Wymagania na poszczególne oceny przy realizacji programu i podręcznika To jest fizyka Nowa Era KLASA 7 Rozdział I. Zaczynamy uczyć się fizyki Temat według programu Temat 1. Lekcja organizacyjna. Temat. Czym zajmuje się fizyka Wymagania konieczne (dopuszczająca) Wymagania podstawowe (dostateczna) Wymagania rozszerzające (dobra) Zapoznanie z wymaganiami edukacyjnymi z fizyki oraz Przedmiotowymi Zasadami Oceniania. Przepisy bhp w pracowni. podaje nazwy przyrządów stosowanych w poznawaniu przyrody przestrzega zasad higieny i bezpieczeństwa w pracowni fizycznej omawia na przykładach, jak fizycy poznają świat objaśnia na przykładach, po co nam fizyka opisuje sposoby poznawania przyrody selekcjonuje informacje uzyskane z różnych źródeł, np. na lekcji, z podręcznika, z literatury popularnonaukowej, Internetu rozróżnia pojęcia: obserwacja, pomiar, doświadczenie Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca) Wyróżnia w prostych przypadkach czynniki, które mogą wpłynąć na przebieg zjawiska Punkty podstawy programowej I. Temat 3. Jednostki i pomiary Temat 4. Jeszcze o pomiarach stwierdza, że podstawą eksperymentów fizycznych są pomiary wymienia podstawowe przyrządy służące do pomiaru wielkości fizycznych posługuje się przyrządami do pomiaru długości i czasu zapisuje wyniki pomiarów w tabeli rozróżnia pojęcia: wielkość fizyczna i jednostka wielkości fizycznej stwierdza, że każdy pomiar jest obarczony niepewnością oblicza wartość średnią wykonanych pomiarów wyjaśnia, że pomiar polega na porównaniu wielkości mierzonej ze wzorcem zapisuje wynik pomiaru z niepewnością pomiaru projektuje tabelę pomiarową pod kierunkiem nauczyciela przelicza jednostki czasu i długości szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i wybiera właściwe przyrządy pomiarowe (np. do pomiaru długości) wyjaśnia, dlaczego wszyscy posługujemy się jednym układem jednostek - układem SI używa ze zrozumieniem przedrostków, np. mili-, mikro-, kilo- itp. projektuje proste doświadczenia dotyczące np. pomiaru długości wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny zapisuje wynik obliczeń jako przybliżony z samodzielnie projektuje tabelę pomiarową, np. do pomiaru długości ławki, pomiaru czasu pokonywania pewnego odcinka drogi przeprowadza proste doświadczenia, które sam zaplanował wyciąga wnioski z przeprowadzonych doświadczeń potrafi oszacować wyniki pomiaru określa dokładność pomiarów bezpośrednich wielkości znanych z życia codziennego rozumie istotę pomiaru jako porównania z wzorcem potrafi tak zaplanować pomiar, aby zmierzyć wielkości mniejsze od dokładności posiadanego przyrządu pomiarowego I.3 I.5 I.7 II.3 I.6 1
Temat 5, 6. Siła stosuje jednostkę siły, którą jest niuton (1 N) potrafi wyobrazić sobie siłę o wartości 1 N mierzy siłę za pomocą siłomierza wyznacza wartość siły za pomocą siłomierza albo wagi analogowej lub cyfrowej dokładnością do 3 cyfr znaczących potrafi tak zaplanować pomiar np. długości, aby zminimalizować niepewność pomiaru projektuje tabelę pomiarową pod kierunkiem nauczyciela definiuje siłę jako miarę działania jednego ciała na drugie podaje przykłady działania sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych posługuje się graficzną ilustracją siły wykonuje pomiary, stosując różne metody pomiaru projektuje samodzielnie tabelę pomiarową opisuje siłę jako wielkość wektorową rysuje wektor obrazujący siłę o zadanej wartości (przyjmując odpowiednią jednostkę) II.10 II.11 II.18 c) Temat 7. Siła wypadkowa Temat 8. Bezwładność ciała - pierwsza zasada dynamiki Temat 9. podaje przykład dwóch sił równoważących się podaje treść pierwszej zasady dynamiki Newtona Powtórzenie oblicza wartość i określa zwrot wypadkowej dwóch sił działających na ciało wzdłuż jednej prostej o zwrotach zgodnych i przeciwnych określa warunki, w których siły się równoważą wyjaśnia, od czego zależy bezwładność ciała demonstruje równoważenie się sił mających ten sam kierunek oblicza wartość i określa zwrot siły równoważącej kilka