Roman Kabaczij WYGNANI NA STEPY Przesiedlenia ludności ukraińskiej z Polski na południe Ukrainy w latach 1944-1946
SPIS TREŚCI Wstęp 11 Rozdział I. Koncepcja wysiedlenia Ukraińców z Polski w kontekście innych masowych deportacji 1. Geneza wysiedleń Ukraińców z Polski 39 1.1. Polityczne cele przywódców USRR związane z przesiedleniem Ukraińców z Polski 39 1.1.1. Roszczenia terytorialne władz komunistycznych Ukrainy wobec Polski 39 1.1.2. Korekta polityki władz USRR wobec kwestii ukraińskiej w Polsce...41 1.1.3. Ukraińskie podziemie nacjonalistyczne w Polsce a kwestia ukraińska w polityce narodowościowej ZSRR 45 1.2. Różnice w podejściu do problemu wysiedleń Ukraińców z Polski w polityce narodowościowej obozu londyńskiego i polskich komunistów 48 1.2.1. Wysiedlenie Ukraińców według koncepcji przedwojennych 48 1.2.2. Problem przemieszczenia ludności na terenach etnicznie mieszanych w koncepcjach polskiego i ukraińskiego ruchu niepodległościowego 52 1.2.3. Idea wymiany ludności w negocjacjach polsko-radzieckich 54 1.2.4. Stosunek PKWN do przesiedleń Ukraińców i Polaków 58 1.3. Bezzasadność repatriacji" Ukraińców z Polski do USRR 65 2. Deportacja Ukraińców w kontekście ogólnoeuropejskich przemian migracyjnych 73 2.1. Polscy Ukraińcy a ruchy migracyjne w Europie Środkowo-Wschodniej po drugiej wojnie światowej 73 2.2. Pogranicze polsko-ukraińskie jako modelowe" terytorium do przeprowadzenia akcji deportacyjnych 76 2.3. Przesiedlenie Rusinów-Ukraińców ze Słowacji i Białorusinów z Białostocczyzny 82
WYGNANI NA STEPY Rozdział If. Przebieg akcji przesiedleńczej 1. Okres dobrowolnych wyjazdów Ukraińców z Polski. Mity a rzeczywistość 93 1.1. Przyczyny wyjazdu Ukraińców z Chełmszczyzny i Łemkowszczyzny 93 1.2. Stosunek przedstawicieli komisji przesiedleńczych do Ukraińców w Polsce 99 1.3. Przyczyny pozostania części Ukraińców w Polsce 102 2. Drugi etap przesiedleń (styczeń-sierpień 1945) 106 2.1. Metody nakłaniania Ukraińców do dobrowolnego" wyjazdu 106 2.2. Wyjazd jako ocalenie życia 110 2.3. Wyniki drugiego etapu przesiedleń 115 3. Przymusowe wysiedlenie 117 3.1. Udział Wojska Polskiego w akcji przesiedleńczej 117 3.2.Trzeci etap przesiedleń (jesień-zima 1945) 121 3.3. Deportacja Ukraińców w pierwszej połowie 1946 r 125 3.4. Stosunek ludności ukraińskiej do akcji przesiedleńczej 130 3.5. Deportacje z drugiej połowy 1946 r. Wnioski końcowe 134 4. Stosunek ludności polskiej i władz lokalnych do akcji przesiedleńczej 137 4.1. Reakcja przedstawicieli lokalnej administracji państwowej 137 4.2. Reakcja miejscowej ludności polskiej 149 4.3. Stosunek Polaków z kresów wschodnich do wysiedleń Ukraińców 153 Rozdział III. Stosunek OUN i UPA do akcji przesiedleńczej 1. Podziemie ukraińskie wobec akcji wysiedleńczej 157 1.1. Założenia początkowe 157 1.2. Przesiedlenie do USRR jako główny problem OUN i UPA w Polsce 161 1.3. Ludność ukraińska w taktyce UPA zmierzającej do zahamowania wysiedleń Ukraińców z Polski 163 1.4. Stosunek UPA do ziemi i mienia pozostawionego przez Ukraińców 171 2. Próby Ukraińskiej Powstańczej Armii powstrzymania akcji przesiedleńczej 175 2.1. Działalność propagandowa OUN i UPA 175 2.2. Akcje zbrojne i dywersyjne UPA 184 2.3. Współpraca UPA i AK-WiN w kontekście wysiedleń Ukraińców z Polski 191 2.4. Straty ludności ukraińskiej wskutek działań UPA 198 3'S ROMAN KABACZIJ
