Energetyka przygraniczna Polski i Niemiec doświadczenia i perspektywy Jerzy Łaskawiec@pzge.pl 1
Zestawienie bloków kondensacyjnych w kolejności uruchomienia 1962 1970 1976 1985 Siersza, blok nr 1 czerwiec Siersza, blok nr 6 marzec Dolna Odra, blok nr 6 sierpień Bełchatów, blok nr 5 luty Siersza, blok nr 2 wrzesień Łagisza, blok nr 6 sierpień Dolna Odra, blok nr 7 listopad Bełchatów, blok nr 6 sierpień Turów, blok nr 2 październik Łaziska II, blok nr 9 grudzień 1977 Bełchatów, blok nr 7 grudzień 1963 Turów, blok nr 8 grudzień Dolna Odra, blok nr 8 styczeń Kraków Łęg, blok nr 4 grudzień Turów blok nr 1 styczeń Łagisza, blok nr 7 grudzień Jaworzno III, blok nr 1 maj 1986 Turów, blok nr 3 sierpień 1971 Jaworzno III, blok nr 2 czerwiec Bełchatów, blok nr 8 czerwiec Łagisza, blok nr 1 październik Turów, blok nr 9 sierpień Jaworzno III, blok nr 3 październik Bełchatów, blok nr 9 grudzień Turów, blok nr 4 grudzień Łaziska II, blok nr 10 grudzień Jaworzno III, blok nr 4 grudzień 1987 1964 Turów, blok nr 10 grudzień Kraków Łęg, blok nr 1 czerwiec Bełchatów, blok nr 10 Lipiec Konin, blok nr 8 styczeń 1972 Siekierki, blok nr 9 luty 1988 Łagisza, blok nr 2 marzec Łaziska II, blok nr 11 marzec 1978 Bełchatów, blok nr 11 wrzesień Konin, blok nr 9 marzec Ostrołęka, blok nr 1 maj Rybnik, blok nr 5 luty Bełchatów, blok nr 12 październik Turów, blok nr 5 lipiec Ostrołęka, blok nr 2 wrzesień Rybnik, blok nr 6 czerwiec 1993 Adamów, blok nr 2 październik Łaziska II, blok nr 12 wrzesień Jaworzno III, blok nr 5 lipiec Opole, blok nr 1 czerwiec Turów, blok nr 6 grudzień Kozienice, blok nr 1 listopad Jaworzno III, blok nr 6 październik 1994 1965 Ostrołęka, blok nr 3 grudzień Rybnik, blok nr 7 październik Opole, blok nr 2 maj Adamów, blok nr 1 kwiecień Rybnik, blok nr 1 grudzień Kozienice, blok nr 9 grudzień 1996 Turów, blok nr 7 sierpień 1973 Rybnik, blok nr 8 grudzień Opole, blok nr 3 listopad Adamów, blok nr 3 wrzesień Kozienice, blok nr 2 marzec Kraków Łęg, blok nr 2 grudzień 1997 Stalowa Wola, blok nr 7 listopad Rybnik, blok nr 2 maj Siekierki, blok nr 10 listopad Opole, blok nr 4 wrzesień 1966 Kozienice, blok nr 3 lipiec 1979 1998 Stalowa Wola, blok nr 8 czerwiec Rybnik, blok nr 3 październik Połaniec, blok nr 1 grudzień Turów, blok nr 11 lipiec Adamów, blok nr 4 czerwiec Kozienice, blok nr 4 październik Kozienice, blok nr 10 grudzień Turów, blok nr 12 październik Adamów, blok nr 5 wrzesień Pątnów, blok nr 7 listopad 1980 2000 1967 Kozienice, blok nr 5 grudzień Połaniec, blok nr 2 kwiecień Turów, blok nr 13 luty Łaziska I, blok nr 2 wrzesień 1974 Połaniec, blok nr 3 wrzesień 2001 Pątnów, blok nr 1 wrzesień Rybnik, blok nr 4 styczeń 1981 Siersza, blok nr 11 czerwiec Łaziska I, blok