E-PORADNIK TRZYNASTKI PO WYROKU TK
Stan prawny na 1 stycznia 2013 r. Autorzy Cz. I: Jarosław Marciniak, Joanna Lesińska Cz. II: Michał Culepa, Małgorzata Skibińska, Paulina Zawadzka-Filipczyk Redaktor merytoryczny Sylwia Gołaś-Olszak Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy prawo i cudzą własność. Więcej na www.legalnakultura.pl Polska Izba Książki Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013 ISBN (e-book PDF): 978-83-264-4322-0 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 5 Część I Trzynastki po wyroku Trybunału Konstytucyjnego... 7 1. Dodatkowe wynagrodzenie roczne tzw. trzynastki... 7 1.1. Przede wszystkim pracownicy sfery budżetowej... 7 1.2. Dodatkowe wynagrodzenie roczne w służbie cywilnej... 9 1.3. Trzynastka tylko za rok przepracowany efektywnie?... 10 1.4. Podstawa wymiaru trzynastki... 14 1.5. Kiedy trzynastka nie przysługuje?... 15 1.6. Trzynastka w samorządach... 16 1.7. Służby mundurowe... 17 1.8. Dodatkowe wynagrodzenie roczne również w regulacjach wewnętrznych... 19 2. Zaliczenie urlopu macierzyńskiego do okresu uprawniającego do dodatkowego wynagrodzenia rocznego wyrok Trybunału Konstytucyjnego... 22 Część II Trzynastki po wyroku TK w pytaniach i odpowiedziach... 24 1. Kiedy roszczenie o wypłatę trzynastki ulega przedawnieniu?... 24 2. Kiedy pracownicy przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne?.. 27 3. Kiedy pracownicy przebywającej na urlopie macierzyńskim przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne?... 28 4. Czy pracownikowi, który pobierał świadczenie rehabilitacyjne należy wypłacić trzynastkę?... 29 5. Kiedy pracownicy przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne?.. 30 6. Czy pomimo braku zmiany ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym należy wliczać urlop macierzyński do trzynastki?... 32 7. Czy okres przebywania pracownika niepełnosprawnego na turnusie rehabilitacyjnym, wlicza się do okresu pracy uprawniającego do dodatkowego wynagrodzenia rocznego?... 35
WYKAZ SKRÓTÓW k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja RP (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) u.d.w.r. ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. Nr 160, poz. 1080 z późn. zm.) u.o.f.p. ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.) u.o.p. ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.) u.s.c. ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323). u.s.g. ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, z późn. zm.) u.s.w.z. ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593, z późn. zm.) u.ś.p.u.s. ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 z późn. zm.), u.z.u.d.w.r. ustawa z dnia 4 marca 2004 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 1202)
Część I TRZYNASTKI PO WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO 1. Dodatkowe wynagrodzenie roczne tzw. trzynastki Komentarz dotyczy dodatkowego wynagrodzenia rocznego (nagród rocznych, tzw. trzynastek ). Jest to świadczenie ze stosunku pracy, które nie ma charakteru powszechnego, przysługuje wyłącznie pewnym grupom zatrudnionych. W literaturze dodatkowe wynagrodzenie roczne określa się jako specyficzną premię regulaminową, mającą charakter składnika wynagrodzenia, premię uzupełniającą wynagrodzenie, czy też innego rodzaju świadczenie dodatkowe dla pracowników. Biorąc pod uwagę realia rynkowe, a także tendencję ustawodawcy, wyraźnie ograniczającą tego rodzaju świadczenia, można powiedzieć, iż trzynastki zaczynają odchodzić do przeszłości. Należy pamiętać, że trzynastki w Polsce dotyczą ok. 1 mln zatrudnionych w szeroko pojętej administracji publicznej i stanowią stały element ich wynagrodzeń w związku z tym wszelkie pomysły rewolucyjne mające np. na celu likwidację dodatkowego wynagrodzenia rocznego mają nikłe szanse realizacji. W komentarzu przedstawiono treść i źródła rozproszonych regulacji prawych dotyczących trzynastek, a także wskazano komu i na jakich warunkach przysługuje to dodatkowe wynagrodzenie. 1.1. Przede wszystkim pracownicy sfery budżetowej Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest najbardziej rozpowszechnione w sferze budżetowej. Uprawnienie do świadczenia tego rodzaju dla tej właśnie grupy zatrudnionych wynika z u.d.w.r. Właśnie to świadczenie najczęściej, potocznie
8 CZĘŚĆ I nazywa się trzynastką. Pracownik nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. A więc, zgodnie z ustawą, generalnie wystarczy fakt przepracowania wymaganego okresu pracy u danego pracodawcy, aby pracownik uzyskał uprawnienie do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Wynagrodzenie roczne w pełnej wysokości jest należne, jeżeli dany pracownik przepracował cały rok kalendarzowy, lub też w mniejszej wysokości jeżeli okres ten wynosi, co najmniej 6 miesięcy (lub mniej w przypadkach określonych w ustawie). W sytuacji, gdy okres zatrudnienia pracownika brany pod uwagę do obliczenia wysokości nagrody rocznej jest mniejszy niż rok kalendarzowy, nagroda roczna jest wypłacana w wysokości proporcjonalnej do długości przepracowanego okresu. W art. 2 ust. 3 u.d.w.r. zostały wyliczone przypadki, w których pracownik nabywa prawo do proporcjonalnego wynagrodzenia rocznego, mimo nieprzepracowania u danego pracodawcy 6 miesięcy. To wyliczenie stanowi katalog zamknięty i wyjątek od reguły. Jedynie w tych przypadkach możliwe jest zaliczenie okresów niewykonywania pracy do stażu uprawniającego do trzynastki. Przepracowanie, co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach: 1) nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej), 2) zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące, 3) powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej, 4) rozwiązania stosunku pracy w związku z: a) przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne, b) przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem, c) likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, d) likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją, 5) podjęcia zatrudnienia: a) w wyniku przeniesienia służbowego, b) na podstawie powołania lub wyboru,
TRZYNASTKI PO WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO 9 c) w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy, d) w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją, e) po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej, 6) korzystania: a) z urlopu wychowawczego, b) z urlopu dla poratowania zdrowia, c) przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego, 7) wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika. 1.2. Dodatkowe wynagrodzenie roczne w służbie cywilnej Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest również standardem w odniesieniu do pracowników służby cywilnej. Chodzi tu o dwie podstawowe kategorie pracowników służby cywilnej członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o służbie cywilnej, a także urzędników służby cywilnej również należących do korpusu służby cywilnej, ale zatrudnionych na podstawie mianowania, również zgodnie z zasadami określonymi w wyżej wymienionej ustawie. Pracownicy i urzędnicy służby cywilnej nabywają prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Zatrudniony, który nie spełnił tego wymogu, ma prawo do trzynastki w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, jeżeli będzie pracował, co najmniej 6 miesięcy. W niektórych przypadkach mogą oni otrzymać trzynastkę również bez przepracowania pół roku u danego pracodawcy. Wymienić tu można następujące sytuacje: powołania do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej, rozwiązania stosunku pracy w związku z: przejściem na emeryturę, rentę (z tytułu niezdolności do pracy lub szkoleniową) albo świadczenie rehabilitacyjne, przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,