El bieta HA AJ Miros³aw JANOWSKI Katedra Surowców Energetycznych Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanis³awa Staszica w Krakowie 30-059 Kraków, al. Mickiewicza 30 Tel. (12) 617-23-47; e-mail: elzbieta.halaj@gmail.com Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1 2/2011 ZARYS UREGULOWAÑ FORMALNYCH I TECHNICZNYCH ZWI ZANYCH ZE ZRZUTEM DO CIEKÓW POWIERZCHNIOWYCH WÓD TERMALNYCH WYKORZYSTANYCH W BALNEOTERAPII I REKREACJI STRESZCZENIE Wykorzystanie wód termalnych w celach balneologiczno-rekreacyjnych jest coraz popularniejsze. Jeœli wody maj¹ temperaturê wy sz¹ od wymaganej, a w³aœciw¹ mineralizacjê, nadmiar ciep³a mo na wykorzystaæ do ogrzewania infrastruktury obiektu. Wody termalne wykorzystane w balneoterapii i rekreacji mog¹ byæ zrzucane do cieków powierzchniowych, jeœli spe³nione zostan¹ pewne warunki okreœlone ustawowo. Wprowadzanie œcieków do wód nie powinno powodowaæ pogarszania stanu wód i ekosystemów od nich zale nych, zwi¹zane jest równie z koniecznoœci¹ ponoszenia op³at za korzystanie ze œrodowiska. Zgodnie z rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska (Dz.U.06.137.984 z póÿn. zm.) okreœlono dopuszczalne wartoœci zanieczyszczeñ, których przekroczenie mo e skutkowaæ na³o eniem sankcji karnej. Zrzut do cieków powierzchniowych wód wykorzystanych w balneoterapii i rekreacji wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Pozwolenie to okreœla m. in. iloœæ i sk³ad œcieków, dopuszczalne iloœci zanieczyszczeñ oraz niezbêdne przedsiêwziêcia ograniczaj¹ce negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko. S OWA KLUCZOWE Geotermia, balneoterapia, zrzut œcieków, zrzut wód termalnych * * * Artyku³ wp³yn¹³ do Redakcji 09.05.2011 r., zaakceptowano do druku 21.06.2011 r. 277
1. ZARYS WARUNKÓW TECHNICZNYCH ZRZUTU WÓD TERMALNYCH Wykorzystanie wód termalnych w celach balneoterapeutycznych i rekreacyjnych jest coraz popularniejsze, tak ze wzglêdu na lecznicze w³aœciwoœci wód termalnych, jak i na mo liwoœæ ca³kowitego lub czêœciowego wykorzystanie energii cieplnej w nich zawartej. Zmniejsza to w znacznym stopniu obci¹ enie œrodowiska produktami energetycznego spalania paliw, koniecznego do wytworzenia energii niezbêdnej do ogrzania wody basenowej, a tak e pomieszczeñ infrastruktury obiektu. Wi¹ e siê to jednak z koniecznoœci¹ zrzutu zmineralizowanych wód basenowych, a co za tym idzie obci¹ enie œrodowiska ³adunkiem chemicznym, bakteriologicznym i cieplnym. Wa nym jest, aby ograniczyæ ten ³adunek do minimum nie powoduj¹c niewspó³miernego wzrostu kosztów eksploatacji obiektu. Leczniczy basen uzdrowiskowy zgodnie z Ustaw¹ o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz.U. 05. 167. 