inwestowanie w działania na rzecz klimatu inwestowanie w program LIFE PRZEGLĄD NOWEGO PODPROGRAMU LIFE DOTYCZĄCEGO DZIAŁAŃ NA RZECZ KLIMATU NA LATA 2014 2020
Czym jest nowy podprogram LIFE dotyczący działań na rzecz klimatu? W lutym 2013 r. europejscy szefowie państw i rządów podjęli decyzję o przeznaczeniu co najmniej 20% budżetu UE przewidzianego w kolejnych wieloletnich ramach fi nansowych (tj. na lata 2014 2020) na działania związane z klimatem. Wyznaczenie tego celu wzmocni podejmowane przez UE wysiłki na rzecz rozwiązywania problemów związanych ze zmianą klimatu. Działania na rzecz łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej zostaną uwzględnione we wszystkich najważniejszych obszarach wydatków przewidzianych w programach europejskich. Oprócz uwzględnienia wspomnianych działań we wszystkich instrumentach UE i wykorzystania doświadczeń zdobytych w ramach programu LIFE w grudniu 2013 r. opublikowano nowe rozporządzenie w sprawie programu LIFE na lata 2014-2020, na którego realizację przeznaczono zwiększony budżet w wysokości 3,46 mld euro. Od 1992 r. w ramach programu LIFE zapewniono skuteczne współfi nansowanie 4 170 projektów przy kwocie wkładu w działania na rzecz ochrony środowiska wynoszącej 3,4 mld euro. Poprzednie edycje programu LIFE również obejmowały fi nansowanie projektów związanych ze zmianą klimatu, choć odbywało się to w ograniczonym zakresie. W ramach nowego instrumentu LIFE wprowadzono specjalny podprogram działań na rzecz klimatu. W programie tym kwotę współfi nansowania w wysokości 864 milionów euro przeznaczono na opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych metod reagowania na wyzwania związane ze zmianą klimatu w całej Europie. Te specjalne fundusze powinny wesprzeć wdrażanie unijnych przepisów i osiąganie celów unijnej polityki w dziedzinie klimatu. Ponadto podprogram ten będzie pełnił rolę platformy wymiany najlepszych praktyk między państwami członkowskimi oraz stanie się katalizatorem skuteczniejszych inwestycji w inteligentne rozwiązania w dziedzinie klimatu, a także przyczyni się do poprawy zarządzania zmianą klimatu i poszerzenia wiedzy na temat problemów dotyczących zmiany klimatu i ich rozwiązywania. W porównaniu z wcześniejszym instrumentem LIFE+ podprogram ten będzie wiązał się z istotnym zwiększeniem rocznych środków fi nansowych przeznaczonych na realizację projektów obejmujących działania na rzecz klimatu w ramach programu LIFE. Główne cele podprogramu działań na rzecz klimatu LIFE obejmują: przyczynienie się do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną odporną na zmianę klimatu; usprawnienie procesu opracowywania, wdrażania i egzekwowania unijnych przepisów w zakresie zmiany klimatu i unijnej polityki w tym obszarze; dążenie do poprawy zarządzania ochroną środowiska i zmianą klimatu na wszystkich szczeblach.
Jakich obszarów priorytetowych dotyczy podprogram działań na rzecz klimatu? Celem podprogramu działań na rzecz klimatu jest wniesienie wartości dodanej w działania UE w odniesieniu do trzech obszarach priorytetowych. Obszar priorytetowy Łagodzenie zmiany klimatu Przystosowanie się do zmiany klimatu Zarządzanie zmianą klimatu i udzielanie informacji w tym zakresie Cel szczegółowy Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych Zwiększenie odporności na zmianę klimatu Szerzenie wiedzy o działaniach na rzecz łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej oraz poprawa komunikacji, współpracy i rozpowszechniania informacji w tej dziedzinie W ramach tych obszarów priorytetowych podprogram działań na rzecz klimatu posłuży do sfi nansowania w szczególności niżej opisanych działań. Łagodzenie zmiany klimatu Podprogram działań na rzecz klimatu przyczyni się do wdrożenia i opracowania unijnej polityki i przepisów w dziedzinie łagodzenia zmiany klimatu oraz uwzględnienia tej kwestii w różnych obszarach polityki, a także umożliwi przejście na gospodarkę niskoemisyjną i wykształcenie społeczeństwa niskoemisyjnego. W szczególności podprogram będzie promował wdrażanie mechanizmu rozliczania emisji gazów cieplarnianych oraz środków na rzecz łagodzenia zmiany klimatu w sektorze użytkowania gruntów poprzez wspieranie synergii między działaniami środowiskowymi i działaniami na rzecz klimatu związanymi z rolnictwem, leśnictwem i glebami, czyli w skrócie z sektorem ekologicznym. Podprogram będzie służył szczególnie do promowania działań związanych ze strategiami łagodzenia zmiany klimatu lub planami działania dotyczącymi przejścia na gospodarkę niskoemisyjną na szczeblu lokalnym, regionalnym lub krajowym w celu zachęcenia do opracowywania i wdrażania metod opartych na technologii i usługach w zrównoważony i innowacyjny sposób. Zasadniczą kwestią dla projektów realizowanych w ramach tego priorytetu jest sposób osiągania trwałej zmiany postaw zmierzającej do wykształcenia społeczeństwa niskoemisyjnego. Projekty będą oceniane pod kątem ich wkładu w zapewnienie wartości dodanej na szczeblu UE, poziomu synergii z istniejącymi rozwiązaniami i możliwości zapewnienia, aby ich wyniki były powielane i przenoszone podczas ich wdrażania i po jego zakończeniu. Poza możliwością uzyskania dotacji na działania w ramach projektów za pośrednictwem banków lokalnych i przy zapewnieniu ścisłej synergii z krajowymi planami działania na rzecz efektywności energetycznej wdrożony zostanie specjalny instrument fi nansowy. Celem tego instrumentu, określanego również jako środek prywatnego fi nansowania efektywności energetycznej, będzie zachęcanie banków lokalnych do udzielania pożyczek na inwestycje w zakresie efektywności energetycznej w wysokości od 40 000 do 5 mln EUR.
