Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa na poszczególne oceny dla klasy IV Program nauczania:,, My i historia Wydawnictwo Szkolne PWN Temat lekcji Zagadnienia Wymagania na poszczególne oceny Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Kim jestem? waga narodzin dziecka dla rodziny i społeczeńst wa odmienność i niepowtarzal ność każdego człowieka różnorodne potrzeby każdego człowieka i sposoby ich zaspakajania prawa dziecka we współczesny m świecie określa datę i miejsce swoich urodzin; swoje zainteresowania; z pomocą nauczyciela dwa praw dziecka., dlaczego przyjście na świat dziecka jest ważnym wydarzeniem w życiu rodziny i społeczeństwa; różne potrzeby człowieka; potrzeby, których zaspokojenie jest niezbędne do życia. podaje różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspakajania; omawia wybrane prawa dziecka; nazwę organizacji działających na rzecz dzieci., w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalnoś ć każdego człowieka; omawia wybrane prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane;, czym zajmuje się UNICEF., w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalnoś ć każdego człowieka, podaje ; wyraża opinię na temat przestrzegania praw dziecka we współczesnym świecie i roli międzynarodow ych organizacji, które pomagają w ich obronie wyszukuje na ten temat informacje z różnych źródeł. na podstawie informacji zawartych w tekście rysuje drzewo genealogiczne. Ja i moja rodzina rodzina i ród oraz więzi ją łączące prawa i obowiązki członków rodziny genealogia nauką badającą związki pokrewieńst wa pamiątki i tradycja rodzinna i poprawnie posługuje się pojęciem rodzina ; swych przodków do pradziadków włącznie; samodzielnie podaje obowiązków dziecka w rodzinie; pamiątek rodzinnych. i poprawnie posługuje się pojęciem ród ; nazywa na przykładzie swojej rodziny stopnie pokrewieństwa; z pomocą nauczyciela więzi łączących członków rodziny. praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny; więzi łączące rodzinę; podaje tradycji obowiązujących w jego rodzinie; rysuje schemat drzewa genealogicznego swojej rodziny. definiuje pojęcia: genealogia, drzewo genealogiczne ; rodziny w życiu człowieka; pamiątek rodzinnych jako źródeł informacji o przeszłości rodziny; wyraża opinię na temat potrzeby kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek
rodzinnych. W mojej szkole społeczność szkolna, jej prawa i obowiązki samorząd szkolny historia i tradycja szkoły uprzejmość, sprawiedliw ość i tolerancja jako przejawy zachowań pozytywnyc h poszanowanie godności i odmienności kolegów konflikty międzyludzk ie i sposoby ich rozwiązywa nia społeczeństwo jako forma zbiorowości grupy społeczne i przynależnoś ci do nich praca i jej rola w życiu człowieka elementy łączące zespół klasowy (np. wiek, wspólne lekcje, wychowawca); elementy tradycji własnej szkoły; uprzejmość i koleżeńskość jako zachowania konieczne dla dobrego zespołu klasowego. podaje samorządu szkolnego; na podanych przykładach zachowania świadczące o poszanowaniu godności i odmienności innych; przestrzegania zasad koleżeństwa i przyjaźni., kto tworzy społeczność szkolną; samorządu szkolnego; podaje samorządu w swojej szkole; podaje konfliktów między ludźmi i proponuje sposoby ich rozwiązywania. społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków;, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe ;, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja. na podstawie samodzielnej analizy statutu szkoły samorządu w swojej szkole. Jestem częścią społeczeńst wa swoje zainteresowania; podaje przykład grupy społecznej, do której należy; określa na podanych przykładach pozytywne i negatywne zachowania. społeczeństwo ; podaje dziedzinę wiedzy lub umiejętności, które rozwijają się pod wpływem własnych zainteresowań; określa swoją przynależność do grup społecznych. grupa społeczna ; przestrzegania przyję-tych norm współżycia w najbliższym otoczeniu; opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie; pracy w życiu człowieka. zainteresowania jako płaszczyznę kontaktów i wymiany doświadczeń z rówieśnikami., przytaczając odpowiednie argumenty, osiągnięcia współczesnej cywilizacji jako efekt pracy minionych pokoleń. Moja mała ojczyzna mała ojczyzna społeczność historia i kultura formy nazywa i pokazuje na mapie region i województwo, w którym mieszka; opisuje położenie geograficzne swojej miejscowości; w kilku zdaniach prezentuje swoją małą ojczyznę, uwzględniając tradycję historyczno-- elementy kultury regionalnej stanowiące o jej odrębności, np. na podstawie wiadomości z różnych źródeł