nr 1 grudzień Pątnów, blok nr 8 marzec Połaniec, blok nr 4 kwiecień 2002 Pątnów, blok nr 2 grudzień Dolna Odra, blok nr 1 kwiecień 1982 Siersza, blok nr 12 grudzień 1968 Kozienice, blok nr 6 czerwiec Połaniec, blok nr 5 luty Turów, blok nr 15 grudzień Pątnów, blok nr 3 wrzesień Dolna Odra, blok nr 2 wrzesień Bełchatów, blok nr 1 lipiec 2003 Pątnów, blok nr 4 grudzień Kozienice, blok nr 7 listopad Połaniec, blok nr 6 sierpień Turów, blok nr 14 listopad 1969 Siekierki, blok nr 7 wrzesień 1983 2004 Siersza, blok nr 4 marzec 1975 Połaniec, blok nr 7 marzec Turów, blok nr 16 październik Łagisza, blok nr 3 kwiecień Kozienice, blok nr 8 luty Bełchatów, blok nr 2 maj Pątnów, blok nr 5 czerwiec Dolna Odra, blok nr 3 marzec Połaniec, blok nr 8 g grudzień Siersza, blok nr 3 wrzesień Dolna Odra, blok nr 4 sierpień 1984 Łagisza, blok nr 4 wrzesień Dolna Odra, blok nr 5 grudzień Bełchatów, blok nr 3 styczeń Siersza, blok nr 5 wrzesień Siekierki, blok nr 8 styczeń Bełchatów, blok nr 4 lipiec Pątnów, blok nr 6 grudzień Kraków Łęg, blok nr 3 październik Łagisza, blok nr 5 grudzień 2
TABL. 3 BILANS ENERGII ELEKTRYCZNEJ ENERGETYKI ZAWODOWEJ 1) Wyszczególnienie 1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009 GWh Produkcja 128 199 130 555 137 798 148 426 153 015 150 667 147 447 143 460 z tego: elektrownie cieplne i elektrociepłownie 124 899 126 775 133 831 144 899 150 245 148 024 144 982 140 788 w tym: elektrociepłownie 12 690 16 051 20 458 25 634 24 730 24 862 24 962 24 401 elektrownie wodne 3 300 3 780 3 967 3 528 2 770 2 643 2 465 2 672 z tego: elektrownie szczytowo-pompowe 2) 1 869 1 930 1 915 1 572 975 586 590 599 pozostałe elektrownie wodne 1 431 1 850 2 052 1 956 1 795 2 057 1 875 2 073 Zużycie na potrzeby energetyczne elektrowni cieplnych i elektrociepłowni 11 155 11 044 12 134 12 448 12 990 13 033 13 467 13 267 z tego: na produkcję energii elektrycznej 9 105 8 869 10 242 10 591 11 162 11 156 11 291 11 207 na produkcję ciepła 2 050 2 175 1 892 1 857 1 828 1 877 2 176 2 060 Zużycie na inne cele - 48 103 111 159 156 143 301 Zużycie na potrzeby energetyczne elektrowni wodnych 27 29 39 27 26 28 24 25 z tego: elektrownie szczytowo-pompowe 2) 19 16 16 8 7 8 8 8 elektrownie na dopływie naturalnym 8 13 23 19 19 20 16 17 Sprzedaż bezpośrednio odbiorcom taryfowym 3) - 121 873 955 1 086 Sprzedaż bezpośrednio odbiorcom posiadającym umowy kompleksowe 3) 1 027 1 993 1 913 Energia oddana do wspólnej sieci 117 017 119 313 124 649 134 815 138 885 136 364 131 820 127 954 Zakup z elektrowni przemysłowych 495 308 361 365 278 177 275 321 Zakup ze źródeł odnawialnych 13 82 182 484 588 966 1 316 1 562 Import (Pobór) 10 437 4 356 3 290 5 002 4 789 7 761 9 034 7 403 Energia wprowadzona