4 Cálculo Diferencial (Soluções)

Podobne dokumenty
Cálculo III-A Módulo 4 Tutor

MATHCAD Computação simbólica

Integracio n en Rn. Integral mu ltiple.

Viajar Acomodações. Acomodações - Procurando. Acomodações - Reservando. Gdzie znajdę? Pedindo por orientações para uma acomodação

Życie za granicą Zakwaterowanie

Viajar Acomodações. Acomodações - Procurando. Acomodações - Reservando. Pedindo por orientações para uma acomodação

PEDIDO DE VISTO/ WNIOSEK WIZOWY

Karta charakterystyki online. DWS Pallet SYSTEMY ŚLEDZENIA I POZYCJONOWANIA

Karta charakterystyki online. i110-e0454 i110 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM

Podróże Ogólne. Ogólne - Niezbędnik. Ogólne - Rozmowa. Możesz mi pomóc? [form.:] Może Pan(i) mi pomóc? Proszenie o pomoc

KONKURS NA PRZEKŁAD POEZJI FERNANDO PESSOI

Karta charakterystyki online. i15-mm0123 Lock i15 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM

Karta charakterystyki online UE23-2MF2D3 UE23-2MF PRZEKAŹNIKI BEZPIECZEŃSTWA

Bardzo formalny, odbiorca posiada specjalny tytuł, który jest używany zamiast nazwiska. Caro(a) Senhor(a), Prezado(a) Senhor(a),

Informal, usada para felicitar um casal recém-casado que você conhece bem

bab.la Zwroty: Korespondencja osobista Życzenia portugalski-polski

Instrucciones de instalación ET 200

Karta charakterystyki online DKV60-A2K01000 DKV60 ENKODER Z KOŁEM POMIAROWYM

Korespondencja osobista Życzenia

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon

Karta charakterystyki online. i200-m0323 Lock i200 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM

Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país

Can I withdraw money in [country] without paying fees? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país

ń

Granica i ciągłość funkcji. 1 Granica funkcji rzeczywistej jednej zmiennej rzeczywsitej

Instruções de Operação Instrukcja obsługi Návod k použití

MÁQUINA DUPLICADORA URZĄDZENIE ELEKTRONICZNE MULTICODE.

Ż Ę ć Ć ć ć Ą

x x 0.5. x Przykłady do zadania 4.1 :



ż ż Ż Ł Ż Ś ć ż ć ż Ś

10. arccos 3 + 4x, 11. tg sin cos x, 12. arcctg x ctg 2x, arcsin(2x 1) arcsin 2x 1, 21. sin2 x 2 1,

Rachunek ró»niczkowy funkcji jednej zmiennej

Pochodna funkcji jednej zmiennej

Parerga. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 1: 2010 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Korespondencja osobista Życzenia

MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T.

Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 3: 2009 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Granica i ciągłość funkcji. 1 Granica funkcji rzeczywistej jednej zmiennej rzeczywistej

Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 2: 2010 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

ZESZYTY NAUKOWE. Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie

Notatki z Analizy Matematycznej 3. Jacek M. Jędrzejewski

Skrócenie kadencji sejmu w świetle art. 225 Konstytucji RP

Rachunek różniczkowy funkcji jednej zmiennej. 1 Obliczanie pochodnej i jej interpretacja geometryczna

Korespondencja osobista Życzenia

Neprekidnost i limes. Definicija. Neka je I R otvoreni interval i c I. Funkcija. f : I {c} R

Wykład 5. Zagadnienia omawiane na wykładzie w dniu r

Ą Ą ć Ę ć

ć

ć Ę Ę ć Ę ć Ę Ę Ę

Ą Ą

Ą Ą

ć Ę ć ć ć ć ą

Podróże Zakwaterowanie

Matematyka I. BJiOR Semestr zimowy 2018/2019 Wykład 2

Vista geral do aparelho

Ą Ę







Ą Ż Ż Ę Ę

Ę Ą Ł Ę Ł ć

ż

Ę Ć Ź Ć Ę Ń Ć ć

Ł Ę Ę ż ń ć ż ń ż ć Ą ć ń ż Ę ń ć ż ń ż ć ć ż ńć ż ć ć ć ń Ę Ł ż ż ń ż ż ć ż

Ę

Ą Ą Ł

Ż Ć Ź Ź Ż Ą Ą ć Ź Ź Ć Ę

Ę ć ć Ę Ą Ę

Ę ń Ź Ę ń Ę

Viajar Saúde. Saúde - Emergência. Saúde - No médico. Pedindo para ser levado para um hospital. Pedindo por socorro médico imediato

