Unia Europejska - charakterystyka (zarys treści na potrzeby ćwiczeń z zakresu KPP UE)
Ogólna charakterystyka UE Charakter prawny art. 1 akapit 2 TUE Osobowość prawna art. 47 TUE, art. 216, 221, 335 TFUE Struktura art. 1 akapit 3 TUE Cele art. 3 TUE Wartości art. 2 i 7 TUE Zasady demokratyczne UE - Tytuł II TUE + Protokół nr 1 i 2 Akcesja i wystąpienie art. 49 i 50 TUE BREXIT! Kompetencje art. 2-4, 6 TfUE + Protokół nr 2
Charakter prawny UE UE jest organizacją międzynarodową o cechach PONADNARODOWYCH, tzn. że posiada:
Od trzech Wspólnot do UE 1951 1957 1986 1992 1997 Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) Traktaty rzymskie: Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) Jednolity Akt Europejski (JAE): jednolity rynek Traktat o Unii Europejskiej (TUE) Maastricht Traktat z Amsterdamu (TA) 2001 Traktat z Nicei (TN) 2007 Traktat z Lizbony (TL)
Integracja = wspólne decyzje Kontekst historyczno-polityczny (przesłanki integracji) Koncepcje integracji i ich aktualność (federacyjna, konfederacyjna, funkcjonalistyczna) Etapy/fazy integracji tzw. spill-over effect
Akcesja do UE art. 49 TUE O członkostwo w Unii ubiegać może się każde państwo europejskie, które szanuje wspólne wartości państw członkowskich i zobowiązuje się je wspierać. Tzw. kryteria kopenhaskie to: stabilność instytucji gwarantujących demokrację, praworządność, prawa człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości; sprawnie funkcjonująca gospodarka rynkowa oraz możliwość sprostania konkurencji i radzenia sobie z siłami rynkowymi wewnątrz UE; zdolność do przyjęcia zobowiązań członka Unii, w tym dostosowania się do celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej, oraz przyjęcia wspólnych przepisów, norm i polityki, które tworzą prawodawstwo UE (wspólnotowy dorobek prawny).
Wystąpienie z UE art. 50 TUE 1. Każde Państwo Członkowskie może, zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi, podjąć decyzję o wystąpieniu z Unii. 2. Państwo Członkowskie, które podjęło decyzję o wystąpieniu, notyfikuje swój zamiar Radzie Europejskiej. W świetle wytycznych Rady Europejskiej Unia prowadzi negocjacje i zawiera z tym Państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia, uwzględniając ramy jego przyszłych stosunków z Unią. [ ] 3. Traktaty przestają mieć zastosowanie do tego Państwa od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub, w przypadku jej braku, dwa lata po notyfikacji,o której mowa w ustępie 2, chyba że Rada Europejska w porozumieniu z danym Państwem Członkowskim podejmie jednomyślnie decyzję o przedłużeniu tego okresu. 4. Do celów ustępów 2 i 3 członek Rady Europejskiej i Rady reprezentujący występujące Państwo Członkowskie nie bierze udziału w obradach ani w podejmowaniu decyzji Rady Europejskiej i Rady dotyczących tego Państwa. [ ] 5. Jeżeli Państwo, które wystąpiło z Unii, zwraca się o ponowne przyjęcie, jego wniosek podlega procedurze, o której mowa w artykule 49.
Osobowość prawna UE Unia ma osobowość prawną (art. 47 TUE). Oznacza to, że:
Wartości i cele UE Art. 2 i 7 TUE Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. [ ] Co grodzi za ich naruszenie? Po dokonaniu stwierdzenia [naruszenia] Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. PROCEDURA OSTRZEGAWCZA! (case Polski) Art. 3 TUE 1. Celem Unii jest wspieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu jej narodów. 2. Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości. 3. Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp naukowo-techniczny. Zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka. Wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między Państwami Członkowskimi. Szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy. 4. Unia ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro. 5. W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i interesy oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami, do swobodnego i uczciwego handlu, do wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka, a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów Zjednoczonych. 6. Unia dąży do osiągnięcia swoich celów właściwymi środkami odpowiednio do kompetencji przyznanych jej w Traktatach.
Ochrona praw podstawowych art. 6 TUE Karta Praw Podstawowych 1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej [ ], która ma taką samą moc prawną jak Traktaty. Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach. Ale! Protokół nr 30 (tzw. protokół brytyjski ) Europejska Konwencja Praw Człowieka 2. Unia przystępuje do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Przystąpienie do Konwencji nie ma wpływu na kompetencje Unii określone w Traktatach. Protokół nr 8 Ale! (negatywna) opinia TSUE 2/13 z grudnia 2014r.
Zasady demokratyczne w UE Tytuł II TUE Udział obywateli RÓWNOŚĆ obywateli Podstawą funkcjonowania Unii jest demokracja przedstawicielska (PE, RE, RUE) Europejska Inicjatywa Obywatelska 1 milion obywateli może złożyć projekt aktu prawnego Rozporządzenie w sprawie EIO (2011) Rola parlamentów narodowych Parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania Unii [ ] Badanie zgodności projektów aktów prawnych UE z zasadą pomocniczości. Protokół nr 1 i 2 Procedura tzw. żółtej i pomarańczowej kartki
Kompetencje UE (art. 2-4,6 TfUE + Protokół nr 2) Ich zakres wyznacza zasada PRZYZNANIA Przykłady dziedzin!
System instytucjonalny UE = instytucje/organy + zasady Instytucje główne (vide: art. 13 TUE) Zasady: Rada Europejska Rada (Unii Europejskiej) Komisja Europejska Parlament Europejski Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Obrachunkowy Europejski Bank Centralny Należy znać: podstawę prawną działania, skład/zasady wyboru oraz funkcje/kompetencje równowagi instytucjonalnej autonomii instytucjonalnej lojalnej współpracy