Przystosowanie się do zmiany klimatu Podprogram działań na rzecz klimatu przyczyni się do opracowania i wdrożenia polityki UE dotyczącej przystosowania się do zmiany klimatu w celu wspierania działań na rzecz większej odporności na zmianę klimatu. W komunikacie w sprawie unijnej strategii przystosowania się do zmiany klimatu ujęto wszystkie punkty dotyczące przystosowania się do zmiany klimatu zawarte w rozporządzeniu w sprawie programu LIFE oraz przedstawiono charakterystykę odpowiednich projektów i obszarów priorytetowych. Dofi nansowanie działań na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu w ramach programu LIFE będzie przyznawane w pierwszej kolejności na projekty, które odnoszą się do kluczowych kwestii międzysektorowych, transregionalnych lub transgranicznych. Promowane będą projekty o potencjale w zakresie demonstracji i możliwości przekazywania wiedzy, jak również zielona infrastruktura i oparte na ekosystemie podejścia do adaptacji oraz projekty mające na celu promowanie innowacyjnych technologii przystosowujących do zmiany klimatu. Program LIFE będzie wspierał działania na rzecz przystosowywania się do zmiany klimatu w szczególności w następujących obszarach podatnych na zagrożenia: transgraniczne zarządzanie powodziami; transgraniczne zarządzanie strefami przybrzeżnymi; obszary górskie i wyspiarskie; oraz zrównoważona gospodarka wodna. Ponadto program LIFE będzie wspierał przeprowadzanie ocen podatności na zagrożenia i tworzenie strategii przystosowawczych, w tym strategii o charakterze transgranicznym. Na pierwszym etapie aktywnie zachęca się do przedstawiania propozycji projektów dotyczących przystosowania do zmiany klimatu na obszarach miejskich. Zarządzanie zmianą klimatu i udzielanie informacji w tym zakresie Podprogram działań na rzecz klimatu będzie również wspierał realizację projektów przyczyniających się do poszerzenia wiedzy na temat klimatu i poprawy zarządzania w tej dziedzinie, zarówno w obszarze łagodzenia zmiany klimatu, jak i w obszarze przystosowywania się do zmiany klimatu. Wsparcie na rzecz przekazywania i rozpowszechniania informacji ułatwi wymianę wiedzy na temat skutecznych, inteligentnych rozwiązań i praktyk związanych z klimatem. Umożliwi ono również zwiększenie udziału zainteresowanych stron w konsultacjach i we wdrażaniu polityki dotyczącej zmiany klimatu w całej UE. Celem projektów realizowanych w ramach tego obszaru priorytetowego jest określenie konkretnych potrzeb związanych z dostarczeniem informacji, poszerzeniem wiedzy lub poprawą zarządzania w odniesieniu do zmiany klimatu oraz dążenie do osiągnięcia konkretnych celów i podjęcia konkretnych działań, aby lepiej zaspokoić wskazane potrzeby. Poza możliwością otrzymania dotacji na działania w ramach projektów wdrożony zostanie specjalny instrument fi nansowy zapewniający możliwość fi nansowania w postaci pożyczek lub inwestycji kapitałowych na projekty pilotażowe generujące przychody lub umożliwiające zmniejszenie kosztów, które przyczyniają się do promowania ochrony kapitału naturalnego, w tym projekty adaptacyjne oparte na podejściu ekosystemowym. Instrument ten określa się jako instrument fi nansowania kapitału naturalnego ; jest on fi nansowany w równym stopniu z podprogramu działań na rzecz środowiska i z podprogramu działań na rzecz klimatu.