Ę Ą Ż ć Ę Ż Ł ź


ź ś Ś Ę Ż ść ś ś Ż Ż ś Ż Ż

ś ś ś Ź Ę Ć ś ś ś ć ś ś ś ś ś ś ś ś ś ś Ą

ć ć ć Ś ć Ż

Funkcje trygonometryczne. XX LO (wrzesień 2016) Matematyka elementarna Temat #5 1 / 14

ć ż ż Ś ż

Zauważone błędy bardzo proszę zgłaszać mailem lub na ćwiczeniach. Z góry dziękuję :-)

RACHUNEK RÓŻNICZKOWY FUNKCJI JEDNEJ ZMIENNEJ

Zadania z analizy matematycznej - sem. I Szeregi liczbowe

Spis treści Zasady bezpieczeństwa... 6 Użytkowanie... 8 Korzystanie z wagi... 9 Włączenie timera Oczyszczanie i usuwanie błędów...

Podróże Ogólne. Ogólne - Niezbędnik. Ogólne - Rozmowa. Você pode me ajudar, por favor? Proszenie o pomoc

ZESZYTY NAUKOWE. Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie

Podróże Ogólne. Ogólne - Niezbędnik. Ogólne - Rozmowa. Proszenie o pomoc. Pytanie, czy nasz rozmówca posługuje się językiem angielskim

ó ę ą ż ż ś ść Ó Ś ż Ó Ś ę ą żć ó ż Ó ż Ó ó ó ż Ó ż ó ą ą Ą ś ą ż ó ó ż ę Ć ż ż ż Ó ó ó ó ę ż ę Ó ż ę ż Ó Ę Ó ó Óś Ś ść ę ć Ś ę ąć śó ą ę ęż ó ó ż Ś ż

ż ó ó ó ó ó ó Ć ó Ę

Korespondencja osobista List

Ć ź ż ć ć ć ż ż

ą ą Ź Ą Ó Ó Ó ż ą Ź Ó Ę ą

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon

Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país

Carregador de pilhas Uniwersalna ładowarka do akumulatorków Manual de instrução Instrukcja obsługi

Podróże Zakwaterowanie

Application Reference Letter

Transkrypt:

4 Cálculo Diferencial (Soluções). a) ( tg ) = = cos tg, b) ( ) +cos cos (+cos ) sen = +, ( sen ) c) (e arctg ) = earctg +, d) ( e ) log = e log log, para > 0, e) ( sen cos tg ) = (sen ) = sen cos = sen, para π + kπ, f) ( ( + log ) ) = 3 + log, g) (cos arcsen ) = sen(arcsen ) =, h) ( (log ) ) = ( e ) log((log ( ) ( ) ) = e log(log ) = (log ) log(log ) + log ), i) ( sen ) = ( e sen log ) ( ) = sen cos log + sen.. a) (arctg 4 (arctg ) 4 ) = 43 4 arctg3. + 8 + b) ((sen ) ) = (e log sen ) = (log sen + cos sen = (log sen + cos )(sen sen ). c) (log log ) = d) ( sen sen sen log. ) = cos(sen ) cos sen sen(sen ) cos sen. )e log sen e) ( (arctg ) arcsen ) = (arctg ) arcsen ( log arctg + arcsen arctg (+ )). 3. a) f () = é diferenciável em R \ {0} por ser o produto de duas funções diferenciáveis em R \ {0}. Em = 0, temos f 0 d (0) 0 + f e (0) 0 0 0 0 8 0 + = 0 = 0. 0 +

Como f d (0) = f e (0), a função é também diferenciável para = 0, ou seja é diferenciável em R, com derivada f () =, se > 0, f (0) = 0, f () =, se < 0. b) f () = e é diferenciável em R \ {0} por ser dada pela composição da função eponencial que é diferenciável em R e, que é diferenciável em R \ {0}. Em = 0, tem-se f e (0) = e f (0) = (justifique!), logo f não é diferenciável em 0. d c) f () = log é diferenciável no seu domínio, R\{0}, por ser dada pela composição de log, que é diferenciável no seu domínio R + e que é diferenciável em R\{0}. d) f () = e é diferenciável em R\{0} (como em b)). Em = 0, f (0) = 0, f d e (0) = (justifique!), logo f não é diferenciável em 0. 4. a) log( sh ): domínio R\{0}, domínio de diferenciabilidade R\{0}, (log( sh )) = sh + ch. sh b) arcsen(arctg ): domínio [ tg, tg ], domínio de diferenciabilidade ] tg, tg [, (arcsen(arctg )) = (+ ) arctg. e c) e : domínio R \ { }, domínio de diferenciabilidade R \ { }, ( + + ) = e. (+) 5. f d (0) 0 + f () f (0) 0 0 + f () f (0) 0 = 0; +e / f e (0) 0 0 =. +e / (Nota: Logo f é contínua mas não diferenciável em 0.) 6. Para calcularmos as derivadas laterais, é necessário determinar primeiro f (0). Como f é contínua em 0, f (0) 0 f (). Temos e = +, e 0 + 0 = 0, logo e portanto f (0) = 0. (Também podíamos calcular: f () + e 0 0 + e = 0 = 0, Agora, f () + e 0 + 0 + + e f () f (0) f d (0) 0 + 0 0 + e + e 0 + + e + e + = 0 = 0.) e + 0 + e + =, 83