1399) oraz Rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie okreœlenia wymagañ, jakim powinny odpowiadaæ zak³ady i urz¹dzenia lecznictwa uzdrowiskowego (Dz.U.06.161.1142 z póÿn. zm.) powinien spe³niaæ miêdzy innymi nastêpuj¹ce wymagania: byæ wype³niony wod¹ lecznicz¹, która zachowuje swoje w³aœciwoœci w czasie eksploatacji basenu; woda lecznicza w basenie powinna spe³niaæ wymagania sanitarne i jakoœciowe pod wzglêdem mikrobiologicznym i fizykochemicznym; eksploatacja basenu powinna odbywaæ siê w jednym z nastêpuj¹cych systemów: 1) otwartym, przy sta³ym dop³ywie wody leczniczej z ujêcia i odp³ywie wody z basenu, 2) czêœciowo zamkniêtym, przy okreœlonym dop³ywie wody leczniczej z ujêcia, do wody uzdatnianej metodami fizycznymi i chemicznymi poza basenem i ponownie wprowadzanej do basenu; wszystkie instalacje i urz¹dzenia basenowe powinny byæ wykonane z materia³ów niereaguj¹cych chemicznie z u ywan¹ wod¹ lecznicz¹; przy basenie, w którym stosuje siê dezynfekcjê wody œrodkami chemicznymi, powinny byæ pomieszczenia dla stacji uzdatniania oraz magazyny œrodków chemicznych; pomieszczenia te powinny byæ wyposa one w wentylacje i urz¹dzenia pomiarowo-kontrolne do oznaczania chloru (Cl) pozostaj¹cego w wodzie wype³niaj¹cej basen; wloty i wyloty wody oraz jej spust powinny byæ usytuowane w sposób zapewniaj¹cy równy przep³yw wody we wszystkich przekrojach niecki basenowej, ponadto powinien byæ co najmniej jeden spust denny umo liwiaj¹cy ca³kowite opró nienie basenu; prêdkoœæ przep³ywu wody na wlotach powinna wynosiæ od 1,0 m/s do 0,5 m/s, na wylotach od 0,3 do 0,5 m/s; wyloty powinny byæ wyposa one w zawory odcinaj¹ce; na jedn¹ osobê korzystaj¹c¹ z basenu powinno przypadaæ co najmniej 4 m 2 lustra wody w basenie; w sk³ad instalacji basenu powinny wchodziæ nastêpuj¹ce instalacje: 1) zasilaj¹ce basen wod¹ lecznicz¹, 278
2) przelewowe wraz ze zbieraczem zanieczyszczeñ kanalikiem przelewowym wokó³ basenu; powinien byæ wyposa ony w instalacjê spustow¹ odprowadzaj¹c¹ wodê do kanalizacji; powinien byæ wyposa ony w instalacjê zwyk³ej wody ciep³ej i zimnej. Na rysunku 1 przedstawiono przep³yw strumieni energii i masy w obiekcie zasilanym wodami termalnymi. Rys. 1. Przep³yw strumieni energii i masy wody termalnej przez obiekt Fig. 1. Energy and mass flow rate of thermal water in the geothermal object Woda zasilaj¹ca basen mo e zostaæ skierowana bezpoœrednio z g³owicy otworu wiertniczego do miski basenowej, jeœli spe³nia odpowiednie parametry, tzn.: temperatura jest w³aœciwa dla danego typu basenu tabela 1, mineralizacja wody oraz jej sk³ad i zawartoœæ sk³adników swoistych jest zgodna z wymaganiami dla danego typu basenu i nie zagra a zdrowiu u ytkowników. Niestety, niewiele wód termalnych spe³nia te wymogi na wyp³ywie z ujêcia, co wynika z: 1) temperatury, 2) w³aœciwoœci fizycznych i sk³adu chemicznego wody. Konieczne jest sch³odzenie lub podgrzanie wody do w³aœciwej temperatury, a takie zabiegi wi¹ ¹ siê z zastosowaniem bardziej skomplikowanej instalacji i metody eksploatacji. Jeœli wody maj¹ temperaturê wy sz¹ od wymaganej (tab. 1), a odpowiedni¹ mineralizacjê (tab. 1), nadmiar ciep³a mo na wykorzystaæ do ogrzewania infrastruktury obiektu (pomie- 279