do wspólnej sieci 127 962 124 059 128 481 140 667 144 540 145 268 142 445 137 240 Energia przesłana z sieci do odbiorców końcowych 5) 102 509 96 119 101 323 107 400 113 025 116 564 118 951 113 914 w tym: odbiorcy na NN i WN 32 761 29 823 27 290 24 945 25 664 27 005 27 233 23 465 odbiorcy na SN 27 828 26 694 29 565 34 581 37 033 38 854 39 508 38 119 odbiorcy na nn 41 921 39 601 44 468 47 875 50 328 50 705 52 210 52 330 w tym: gospodarstwa domowe i rolne w mieście i na wsi 28 711 23 592 25 787 26 336 27 549 27 713 28 269 28 684 Zużycie w przesyle i dystrybucji 4) - 27 277 309 320 300 312 318 Pompowanie wody w elektrowniach wodnych 2 614 2 761 2 789 2 207 1 399 888 890 881 Eksport (Oddanie) 11 477 7 157 9 663 16 188 15 775 13 109 9 703 9 594 Straty i różnice bilansowe 11 362 17 995 14 429 14 563 14 021 14 407 12 589 12 533 1) OZEE działające poza strukturami przedsiębiorstw sieciowych i wytwórczych sektora elektroenergetycznego - uwzględniono w pozycji "Zakup ze źródeł odnawialnych" 2) jako elektrownie szczytowo-pompowe przyjmuje się: Porąbka Żar, Żarnowiec, Żydowo 3) bez energii zakupionej przez odbiorców korzystajacych z zasady TPA 4) w tym zużycie w przedsiębiorstwie 5) bezpośrednio i przez małych dystrybutorów lokalnych 3
Zasoby zasoby wydobywalne węgla brunatnego w Unii Europejskiej umożliwiające ekonomiczną eksploatację oceniane są na około 225 mld ton, w Niemczech określono je na 117 mld ton, w Polsce 74,9 mld ton, w pozostałych krajach UE w przedziale 1,2 9 mld ton. Zatrudnienie zatrudnienie w kopalniach w Niemczech wynosi 234 pracowników na 1 mln ton wydobycia, średnie dla wszystkich kopalń z 9 krajów 220 pracowników na 1 mln ton, zatrudnienie w kopalniach węgla brunatnego w UE w roku 2010 było na poziomie 87,5 tys. pracowników i zmniejszyło się w stosunku do roku 2008 o około 7%. 4
. Produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego w Unii Europejskiej stanowi 30% udziału w produkcji ogółem przy zużyciu węgla 1,18 mln ton/1 TWh, w Grecji od 50 do 60% przy zużyciu węgla 2,08 mln ton/1 TWh, w Czechach ponad 50% przy zużyciu węgla 0,91 mln ton/1 TWh, w Rumunii 40% przy zużyciu węgla 1,13 mln ton/1 TWh, w Polsce, Bułgarii i Słowenii 30-35% przy zużyciu węgla odpowiednio: 1,14; 1,81 i 0,81 mln ton/1 TWh. Średnią sprawność energetyczną brutto przetwarzania węgla brunatnego na energię elektryczną zarejestrowano w wysokości 37%. w Niemczech 38,7%, w Polsce około 37%. Na zwiększenie sprawności przetwarzania ma wpływ nowoczesność bloków energetycznych: w Niemczech 10 000 MW blisko 50% - jest zainstalowane w blokach o mocy 600 1 000 MW i sprawności netto 41 43%, w Polsce 2 820 MW poniżej 30% bloków o mocy od 250 do 856 MW i sprawności netto 39 42%. 5