f e (0) 0 f () f (0) 0 + e 0 + e (Nota: De novo, f é contínua mas não diferenciável em 0.) =. 7. f : R R definida por: sen ( f () = ), se 0, 0, se = 0. a) Para 0, f é dada pelo produto de duas funções diferenciáveis: que é uma função polinomial, e sen que é a composta de uma função trigonométrica, diferenciável em R, com, diferenciável em R \ {0}. Logo f é diferenciável em R \ {0}. Temos para 0: ( ( f () = sen + ) cos ) Não eiste 0 f () porque não eiste ( ) cos 0 (e uma vez que 0 sen ( ) = 0 (justifique!)). b) 0 sen( ) 0 sen ( ) = 0. Logo f é diferenciável em = 0 e f (0) = 0. = sen ( ) ( cos. ) 8. Usando o teorema da derivação da função composta, uma vez que f é diferenciável em R e sen também: g () = f (sen ) cos + cos( f ()) f (). Logo, dado que f (0) = f (π) = 0, temos g (0) = f (sen 0) cos 0 + cos( f (0)) f (0) = f (0) + f (0) = f (0) e g (π) = f (sen π) cos π + cos( f (π)) f (π) = f (0) + f (π). Então, g (0) + g (π) = f (0) f (0) + f (π) = f (0) + f (π). 9. Usando o teorema da derivação da função composta, uma vez que f é diferenciável em R e arctg também, (arctg f () + f (arctg )) = + f () f () + f (arctg ) +. 84

0. Do teorema de derivação da função composta, para ]0, + [, ϕ () = e g(log ) ( g(log ) ) = e g(log ) g (log ). Logo, Derivando ϕ, temos ϕ () = e g(0) g (0). ϕ () = e g(log ) ( (g (log ) ) g (log ) + g (log ) ). Logo, ϕ (e) = e g() ( ( g () ) g () + g () ).. (g f ) () = g ( f ()) f () = g ( 4 e )(4 3 e 4 e ) = g ( 4 e ) 3 e (4 ).. a) arcsen é diferenciável em ], [ e g é diferenciável em R, logo em ], [, f é dada pela composição de funções diferenciáveis e é assim diferenciável. Temos f () = g (arcsen ) f (0) = g (0) =. b) Como g é estritamente monótona e arcsen é injectiva, temos que f também será injectiva. Pelo Teorema de derivação da função inversa, ( f ) () = f ( f () ), se f ( f () ) 0. Como f (0) = g(0) =, temos f () = 0, e f (0) = 0, logo ( ) f () = =. 3. a) Uma vez que arcos é diferenciável em ], [ e f é diferenciável em R com contradomínio ], [, a função composta será também diferenciável em R. Por outro lado, f é bijectiva, em particular injectiva, e arcos é também injectiva. Conclui-se que a composta será uma função injectiva. Temos g () = f () f (). 85

Logo g () = f () f () =. Do Teorema de derivação da função inversa, temos agora que ( ) π (g ) = ( ( )). g g π Como g() = arcos( f ()) = arcos(0) = π, temos g ( π =. g () ) =, ou seja (g ) ( π ) = b) O domínio de g é o contradomínio de g. Como f é sobrejectiva, f (R) =], [ e D g = g(r) = arcos(], [) =]0, π[. Uma vez que g é injectiva e contínua, será monótona, e portanto g (0 + ) < g () < g (π ) e g não terá máimo nem mínimo. Aliás, o contradomínio de g é o domínio de g, ou seja, R, e assim g não é itada. 4. a) i) ch sh = (e +e ) 4 (e e ) 4 = (e ++e ) (e +e ) iv) sh ch = (e e )(e +e ) 4 = e e = sh ; v) De i) e iv), temos ch = + sh sh = b) Resulta directamente da definição. 4 = ; ch. Logo, sh ( ) = ch. c) + sh = +, sh =, + ch ch = +. d) sh e ch são contínuas e diferenciáveis no seu domínio R, uma vez que a função eponencial o é. Tem-se ( e (sh ) e ) = = e ( e ) = ch, ( e (ch ) + e ) = = e + ( e ) = sh. e) (sh ) = ch > 0 para qualquer R, logo sh é estritamente crescente em R, e não tem etremos. (ch ) = sh > 0 para > 0 e (ch ) = sh < 0 para < 0. Logo ch é decrescente em ], 0] e crescente em [0, + [, tendo um ponto de mínimo absoluto em 0, ch 0 =. f) Temos sh : R R estritamente crescente, logo a sua inversa argsh : R R é dada por, para, y R, argsh = y = ey e y e y e y = 0 e y e y = 0 e y = ± 4 + 4. 86