Tabela 1 Parametry wód termalnych do wykorzystania w basenach (Ponikowska, Ferson 2009) Table 1 Parameters of thermal waters used in swimming pools (Ponikowska, Ferson 2009) Wykorzystanie Temperatura minimalna [ o C] Temperatura maksymalna [ o C] Maksymalna mineralizacja [g/dm 3 ] Rekreacja 24 30 35 Balneo-rekreacja 28 32 40 Balneoterapia 28 40 60 szczenia budynków obiektu, ciep³a woda do natrysków, woda w basenach nape³nionych wod¹ s³odk¹). Równie w tej sytuacji mo na ograniczyæ iloœæ zu ytej basenowej wody termalnej zrzucanej do otoczenia. Efekt taki jest mo liwy dziêki zast¹pieniu eksploatacji w trybie otwartym (przy sta³ym dop³ywie wody leczniczej z ujêcia i odp³ywie wody z basenu), eksploatacj¹ w trybie czêœciowo zamkniêtym (przy okreœlonym dop³ywie wody leczniczej z ujêcia, do wody uzdatnianej metodami fizycznymi i chemicznymi poza basenem i ponownie wprowadzanej do basenu). Zabieg ten zmniejsza zrzut wód z basenu, zaœ zapotrzebowanie na energiê ciepln¹ basenu jest pokrywane przez wymiennik ciep³a woda termalna/woda basenowa (rys. 1). Przy czym woda termalna po wyjœciu z wymiennika musi zostaæ zat³oczona z powrotem do górotworu. Taki zabieg zmniejsza potencja³ terapeutyczny w stosunku do basenu pracuj¹cego w trybie otwartym, ale przyczynia siê do zmniejszenia obci¹ enia wód powierzchniowych zu ytymi wodami termalnymi. Równoczeœnie parametry wód w basenie musz¹ spe³niaæ wszystkie wymagania sanitarne. Niemo liwa jest wtedy eksploatacja jednootworowa, charakteryzuj¹ca siê mniejszymi kosztami na etapie inwestycji. Podobny zabieg mo na stosowaæ w celu uzyskania w³aœciwej temperatury wód basenowych, podczas gdy ich rozcieñczenie wod¹ s³odk¹, dla uzyskania w³aœciwej mineralizacji, doprowadzi do sch³odzenia do temperatury ni szej od wymaganej dla danego typu u ytkowania basenu (tab. 1). Nale y nadmieniæ, e istnieje w Polsce jedna instalacja Uzdrowisko Ustroñ stosuj¹ca w celu ochrony wód powierzchniowych zat³aczanie wód pozabiegowych rozcieñczonych i odka onych bakteriologicznie do górotworu (Rajchel, Œliwa, Waligóra 2007). 2. WYMAGANIA FORMALNE I PARAMETRY WÓD ZRZUCANYCH DO CIEKÓW POWIERZCHNIOWYCH Zgodnie z Ustaw¹ Prawo Wodne (Dz.U.05.239.2019 z póÿn. zm.) wody, jako integralna czêœæ œrodowiska oraz siedliska dla zwierz¹t i roœlin, podlegaj¹ ochronie niezale nie od tego, czyj¹ stanowi¹ w³asnoœæ. W myœl tej ustawy za œcieki uznaje siê wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne wprowadzane do wód lub ziemi. Definicja ta jest zgodna z Prawem Ochrony Œrodowiska (Dz.U.08.25.150 z póÿn. zm.). Wprowadzanie œcieków do ziemi jest 280
szczególnym korzystaniem z wód. Korzystanie z wód nie powinno powodowaæ pogarszania stanu tych wód i ekosystemów od nich zale nych. Podmioty wprowadzaj¹ce œcieki do wód lub ziemi musz¹ zapewniæ ochronê wód przed zanieczyszczeniem. Art. 273 Ustawy Prawo Ochrony Œrodowiska stanowi, i wprowadzanie œcieków do wód lub ziemi wymaga ponoszenia op³at za korzystanie ze œrodowiska. Op³atê tê uiszcza siê na rachunek urzêdu marsza³kowskiego. Stawki op³at za substancje wprowadzane wraz ze œciekami do wód lub ziemi okreœla Rozporz¹dzenie Rady Ministrów w sprawie op³at za korzystanie ze œrodowiska (Dz.U.08.196.1217 z póÿn. zm.). Zabronione jest wprowadzanie œcieków do wód powierzchniowych, je eli jest to sprzeczne z warunkami wynikaj¹cymi z istniej¹cych form ochrony przyrody, utworzonych stref ochrony zwierz¹t ³ownych lub ostoi oraz stref i obszarów ochronnych; w obrêbie k¹pielisk, pla publicznych nad