sił działających na ciało wzdłuż jednej prostej oblicza wartość i określa zwrot wypadkowej kilku sił działających na ciało wzdłuż jednej prostej o zwrotach zgodnych i przeciwnych demonstruje skutki bezwładności ciał Wykonuje doświadczenia związane z wypadkową sił działających wzdłuż jednej prostej tłumaczy zjawiska za pomocą bezwładności ciał II.1 II.14 II.15 II.18 a) Temat 10. Sprawdzian Temat 11. Omówienie wyników sprawdzianu Rozdział II. Ciała w ruchu Temat według programu Wymagania konieczne (dopuszczająca) Wymagania podstawowe (dostateczna) Wymagania rozszerzone (dobra) Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca) Punkty podstawy programowej
Temat 1. Ruch i jego względność wyjaśnia, na czym polega ruch ciała rozróżnia pojęcia: droga i odległość stosuje jednostki drogi i czasu opisuje wybrane układy odniesienia wyjaśnia, na czym polega względność ruchu obiera układ odniesienia i opisuje ruch prostoliniowy w tym układzie rozwiązuje zadania problemowe dotyczące względności ruchu II.1 II. Temat 13. Wykresy opisujące ruch na podstawie wyników zgromadzonych w tabeli sporządza z pomocą nauczyciela wykres zależności drogi od czasu szkicuje wykres zależności drogi od czasu na podstawie opisu słownego odczytuje dane zawarte na wykresach opisujących ruch sporządza wykres na podstawie danych zawartych w tabeli analizuje wykres i rozpoznaje, czy opisana zależność jest rosnąca, czy malejąca II.6 Temat 14. Ruch jednostajny prostoliniowy określa, o czym informuje nas prędkość wymienia jednostki prędkości wymienia właściwe przyrządy pomiarowe wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia posługuje się wzorem na drogę w ruchu jednostajnym prostoliniowym szkicuje wykres zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnym na podstawie opisu słownego rysuje wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym wykonuje doświadczenia w zespole szkicuje wykres zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnym opisuje prędkość jako wielkość wektorową projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające badać ruch jednostajny prostoliniowy rysuje wykres zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnym na podstawie danych z doświadczeń II.4 II.5 opisuje ruch jednostajny prostoliniowy rozwiązuje proste zadania obliczeniowe związane z ruchem zapisuje wyniki pomiarów w tabeli odczytuje z wykresu wartości prędkości w poszczególnych chwilach Temat 15. Jeszcze o ruchu jednostajnym prostoliniowy m zna pojęcie prędkości podaje wartość przebytej drogi znając wartość prędkości oblicza drogę przebytą przez ciało rysuje wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym na podstawie danych z tabeli przelicza jednostki prędkości stosuje wzory na drogę, prędkość i czas rozwiązuje trudniejsze zadania obliczeniowe dotyczące ruchu jednostajnego rozwiązuje zadania nieobliczeniowe dotyczące ruchu jednostajnego analizuje wykresy zależności prędkości od czasu i drogi od czasu dla różnych ciał poruszających się ruchem jednostajnym II.7 zapisuje wynik obliczenia w przybliżeniu (z dokładnością do -3 cyfr znaczących) Temat 16. Wyznaczanie prędkości mierzy, np. krokami, drogę, którą zamierza przebyć mierzy czas, w jakim przebywa zaplanowany odcinek drogi wyznacza prędkość z pomiaru czasu i drogi z użyciem przyrządów analogowych lub cyfrowych bądź wyznacza prędkość, z jaką się porusza, idąc lub biegnąc, i wynik zaokrągla do 3 cyfr znaczących szacuje długość przebywanej drogi na podstawie liczby kroków potrzebnych do jej przebycia planuje metodę wyznaczania prędkości, z jaką sam się porusza przewiduje, jaki będzie czas jego ruchu na wyznaczonym odcinku drogi, gdy jego prędkość wzrośnie:, 3 i więcej razy przewiduje, jaki będzie czas jego ruchu szacuje wynik pomiaru i zwraca uwagę na krytyczną analizę realności wyników pomiarów II.18 b) 3