Como e y > 0, temos e y = + 4 + 4 = + + y = log( + + ). Para argch, é semelhante, sendo que temos de restringir ch y a y 0. 5. a) Verdadeira, uma vez que f sendo diferenciável em ]0, [ será também contínua em qualquer intervalo [ n+, n], para n. Logo, pelo Teorema de Weierstrass tem máimo e mínimo no intervalo fechado [ n+, n]. b) Falsa: por eemplo, a função f () = sen π verifica f ( n+) = 0 e f não é itada (justifique!). c) Verdadeira: para n, f é contínua em [, ] e diferenciável em ], n+ n n+ n[, com f ( ) ( ) n = f n+. Logo, do Teorema de Rolle, f tem um zero em ], n+ n[, para cada n N. 6. Note-se primeiro que o gráfico de f cruza a recta y = em três pontos sse a equação f () = tem três soluções. Seja g : R R dada por g() = f (). Então, g tem três zeros. Logo, do Teorema de Rolle, g tem pelo menos dois zeros e g tem pelo menos um zero. Mas Logo f tem pelo menos um zero. g () = f () g () = f (). 7. Seja f () = 3 e. Então f é contínua e diferenciável em R. Uma vez que f () = +, f (0) = conclui-se do Teorema do Valor Intermédio que f tem um zero em ], 0[. Por outro lado, f () = 3 e > 0, f () = + logo, de novo pelo Teorema do Valor Intermédio, f tem um zero em ]0, [ e também terá um zero em ], + [. Conclui-se que f tem pelo menos 3 zeros. Para vermos que não pode ter mais do que 3 zeros, calculamos as suas derivadas: f () = 6 e, f () = 6 e. Como e é injectiva, f tem um único zero. Logo, do Teorema de Rolle, f terá no máimo três zeros. 87

8. Se f (n) = ( ) n, então f (n + ) f (n) = ( ) n+ ( ) n = ( ) n+. Agora, como f é diferenciável em R +, é contínua em [n, n + ] e diferenciável em ]n, n + [, para cada n N. Do Teorema de Lagrange temos então que eiste c n ]n, n + [ tal que f (n + ) f (n) (n + ) n = f (c n ) f (c n ) = ( ) n+ e concluimos que f (c n ) é uma sucessão divergente (tem dois subites, e ). Como n < c n < n +, temos que c n +, logo f não tem ite no infinito (se tivesse, f (c n ) seria convergente). 9. A função g será diferenciável em R\{0} e portanto será crescente em R + se g () 0 para > 0. Temos g () = f () f () 0 f () f () f () f () (note-se que > 0). Agora, aplicando o Teorema de Lagrange à função f no intervalo [0, ], temos que, como f (0) = 0, f () = f (c) para algum c ]0, [. Como f é crescente, c < f (c) f (). 0. Se a < 0 e b > 0 são as soluções não-nulas de f () =, temos f (b) = b, f (a) = a e também f (0) = 0. Aplicando o Teorema de Lagrange nos intervalos [a, 0] e [0, b], temos que eistem c ]a, 0[, c ]0, b[ tais que f (a) a = f (c ), f (b) b = f (c ), ou seja, f (c ) = a < 0 e f (c ) = b > 0. Como f é contínua ( f é de classe C ), temos do Teorema do Valor Intermédio que eiste d ]c, c [ tal que f (d) = 0.. a) : (estritamente) + crescente em [, ], (estritamente) decrescente em ], ] e em [, + [, ponto de mínimo em, ponto de máimo em, que são absolutos uma vez que ± + = 0, f ( ) = / e f () = /; b) + : crescente em [, 0[, decrescente em ], ] e em ]0, + [, ponto de mínimo em, que é absoluto, uma vez que + + = 0 e + 4 = 4 < 0. Neste e noutros esboços de solução dos eercícios aplica-se, geralmente sem eplicações adicionais, o seguinte raciocínio muito útil: se f é uma função diferenciável num intervalo aberto, com derivada positiva (resp. negativa), e contínua no respectivo intervalo fechado então f é estritamente crescente (resp. decrescente) no intervalo fechado. Além disso o advérbio estritamente será omitido pois do conteto tal é geralmente óbvio. 88