wodami i w odleg³oœci mniejszej ni 1 km od ich granic. Ponadto zabrania siê wprowadzania œcieków do wód stoj¹cych: jezior i ich dop³ywów, jeœli czas dop³ywu œcieków do jeziora bêdzie krótszy ni 24 godziny. Warunki wylotu urz¹dzenia kanalizacyjnego s³u ¹cego do zrzutu œcieków do wód musz¹ byæ uzgodnione z administratorem cieku. Zwykle jest nim Regionalny Zarz¹d Gospodarki Wodnej lub Zarz¹d Melioracji i Urz¹dzeñ Wodnych. Warunki jakie nale y spe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód powierzchniowych Art. 41 Ustawy Prawo Wodne stanowi, i œcieki wprowadzane do wód lub ziemi w ramach szczególnego korzystania z wód, a wiêc tak e œcieki z basenów rekreacyjnych i œcieki po zabiegach balneoterapeutycznych, powinny byæ oczyszczone w stopniu wymaganym przepisami ustawy i nie mog¹ zawieraæ odpadów i zanieczyszczeñ p³ywaj¹cych oraz drobnoustrojów chorobotwórczych pochodz¹cych z obiektów lecznictwa chorób zakaÿnych, jak równie powodowaæ w wodach zmian w naturalnej, charakterystycznej dla nich biocenozie, zmian w naturalnej mêtnoœci, barwie, zapachu czy te prowadziæ do formowania siê osadów lub piany. Ponadto wprowadzane œcieki nie powinny wywo³ywaæ w wodach takich zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych, które uniemo liwiaj¹ prawid³owe funkcjonowanie ekosystemów wodnych i spe³nienie wymagañ jakoœciowych przez wody. Minister w³aœciwy do spraw œrodowiska w Rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska w sprawie warunków, jakie nale y spe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla œrodowiska wodnego (Dz.U.06.137.984 z póÿn. zm.) okreœla substancje szczególnie szkodliwe dla œrodowiska wodnego, powoduj¹ce zanieczyszczenie wód, które powinny byæ eliminowane oraz substancje szczególnie szkodliwe dla œrodowiska wodnego, powoduj¹ce zanieczyszczenie wód, które powinny byæ ograniczane. Rozporz¹dzenie okreœla tak e warunki, jakie nale y spe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód lub do ziemi i najwy sze dopuszczalne wartoœci zanieczyszczeñ. Ponadto okreœla miejsce i minimaln¹ czêstotliwoœæ pobierania próbek œcieków, a tak e metody analiz i pomiarów próbek œcieków. Wspomniane rozporz¹dzenie podaje najwy sze dopuszczalne wskaÿniki zanieczyszczeñ, które mog¹ zostaæ wprowadzone do wód wraz ze œciekami. 281
W tabeli 2 przedstawiono dopuszczalne wartoœci dla wybranych wskaÿników istotnych z punktu widzenia jakoœci wód termalnych i leczniczych wed³ug tego rozporz¹dzenia. W Art. 17 wspomnianego rozporz¹dzenia zawarto warunek, i œcieki przemys³owe o zawartoœci sumy chlorków i siarczanów powy ej 1,5 g/l, z wy³¹czeniem wskaÿników dla sodu i potasu okreœlonych w tabeli 2, mog¹ byæ wprowadzane do œródl¹dowych wód powierzchniowych p³yn¹cych, je eli nie narusza to prawid³owego funkcjonowania ekosystemów wodnych oraz spe³nienia przez wodê okreœlonych wymagañ jakoœciowych. Sumaryczna wartoœæ chlorków i siarczanów w wodach powierzchniowych nie mo e przekroczyæ w takim przypadku stê enia 1 g/l, przy za³o eniu pe³nego wymieszania. Œcieki nie powinny zawieraæ pozosta³ych substancji zanieczyszczaj¹cych okreœlonych w rozporz¹dzeniu. Je