Temat dodatkowy. Prędkość średnia Temat dodatkowy Prędkość wzgledna Temat 17. Ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony Temat 18. Ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony i jednostajnie opóźniony Temat dodatkowy Droga w ruchu prostoliniowym jednostajnie oprogramowania do pomiarów na obrazach wideo stosuje pojęcie prędkości średniej podaje jednostkę prędkości średniej wyjaśnia, jaką prędkość wskazują drogowe znaki nakazu ograniczenia prędkości określa przyspieszenie stosuje jednostkę przyspieszenia wyjaśnia, co oznacza przyspieszenie równe np. rozróżnia wielkości dane i szukane wymienia przykłady ruchu jednostajnie opóźnionego i ruchu jednostajnie przyspieszonego odróżnia prędkość średnią od prędkości chwilowej oblicza prędkość średnią wyjaśnia sens fizyczny przyspieszenia wyjaśnia, jaki ruch nazywamy jednostajnie przyspieszonym odczytuje z wykresu wartości prędkości w poszczególnych chwilach opisuje jakościowo ruch jednostajnie opóźniony opisuje, analizując wykres zależności prędkości od czasu, czy prędkość ciała rośnie, czy maleje na wyznaczonym odcinku drogi, gdy jego prędkość zmaleje:, 3 i więcej razy wyjaśnia, od czego zależy niepewność pomiaru drogi i czasu wyznacza na podstawie danych z tabeli (lub doświadczania) prędkość średnią wyjaśnia pojęcie prędkości względnej oblicza przyspieszenie korzystając ze wzoru określa przyspieszenie w ruchu jednostajnie opóźnionym posługuje się zależnością drogi od czasu dla ruchu jednostajnie przyspieszonego szkicuje wykres zależności drogi od rozwiązuje trudniejsze zadania rachunkowe, obliczając prędkość średnią oblicza prędkość ciała względem innych ciał, np. prędkość pasażera w jadącym pociągu oblicza prędkość względem różnych układów odniesienia demonstruje, na czym polega ruch jednostajnie przyspieszony rysuje, na podstawie wyników pomiaru przedstawionych w tabeli, wykres zależności prędkości ciała od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym opisuje, analizując wykres zależności prędkości od czasu, czy prędkość ciała rośnie szybciej, czy wolniej oblicza prędkość końcową posługując się wzorami w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym rozumie, że podczas hamowania wektor przyspieszenia ma zwrot przeciwny do kierunku ruchu rozwiązuje zadania obliczeniowe dla ruchu jednostajnie opóźnionego projektuje doświadczenie pozwalające badać zależność przebytej przez ciało drogi od czasu w ruchu II.7 II.8 4
przyspieszonym czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym projektuje tabelę, w której będzie zapisywać wyniki pomiarów wykonuje w zespole doświadczenie pozwalające badać zależność przebytej przez ciało drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym oblicza przebytą drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym, korzystając ze wzoru s= posługuje się wzorem a= jednostajnie przyspieszonym wykonuje wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym na podstawie danych doświadczalnych wyjaśnia, dlaczego wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym nie jest linią prostą Temat 19. Analiza wykresów przedstawiających ruch Temat 0. odczytuje zmiany położenia ciała z wykresu s(t) Powtórzenie odczytuje dane zawarte na wykresach opisujących ruch rozpoznaje wykres ruchu prostoliniowego określa prędkość ciała na podstawie wykresu s(t) w ruchu jednostajnym oblicza przyspieszenie, korzystając z danych odczytanych z wykresu zależności szybkości od czasu rozpoznaje rodzaj ruchu na podstawie wykresów zależności prędkości i drogi od czasu rozwiązuje trudniejsze zadanie rachunkowe na podstawie analizy wykresu II.6 II.9 Temat 1. Sprawdzian Temat. Omówienie wyników sprawdzianu Rozdział III. Siła wpływa na ruch Temat według programu Temat 3. Druga zasada dynamiki Wymagania konieczne (dopuszczająca) omawia zależność przyspieszenia od siły działającej na ciało opisuje zależność przyspieszenia od masy ciała współpracuje z innymi członkami zespołu podczas wykonywania doświadczenia opisuje ruch ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona podaje definicję niutona Wymagania podstawowe (dostateczna) podaje przykłady