60 50 40 30 34 34,4 33,3 26,3 26,7 27,2 34,6 33,7 29 29,7 38,2 31,1 41 32,9 39,9 39,3 37,5 35,1 42 40 44,4 42 47,7 44 20 10 0 7,7 7,7 7,1 8,1 6,1 5 4,8 3,7 1,8 2 2,4 3,8 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Moc osiągalna Zapotrzebowanie na moc Nadwyżka mocy 6
TABL. 3 BILANS ENERGII ELEKTRYCZNEJ ENERGETYKI ZAWODOWEJ 1) Wyszczególnienie 1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009 GWh Produkcja 128 199 130 555 137 798 148 426 153 015 150 667 147 447 143 460 z tego: elektrownie cieplne i elektrociepłownie 124 899 126 775 133 831 144 899 150 245 148 024 144 982 140 788 w tym: elektrociepłownie 12 690 16 051 20 458 25 634 24 730 24 862 24 962 24 401 elektrownie wodne 3 300 3 780 3 967 3 528 2 770 2 643 2 465 2 672 z tego: elektrownie szczytowo-pompowe 2) 1 869 1 930 1 915 1 572 975 586 590 599 pozostałe elektrownie wodne 1 431 1 850 2 052 1 956 1 795 2 057 1 875 2 073 Zużycie na potrzeby energetyczne elektrowni cieplnych i elektrociepłowni 11 155 11 044 12 134 12 448 12 990 13 033 13 467 13 267 z tego: na produkcję energii elektrycznej 9 105 8 869 10 242 10 591 11 162 11 156 11 291 11 207 na produkcję ciepła 2 050 2 175 1 892 1 857 1 828 1 877 2 176 2 060 Zużycie na inne cele - 48 103 111 159 156 143 301 Zużycie na potrzeby energetyczne elektrowni wodnych 27 29 39 27 26 28 24 25 z tego: elektrownie szczytowo-pompowe 2) 19 16 16 8 7 8 8 8 elektrownie na dopływie naturalnym 8 13 23 19 19 20 16 17 Sprzedaż bezpośrednio odbiorcom taryfowym 3) - 121 873 955 1 086 Sprzedaż bezpośrednio odbiorcom posiadającym umowy kompleksowe 3) 1 027 1 993 1 913 Energia oddana do wspólnej sieci 117 017 119 313 124 649 134 815 138 885 136 364 131 820 127 954 Zakup z elektrowni przemysłowych 495 308 361 365 278 177 275 321 Zakup ze źródeł odnawialnych 13 82 182 484 588 966 1 316 1 562 Import (Pobór) 10 437 4 356 3 290 5 002 4 789 7 761 9 034 7 403 Energia wprowadzona do wspólnej sieci 127 962 124 059 128 481 140 667 144 540 145 268 142 445 137 240 Energia przesłana z sieci do odbiorców końcowych 5) 102 509 96 119 101 323 107 400 113 025 116 564 118 951 113 914 w tym: odbiorcy na NN i WN 32 761 29 823 27 290 24 945 25 664 27 005 27 233 23 465 odbiorcy na SN 27 828 26 694 29 565 34 581 37 033 38 854 39 508 38 119 odbiorcy na nn 41 921 39 601 44 468 47 875 50 328 50 705 52 210 52 330 w tym: gospodarstwa domowe i rolne w mieście i na wsi 28 711 23 592 25 787 26 336 27 549 27 713 28 269 28 684 Zużycie w przesyle i dystrybucji 4) - 27 277 309 320 300 312 318 Pompowanie wody w elektrowniach wodnych 2 614 2 761 2 789 2 207 1 399 888 890 881 Eksport (Oddanie) 11 477 7 157 9 663 16 188 15 775 13 109 9 703 9 594 Straty i różnice bilansowe 11 362 17 995 14 429 14 