c) 5 + 6 : crescente em [, 5 ] e em [3, + [, decrescente em ], ] e em [ 5, 3], pontos de mínimo em, 3, absolutos uma vez que 5 + 6 > 0, para, 3, e ponto de máimo em 5, local uma vez que ± 5 + 6 = +. (Nota: 5 + 6 não é diferenciável em e 3.) d) log : crescente em [e, + [, decrescente ]0, e ], ponto de mínimo em e, absoluto. e) e : crescente em ], 0], decrescente em [0, + [, ponto de máimo em 0, absoluto. f) e : crescente em [, + [, decrescente em ], 0[ e em ]0, ], ponto de mínimo em, relativo uma vez que 0 e =. g) e : crescente em ], ], decrescente em [, + [, ponto de máimo em que é absoluto. h) arctg log + : crescente em ], ], decrescente em [, + [, ponto de máimo em, que é absoluto.. f : R R definida por f () = e. a) f () e é uma indeterminação do tipo 0. Escrevendo e = e, ficamos com uma indeterminação do tipo, que podemos resolver usando a Regra de Cauchy: e ( ) e ( ) e = 0. Como a função é par, + f () f () = 0. b) A função e é diferenciável em R e é diferenciável em R \ {0}. Logo, para 0, f é dada pelo produto de duas funções diferenciáveis, sendo portanto diferenciável. Para = 0: e 0 + e 0 + e =, 0 + e e e =. 0 0 0 + Logo, f (0) f d e (0) e f não é diferenciável em 0. Conclui-se que o domínio de diferenciabilidade de f é R \ {0} e neste caso ( ) e = e ( ), se > 0, f () = ( ) e = e ( ) se < 0. 89

c) Usamos a alínea anterior. Para > 0: f () > 0 e ( ) > 0 < < > 0 0 < <, f () = 0 =, logo f é crescente em [0, ] e decrescente em [, + [. Para < 0: f () > 0 e ( ) > 0 ( < > ) < 0 < f ( ) = 0 logo f é crescente em ], ] e decrescente em [, 0]. Conclui-se que e são pontos de máimo, absolutos uma vez que f ( ) = f (). Como f é decrescente em [, 0] e crescente em [0, ], temos também que 0 é ponto de mínimo, absoluto uma vez que f (0) = 0 e f () > 0, para 0. d) Temos da alínea anterior que f tem um máimo absoluto em, com f () = e e um mínimo absoluto em 0 com f (0) = 0, logo f (R) [0, e ]. Como f é contínua em [0, ], temos também, do Teorema do Valor Intermédio, que [0, e ] f (R). Logo o contradomínio de f é f (R) = [0, e ]. 3. g : R R definida por: e + α + β se 0, g() = arctg (e + e ) se > 0, onde α e β são constantes reais. a) Se g tem derivada finita em 0, será contínua em 0, logo g(0) = g(0 + ) = g(0 ), ou seja, g(0) = + β 0 + arctg (e + e ) = arctg = π 4, logo β = π. Por outro lado, g é diferenciável em 0 logo 4 g e(0) = g (0) e temos d e + α + π g e(0) π 4 4 0 e + α = α +, 0 arctg (e + e ) π g 4 d (0) 0 + e e 0 + + (e + e ) = 0 (onde se usou a Regra de Cauchy na indeterminação 0 ) logo α =. 0 90

b) (Justifique!). g() e + π 4 = + g() arctg + + (e + e ) = π c) g é diferenciável em R (justifique) e e se 0, g () = e e se > 0. +(e +e ) d) Temos para 0: g () = e < 0 para qualquer < 0 e g (0) = 0. Logo g é decrescente em ], 0]. Para > 0: g e () = e > 0 e > e e > > 0. Logo g é +(e +e ) crescente em ]0, + [. Conclui-se que 0 é um ponto de mínimo, absoluto usando a continuidade de g em 0. e) Da alínea anterior temos que g(0) = π 4 é um mínimo absoluto, logo g() π 4 para qualquer e g(r) [ π 4, + [. Por outro lado, g() = + e g é contínua em ], 0]. Conclui-se do Teorema do Valor Intermédio que [ π 4, + [ g(r). Logo o contradomínio de g é g(r) = [ π 4, + [. 4. f () = e. a) f () e é uma indeterminação do tipo 0. Escrevendo e = temos uma indeterminação do tipo a que podemos aplicar a e Regra de Cauchy: = 0. e e Da mesma forma, f () + + e + + e + = 0. e b) A função é diferenciável em R \ {0, } por ser dada nesse conjunto pelo produto de duas funções diferenciáveis: diferenciável em R \ {0} e e diferenciável em R \ {} (por ser a composta de duas funções: eponencial diferenciável em R e diferenciável em R \ {}). Em = : e + e + + + e + ( ) = 0 9