zjawisk będących skutkiem działania siły wyjaśnia, że pod wpływem stałej siły ciało porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym projektuje pod kierunkiem nauczyciela tabelę pomiarową do zapisywania wyników pomiarów Wymagania rozszerzone (dobra) planuje doświadczenie pozwalające badać zależność przyspieszenia od działającej siły wykonuje doświadczenia w zespole wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla przebiegu doświadczenia analizuje wyniki pomiarów i je interpretuje Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca) rysuje wykres zależności przyspieszenia ciała od siły działającej na to ciało rysuje wykres zależności przyspieszenia ciała od jego masy planuje doświadczenie pozwalające badać zależność przyspieszenia od masy ciała formułuje hipotezę badawczą bada doświadczalnie zależność przyspieszenia od masy ciała porównuje sformułowane wyniki z postawionymi hipotezami Punkty podstawy programowej II.15 II.18 a) 5
Temat 4. Druga zasada dynamiki a ruch ciał opisuje ruch ciała pod działaniem stałej siły wypadkowej zwróconej tak samo jak prędkość wnioskuje, jak zmienia się siła, gdy przyspieszenie zmniejszy się:, 3 i więcej razy wnioskuje, jak zmienia się siła, gdy przyspieszenie wzrośnie:, 3 i więcej razy oblicza przyspieszenie ciała, korzystając z drugiej zasady dynamiki rozwiązuje trudniejsze zadania, korzystając z drugiej zasady dynamiki rozwiązuje zadania, w których trzeba obliczyć siłę wypadkową, korzystając z drugiej zasady dynamiki wnioskuje o masie ciała, gdy pod wpływem danej siły przyspieszenie wzrośnie:, 3 i więcej razy wnioskuje o masie ciała, gdy pod wpływem danej siły przyspieszenie zmniejszy się:, 3 i więcej razy analizuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Temat 5. Masa a siła ciężkości stosuje jednostki: masy i siły ciężkości rozróżnia pojęcia: masa i siła ciężkości posługuje się pojęciem siły ciężkości oblicza siłę ciężkości działającą na ciało znajdujące się np. na Księżycu wyjaśnia, od czego zależy siła ciężkości działająca na ciało znajdujące się na powierzchni Ziemi II.11 II.17 oblicza siłę ciężkości działającą na ciało na Ziemi Temat 6. Spadek swobodny używa pojęcia przyspieszenie grawitacyjne rozwiązuje najprostsze zadania i wykonuje proste doświadczenia związane ze spadkiem swobodnym formułuje wnioski z obserwacji spadających ciał wymienia, jakie warunki muszą być spełnione, aby ciało spadało swobodnie wyjaśnia, dlaczego spadek swobodny ciał jest ruchem jednostajnie przyspieszonym rozwiązuje trudniejsze zadania dotyczące spadku swobodnego II.16 wyjaśnia, na czym polega swobodny spadek ciał Temat 7. Trzecia zasada dynamiki podaje treść trzeciej zasady dynamiki opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona wymienia przykłady ciał oddziałujących na siebie podaje sposób pomiaru sił wzajemnego oddziaływania ciał rysuje siły wzajemnego oddziaływania ciał w prostych przypadkach, np. ciało leżące na stole, ciało wiszące na lince rysuje siły działające na ciała w skomplikowanych sytuacjach, np. ciało leżące na powierzchni równi, ciało wiszące na lince i odchylone o pewien kąt wyjaśnia zjawisko odrzutu, posługując się trzecią zasadą dynamiki II.13 II.11 II.18 a) Temat 8. Tarcie podaje przykłady, w których na ciała poruszające się w powietrzu działa siła oporu powietrza wymienia niektóre sposoby zmniejszania i zwiększania tarcia podaje przykłady oporu stawianego ciałom poruszającym się w różnych ośrodkach wskazuje przyczyny oporów ruchu rozróżnia pojęcia: tarcie statyczne i tarcie kinetyczne opisuje, jak zmierzyć siłę tarcia statycznego omawia sposób zbadania, od czego zależy tarcie planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące pomiaru tarcia statycznego i dynamicznego II.11 wymienia pozytywne i negatywne 6
