Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

Krótkie Komentarze Becka Jaromir Miaskowski Krzysztof Niezgoda Piotr Skawiński Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych Komentarz C. H. Beck

KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

Polecamy nasze publikacje: Jolanta Strusińska-Żukowska, Beata Gudowska (red.) USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH. KOMENTARZ Komentarze Becka Krzysztof Pietrzykowski (red.) KODEKS CYWILNY. Tom I-II Duże Komentarze Becka Aleksander Raczyński SYTUACJA PRAWNA POSZKODOWANEGO W UBEZPIECZE- NIU ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ Monografie prawnicze Ilona Kwiecień UBEZPIECZENIA W ZARZĄDZANIU RYZYKIEM DZIAŁALNO- ŚCI GOSPODARCZEJ Ubezpieczenia Marcin Kawiński UBEZPIECZENIA PUBLICZNE I PRYWATNE W POLITYCE SPOŁECZNEJ. SKUTECZNOŚĆ I EFEKTYWNOŚĆ Ubezpieczenia www.ksiegarnia.beck.pl

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych Komentarz Jaromir Miaskowski Krzysztof Niezgoda Piotr Skawiński WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2012

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych Redakcja: Anna Łubińska-Bujak Wydawca: Dagna Kordyasz Poszczególne fragmenty komentarza opracowali: Jaromir Miaskowski art. 78 83d, 96 140 Krzysztof Niezgoda art. 1 43a Piotr Skawiński art. 44 77, 84 95 Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-2957-4 ISBN e-book 978-83-255-2958-1

Spis treści Przedmowa............................................. Wykaz skrótów.......................................... XIII Wykaz literatury......................................... XIX Komentarz............................................ 1 Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z dnia 22 maja 2003 r. (Dz.U. Nr 124, poz. 1152)........... 3 Rozdział 1. Przepisy ogólne............................... 4 Art. 1. Zakres przedmiotowy ustawy..................... 4 Art. 2. Słowniczek wyrażeń ustawowych.................. 7 Art. 3. Ubezpieczenie obowiązkowe...................... 20 Art. 4. Rodzaje ubezpieczeń............................ 25 Art. 5. Zawarcie umowy ubezpieczenia................... 56 Art. 5a. Skutki braku odpowiedzi na ofertę................. 60 Art. 6. Zawarcie umowy z naruszeniem prawa.............. 62 Art. 7. Suma gwarancyjna.............................. 64 Art. 8. Ustalanie składek ubezpieczeniowych............... 67 Art. 8a. Podstawa zmiany wysokości składki............... 73 Art. 9. Zakres objęty umową............................ 75 Art. 9a. Zakres przedmiotowy umowy.................... 77 Art. 10. Spełnienie obowiązku ubezpieczenia............... 79 Art. 11. Dziedziny objęte obowiązkowym ubezpieczeniem.... 82 Art. 12. Czas trwania ubezpieczenia...................... 85 Art. 13. Podstawa wypłaty odszkodowań.................. 88 Art. 14. Termin na wypłacenie odszkodowania............. 95 Art. 15. Zwrot kosztów zabezpieczenia mienia............. 108 Art. 16. Obowiązki osoby objętej ubezpieczeniem........... 113 Art. 17. Niedopełnienie obowiązków..................... 117 Art. 18. Zawiadomienia i oświadczenia................... 120 Art. 19. Dochodzenie roszczeń przez poszkodowanego....... 125 Art. 20. Powództwo o naprawienie szkody................. 128 Art. 21. Skuteczność przy braku zgody.................... 139 Art. 22. Odpowiednie stosowanie przepisów............... 141 XI V