upamiętniani a przeszłości małej ojczyzny zabytków architektury i przyrody swojego regionu. prezentuje atrakcje turystyczne małej ojczyzny; nazwy miejscowości w najbliższej okolicy. kulturową; zbiera i prezentuje informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości małej ojczyzny. strój, gwara, potrawy;, na czym polega wkład kultury regionalnej w rozwój kultury polskiej; problemy społecznogospodarcze małej ojczyzny. zakres władz lokalnych. postaci z regionu, które przyczyniły się do jego rozwoju. Samorząd lokalny władze lokalne zakres i sposób ich powoływani a planie miejscowości siedzibę władz lokalnych; nazwisko wójta (burmistrza lub prezydenta); podaje jeden przykład władz lokalnych. pojęcie władza lokalna ; przedstawicieli władzy lokalnej; powoływania władz lokalnych; podaje przykład podejmowanych przez władzę lokalną w swojej miejscowości. i nazywa władze lokalne, używając pojęć: rada miasta lub gminy, wójt ( burmistrz lub prezydent ); omawia samorządu lokalnego z własnego terenu., dlaczego istnienie samorządu terytorialnego jest ważne dla rozwoju społeczeństwa demokratyczneg o. Moja ojczyzna Polska Polska położenie, obszar, granice, kraje sąsiednie symbole, święta narodowe Polski, miejsca pamięci narodowej ludność Polski mniejszości narodowe i etniczne, miejsca największyc h skupisk Polaków na świecie zróżnicowanie regionalne Polski mapie Europy Polskę; nazywa główne rzeki Polski (Wisłę, Odrę, Wartę) i pokazuje je na mapie; mapie Morze Bałtyckie i góry (Tatry); pełną nazwę polskiego; i nazywa polskie symbole; recytuje słowa hymnu państwowego; święta narodowe (3 maja, 11 pojęcie symbole narodowe ; pochodzenie nazwy Polska, nawiązując do legendarnych początków ; i mapie Europy sąsiadujące z Polską; omawia położenie geograficzne Polski; mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce; pojęcie naród ; symbolikę polskich barw narodowych; mapie i opisuje główne regiony Polski; nazywa i pokazuje na mapie krainy geograficznohistoryczne Polski; nazywa wydarzenia historyczne, które upamiętniają polskie święta narodowe., na czym polega zróżnicowanie regionalne Polski; miejsca największych skupisk Polaków na świecie; mniejszości narodowe i etniczne; więzi łączące naród; poszanowania symboli narodowych; rolę, jaką symbole narodowe pełnią w życiu okoliczności powstania hymnu państwowego; postacie historyczne wzmiankowane w hymnie i wydarzenia z jakimi są one związane; prezentację miejsc pamięci narodowej z własnego regionu i ją w klasie lub tworzy portfolio.
listopada). miejsc pamięci narodowej (np. Grób Nieznanego Żołnierza). narodów; miejsce pamięci w swojej okolicy i wydarzeniach, które ono upamiętnia. podaje praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolite j Polskiej; samodzielnie dokonuje interpretacji fragmentu tekstu Konstytucji RP. Moje państwo Rzeczpospol ita Polska Polska krajem demokratycz nym najwyższe organy władzy w Polsce konstytucja dokumentem określający m prawa i obowiązki obywateli pochodzenie nazwy Polska, jej herbu i barw narodowych Legenda formą popularyzacj i wiedzy o przeszłości imię i nazwisko urzędującego premiera i prezydenta RP; konstytucję jako najważniejszy dokument w państwie. pojęcie demokracja ; organy władzy w Rzeczypospolite j Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy. pojęcie konstytucja ; wyborów władz w Polsce. zakres obowiązków najwyższych organów władzy w Polsce. Legendy o początkach polskiego z pomocą nauczyciela opowiada legendę O Lechu, Czechu i Rusie. z pomocą nauczyciela opowiada legendę O Popielu i Piaście oraczu. pojęcie legenda ; pochodzenie nazwy Gniezno; dawną nazwę określającą Polaków (Lechici). mapie miejscowości wymienione w legendach samodzielnie opowiada legendy O Lechu, Czechu i Rusie i O Popielu i Piaście oraczu; rozpoznaje cechy charakterystyczn e legendy; mapie współczesnych sąsiadów Polski. związek legendy z symbolami polskiego. w oparciu o legendę pochodzenie nazwy pierwszej polskiej dynastii. samodzielnie prezentację o historii godła polskiego lub samodzielnie prezentację o legendarnych początkach polskiego. Unia Europejska Unia Europejska organizacją państw Europy członkowski e Unii Europejskiej symbolika Unii Europejskiej Polska krajem członkowski m Unii Europejskiej. rozpoznaje symbole Unii Europejskiej: flagę i hymn; na podstawie mapy członkowskie Unii Europejskiej. pojęcia: Unia Europejska, euro ; cel powstania Unii Europejskiej. określa daty: powstania UE (1993 r.) i przyjęcia Polski do UE (2004 r.). instytucje UE i ich zadania. opowiada na podstawie wiadomości z różnych źródeł o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej i prezentuje konkretnych wyrażając na ten temat własną opinię.