eli nie mo na zastosowaæ odpowiedniego rozwi¹zania technicznego, by warunki te zosta³y spe³nione, gdy jest to niemo liwe lub ekonomicznie nieuzasadnione, wówczas dopuszcza siê sumaryczn¹ zawartoœæ chlorków i siarczanów wy sz¹ ni 1 g/l na krótkich odcinkach poni ej miejsca wprowadzania œcieków i wód. Jest to dopuszczalne tylko w przypadku, gdy nie spowoduje to szkód w œrodowisku wodnym oraz nie utrudni korzystania z wód przez innych u ytkowników. Tabela 2 Najwy sze dopuszczalne wartoœci dla wskaÿników zanieczyszczeñ (na podstawie TABELI II Za³¹cznika Nr 3 rozporz¹dzenia (Dz. U. 06.137.984)) Table 2 Maximum permissible of pollution index values (after Ministerial Ordinance (Dz.U.06.137.984), Table II Annex No.3) Nazwa wskaÿnika Najwy sza dopuszczalna wartoœæ Jednostka Temperatura 35 o C ph 6,5 9 Azot azotanowy 30 mg NNO 3 /l Chlorki * 1.000 mg Cl/l Siarczany ** 500 mg SO 4 /l Sód *** 800 mg Na/l Potas **** 80 mg K/l elazo ogólne 10 mg Fe/l Chlor wolny 0,2 mg Cl 2 /l Chlor ca³kowity 0,4 mg Cl 2 /l Fluorki 25 mg F/l Siarczki 0,2 mg S/l * Nie dotyczy chlorków zawartych w wodach i œciekach, o których mowa w 17 rozporz¹dzenia. ** Nie dotyczy siarczanów zawartych w wodach i œciekach, o których mowa w 17 rozporz¹dzenia. *** Nie dotyczy sodu w zwi¹zkach chemicznych z chlorkami i siarczanami wystêpuj¹cych w wodach i œciekach, o których mowa w 17 rozporz¹dzenia. **** Nie dotyczy potasu w zwi¹zkach chemicznych z chlorkami i siarczanami wystêpuj¹cych w wodach i œciekach, o których mowa w 17 rozporz¹dzenia. 282
W przypadku przekroczenia warunków wprowadzania œcieków do wód lub ziemi w wydawanym co roku obwieszczeniu Ministra Œrodowiska (M.P.10.78.965) ustalane s¹ jednostkowe oraz górne jednostkowe stawki kar za przekroczenie warunków wprowadzania œcieków do wód lub do ziemi. Wed³ug stanu na rok 2011 za przekroczenie dopuszczalnej temperatury lub odczynu ph ustalono górn¹ jednostkow¹ stawkê kary w wysokoœci 1 160,96 z³/1 m 3 œcieków. Z kolei jednostkowa stawka kary za przekroczenie dopuszczalnej wielkoœci temperatury o mniej ni 5 C wynosi za ka dy stopieñ przekroczenia 0,58 z³/m 3. W przypadku, gdy temperatura przekracza dopuszczaln¹ wielkoœæ o 5 C i wiêcej, jednostkowa stawka kary wynosi 1,18 z³/m 3 za ka dy stopieñ przekroczenia. Wysokoœæ kar za przekroczenie dopuszczalnego odczynu wprowadzonych œcieków oraz za poszczególne rodzaje substancji okreœla za³¹cznik Nr 2 i za³¹cznik Nr 4 Rozporz¹dzenia Rady Ministrów w sprawie op³at za korzystanie ze œrodowiska (Dz.U.08.196.1217 z póÿn. zm.). Art. 7 Ustawy Prawo Ochrony Œrodowiska wskazuje, i koszty usuniêcia skutków zanieczyszczenia ponosi ten, kto takie zanieczyszczenie spowodowa³. Kto mo e spowodowaæ zanieczyszczenie œrodowiska, ponosi koszty jego zapobiegania. Pozwolenie wodnoprawne Na szczególne korzystanie z wód niezbêdne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego. Wydaje siê je z uwzglêdnieniem postanowieñ dzia³u IV tytu³u III Ustawy Prawo Ochrony Œrodowiska oraz rozdzia³u 4 Ustawy Prawo Wodne. W pozwoleniu wodnoprawnym zgodnie z art. 128 Ustawy Prawo Wodne zostaje ustalony cel i zakres korzystania z wód, warunki