeń państw członkowskich dowody na to, w jaki sposób dobrowolne umowy o partnerstwie pomagają wdrożyć EUTR, są nadal ograniczone, w szczególności biorąc pod uwagę fakt, że tylko jedno państwo partnerskie Indonezja wydaje aktualnie zezwolenia FLEGT. Niemniej jednak zgodnie z oceną planu działania UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa dobrowolne umowy o partnerstwie przyczyniły się do pewnego stopnia do wdrożenia EUTR poprzez poprawę zarządzania. 8. Dalsze działania Komisja będzie kontynuowała współpracę z państwami członkowskimi związaną z uzupełnianiem w razie potrzeby wskazówek odnośnie do EUTR, aby osiągnąć jednolite stosowanie EUTR i umożliwić jego wdrożenie przez podmioty. Komisja będzie również nadal pośredniczyła w kontaktach i udzielała wsparcia w procesie zbliżania podejść stosowanych przez poszczególne właściwe organy podczas posiedzeń grupy ekspertów oraz za pośrednictwem platformy komunikacyjnej dla właściwych organów. Działania te obejmują gromadzenie i analizę informacji na temat spraw, które wymagają szczególnej uwagi właściwych organów, na podstawie ogólnie dostępnych informacji i specjalnych sprawozdań zarówno w UE, jak i w państwach spoza UE. Nowe narzędzie pod nazwą partnerstwo TAIEX-EIR 24 uruchomione przez Komisję umożliwi zapewnienie dodatkowego wsparcia państwom członkowskim w zakresie wymiany doświadczeń i wniosków 25. Komisja będzie kontynuowała sprawdzanie dodatkowych narzędzi, aby poprawić wdrożenie EUTR we współpracy z państwami członkowskimi i odpowiednimi zainteresowanymi stronami. Ponadto przeprowadzana jest analiza handlowa, aby ocenić tendencje i wzorce oraz zidentyfikować gatunki, produkty i szlaki handlowe, na które właściwe organy powinny zwrócić uwagę. Przygotowywana jest także analiza prawodawstwa państw członkowskich w zakresie wdrażania EUTR i rozporządzenia FLEGT, aby zidentyfikować najlepsze praktyki i możliwe obszary poprawy. Komisja uruchomi również badanie stosowania się do wymogów EUTR przez podmioty reprezentujące różne segmenty branżowe. Jego celem jest identyfikacja 24 25 http://ec.europa.eu/environment/eir/p2p/index_en.htm Otrzymano wniosek od Portugalii w sprawie organizacji warsztatów na temat wdrożenia EUTR przez właściwe organy krajów śródziemnomorskich. 15

najlepszych praktyk, wyzwań i niedociągnięć, przy uwzględnieniu jakości i opłacalnych praktyk w stosowaniu systemów zasad należytej staranności, a także zapewnienie analizy kosztów administracyjnych i innych skutków przestrzegania przepisów EUTR przez przemysł, w szczególności w odniesieniu do MŚP. W zakresie dobrowolnych umów o partnerstwie nadal pozostaje pole do wzmocnienia synergii w odniesieniu do EUTR poprzez zapewnienie, aby wdrożenie dobrowolnej umowy o partnerstwie w państwach, które nie posiadają jeszcze operacyjnego systemu zezwoleń FLEGT, skutkowało łatwiejszym dostępem do informacji, które są istotne dla wdrożenia EUTR. Ta druga sprawozdawczość umożliwiła zidentyfikowanie dodatkowych obszarów wzorów sprawozdawczych, które wymagają poprawy. Wzór sprawozdania na 2019 r. może dzięki temu zostać skorygowany, aby w jeszcze większym stopniu poprawić porównywalność danych, w szczególności w odniesieniu do art. 10, 12 i 19. Komisja rozważy utworzenie elektronicznej platformy sprawozdawczej na następny cykl sprawozdawczy, aby zwiększyć efektywność i ułatwić pracę państwom członkowskim. 16