Spis treści Rozdział 2. Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych......................................... 150 Art. 23. Obowiązek zawarcia umowy..................... 150 Art. 24. Wyłączenia z obowiązku........................ 153 Art. 25. Zakres terytorialny............................. 154 Art. 26. Okres objęty umową........................... 156 Art. 27. Ubezpieczenie krótkoterminowe.................. 156 Art. 28. Wypowiedzenie umowy......................... 161 Art. 28a. Wypowiedzenie umowy ubezpieczenia............ 166 Art. 29. Umowa OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.... 168 Art. 30. Opłata ewidencyjna............................ 171 Art. 31. Przypadki rozwiązania umowy................... 172 Art. 32. Zbycie pojazdu................................ 178 Art. 33. Rozwiązanie umowy........................... 181 Art. 34. Odszkodowanie za wyrządzoną szkodę............. 187 Art. 35. Odpowiedzialność cywilna...................... 221 Art. 36. Odszkodowanie............................... 223 Art. 36a. Dodatkowe badanie techniczne.................. 226 Art. 37. Przyczepy, pojazdy holowane.................... 227 Art. 38. Wyłączenie odpowiedzialności................... 230 Art. 39. Termin rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu...... 237 Art. 40. Ustanie odpowiedzialności zakładu................ 240 Art. 41. Zwrot składki................................. 241 Art. 42. (uchylony).................................... 246 Art. 42a. Odpowiednie zastosowanie przepisów............. 247 Art. 43. Zwrot wypłaconego odszkodowania............... 248 Art. 43a. (uchylony)................................... 263 Rozdział 3. Ubezpieczenie OC rolników..................... 264 Art. 44. Obowiązek ubezpieczenia....................... 264 Art. 45. Czas objęty ubezpieczeniem..................... 265 Art. 46. Zawarcie następnej umowy...................... 266 Art. 46a. Kilka umów ubezpieczenia OC, wypowiedzenie..... 271 Art. 47. Powstanie obowiązku ubezpieczenia............... 272 Art. 48. Obowiązek zawiadomienia o zmianach w majątku... 275 Art. 49. Rozwiązanie umowy ubezpieczenia............... 276 Art. 50. Odszkodowanie za szkodę....................... 278 Art. 51. Podmioty objęte ubezpieczeniem.................. 280 Art. 52. Odszkodowanie do wysokości sumy gwarancyjnej.... 280 Art. 53. Wyłączenie odpowiedzialności................... 281 Art. 54. Termin rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu...... 283 Art. 55. Ustanie odpowiedzialności...................... 285 VI

Spis treści Art. 56. Zwrot składki................................. 285 Art. 57. (uchylony).................................... 287 Art. 58. Dochodzenie ubezpieczenia od sprawcy szkody...... 287 Rozdział 4. Ubezpieczenie budynków rolniczych.............. 289 Art. 59. Obowiązek ubezpieczenia budynku................ 289 Art. 60. Powstanie obowiązku........................... 291 Art. 61. Okres zawarcia umowy......................... 291 Art. 62. Zawarcie następnej umowy...................... 292 Art. 62a. Wypowiedzenie umowy ubezpieczenia budynków rolniczych.......................................... 296 Art. 63. Przejście praw i obowiązków na inną osobę......... 297 Art. 64. Obowiązek powiadomienia o zmianach............ 300 Art. 65. Rozwiązanie umowy........................... 301 Art. 66. Wyłączenie budynku z ubezpieczenia.............. 302 Art. 67. Zjawiska zaliczane do szkód objętych ubezpieczeniem. 303 Art. 68. Ustalanie wysokości szkody..................... 306 Art. 69. Zmniejszenie, zwiększenie wysokości szkody....... 308 Art. 70. Ustalanie sumy ubezpieczenia.................... 309 Art. 71. Aktualizacja wartości budynku................... 311 Art. 72. Budynki niepodlegające ubezpieczeniu............. 311 Art. 73. Wyłączenia odpowiedzialności zakładu............. 312 Art. 74. Termin rozpoczęcia odpowiedzialności............. 313 Art. 75. Ustanie odpowiedzialności...................... 314 Art. 76. Zwrot składki za niewykorzystane ubezpieczenie..... 315 Art. 77. (uchylony)................................... 316 Rozdział 5. Dochodzenie roszczeń z tytułu zdarzeń powstałych za granicą.............................................. 317 Art. 78. Ustanowienie reprezentanta...................... 317 Art. 79. Powiadomienie reprezentanta.................... 321 Art. 80. Zadania reprezentanta.......................... 323 Art. 81. Wymogi dotyczące reprezentanta................. 327 Art. 82. Działanie na wniosek........................... 328 Art. 83. Obowiązek udzielenia odpowiedzi................ 330 Art. 83a. Przekazanie informacji........................ 333 Art. 83b. Termin podjęcia czynności..................... 335 Art. 83c. Odpowiedź ostateczna......................... 336 Art. 83d. Forma odpowiedzi............................ 338 Rozdział 6. Kontrola spełnienia obowiązku zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, OC rolników i budynków rolniczych oraz opłaty za niespełnienie tego obowiązku...................... 340 VII