Problemy ludzkości w XXI wieku problemy ludzkości w XXI wieku skutki działalności człowieka działania pomocowe podejmowan e przez i organizacje pozarządowe problemów ludzkości w XXI wieku; pomocowych, które są podejmowane przez lub organizacje pozarządowe. organizacje działające na rzecz ludzi potrzebujących pomocy (np. Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna, fundacje) i cel ich działalności; przejawach nędzy na świecie. na przykładach przyczyny i następstwa konfliktów zbrojnych na świecie; potrzebę wspólnych międzynarodow ych. formułuje własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez lub organizacje pozarządowe; niesienia pomocy potrzebującym, rozpoczynając działania od najbliższego środowiska. definiuje pojęcia: organizacja humanitarna, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, terroryzm ; rozumie wagę i istnienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ; potrafi zinterpretować na podstawie tekstu źródłowego ( Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ) prawa człowieka zawarte w tym dokumencie. Czym zajmuje się historia? historia nauką o przeszłości historia nauką badającą przyczyny i skutki ważnych wydarzeń elementy kształtujące historię praca historyka definiuje pojęcia: historia, historycy ;, czym zajmuje się historia., kto tworzy historię. elementy kształtujące historię: ważne wydarzenia, działalność wybitnych jednostek, praca przeszłych pokoleń; zadania historyków. korzyści, jakie daje dobra znajomość historii; zbadania przyczyn i skutków wydarzeń historycznych dla zrozumienia przeszłości. osiągnięcia współczesnej cywilizacji (podaje konkretne )jako efekt pracy minionych pokoleń. Źródła historyczne i ich rodzaje źródła historyczne i ich podział źródeł historycznyc h archeologia nauką wspomagają cą badania historyczne pojęcia: źródła historyczne ; źródeł historycznych. pojęcie archeologia ; podział źródeł historycznych; podaje źródeł materialnych i pisanych. źródeł historycznych dla poznania przeszłości. dotarcia do wszelkich możliwych źródeł w celu dobrego i obiektywnego poznania przeszłości; badań archeologicznyc podobieństwa i różnice między zakresem badań historyków i archeologów.
h dla poznania przeszłości. Chronimy ślady przeszłości zabytki i ich rodzaje zadania muzeów różnorodne formy ochrony zabytków pojęcia: zabytek, muzeum ; muzeum jako podstawową formę ochrony zabytków; zachowania się w muzeum (1 2 ). pojęcie: biblioteka ; instytucje ochrony zabytków (muzeum, biblioteka); właściwego zachowania się w muzeum; poprawnego zachowania się w instytucjach chroniących zabytki. sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie; nazywa i ilustracji dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu. zadania muzealnictwa (gromadzenie, przechowywanie, konserwacja zabytków, organizacja wystaw); ochrony zabytków. definiuje pojęcia: skansen, archiwum ; różnorodne formy ochrony zabytków. sporządza własną listę najpiękniejszych polskich zabytków. Jak zmierzyć czas? sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześni e jednostki pomiaru czasu dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu pojęcia: zegar, kalendarz ; jednostki pomiaru czasu zegarowego i kalendarzowego ; ilustracji dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu. potrzebę mierzenia czasu; czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy i odpowiada na związane z nim pytania. i związek między obserwacją przyrody a powstaniem zegarów i kalendarzy; sposoby określania czasu minionych wydarzeń w dalekiej przeszłości (przed wynalezieniem kalendarza i zegarów). wyszukuje z różnych źródeł informacje o dawnych kalendarzach (np. egipskim) i prezentuje je w wybranej przez siebie formie. Ery, tysiąclecia i wieki, czyli czas w historii określania czasu minionych wydarzeń (czasy przed naszą erą, czasy naszej ery) według kalendarza chrześcijańs pojęcia: wiek, tysiąclecie ; skrótów: p.n.e. i n.e.; określa wiek podanego pojęcia: era, taśma chronologiczna, oś czasu ; narodziny Chrystusa jako wydarzenie określające podział czasu na wydarzenie starsze i młodsze; oblicza upływ czasu między podanymi wydarzeniami w zakresie naszej ery lub czasów pojęcie chronologia ; porządkuje podane wydarzenia według chronologii; fakt, że podział czasu jest podziałem oblicza upływ czasu między wydarzeniem sprzed naszej ery a wydarzeniem, które miało miejsce w czasach naszej ery (wie, że w