(onde se usou a Regra de Cauchy para levantar a indeterminação 0 ) e da mesma 0 forma, e e e ( + ) =. Logo, f () = 0 f d e () = e f não é diferenciável em. No ponto 0, pode ver-se (justifique!) que f (0) = d e f e (0) = e, logo f não é diferenciável em 0, e o seu domínio de diferenciabilidade é R \ {0, }. (e + ) = e + ( ), se >, f () = (e ) = e ( + ), se 0 < <, ( e ) = e ( + ), se < 0. c) Temos (justifique!): f () = 0 =, estudando o sinal de f e usando a continuidade de f, f crescente em ], ] e em [0, ], f decrescente em [, 0] e em [, + [. Logo, é ponto de máimo, 0 é ponto de mínimo e é ponto de máimo. Como f (0) = 0 e f () > 0 para 0, 0 é mínimo absoluto. Por outro lado, f () = e f ( ) = e <, logo é ponto de máimo absoluto, e consequentemente, é ponto de máimo relativo. d) Da alínea anterior, temos que 0 = f (0) é mínimo absoluto de f e = f () é máimo absoluto de f. Logo f (R) [0, ]. Como f é contínua em [0, ], do Teorema do Valor Intermédio, [0, ] f (R). Logo o contradomínio de f é f (R) = [0, ]. 5. f () = + arctg. a) f () + arctg + π =. + f () + + arctg + + π = +. b) A função arctg é diferenciável em R e a função é diferenciável em R \ {0}. Logo, para 0, arctg é dada pela composição de funções diferenciáveis, e é portanto diferenciável em R \ {0}, e também o será f (). Quanto a = 0: + arctg f d (0) 0 + 0 + + arctg = + 0 + + = 3 (onde se usou a Regra de Cauchy para levantar a indeterminação do tipo 0 0 arctg resultante de 0 +.) Por outro lado, + arctg f e (0) 0 0 + arctg( ) 9 = + 0 + =.

Logo, como f (0) f d e (0), f não é diferenciável em 0. Conclui-se que o domínio de diferenciabilidade é R \ {0}. Temos f +, se > 0, + () =, se < 0. + c) Para > 0, f () = + > 0 para qualquer, logo f é crescente em ]0, + [. + Para < 0, f () = =. Temos + + f () = 0 = 0 < 0 =, e, como + > 0, f () > 0 para <, ou seja, f é crescente em ], ], e f () < 0 para < < 0, ou seja f é decrescente em ], 0[. Conclui-se assim que é ponto de máimo, relativo uma vez que + f () = +. Por outro lado, como f é contínua e decrescente em ], 0[, crescente em ]0, + [, temos que 0 é ponto de mínimo, de novo relativo uma vez que f () =. d) Temos f () = e f (0) = 0, e temos um máimo relativo em com f ( ) = + arctg = + π > 0. Como f é crescente e contínua em ], ] temos que, pelo Teorema do Valor Intermédio, f (], ]) = ] ], + π. Por outro lado, como f é decrescente e contínua em [, 0] temos que f ([, 0]) = [ 0, + π ]. Logo f (], 0]) = ], + π ]. 6. Do teorema de derivação da função composta, ( ϕ() ) = ( tg ( g() ) g() ) = ( + tg ( g() ) )g () g () = g ()( tg ( g() ) + ). Logo ϕ (0) = 0. Como g (0) = 0 e g é estritamente monótona, temos que g muda de sinal numa vizinhança de 0 (se g é crescente, g () < g (0) = 0, para < 0 e g () > 0 para > 0) e portanto, como tg ( g() ) + > 0 para qualquer, ϕ também muda de sinal numa vizinhança de 0. Conclui-se que ϕ(0) é etremo de ϕ (mínimo, se g for crescente). 7. a) Como f () > 0 para 0, temos que para > 0, f () > 0, ou seja f é crescente em ]0, ɛ[, e para < 0, f () < 0, ou seja f é decrescente em ] ɛ, 0[. Como f é contínua em 0, 0 é um ponto de mínimo local. Se f é diferenciável em 0 então f (0) = 0, uma vez que 0 é ponto de etremo. b) Por eemplo, a função f : ], [ R tal que + se 0, f () = se > 0. 93