Spis treści Art. 84. Organy kontroli............................... 340 Art. 85. Spełnienie obowiązku zawarcia ubezpieczenia...... 343 Art. 86. Okazanie dokumentu ubezpieczenia na żądanie...... 347 Art. 87. Zawiadomienie o braku dokumentu u kontrolowanego. 347 Art. 88. Opłata za brak ubezpieczenia.................... 351 Art. 89. Zakaz przekroczenia granicy bez ubezpieczenia...... 355 Art. 90. Wezwanie do uiszczenia opłaty................... 357 Art. 91. Egzekucja opłaty.............................. 360 Art. 92. Przedawnienie roszczeń......................... 361 Art. 93. Obowiązek ubezpieczenia mimo wniesienia opłaty... 365 Art. 94. Umorzenie opłaty; ulga w spłacie................. 365 Art. 95. Wyłączenie stosowania......................... 366 Rozdział 7. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.......... 368 Art. 96. Status i zadania Funduszu....................... 368 Art. 97. Członkostwo w Funduszu....................... 370 Art. 98. Zadania Funduszu............................. 374 Art. 99. Pomoc finansowa dla zakładu ubezpieczeń.......... 387 Art. 100. Kontrola zakładu ubezpieczeń................... 391 Art. 101. Źródło pochodzenia środków na pomoc........... 392 Art. 102. Ośrodek informacji........................... 393 Art. 103. Gromadzenie danych.......................... 399 Art. 104. Udostępnianie danych......................... 400 Art. 105. Dane z centralnej ewidencji pojazdów............ 406 Art. 106. Zaspokajanie roszczeń; wyłączenia............... 409 Art. 107. Zasady wypłat z Funduszu..................... 412 Art. 108. Zgłoszenie roszczenia do Funduszu.............. 413 Art. 109. Obowiązek zaspokojenia roszczenia.............. 414 Art. 109a. Przedawnienie roszczeń....................... 418 Art. 110. Okoliczności zwrotu świadczenia................ 419 Art. 111. Postępowanie w przypadku ogłoszenia upadłości zakładu............................................ 425 Art. 112. Składki na rzecz Funduszu..................... 428 Art. 113. Zaspokajanie roszczeń......................... 431 Art. 114. Przejęcie zobowiązań przez Fundusz............. 432 Art. 115. Organy Funduszu............................ 433 Art. 116. Statut...................................... 434 Art. 117. Dochody Funduszu........................... 435 Art. 118. Składki z zagranicznych zakładów............... 438 Art. 119. Roczne sprawozdanie z działalności.............. 438 Art. 119a. (uchylony).................................. 440 VIII