skutki tarcia Temat dodatkowy Jeszcze o bezwładności ciał Temat 9. Powtórzenie uzasadnia, dlaczego stojący w autobusie pasażer traci równowagę, gdy autobus nagle rusza, nagle się zatrzymuje lub skręca wyjaśnia, dlaczego człowiek siedzący na krzesełku kręcącej się karuzeli odczuwa działanie pozornej siły nazywanej siłą odśrodkową uzasadnia, dlaczego siły bezwładności są siłami pozornymi omawia przykłady sytuacji, które możemy wyjaśnić za pomocą bezwładności ciał Temat 30. Sprawdzian Temat 31. Omówienie wyników sprawdzianu Rozdział IV. Praca i energia Temat według programu Temat 3. Praca Temat 33. Energia, energia mechaniczna. Wymagania konieczne (dopuszczająca) podaje przykłady wykonania pracy w sensie fizycznym podaje jednostkę pracy (1 J) wyjaśnia, co to znaczy, że ciało posiada energię mechaniczną podaje jednostkę energii 1 J Wymagania podstawowe (dostateczna) podaje warunki konieczne do tego, by w sensie fizycznym była wykonywana praca oblicza pracę ze wzoru W = Fs podaje przykłady energii w przyrodzie i sposoby jej wykorzystywania Wymagania rozszerzone (dobra) wyraża jednostkę pracy 1 kg m 1 J= s oblicza każdą z wielkości we wzorze W = Fs wyjaśnia pojęcia układu ciał wzajemnie oddziałujących oraz sił wewnętrznych w układzie i zewnętrznych spoza układu Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca)) sporządza wykres zależności W() s oraz F() s, odczytuje i oblicza pracę na podstawie tych wykresów wykonuje zadania wymagające stosowania równocześnie wzorów W = Fs, F = mg wyjaśnia i zapisuje związek D E= W z Punkty podstawy programowej III.1 III.3 III.5 VI.11 Temat 34,35. Energia potencjalna grawitacji i kinetyczna. podaje przykłady ciał posiadających energię potencjalną ciężkości i energię kinetyczną wymienia czynności, które należy wykonać, by zmienić energię potencjalną ciała oblicza energię potencjalną ciężkości ze wzoru i E p = mgh kinetyczną ze wzoru E k mu = oblicza energię potencjalną względem dowolnie wybranego poziomu zerowego oblicza każdą wielkość ze mu wzorów E p = mgh, E k = III.4 7
Temat 36. Przemiany energii mechanicznej opisuje na przykładach przemiany energii potencjalnej w kinetyczną (i odwrotnie) rozróżnia wielkości dane i szukane wyjaśnia, dlaczego dla ciała spadającego swobodnie energia potencjalna maleje, a kinetyczna rośnie wyjaśnia, dlaczego dla ciała rzuconego pionowo w górę energia kinetyczna maleje, a potencjalna rośnie stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania prostych zadań rachunkowych i nieobliczeniowych stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania zadań nietypowych stosuje zasadę zachowania energii do opisu zjawisk III.4 III.5 Temat 37. Moc Temat dodatkowy Energia, człowiek i środowisko wyjaśnia, co to znaczy, że urządzenia pracują z różną mocą podaje jednostkę mocy 1 W wymienia przemiany energii, jakie zachodzą w organizmie człowieka i określa, jaki wpływ ma energia chemiczna pokarmów na jego funkcjonowanie podaje przykłady urządzeń pracujących z różną mocą oblicza moc na podstawie wzoru W P = t podaje jednostki mocy i przelicza je uzasadnia, że korzystanie z energii wiąże się najczęściej z obciążeniem dla środowiska objaśnia sens fizyczny pojęcia mocy oblicza każdą z wielkości ze wzoru W P = t oblicza moc na podstawie wykresu zależności Wt () rozwiązuje proste zadania dotyczące przemian energii w różnej postaci, w tym energii chemicznej pokarmów (wartości kalorycznej) wykonuje zadania złożone, stosując wzory P = W/t, W =Fs, F = mg rozwiązuje proste zadania dotyczące przemian energii w różnej postaci, w tym energii chemicznej pokarmów (wartości kalorycznej) III. VI.10 Temat dodatkowy Dźwignia jako urządzenie ułatwiające wykonywanie pracy. Maszyny proste. wskazuje w swoim otoczeniu przykłady dźwigni dwustronnej i wyjaśnia jej praktyczną przydatność opisuje zasadę działania dźwigni dwustronnej podaje warunek równowagi dźwigni dwustronnej opisuje zasadę działania bloku nieruchomego i kołowrotu oblicza każdą wielkość ze wzoru F1 r1 = F r wyjaśnia, w jaki sposób maszyny proste ułatwiają nam wykonywanie pracy Temat 38. Powtórzenie Temat 39. Sprawdzian Temat 40. Omówienie wyników sprawdzianu Rozdział V. Cząsteczki i ciepło Temat według programu Temat 41, 4. Cząsteczki. Wymagania konieczne (dopuszczająca) podaje przykłady dyfuzji w cieczach i gazach podaje przyczyny tego, że ciała stałe Wymagania podstawowe (dostateczna) opisuje doświadczenie uzasadniające hipotezę o cząsteczkowej budowie ciał Wymagania rozszerzone (dobra) wykazuje doświadczalnie zależność szybkości dyfuzji od temperatury opisuje związek średniej szybkości Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca) wyjaśnia zjawisko menisku wklęsłego i włoskowatości wyjaśnia zachowanie taśmy Punkty podstawy programowej V.8 V.9 a) 8