563 14 021 14 407 12 589 12 533 1) OZEE działające poza strukturami przedsiębiorstw sieciowych i wytwórczych sektora elektroenergetycznego - uwzględniono w pozycji "Zakup ze źródeł odnawialnych" 2) jako elektrownie szczytowo-pompowe przyjmuje się: Porąbka Żar, Żarnowiec, Żydowo 3) bez energii zakupionej przez odbiorców korzystajacych z zasady TPA 4) w tym zużycie w przedsiębiorstwie 5) bezpośrednio i przez małych dystrybutorów lokalnych 7
8
Tab. 1. Główne źródła emisji CO 2 w Europie Centralnej Liczba Liczba Kraj instalacj i >10 mln instalacj i 3-10 mln Liczba instalacji 3-0,35 mln Mg/rok Sumaryczna emisja z wyszczególnionych instalacji [mln Mg/rok] Mg/rok Mg/rok Holandi a 0 10 33 86 Belgia 0 5 33 51 Niemcy 9 23 153 434 Polska 2 10 56 162 Czechy 0 8 33 74 Suma 11 56 308 807 9
Rozmieszczenie zasobów, wydobycia i wytwarzania energii z węgla brunatnego w Polsce 467,4 [mln t] 4 277,8 [mln t] 6 005,1 [mln t] Węgiel brunatny w Polsce występuje głównie w czterech Regionach: Dolnośląskim, Łódzkim, Wielkopolskim, Lubuskim 14 745,1 [mln t] 751 [mln t] 2 002,5 [mln t] Zasoby geologiczne bilansowe węgla brunatnego w Polsce udokumentowane: wydobywalne określono w bilansie 22 663 mln ton w obszarach eksploatowanych 3 106,5 mln ton 10
11
Struktura zużycia energii pierwotnej III kw. 2011r. III kw. 2012r. Węgiel kamienny 44,4% Węgiel brunatny 13,8% Paliwa płynne 24,8% 12
Wydobycie węgla w 2012 r. Kamienny Brunatny w tym: 72,9 mln ton 64,2 mln ton Bełchatów 40 mln ton 62,5% wzrost 4,1% Turów 10,3 mln ton 16,1% spadek 0,5% Konin 10,1 mln ton 15,8% wzrost 9,4% Adamów 3,6 mln ton 5,6% spadek 20,8% 13
OBSZAR PERSPEKTYWICZNY LEGNICA-GŁOGÓW 2,376 mld Mg 0,799 mld Mg 5,955 mld Mg 1,569 mld Mg 1,025 mld Mg 0,864 mld Mg 0,839 mld Mg 0,471 mld Mg SULECHÓW 2014 14
Harmonogram realizacyjny Lata [rok] Nadkład [mln,m3] Węgiel [mln,mg] N:W [m3/mln,mg] 1 10 2 30 3 60 4 89 1,2 5 112,2 4 28,1 6 128,1 9 14,2 7 141,5 17,4 8,1 8 149,8 24,1 6,2 9 156,9 24,1 6,5 10 156,9 24,1 6,5 11-30 3570,9 463,7 7,7 31-84 11953,6 1534,9 7,8 Razem 16 558,9 2 102,5 7,9 15
Po uwzględnieniu filarów ochronnych do wydobycia możliwych będzie tylko 238 mln Mg węgla Filar dla planowanej autostrady Filar dla linii kolejowe 16
SCENARIUSZE TECHNOLOGICZNE UDOSTĘPNIENIA I ZAGOSPODAROWANIA ZŁOŻ W REJONIE GUBINA Scenariusz Technologiczny I - przewiduje udostępnienie złoża Gubin w dwóch miejscach od południa od Pola Strzegów oraz od północy od Pola Sadzarzewice Scenariusz Technologiczny II - przewiduje lokalizację wkopu w centralnej części złoża Gubin w Polu Węgliny; wkop udostępniający będzie umożliwiał eksploatację złoża dwufrontową kierunkach północnym i południowym. 17