Spis treści Rozdział 8. Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych... 440 Art. 120. Status Biura................................. 440 Art. 121. Członkowie Biura............................ 441 Art. 122. Zakres działania Biura......................... 443 Art. 123. Odpowiedzialność Biura za szkody............... 446 Art. 124. Udostępnianie danych......................... 448 Art. 125. Udostępnianie danych......................... 449 Art. 126. Zawiadomienie Biura o wypadku................ 451 Art. 127. Źródła danych............................... 451 Art. 128. Organ odszkodowawczy....................... 453 Art. 129. Informacja o zgłoszeniu żądania................. 454 Art. 130. Ustalenie odpowiedzialności.................... 455 Art. 131. Ostateczność decyzji Biura..................... 457 Art. 132. Zwrot odszkodowania i innych kosztów........... 457 Art. 133. Zwrot na rzecz obcego organu odszkodowawczego.. 457 Art. 134. Przypadki uzasadniające zwrot.................. 460 Art. 135. Likwidacja szkód; suma gwarancyjna............. 461 Art. 136. Termin na wypłatę odszkodowania............... 462 Art. 137. (uchylony).................................. 464 Art. 138. Składki członkowskie......................... 464 Art. 139. Organy Biura................................ 465 Art. 140. Roczne sprawozdanie z działalności.............. 467 Rozdział 9. Zmiany w przepisach obowiązujących............ 469 Art. 141 158. (pominięte).............................. 469 Rozdział 10. Przepisy przejściowe i końcowe................. 469 Art. 159. Sprawy w toku............................... 469 Art. 160. Przekształcenia z mocy prawa................... 469 Art. 161. Przepisy wykonawcze......................... 470 Art. 162. Stosowanie od dnia wejścia do UE............... 470 Art. 163. Wejście w życie.............................. 470 Indeks rzeczowy......................................... 471 IX

Przedmowa Komentarz wkracza w problematykę odpowiedzialności odszkodowawczej normowanej przepisami ogólnymi prawa cywilnego. Całościowo traktuje problematykę zawierania umów ubezpieczenia obowiązkowego oraz dochodzenia wynikających z nich roszczeń, także przy uwzględnieniu zagadnień postępowania przed sądami, omawia zasady jurysdykcji. Wspiera się na orzecznictwie sądów polskich, Trybunału Sprawiedliwości UE, uwzględnia poglądy nauki prawa. Komentarz kładąc nacisk na kwestie praktyczne, odpowiada aktualnym wymogom i oczekiwaniom rynku ubezpieczeń. Jest pierwszym podręcznym komentarzem kompleksowo regulującym dziedzinę ubezpieczeń obowiązkowych. Uwzględniając ostatnie głębokie nowelizacje ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, komentarz nie poprzestaje na omówieniu aktualnych zagadnień, lecz omawia również zmiany i różnice stanów prawnych, przez porównanie dotychczasowych rozwiązań (mających zastosowanie do wcześniej zawartych umów ubezpieczenia oraz dotychczas niezakończonych postępowań dotyczących roszczeń odszkodowawczych) do obecnie obowiązujących regulacji. Autorzy XI

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa DorPodU.......... ustawa z 5.7.1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) Dyrektywa 2009/103/WE...... Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/103/WE z 16.9.2009 r. w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności (Dz.Urz. UE L 263 z 7.10.2009 r., str. 11) DziałUbezpU....... ustawa z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.) DziałUbezpU z 1990 r........... ustawa z 28.7.1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62 ze zm.) I Dyrektywa Komunikacyjna..... Dyrektywa Rady 72/166/EWG z 24.4.1972 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności (Dz.Urz. UE L 103 z 2.2.1972 r., str. 1 ze zm.) II Dyrektywa Komunikacyjna..... Druga Dyrektywa Rady 84/5/EWG z 30.12.1983 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów silnikowych (Dz.Urz. UE L 8 z 11.1.1984 r., str. 17 ze zm.) XIII