é diferenciável em R \ {0}, com f () =, e satisfaz f () > 0 para 0. Mas 0 não é ponto de etremo, uma vez que para < 0, f () > f (0) e para > 0, f () < f (0). 8. a) 0 a b log(+e b) ) + vezes): é uma indeterminação do tipo 0. Pela Regra de Cauchy: 0 a b 0 0 log a a log b b = log a log b = log a b. (4.) é uma indeterminação do tipo. Pela Regra de Cauchy (duas log( + e ) + + e + + e e + + e =. c) (log log log ) é uma indeterminação do tipo 0. Escrevendo log log log log log temos uma indeterminação do tipo, e pela Regra de Cauchy, log log log log log log log = 0. d) 0 + e / é uma indeterminação do tipo 0 0. Escrevendo e / 0 + 0 + e, / temos uma indeterminação do tipo, e pela Regra de Cauchy, 0 + e/ = 0. e/ e/ 0 + 0 + (Nota: a Regra de Cauchy aplicada directamente a 0 + e / questão... ) e) 0 e / 0 e / = + =. (Note que a Regra de Cauchy não é aplicável!) f) + log log é uma indeterminação do tipo. Temos não simplifica a log log elog(log log ) + + elog log log = e + log log log. + Agora, de c), + log log log = 0 logo log log = e 0 =. + 94

g) + é uma indeterminação do tipo 0. Temos + Agora, + log + aplicando a Regra de Cauchy, ( e log ) e log = e + log. + + log é uma indeterminação do tipo e Logo, log + + = 0. = e 0 =. + 9. a) 0 0 5 = log (ver 4.). b) 0 + sen sen 0 + (Note que não eiste 0 + sen = 0 = 0. sen ( sen ) (sen ) logo a Regra de Cauchy não é aplicável.) 30. a) + é uma indeterminação do tipo. Aplicando a Regra de Cauchy (duas vezes): + log + b) = 0 0 = 0. + (log ) 3. a) 0 + (sen ) sen é uma indeterminação do tipo 0 0. Temos (sen 0 )sen = e 0+ sen log sen. + = +. Temos que 0 + sen log sen 0 + tipo. Aplicando a Regra de Cauchy log sen sen é uma indeterminação do log sen 0 + sen 0 + cos sen cos sen sen = 0. 0 + Logo (sen 0 )sen = e 0 =. + b) + ( log ) é uma indeterminação do tipo 0. Temos ( ) log = e + log log. + 95

Agora + log log + temos log log + logo + ( log ) =. 3. a) + sen = (justifique!). b) π 4 ( tg ) tg = e (justifique!). log log é uma indeterminação do tipo e + log = 0 33. 0 sen é uma indeterminação do tipo 0 0. Temos que sen e sen log = e 0 sen log. 0 0 Vamos calcular 0 sen log, que é uma indeterminação do tipo 0. Escrevendo sen log = log ficamos com uma indeterminação do tipo e podemos sen usar a Regra de Cauchy: log 0 sen 0 cos sen sen 0 cos sen sen 0 cos = 0 = 0. Logo, 0 sen = e 0 =. Pela definição de ite, como n 0, temos agora ( ) sen n =. n 34. a) f () = e : f () = e, f () = 4e, f () = 8e. Logo a fórmula de Taylor de ordem relativa ao ponto 0 será f (0) + f (0) + f (0) + f (ξ) 3 = + + + 4 3! 3 eξ 3, em que ξ está entre 0 e. A fórmula de Taylor, de ordem, relativa ao ponto será f () + f ()( ) + f () ( ) + f (ξ) ( ) 3 3! = e + e ( ) + e ( ) + 4 3 eξ ( ) 3, 96