kiego; era, epoka wiek, tysiąclecie pojęcia i ich zakres obliczanie upływu czasu wydarzeń chronologiczn e porządkowa nie wydarzeń wydarzenia; zapisuje określony wiek cyfrą rzymską. czasy p.n.e. i n.e.; zaznacza na chronologicznej podane wydarzenia. przed naszą erą. umownym. historii nie ma roku 0). Początki ludzkości czas i miejsce pojawienia się ludzi warunki życia najstarszych przodków człowieka ludzi koczowniczy i osiadły tryb życia Afrykę Środkową jako miejsce pojawienia się ludzi; nazywa sposoby zdobywania pożywienia przez ludzi (zbieractwo, myślistwo); podaje 1 2 mieszkań najstarszych przodków człowieka. pojęcia: koczowniczy i osiadły tryb życia; warunki życia ludzi;, w jaki sposób pierwsi ludzie wzniecali ogień; wpływ umiejętności wzniecania ognia na warunki życia ludzi; przejście do osiadłego trybu życia jako osiągnięcie ludzi. pojęcie prehistoria ; narzędzia używane przez ludzi; osiągnięcia ludzi życia (tkactwo, garncarstwo, uprawa roli); odczytuje informacje zawarte w materiale ilustracyjnym. wpływ osiągnięć ludzi na zmiany w warunkach ich życia; wagę przejścia z koczowniczego do osiadłego trybu życia dla warunków życia ludzi. wyszukuje i prezentuje informacje na temat osad prehistorycznyc h. Pierwsze cywilizacje powstanie cywilizacji rola wielkich rzek w życiu najstarszych cywilizacji społeczny podział pracy najstarsze cywilizacje (podaje przykład np. Egipt); miejsca powstania cywilizacji posługując się wyrażeniem wielkie rzeki ; mapie położenie geograficzne Mezopotamii i Egiptu; zaznacza na chronologicznej czas powstania najstarszych cywilizacji (3500 r. p.n.e.); państwo ; nazywa i mapie rzeki, nad którymi leżały Egipt i Mezopotamia; rolę wielkich rzek w funkcjonowaniu cywilizacje ; sposób systemów nawadniających; zajęcia grup społecznych w ch ;, na czym i pracy w życiu najstarszych społeczeństw.
rzekę Nil jako jedną z rzek, nad którą powstały pierwsze cywilizacje., dlaczego pierwsze powstały nad wielkimi rzekami (podaje jeden argument np. wylewy wielkich rzek). rodzaje pisma (klinowe, obrazkowe i alfabetyczne); zaznacza rok 3500 r. p.n.e. na chronologicznej; nazywa materiał, na którym pisano. państw; grupy społeczne państw. polegał społeczny podział pracy. Wynalezieni e pisma. Zaczyna się historia wynalezienie pisma i jego rodzaje pisma materiał pisarski umiejętności czytania i pisania pismo ; określa czas wynalezienia pisma; nazywa materiał, na którym pisano, podaje przynajmniej jeden przykład. nazwa i opisuje poznany materiał pisarski. poznane rodzaje pisma; pisma dla poznania przeszłości i komunikowania się ludzi. prezentację na temat: Wynalezienie pisma czyli kiedy kończy się prehistoria a zaczyna historia. W Egipcie faraonów warunki życia w starożytnym Egipcie; władca Egiptu i zakres jego władzy ludność Egiptu, jej zajęcia i warunki życia mapie starożytny Egipt i rzekę Nil; pojęcie faraon. piramida ; zaznacza na chronologicznej czas powstania Egiptu (3000 r. p.n.e.); Nilu dla egipskiego. czas powstania Egiptu; warunki naturalne Egiptu; grupy społeczne Egiptu. zajęcia grup społecznych Egiptu; warunkach życia poszczególnych grup społecznych Egiptu; omawia pozycję faraona w społeczeństwie egipskim. wyszukuje i prezentuje informacje o słynnych władcach Egiptu. Droga Egipcjanina do wieczności wierzenia Egipcjan bóstwa i wyobrażenia o nich piramidy grobowce faraonów pojęcie wielobóstwo ; krótko wierzenia Egipcjan. opisuje sposoby oddawania czci bogom; bóstwa egipskie. opowiada, w jaki sposób Egipcjanie li bogów; sposób budowy piramid; (na podstawie ilustracji) narzędzia używane do budowy piramid. pojęcia: mumifikacja, mumia, sfinks ; przyczyny mumifikowania zwłok. przygotuje krótką informację o słynnych grobowcach lub piramidach egipskich.