Wykaz skrótów III Dyrektywa Komunikacyjna..... Trzecia Dyrektywa Rady 90/232/EWG z 14.5.1990 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych (Dz.Urz. UE L 129 z 19.5.1990 r., str. 33 ze zm.) IV Dyrektywa Komunikacyjna..... Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/26/WE z 16.5.2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, zmieniająca dyrektywy Rady 73/239/EWG i 88/357/EWG (Dz.Urz. UE L 181 z 20.7.2000 r., str. 65 ze zm.) V Dyrektywa Komunikacyjna..... Dyrektywa 2005/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.5.2005 r. zmieniająca dyrektywy Rady 72/166/EWG, 84/5/EWG, 88/357/EWG i 90/232/ EWG oraz dyrektywę 2000/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych (Dz.Urz. UE L 149 z 11.6.2005 r., str. 14) GospNierU........ ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) KC............... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK............... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KomSEgzU......... ustawa z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191 ze zm.) Konstytucja RP..... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78 poz. 483 ze sprost. i ze zm.) Konwencja wiedeńska......... Konwencja wiedeńska o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową, sporządzona w Wiedniu dnia 21.5.1963 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 63, poz. 370 ze zm. i poz. 371) XIV

Wykaz skrótów Konwencja z Lugano Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, sporządzona w Lugano dnia 16.9.1988 r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 10, poz. 132 i 133) KP............... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPC.............. ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK.............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KW.............. ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) OchrProdNiebU.... ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) PobWojskU........ ustawa z 23.9.1999 r. o zasadach pobytu wojsk obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadach ich przemieszczania się przez to terytorium (Dz.U. Nr 93, poz. 1063 ze zm.) PostEgzAdmU...... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) PrAdw............ ustawa z 26.5.1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) PrAtom........... ustawa z 29.11.2000 r. Prawo atomowe (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276 ze zm.) PrBud............ ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.) PrNot............. ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) PrRDrog.......... ustawa z 20.6.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.) PrUpN.............. ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.) PrzeciwNarkU...... ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) Regulamin Wewnętrzny......... Jednolite Porozumienie między Biurami Narodowymi Regulamin Wewnętrzny przyjęty 30.5.2002 r. przez Zgromadzenie Ogólne Rady Biur (www.cobx.org) XV

Wykaz skrótów rozporządzenie Nr 44/2001........ rozporządzenie Rady (WE) Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE L 12 z 16.1.2001 r., str. 1 ze zm.) RPrU............. ustawa z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) Statut UFG........ załącznik do obwieszczenia Ministra Finansów z 18.10.2004 r. w sprawie ogłoszenia statutu Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (Dz.Urz. MF Nr 15, poz. 144 ze zm.) SwobDziałGospU... ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) ŚwiadczOpZdrU.... ustawa z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.) UbezpObowU...... ustawa z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) UbezpUprU........ ustawa z 7.7.2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz.U. Nr 150, poz. 1249 ze zm.) WychTrzeźwU..... ustawa z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) 2. Organy orzekające i instytucje CEPiK........... Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców ETS.............. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich) PBUK............ Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych SA............... Sąd Apelacyjny SN............... Sąd Najwyższy UFG............. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny 3. Czasopisma i publikatory BSN............. Biuletyn Sądu Najwyższego XVI