Jakiego rodzaju finansowanie jest możliwe? W podstawie prawnej podprogramu działań na rzecz klimatu przewidziano następujące możliwości: projektów działań za pomocą dotacji Projekty takie jak projekty pilotażowe, projekty demonstracyjne, projekty dotyczące najlepszych praktyk, projekty informacyjne i projekty na rzecz poszerzania wiedzy będą kwalifi kowały się do objęcia maksymalnie 60% realizowanych w ich ramach działań dofi nansowaniem UE. Wspomniane projekty działań są podobne do tzw. tradycyjnych projektów współfi nansowanych w ramach wcześniejszego programu LIFE+. Ostateczny podział środków pomiędzy poszczególne obszary priorytetowe i różne rodzaje fi nansowania został ustalony w wieloletnim programie prac na lata 2014 2017, w którym przedstawiono również niewyczerpujący wykaz potencjalnych obszarów priorytetowych, w szczególności obszarów odnoszących się do potrzeb unijnej polityki klimatycznej, takich jak rozliczanie emisji gazów cieplarnianych i wdrażanie środków dotyczących użytkowania gruntów, zrównoważone korzystanie z biomasy stałej, projekty najlepszych praktyk w obszarze leśnictwa i rolnictwa, ekologiczna urbanistyka oraz przystosowywanie się do zmiany klimatu na obszarach podatnych na zagrożenia, w tym podejmowanie działań adaptacyjnych w ramach podejścia ekosystemowego. w oparciu o dotacje zakrojonych na szeroką skalę projektów zintegrowanych Instrumenty finansowe projektów dotyczących pomocy technicznej za pomocą dotacji projektów na rzecz budowania zdolności Dotacje na działalność Projekty zintegrowane stanowią nowy element programu LIFE. Wymagają one przyjęcia planu działania lub strategii, a w ich realizację z reguły zaangażowanych jest szereg publicznych i prywatnych podmiotów prowadzących współpracę na dużych obszarach geografi cznych w ramach podejścia wielosektorowego. Dofi nansowanie UE może objąć maksymalnie 60% działań realizowanych w ramach projektu. Dofi nansowanie może być również przekazywane za pośrednictwem dwóch pilotażowych instrumentów fi nansowych, instrumentu fi nansowania kapitału naturalnego oraz instrumentu prywatnego fi nansowania efektywności energetycznej w celu zapewnienia projektom możliwości bezpośredniego dostępu do pożyczek lub gwarancji niezbędnych do zaciągnięcia kredytu bankowego. Służy zapewnieniu wsparcia fi nansowego na realizację działań związanych z przygotowywaniem projektów zintegrowanych. Służy zapewnieniu wsparcia fi nansowego na realizację działań na rzecz zwiększania zdolności krajowych punktów kontaktowych programu LIFE w państwach członkowskich w zakresie udzielenia porad wnioskodawcom. Z dotacji na działalność będą mogły skorzystać organizacje pozarządowe podejmujące działania przyczyniające się do osiągnięcia celów w zakresie zmiany klimatu wyznaczonych na poziomie europejskim. Jak wystąpić o finansowanie w ramach programu LIFE? Do kwalifi kujących się benefi cjentów zalicza się publiczne i prywatne podmioty, organizacje i instytucje, tj. np. organy publiczne, organizacje pozarządowe, instytuty badawcze, przedsiębiorstwa prywatne, a także organizacje branżowe prowadzące działania związane ze zmianą klimatu. W 2014 r. Komisja Europejska opublikuje pierwsze zaproszenie do składania wniosków o fi nansowanie w ramach podprogramu działań na rzecz klimatu. Zainteresowane organizacje zachęca się do jak najwcześniejszego podjęcia działań przygotowawczych, takich jak opracowanie koncepcji projektu, tworzenie partnerstw z odpowiednimi zainteresowanymi stronami oraz zidentyfi kowanie źródeł uzupełniającego wsparcia fi nansowego. Zainteresowane strony powinny również nawiązać kontakt z krajowym punktem kontaktowym programu LIFE w swoim państwie, który może udzielić im dalszych informacji i wsparcia, umożliwiając im przygotowanie wniosku cechującego się najwyższą jakością.
Gdzie można uzyskać dalsze informacje? Strony internetowe programu LIFE http://ec.europa.eu/environment/life/ Strony internetowe Dyrekcji Generalnej ds. Działań w dziedzinie Klimatu http://ec.europa.eu/clima/news/index_en.htm Krajowe punkty kontaktowe programu LIFE http://ec.europa.eu/environment/life/contact/nationalcontact/ Adres e-mail: CLIMA-LIFE@ec.europa.eu European Union, 2013. Reproduction is authorised provided the source is acknowledged. ISBN 978-92-79-30570-2 ML-02-13-143-PL-C / DOI 10.2834/38103