Scenariusz Technologiczny I Udostępnienie dwoma wkopami otwierającymi - od Pola Strzegów na południu i Pola Sadzarzewice na północy Wkop udostępniający Pole Sadzarzewice objętość: 110 000 tys. m3 Scenariusz Technologiczny II Udostępnienie jednym wkopem centralnym od Pola Węgliny Wkop udostępniający Pole Węgliny objętość: 157 000 tys. m3 Wkop udostępniający Pole Strzegów objętość: 87 600 18
Perspektywy kopalni Turów Wskaźnik nadkładu do węgla ogółem w tym kopalnia Turów 3,9 m 3 /tonę wydobycia 6,9 m 3 /tonę Zużycie energii w kopalni Turów spadek o 4,8% przy zwiększonej masie urobku o 5,5% Wzrost wydajności 13,9% Perspektywa wydobycia w kopalni Turów do 2045r. Nowy blok 450MW w elektrowni Turów 2016r. 19
Złoże Radomierzyce Zasoby bilansowe kat. C 2 349 mln ton Miąższość 18,5 m Głębokość spągu 90 m N/W 4,9 Wartość opałowa 7 897 MJ/Mg 20
Prognozowane wydobycie węgla brunatnego w czynnych kopalniach odkrywkowych w mln Mg Lata KWB Adamów KWB Bełchatów KWB Konin KWB Turów Razem [mln Mg] 2008 4,5 38,7 10,4 12,4 66,0 2009 4,5 39,0 10,4 14,4 68,3 2010 4,5 39,2 10,4 12,4 66,5 2011 4,4 39,9 10,4 10,9 65,6 2012 4,4 42,9 10,4 10,9 68,6 2013 4,4 42,9 10,4 10,9 68,6 2014 4,4 42,5 10,4 10,9 68,2 2015 4,4 43,4 10,4 10,9 69,1 2016 4,4 42,7 10,4 10,1 67,6 2017 4,4 39,7 10,4 10,1 64,6 2018 4,4 36,1 10,4 10,1 61,0 2019 4,4 35,7 10,4 10,1 60,6 2020 4,4 36,4 10,4 10,1 61,3 2021 4,4 36,4 10,2 10,9 61,9 2022 4,4 36,1 10,2 10,9 61,6 2023 0,2 36,3 10,3 9,5 56,9 2024 35,8 10,3 9,5 55,6
cd. Lata KWB Adamów KWB Bełchatów KWB Konin KWB Turów Razem 2025 37,8 10,3 9,5 57,6 2026 36,4 10,3 9,5 56,2 2027 36,9 7,4 9,5 53,8 2028 36,9 4,5 9,5 50,9 2029 35,0 4,2 9,5 48,7 2030 35,0 4,2 9,5 48,7 2031 29,7 4,2 9,5 43,4 2032 22,6 4,0 9,5 36,1 2033 20,0 4,0 9,5 33,5 2034 15,0 3,8 9,5 28,3 2035 10,0 3,6 9,2 23,1 2036 7,1 2,5 9,2 18,8 2037 7,1 1,6 9,2 17,9 2038 5,0 1,6 9,2 15,8 2039 1,5 9,2 10,7 2040 0,6 9,2 9,8 Po 2040 29,3 29,3 Razem 69,2 1019,6 254,9 373,4 1718,0 Zakończenie wydobycia 2023 r. 2038 r. 2040 r. 2048 r. 2048 r.
mln Mg Wydobycie w kopalniach czynnych + Legnica
Czynniki determinujące Własna baza zasobowa pozwalająca na niezależność energetyczną przez kilkaset lat. Ochrona zasobów przewidzianych do eksploatacji złóż w Polityce Energetycznej Polski do 2030r. Spełnienie wymogów pakietu klimatycznego Potrzeby energetyczne kraju Wzrost sprawności zespołów energetycznych 24
25
26
Podczas przygotowywania materiałów korzystano z prezentacji i opracowań : 1.POLTEGOR-INSTYTUT INSTYTUT GÓRNICTWA ODKRYWKOWEGO, 2.WĘGIEL_BRUNATNY_BADANIA,_POTENCJAŁ (10.10.2013 ) praca zbiorowa pod przewodnictwem Prof. Antoniego Tajdusia, 3. Materiały ARE- Sprawozdania, 4. Materiały autora na podstawie jego poprzednich referatów Dziękuję za uwagę Jerzy Łaskawiec PZGE Sp. z o.o 27