SPIS TREŚCI - 3. Działalność OUN i UPA na terenie Polski jako przyczyna deportacji 200 3.1. OUN i UPA w Polsce jako wróg Związku Radzieckiego 200 3.2. UPA jako wróg powojennej Polski 204 3.3. UPA jako rzekoma przyczyna wysiedlenia ludności ukraińskiej z Polski 207 Rozdział IV. Proces rozsiedlania Ukraińców z Polski w USRR 1. Organizacja wysiedlenia Ukraińców z Polski przez władze USRR 211 2. Stosunek administracji lokalnej do przesiedleńców 217 3. Specyfika rozsiedlenia w Ukrainie Południowej i Zachodniej 227 3.1. Aspekt geograficzny 227 3.2. Aspekt gospodarczy 232 Rozdział V. Adaptacja w realiach południowo-ukraińskich 1. Warunki ekonomiczne 241 1.1. Narzucenie przesiedleńcom z Polski systemu kołchozowego 241 1.2. Wpływ zróżnicowania kulturowo-historycznego na proces adaptacji Ukraińców z Polski 249 1.2.1. Ukraińcy z Polski w Ukrainie Południowo-Wschodniej 249 1.2.2. Problemy adaptacji na zachodzie Ukrainy 255 1.2.3. Nostalgia za ojczyzną 257 1.3. Ukraińcy z Polski na drodze do przystosowania 262 2. Ucieczka na zachód Ukrainy 265 2.1. Sposoby przeprowadzania się na zachód. Przesiedlenie wtórne" 265 2.2. Uciekinierzy z Ukrainy Południowej 272 2.2.1. Położenie przesiedleńców-uciekinierów na Wołyniu 272 2.2.2. Położenie przesiedleńców-uciekinierów w Galicji Wschodniej 274 3. Kolejne fale przesiedleń polskich Ukraińców na Południową Ukrainę... 277 3.1. Przesiedlenie Bojków w ramach wymiany terytoriów pomiędzy Polską a ZSRR 277 3.2. Akcja werbunkowa przesiedleńców-kołchoźników w Ukrainie Zachodniej do pracy w kołchozach południa w latach 1951-1954 282
WYGNANI NA STEPY Rozdział VI. Rola świadomości narodowej w procesie przesiedlenia 1. Problem identyfikacji narodowej 287 1.1. Zmiany świadomości Łemków w rezultacie wysiedleń 287 1.1.1. Świadomość przynależności narodowej Łemków przed deportacjami v 287 1.1.2. Stosunek Łemków do wysiedleń 294 1.2.3. Dążenie Łemków do zachowania odrębności na Ukrainie 302 1.1.4. Łemkowie jako Ukraińcy.308 1.2. Problemy samoidentyfikacji Ukraińców z Południowego Podlasia 311 2. Ukraińcy z Polski i ruch narodowowyzwoleńczy w Ukrainie 316 2.1. Ukraińcy z Polski w strukturach OUN i UPA w USRR 316 2.2. Wkład Ukraińców z Polski i ich potomków w odzyskanie niepodległości przez Ukrainę 322 Rozdział VII. Przesiedlenie z Polski w pamięci zbiorowej Ukraińców 1. Przesiedlenia Ukraińców z Polski w latach 1944-1947 w utworach literackich i folklorze ukraińskim 325 / 2. Problem przesiedleń Ukraińców z Polski do USRR w latach 1944- -1946 oraz 1951 we współczesnej publicystyce ukraińskiej 338 Zakończenie 343 Bibliografia 349 Wykaz skrótów 365 Ilustracje 367 TQT ROMAN KABACZIJ I