Temat 43, 44. Stany skupienia materii. Temat 45. Temperatura a energia. i ciecze nie rozpadają się na oddzielne cząsteczki podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej w życiu codziennym i technice demonstruje zjawisko napięcia powierzchniowego wymienia stany skupienia ciał i podaje ich przykłady podaje przykłady ciał kruchych, sprężystych i plastycznych podaje przykłady topnienia, krzepnięcia, parowania podaje temperatury krzepnięcia i wrzenia wody odczytuje z tabeli temperatury topnienia i wrzenia podaje przykłady pierwiastków i związków chemicznych podaje przykłady, w których na skutek wykonania pracy wzrosła energia wewnętrzna ciała stosuje pojęcie temperatury i wyjaśnia zależność między temperaturą a energią cząsteczek opisuje zjawisko dyfuzji na wybranym przykładzie opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego, demonstrując odpowiednie doświadczenie wyjaśnia rolę mydła i detergentów podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej ciał stałych, cieczy i gazów opisuje anomalną rozszerzalność wody i jej znaczenie w przyrodzie opisuje zachowanie taśmy bimetalicznej przy jej ogrzewaniu opisuje stałość objętości i nieściśliwość cieczy wykazuje doświadczalnie ściśliwość gazów wymienia i opisuje zmiany stanów skupienia ciał odróżnia wodę w stanie gazowym (jako niewidoczną) od mgły i chmur podaje przykłady skraplania, sublimacji i resublimacji podaje przykłady atomów i cząsteczek opisuje różnice w budowie ciał stałych, cieczy i gazów wymienia składniki energii wewnętrznej przelicza temperaturę wyrażoną w skali Celsjusza na tę samą temperaturę w skali Kelvina i na odwrót cząsteczek gazu lub cieczy z jego temperaturą podaje przykłady działania sił spójności i sił przylegania podaje przykłady wykorzystania zjawiska włoskowatości w przyrodzie za pomocą symboli D l i D t lub D V i D t zapisuje fakt, że przyrost długości drutów lub objętości cieczy jest wprost proporcjonalny do przyrostu temperatury wykorzystuje do obliczeń prostą proporcjonalność przyrostu długości do przyrostu temperatury wykazuje doświadczalnie zachowanie objętości ciała stałego przy zmianie jego kształtu podaje przykłady zmian właściwości ciał spowodowanych zmianą temperatury i skutki spowodowane przez tę zmianę opisuje zależność temperatury wrzenia od ciśnienia opisuje zależność szybkości parowania od temperatury wykazuje doświadczalnie zmiany objętości ciał podczas krzepnięcia wyjaśnia pojęcia: atomu, cząsteczki, pierwiastka i związku chemicznego objaśnia, co to znaczy, że ciało stałe ma budowę krystaliczną i jakie są przykłady ciał bezpostaciowych wyjaśnia, dlaczego przyrost temperatury ciała świadczy o wzroście jego energii wewnętrznej bimetalicznej podczas jej ogrzewania wymienia zastosowania praktyczne taśmy bimetalicznej wyjaśnia przyczyny skraplania pary wodnej zawartej w powietrzu, np. na okularach, szklankach i potwierdza to doświadczalnie doświadczalnie szacuje średnicę cząsteczki oleju wyjaśnia, dlaczego podczas ruchu z tarciem nie jest spełniona zasada zachowania energii mechanicznej uzasadnia wprowadzenie skali Kelvina Przelicza skalę Celsjusza, Kelvina i Fahrenheita IV.9 V.1 IV. IV.4 IV.5 9