Wykaz skrótów Dz.U............. Dziennik Ustaw Dz.Urz. MF........ Dziennik Urzędowy Ministra Finansów Dz.Urz. UE........ Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Gl................ Glosa MoP............. Monitor Prawniczy M.P.............. Monitor Polski MU.............. Monitor Ubezpieczeniowy NP............... Nowe Prawo ONSA............. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSA............. Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSAŁ............ Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Łodzi OSAW............ Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu OSN............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNAPiUS........ Orzecznictwo Sądu Najwyższego (Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) OSNC............ Orzecznictwo Sądu Najwyższego (Izba Cywilna) OSNC-ZD......... Orzecznictwo Sądu Najwyższego (Izba Cywilna). Zbiór Dodatkowy OSNKW.......... Orzecznictwo Sądu Najwyższego (Izba Karna) OSP.............. Orzecznictwo Sądów Polskich OSNPG........... Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Wydawnictwo Prokuratury Generalnej OSPiKA.......... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OTK............. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego PA............... Prawo Asekuracyjne Pal............... Palestra PiP.............. Państwo i Prawo PPH.............. Przegląd Prawa Handlowego Prok. i Pr.......... Prokuratura i Prawo PS............... Przegląd Sądowy Rej............... Rejent RU............... Rozprawy Ubezpieczeniowe Wok.............. Wokanda WU.............. Wiadomości Ubezpieczeniowe Zb. Orz........... Zbiór Orzeczeń (orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i Sądu Pierwszej Instancji) ZNUJ............. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego XVII

Wykaz skrótów 4. Inne skróty AC.............. auto-casco lit................ litera m.in.............. między innymi nast.............. następny (-a, -e) niepubl........... niepublikowany (-a, -e) np............... na przykład Nr............... numer NW.............. następstwa nieszczęśliwych wypadków OC.............. odpowiedzialność cywilna orz............... orzeczenie p................ przeciwko pkt.............. punkt post.............. postanowienie poz.............. pozycja r................. rok str................ strona t.j................ tekst jednolity tzw............... tak zwany (-a, -e) uchw............. uchwała ust............... ustęp uzas.............. uzasadnienie VAT............. podatek od towaru i usług w zw............. w związku ww............... wyżej wymieniony (-a, -e) wyr.............. wyrok ze zm............ ze zmianami zd................ zdanie zob.............. zobacz................ paragraf XVIII

Wykaz literatury Adamowicz M., Brodecka-Chamera A., Fuchs D., Glicz M., Janyga B., Koroluk S., Kruczalak-Jankowska J., Malinowska K., Maśniak D., Nawracała J., Serwach M., Spigarska E., Wieczorek E., Wowerka A., Prawo ubezpieczeń gospodarczych, t. I, Komentarz, Warszawa 2010 Basak Z., Z zagadnień odpowiedzialności cywilnej notariusza, Rej. 1992, Nr 7 8 Bieniek G., Cywilnoprawna problematyka ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych na tle nowych uregulowań, PS 2004, Nr 5 Bieniek G., Odpowiedzialność cywilna za wypadki drogowe, Warszawa 2006 Bucoń P., Odpowiedzialność cywilna uczestników wypadku komunikacyjnego, Warszawa 2008 Capik M., Capik M., Co innego powiadomienie, co innego wezwanie, Rzeczpospolita 2004, Nr 1 Chmielowiec B., Podatek VAT w odszkodowaniach wypłacanych w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, MU 2008, Nr 36 Chmielowiec B., Pomniejszenie wartości części koniecznych do naprawy pojazdu (tzw. potrącenie amortyzacyjne lub merkantylny ubytek wartości) w przypadku likwidacji szkody w ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego, MU 2010, Nr 42 Czerski Z., Zasady odpowiedzialności cywilnej związanej z wypadkiem w ruchu lądowym, Pal. 1974, Nr 2 Czerwińska K., Ilnicki M. P., J. Kowalski W., Nowe prawo ubezpieczeniowe. Komentarz, Warszawa 2003 Dybała G., Pojęcie osoby trzeciej w rozumieniu art. 822 1 KC glosa do wyroku SN z 15.4.2004 r., IV CK 232/03, MoP 2005, Nr 13 Filipiak P., Dopuszczalność odstąpienia przez konsumenta od umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej na odległość, PA 2009, Nr 1 Florczak M., Odpowiedzialność cywilna notariusza, Rej. 1995, Nr 4 Fuchs D., Rozgraniczenie zakresu stosowania norm kodeksu cywilnego oraz tzw. pakietu ustaw ubezpieczeniowych do ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, Rej. 2007, Nr 4 XIX