ZAŁĄCZNIK A Liczba różnych rodzajów kontroli zaplanowanych i przeprowadzonych przez państwa (może ona oznaczać liczbę indywidualnych kontroli lub liczbę skontrolowanych podmiotów). (Legenda: Plan.: planowane kontrole, Przep.: przeprowadzone kontrole, Zdal.: zdalny przegląd, Dok.: przegląd dokumentacji na miejscu, Prod.: kontrola produktu na miejscu, Łącz.: kontrola dokumentacji i produktu na miejscu). Przeprowad Stosunek Państwo Typ drewna Plan. Zdal. Przep. Zdal. Plan. Dok. Przep. Dok. Plan. Prod. Przep. Prod. Plan. Łącz. Przep. Łącz. Planowan e łącznie zone łącznie Austria krajowe 133 424 141 165 979 863 88 % ne 6 17 5 50 28 56 % Belgia krajowe ne 3 14 2 19 [100 %] Bułgaria krajowe 141 180 100 144 14 40 355 361 610 725 119 % ne 7 4 9 11 32 26 48 41 85 % Chorwacja krajowe ne 46 46 5 46 920 % Cypr krajowe 62 64 124 130 105 % ne 15 44 31 92 106 115 % Republika Czeska krajowe 113 119 113 119 105 % ne 70 68 70 68 97 % Dania krajowe 1 1 [100 %] ne 58 9 24 40 58 145 % Estonia krajowe 1 135 794 1 135 794 70 % ne 20 15 20 15 75 % Finlandia krajowe 20 20 20 20 100 % ne 30 32 30 32 107 % Francja krajowe 30 30 30 30 100 % ne 320 171 320 320 100 % Niemcy krajowe ne 1 1 190 190 118 118 309 309 100 % Grecja krajowe 62 40 26 52 149 117 237 209 88 % ne 4 2 3 4 1 1 78 66 86 73 85 % Węgry krajowe 2 000 3 950 10 15 10 10 10 10 2 010 3 965 197 % ne 50 10 25 10 25 10 25 60 25 42 % Irlandia krajowe *** ne 318 318 20 20 20 20 358* 358* 100 %* Włochy krajowe 53 53 53 53 100 % ne 107 107 107 107 100 % Łotwa krajowe ne 2 20 19 4 3 24 24 100 % Litwa krajowe 8 8 52 7 256 60 7 264 12 107 % ne 155 227 155 227 147 % Luksemburg krajowe 13 12 13 12 92 % ne 17 17 17 17 100 % Malta krajowe ne 9 9 9 9 100 % Niderlandy krajowe ne 100 62 100 74** 74 % 17

Przeprowad Stosunek Państwo Typ drewna Plan. Zdal. Przep. Zdal. Plan. Dok. Przep. Dok. Plan. Prod. Przep. Prod. Plan. Łącz. Przep. Łącz. Planowan e łącznie zone łącznie Norwegia krajowe 24 30 24 30 125 % ne 3 5 10 15 10 23 230 % Polska krajowe 25 25 9 9 45 45 100 % ne 49 49 13 13 73 73 100 % Portugalia krajowe 152 152 ne 77**** 166 77**** 166 413 %*** * Rumunia krajowe 1 593 599 104 1 133 230 866;118 402 3 759 1 492 40 % ne 24 19 12 31 45 9 126 79 63 % Słowacja krajowe 1 200 1 328 1 200 1 328 111 % ne Słowenia krajowe 356 38 20 400 424 106 % ne 26 29 26 29 112 % Hiszpania krajowe 26 1 38 75 65 87 % ne 170 47 425 217 51 % Szwecja krajowe 14 14 14 14 100 % ne 5 9 66 62 71 71 100 % Zjednoczone Królestwo krajowe ne 55 184 184 184 184 100 % *Wynik wydedukowany ze względu na ograniczony poziom szczegółowości dostarczonych danych. **W tym kontrole powtórne. ***Kontrole potwierdzone jako przeprowadzone. ****Kontrole podmiotów handlujących drewnem krajowym lub z przywozu łącznie. 18