Temat 46,47. Ciepło właściwe. Temat dodatkowy Ciepło właściwe trudniejsze zagadnienia Temat 48. Przewodnictwo cieplne odczytuje z tabeli wartości ciepła właściwego analizuje znaczenie dla przyrody, dużej wartości ciepła właściwego wody wyznacza ciepło właściwe wody z użyciem czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy, termometru, cylindra miarowego lub wagi opisuje proporcjonalność ilości dostarczonego ciepła do masy ogrzewanego ciała i przyrostu jego temperatury oblicza ciepło właściwe na podstawie Q wzoru cw = m D T na podstawie proporcjonalności Q~ m, Q~ D T definiuje ciepło właściwe substancji oblicza każdą wielkość ze wzoru Q = cwmd T wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła właściwego sporządza bilans cieplny dla wody i oblicza szukaną wielkość rozróżnia wielkości dane i szukane odczytuje dane z wykresu przelicza wielokrotności i podwielokrotności jednostek fizycznych podaje przykłady przewodników i izolatorów bada zjawisko przewodnictwa cieplnego i określa, który z badanych materiałów jest lepszym przewodnikiem ciepła opisuje przepływ ciepła (energii) od ciała o wyższej temperaturze do ciała o niższej temperaturze, następujący przy zetknięciu tych ciał opisuje rolę izolacji cieplnej w życiu codziennym wykorzystując model budowy materii, objaśnia zjawisko przewodzenia ciepła wymienia sposoby zmiany energii wewnętrznej ciała opisuje zasadę działania wymiennika ciepła i chłodnicy analizuje treść zadania proponuje sposób rozwiązania zadania rozwiązuje nietypowe zadania, łącząc wiadomości o cieple właściwym z wiadomościami o energii i mocy szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych formułuje jakościowo pierwszą zasadę termodynamiki IV.6 IV.10 c) III. III.5 IV.1 IV.3 IV.7 IV.8 IV.10 b) Temat 49. Konwekcja i promieniowanie podaje przykłady pozytywnego i negatywnego działania promieniowania demonstruje zjawisko konwekcji podaje przykłady występowania konwekcji w przyrodzie wyjaśnia zjawisko konwekcji opisuje znaczenie konwekcji w prawidłowym oczyszczaniu powietrza w mieszkaniach uzasadnia, dlaczego w cieczach i gazach przepływ energii odbywa się głównie przez konwekcję IV.8 V.9 a) Temat 50. Topnienie i krzepnięcie odczytuje z tabeli temperaturę topnienia i ciepło topnienia demonstruje zjawisko topnienia opisuje zjawisko topnienia (stałość temperatury, zmiany energii wewnętrznej topniejących ciał) podaje przykład znaczenia w przyrodzie dużej wartości ciepła topnienia lodu opisuje proporcjonalność ilości dostarczanego ciepła w temperaturze na podstawie proporcjonalności Q~ mdefiniuje ciepło topnienia substancji oblicza każdą wielkość ze wzoru Q = mc t wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła topnienia objaśnia, dlaczego podczas topnienia i krzepnięcia temperatura pozostaje stała, mimo zmiany energii wewnętrznej doświadczalnie wyznacza ciepło topnienia lodu IV.9 IV.10 a) 10
topnienia do masy ciała, które chcemy stopić Temat 51. Parowanie i skraplanie Temat 5. opisuje zależność szybkości parowania od temperatury odczytuje z tabeli temperaturę wrzenia i ciepło parowania demonstruje zjawiska wrzenia i skraplania Powtórzenie analizuje (energetycznie) zjawisko parowania i wrzenia opisuje proporcjonalność ilości dostarczanego ciepła do masy cieczy zamienianej w parę podaje przykłady znaczenia w przyrodzie dużej wartości ciepła parowania wody opisuje zależność temperatury wrzenia od zewnętrznego ciśnienia na podstawie proporcjonalności Q~ m definiuje ciepło parowania oblicza każdą wielkość ze wzoru Q= mc p wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła parowania opisuje zasadę działania chłodziarki IV.9 IV.10 a) Temat 53. Sprawdzian Temat 54. Omówienie wyników sprawdzianu Rozdział VI. Ciśnienie i siła wyporu Temat według programu Temat 55. Wyznaczanie objętości Wymagania konieczne (dopuszczająca) zna jednostkę objętości Wymagania podstawowe (dostateczna) przelicza objętość w prostych przykładach Wymagania rozszerzone (dobra) wyznacza objętość cieczy i ciał stałych za pomocą menzurki Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca) orientuje się w objętościach ciał znanych z życia codziennego Punkty podstawy programowej Temat 56, 57. Gęstość. Wyznaczanie