wykonywania uprawnieñ i obowi¹zki niezbêdne ze wzglêdu na ochronê œrodowiska, interesów ludnoœci i gospodarki. Okreœlone zostaj¹ m. in: iloœæ odprowadzanej wody, iloœæ, stan i sk³ad œcieków wprowadzonych do wód, dopuszczalne iloœci zanieczyszczeñ, niezbêdne przedsiêwziêcia ograniczaj¹ce negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko, sposób i zakres prowadzenia pomiarów iloœci i jakoœci œcieków wprowadzonych do wód, jeœli nie wykraczaj¹ one poza wymagania odrêbnych przepisów. Pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie œcieków do wód wydaje siê na wniosek, na okres nie d³u szy ni 10 lat. Do wniosku nale y do³¹czyæ operat wodnoprawny sporz¹dzony w formie opisowej i graficznej, równie w formie elektronicznej oraz opis prowadzenia zamierzonej dzia³alnoœci sporz¹dzony w jêzyku nietechnicznym. Zawartoœæ czêœci opisowej i graficznej operatu okreœla art. 132 ust. 2 i 3. Dodatkowo, zgodnie z ust. 5 operat, na podstawie którego zostanie wydane pozwolenie wodnoprawne na wprowadzenie œcieków do wód, powinien zawieraæ: schemat technologiczny wraz z bilansem masowym i rodzajami wykorzystywanych materia³ów, surowców i paliw istotnych z punktu widzenia wymagañ ochrony œrodowiska; okreœlenie wielkoœci zrzutu œcieków; okreœlenie dopuszczalnych iloœci zanieczyszczeñ, 283
wyniki pomiarów iloœci i jakoœci œcieków, je eli ich przeprowadzenie by³o wymagane, opis instalacji i urz¹dzeñ s³u ¹cych do gromadzenia, oczyszczania i odprowadzania œcieków, okreœlenie zakresu i czêstotliwoœci wykonywania wymaganych analiz odprowadzanych œcieków powy ej i poni ej miejsca zrzutu œcieków, opis urz¹dzeñ s³u ¹cych do pomiaru oraz rejestracji iloœci, stanu i sk³adu odprowadzanych œcieków, opis jakoœci wody w miejscu zamierzonego wprowadzania œcieków, informacjê o sposobie zagospodarowania osadów œciekowych. Pozwolenie wodnoprawne wygasa po up³ywie okresu, na który zosta³o wydane, zak³ad zrzek³ siê ustalonych uprawnieñ lub nie rozpocz¹³ wykonywania urz¹dzeñ wodnych (do urz¹dzeñ wodnych zaliczamy tak e wyloty urz¹dzeñ kanalizacyjnych s³u ¹cych do wprowadzania œcieków do wód) w terminie 3 lat od dnia, kiedy pozwolenie sta³o siê ostateczne. Pozwolenie wodnoprawne mo e zostaæ cofniête lub ograniczone bez odszkodowania, m. in. je eli: zmieniony zosta³ zakres lub cel korzystania z wód b¹dÿ ustalone warunki wykonywania uprawnieñ przez zak³ad, urz¹dzenia wodne nie zosta³y wykonane zgodnie w ustalonymi warunkami b¹dÿ nie s¹ utrzymywane w nale ytym stanie, nie s¹ realizowane przedsiêwziêcia ograniczaj¹ce negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko, zak³ad nie rozpocz¹³ w terminie korzystania z uprawnieñ wynikaj¹cych z zapisów pozwolenia wodno prawnego, zmianie uleg³y warunki wprowadzania œcieków do wody lub dopuszczalne iloœci substancji mo liwe do wprowadzenia do wód, jest to konieczne dla osi¹gniêcia celów œrodowiskowych w zakresie wynikaj¹cym z planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, regionu wodnego lub zlewni. Cofniêcie lub ograniczenie pozwolenia wodno-prawnego podyktowane interesem spo- ³ecznym lub wa nymi wzglêdami gospodarczymi odbywa siê za