em que ξ está entre e. f () = log( + ): f () = +, f () = (+), f () = (+) 3. Logo a fórmula de Taylor de ordem relativa ao ponto 0 será f (0) + f (0) + f (0) + f (ξ) 3 = 3! + 3 ( + ξ) 3 3, em que ξ está entre 0 e. A fórmula de Taylor de ordem relativa ao ponto será em que ξ está entre e. f () + f ()( ) + f () ( ) + f (ξ) ( ) 3 3! = log + ( ) 8 ( ) + ( )3 3 ( + ξ) 3 f () = cos(π): f () = π sen(π), f () = π cos(π), f () = π 3 sen(π). Logo a fórmula de Taylor de ordem relativa ao ponto 0 será f (0) + f (0) + f (0) + f (ξ) 3 = π 3! + π3 6 sen(πξ)3, em que ξ ]0, [ ou ξ ], 0[. A fórmula de Taylor de ordem relativa ao ponto será f () + f ()( ) + f () ( ) + f (ξ) ( ) 3 3! em que ξ está entre e. = + π ( ) + π3 sen(πξ)( )3 6 b) f () = e : para ]0, [, temos também ξ ]0, [ e 4 3 eξ 3 4e 3. f () = log( + ): para ]0, [, temos também ξ ]0, [ e 3 ( + ξ) 3 3 3. f () = cos(π): para ]0, [, temos também ξ ]0, [ e π 3 6 sen(πξ)3 π3 6. 97

36. A fórmula de MacLaurin da função eponencial, de ordem é dado por e = + + + r (), R, em que r () = eξ 3! 3, com ξ entre 0 e. Então, para [0, ] temos ( ) e + = r () = e ξ 3! 3 3! = 6. 37. Sendo a eponencial uma função indefinidamente diferenciável, em R, temos que g é uma função de classe C num vizinhança de 0 com g() = f (e ), g () = f (e ) e, g () = f (e ) e + f (e ) e. Em particular temos g(0) = f (), g (0) = f (), g (0) = f () + f (). Atendendo ao polinómio de Taylor de f, de ordem, relativo ao ponto obtemos f () =, f () =, f () = 4 e consequentemente g(0) + g (0) + g (0) é o polinómio de Maclaurin de g, de ordem. = + 3 38. Nas condições dadas, f C n (R). A fórmula de MacLaurin de f, de ordem n é dada por f () = f (0) + f (0) + f (0) + + f (n ) (0)! (n )! n + r n (), R. Sendo f (n) () = 0, para qualquer R, a fórmula do resto de Lagrange permite concluir que r n () = f (n) (ξ) n = 0, para qualquer R, n! em particular que f é um polinómio de grau menor que n. 39. Dado que f C (I) a fórmula de Taylor de f, de ordem, relativa a um ponto a I é f () = f (a) + f (a)( a) + f (ξ) ( a), I, 98

em que ξ está entre a e. Tomando h > 0 temos, para = a + h, f (a + h) f (a) h = f (a) + f (ξ ) e para = a h f (a h) f (a) = f (a) + f (ξ ) h h em que ξ, ξ ]a h, a + h[\{a}. Resulta da igualdade f (a + h) f (a) + f (a h) = f (ξ ) + f (ξ ), h do facto de ξ, ξ a, quando h 0, e da continuidade de f no ponto a, o ite f (a + h) f (a) + f (a h) = f (a). h 0 h 4. Dado que f C (R) temos h f () = (arctg ) = +, f () = ( 4 + ) = ( 34 ) 4 ( + 4 ) f () = 8 3 3 4 5 ( + 4 ) 3. Sendo 0 o único ponto crítico de f, ou seja solução de f () = 0, a segunda derivada f (0) = > 0 mostra que f tem um mínimo no ponto 0. Atendendo a que f (0) = 0 e f é não negativa 0 é um mínimo absoluto. Os pontos de infleão de f são as soluções da equação f () = 0, neste caso ± 4 3. Tal facto decorre de f (± 4 ) 0. 3 4. Dado que f C (R) temos f () = ( 4 e ) = 3 (4 ) e, f () = ( 8 + ) e, f () = (4 36 + 3 ) e, f (4) () = (4 96 + 7 6 3 + 4 ) e. Os pontos críticos de f, i.e. as solução de f () = 0, são 0 e 4. A função é estritamente crescente no intervalo ]0, 4[ e estritamente decrescente nos intervalos ], 0[ e ]4, + [ porque, em tais intervalos, a função f é, respectivamente, positiva e negativa. 99

A segunda derivada f (4) = 64 e 4 < 0 mostra que f tem um máimo local no ponto 4, enquanto que as derivadas de ordem 3 e 4, f (3) (0) = 0, f (4) (0) = 4 > 0 revelam que f tem um mínimo local no ponto 0. Os pontos de infleão de f são soluções da equação f () = 0, neste caso em e 6. Tal facto decorre de f (3) () = 6e 0 e f (3) (6) = 48e 6 0. Os ites de f em ± eistem, em R, e são dados por f () 4 e 4 = + e f () + + e = 0. O gráfico de f pode agora ser esboçado: 0 6 4 00