gęstości substancji Temat 58. Ciśnienie, ciśnienie atmosferyczne oblicza gęstość na podstawie własnych pomiarów masy (za pomocą wagi) i objętości (za pomocą linijki w wypadku znanych brył geometrycznych i za pomocą menzurki) odczytuje gęstość substancji z tabeli mierzy objętość ciał o nieregularnych kształtach za pomocą menzurki szacuje niepewności pomiarowe przy pomiarach masy i objętości pokazuje na przykładach, że skutek nacisku ciał na podłoże zależy od wielkości powierzchni zetknięcia podaje jednostkę ciśnienia i jej wielokrotności wyznacza doświadczalnie gęstość cieczy oblicza gęstość substancji ze związku m r= V podaje jednostki gęstości wykazuje, że skutek nacisku na podłoże, ciała o ciężarze F c zależy od wielkości powierzchni zetknięcia ciała z podłożem oblicza ciśnienie za pomocą wzoru przelicza gęstość wyrażoną w kg/m 3 na g/cm 3 i na odwrót m przekształca wzór r= i oblicza V każdą z wielkości fizycznych w tym wzorze F przekształca wzór p = i oblicza S każdą z wielkości występujących w tym wzorze opisuje zależność ciśnienia zaokrągla wynik pomiaru pośredniego do dwóch cyfr znaczących wyjaśnia, czym różni się mierzenie wielkości fizycznej od jej wyznaczania (pomiaru pośredniego) oblicza ciśnienie słupa cieczy na dnie cylindrycznego naczynia p =r gh V.1 V. V.9 d) V.3 V.4 V.9 a) 11
Temat 59. Ciśnienie hydrostatyczne Temat 60. Prawo Pascala Temat 61. Siła wyporu, Prawo Archimedesa, Temat dodatkowy Prawo Archimedesatrudniejsze zagadnienia Temat 6. mierzy ciśnienie atmosferyczne za pomocą barometru demonstruje istnienie ciśnienia atmosferycznego wie, że ciśnienie hydrostatyczne wzrasta wraz z głębokością demonstruje zależność ciśnienia hydrostatycznego od wysokości słupa cieczy podaje przykłady parcia gazów i cieczy na ściany zbiornika podaje przykłady wykorzystania prawa Pascala w urządzeniach hydraulicznych demonstruje prawo Pascala demonstruje prawo Archimedesa i na tej podstawie analizuje pływanie ciał stwierdza, że na ciało zanurzone w cieczy działa siła wyporu mierzy siłę wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody) stwierdza, że siła wyporu działa także w gazach rozróżnia wielkości dane i szukane Powtórzenie p = F S przelicza jednostki ciśnienia mierzy ciśnienie w oponie samochodowej wykorzystuje ciężar cieczy do uzasadnienia zależności ciśnienia cieczy na dnie zbiornika od wysokości słupa cieczy opisuje praktyczne skutki występowania ciśnienia hydrostatycznego wskazuje, od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne podaje prawo Pascala podaje warunek pływania i tonięcia ciała zanurzonego w cieczy formułuje prawo Archimedesa opisuje doświadczenie z piłeczką pingpongową umieszczoną na wodzie wykonuje doświadczenie, aby sprawdzić swoje przypuszczenia atmosferycznego od wysokości nad poziomem morza rozpoznaje zjawiska, w których istotną rolę odgrywa ciśnienie atmosferyczne i urządzenia, do działania, których jest ono niezbędne wykorzystuje wzór na ciśnienie hydrostatyczne w zadaniach obliczeniowych objaśnia zasadę działania podnośnika hydraulicznego i hamulca samochodowego podaje wzór na wartość siły wyporu i wykorzystuje go do wykonywania obliczeń wyjaśnia pływanie i tonięcie ciał, wykorzystując zasady dynamiki wyjaśnia zjawisko pływania ciał na podstawie prawa Archimedesa przewiduje wynik zaproponowanego doświadczenia wyjaśnia, dlaczego spadek swobodny ciał jest ruchem jednostajnie przyspieszonym rozwiązuje trudniejsze zadania dotyczące spadku swobodnego wykorzystuje prawo Pascala w zadaniach obliczeniowych analizuje i porównuje wartość siły wyporu działającej na piłeczkę wtedy, gdy pływa ona na wodzie, z wartością siły wyporu w sytuacji, gdy wpychamy piłeczkę pod wodę, analizuje siły działające na ciała zanurzone w cieczach i gazach, posługując się pojęciem siły wyporu i prawem Archimedesa rozwiązuje trudniejsze zadania z wykorzystaniem prawa Archimedesa V.3 V.6 V.9 b) V.5 V.9 b) V.7 V.9 c) Temat 63. Sprawdzian Temat 64. Omówienie wyników sprawdzianu 1
13