wynagrodzeniem. Op³ata skarbowa za wydanie pozwolenia wodnoprawnego, zgodnie z Ustaw¹ o op³acie skarbowej (Dz.U.06.225.1635) wynosi 217 z³. Powy szy artyku³ jest czêœci¹ wyników opracowania projektu badawczego nr N N525 169135 pt. Analiza mo liwoœci wykorzystania wód termalnych z obszaru Ni u Polskiego do celów balneologicznych i rekreacyjnych, finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy szego. LITERATURA Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Œrodowiska (Dz.U.08.25.150 z póÿn. zm.). Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne (Dz.U.05.239.2019 z póÿn. zm.). 284
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz.U.05.167.1399 z póÿn. zm.). Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o op³acie skarbowej (Dz.U.06.225.1635 z póÿn. zm.). Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie nale y spe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla œrodowiska wodnego (Dz.U.06.137.984 z póÿn. zm.). Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie okreœlenia wymagañ, jakim powinny odpowiadaæ zak³ady i urz¹dzenia lecznictwa uzdrowiskowego (Dz.U.06.161.1142 z póÿn. zm.). Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 14 paÿdziernika 2008 r. w sprawie op³at za korzystanie ze œrodowiska (Dz.U.08.196.1217 z póÿn. zm.). Obwieszczenie Ministra Œrodowiska z dnia 21 paÿdziernika 2010 r. w sprawie wysokoœci stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzania œcieków do wód lub ziemi oraz za przekroczenie dopuszczalnego poziomu ha³asu, na rok 2011. (M.P.10.78.965). PONIKOWSKA I., FERSON D., 2009 Nowoczesna medycyna uzdrowiskowa. MEDI PRESS, Warszawa, 359. RAJCHEL L., ŒLIWA T., WALIGÓRA J., 2007 Uwagi o wodach leczniczych Ustronia. XIII Sympozjum Wspó³czesne problemy hydrogeologii, Kraków Krynica 21 23 czerwca, WGGIOŒ AGH, Kraków. DRAFT OF THE FORMAL AND TECHNICAL CONDITIONS OF DISCHARGE OF THERMAL WATERS USED IN BALNEOTHERAPY AND RECREATION TO THE WATERCOURSES Abstract Utilization of thermal water for balneotherapeutical and recreational purposes is very popular recently. When the temperature of water is higher than required, but the TDS level is suitable, the surplus of heat could be used for space heating in the building. It is possible to discharge thermal water used in balneotherapy and recreation. It is regulated by the Polish law. Wastes discharged to the watercourses could not make worse the water contamination and ecosystems, which are dependent on the watercourse. There must be some charge for use of the environment paid when wastes are discharging to the watercourse. The regulation of the Minister of the Environment determines limit of pollutants and the retribution, which must be paid after exceeding the limit. The water-legal permit is demanded when water used in balneotherapy and recreation is discharging to watercourses. The water-legal permit determines for example quantity and contents of wastes or the quantity of contamination as well as actions needed to limit the negative influence to the environment. Keywords Geothermal, balneotherapy, waste-water discharge, thermal water discharge