W Atenach Peryklesa położenie i warunki naturalne starożytnej Grecji wygląd Aten w starożytności władza w Atenach pojęcie demokracja ; mapie starożytną Grecję i Ateny; warunkach naturalnych starożytnej Grecji. pojęcie polis ; opisuje wygląd Aten w czasach Peryklesa; zajęcia mieszkańców Aten. zasługi Peryklesa dla rozwoju Aten; czynniki jednoczące Greków w starożytności. omawia demokracji ateńskiej. wykorzystując informacje z różnych źródeł przewodnik po Atenach w czasach Peryklesa i go we wskazanej formie. W kręgu greckich wierzeń i filozofii świątynie greckie miejscem kultu religijnego; narodziny teatru greckiego i filozofii; igrzyska sportowe i ich rola w życiu Greków sposoby oddawania czci bogom (świątynie, igrzyska, teatr); Olimpię jako miejsce rozegrania igrzysk ; sposoby nagradzania zwycięzców; mapie Olimpię i Ateny; pojęcie igrzyska olimpijskie ; dyscypliny sportowe rozgrywane podczas igrzysk; wyglądzie i sposobie prezentacji sztuk w teatrze greckim. określa datę igrzysk olimpijskich i zaznacza ją na chronologicznej;, czym zajmowali się filozofowie. podobieństwa i różnice pomiędzy igrzyskami w starożytności i dzisiaj (np. ubiór, dyscypliny, nagrody). Greków w różnych dziedzinach; prezentację na temat wierzeń Greków; dzieła sztuki nawiązujące do tematyki mitologicznej; opisuje, jak wierzenia wpływały na życie Greków. Od osady do imperium położenie Rzymu i zajęcia mieszkańcó w przyczyny rozwoju Rzymu pojęcie imperium ; mapie Rzym, Morze Śródziemne; mapie zasięg podbojów rzymskich; przyczyny sukcesów armii rzymskiej (podaje przynajmniej jeden argument). pojęcie legion ; zaznacza na chronologicznej datę legendarnego założenia Rzymu (753 r. p.n.e.); mapie Półwysep Apeniński, Tyber; grupy społeczne Rzymu; źródła sukcesów armii omawia zajęcia poszczególnych grup społecznych; technikę wojenną Rzymian (posługując się nazwami machin). pojęcie łuk triumfalny ; przyczyny powstania imperium rzymskiego; słuszność twierdzenia, że Morze Śródziemne było wewnętrznym morzem Rzymian;, jak w Rzymie wykształciła się arystokracja. postacie wybitnych wodzów rzymskich np. Juliusza Cezara.
rzymskiej. Dokonania starożyt nych Rzymian Rzymian ułatwiające funkcjonowa nie i życie mieszkańcó w; Rzymianie twórcami prawa; łacina językiem Rzymian Rzymian, które ułatwiły funkcjonowanie i życie mieszkańców (prawo, drogi, mosty, akwedukty). pojęcia: prawo, akwedukty ; Rzymian, które ułatwiły funkcjonowanie i życie mieszkańców. edukacji Rzymian przygotowującej do kariery urzędniczej; łacinę jako język Rzymian. przydatność dokonań Rzymian dla i życia mieszkańców; opowiada (posługując się ilustracją) o etapach budowy dróg w starożytnym Rzymie. osiągnięć prawniczych Rzymian dla prawa współczesnego; podaje zapisy prawa rzymskiego wykorzystywane współcześnie. Narodziny chrześcijańs twa Izraelici, odmienność ich wiary w świecie starożytnym judaizmu Jezus z Nazaretu i jego nauki narodziny nowej religii i położenie jej wyznawców rozprzestrzeni anie się chrześcijańst wa pojęcia: chrześcijaństw o, Biblia ; osobę i nauki Jezusa z Nazaretu; opisuje okoliczności narodzin chrześcijaństwa. pojęcia: apostoł Dekalog ; zaznacza na chronologicznej wiek narodzin chrześcijaństwa; mapie Palestynę i miasta związane z życiem i działalnością Jezusa z Nazaretu. pojęcia: Jahwe, judaizm, Mesjasz, Stary Testament, Nowy Testament ;, na czym polegała odmienność nauk Jezusa wobec religii Żydów; sytuacji chrześcijan w I IV wieku. judaizmu;, dlaczego chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu. czynniki łączące chrześcijaństwo i judaizm. Plan wynikowy Wydawnictwa Szkolnego PWN