Sprawozdanie wstępne dotyczące Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS jako całości za 2018 r. obejmujące: zagregowany bilans, zagregowany rachunek zysków i strat, sprawozdanie na temat sytuacji i sprawozdanie na temat ryzyka Warszawa, marzec 2019 Spółdzielnia Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS ul. Grzybowska 81, 00-844 Warszawa, Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy KRS, KRS 0000572997, NIP 527-27-43-717, Regon 362407267
Sprawozdanie wstępne zawiera: I. Sprawozdanie o sytuacji finansowej SOZ BPS w 2018 r. II. Sprawozdanie o ryzyku SOZ BPS w 2018 r. III. Zagregowany bilans uczestników Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS wg stanu na 31.12.2018 r. IV. Zagregowany rachunek zysków i strat uczestników Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS wg stanu na 31.12.2018 r. Sprawozdanie zostało sporządzone na podstawie danych sprawozdawczych uczestników Systemu, przekazanych przed zatwierdzeniem ich sprawozdań finansowych za 2018 r. I. Sprawozdanie o sytuacji finansowej SOZ BPS w 2018 r. System Ochrony Zrzeszenia BPS (SOZ BPS), według stanu na 31.12.2018 r., tworzyło 309 banków, w tym Bank BPS S.A. Rysunek 1. Liczba banków spółdzielczych w SOZ BPS 360 320 280 240 241 259 278 286 286 288 292 293 293 294 308 200 160 120 80 40 0 2015 grudzień 2016 czerwiec 2016 grudzień 2017 marzec 2017 czerwiec 2017 wrzesień 2017 grudzień 2018 marzec 2018 czerwiec 2018 wrzesień 2018 grudzień W 2018 r. liczba banków w SOZ BPS zwiększyła się o szesnaście, przy czym umowę zawarło osiemnaście banków, a dwa banki połączyły się z innymi uczestnikami. Banki spółdzielcze należące do SOZ BPS prowadziły działalność w 2 042 placówkach (poza centralami), w których zatrudnionych było 15 795 pracowników. Według stanu na 31.12.2018 r. suma aktywów Banku BPS S.A. wynosiła 23,4 mld zł. Aktywa poszczególnych banków spółdzielczych należących do Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS kształtowały się od 0,03 mld zł do 1,4 mld zł. Łącznie wartość aktywów banków spółdzielczych wyniosła 71,8 mld zł. Zagregowana suma bilansowa uczestników Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS osiągnęła kwotę 78,5 mld zł. Działalność kredytowa W 2018 r. wartość kredytów i innych należności w bankach spółdzielczych wzrosła o 7% (na 31.12.2018 r. wynosiła 38,7 mld zł). Na uwagę zasługuje fakt, że 60% kredytów przeznaczone było na finansowanie działalności gospodarczej klientów. 2
Rysunek 2. Struktura podmiotowa kredytów w bankach spółdzielczych należących do SOZ BPS (%) 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 28,4 27,1 26,1 21,7 21,0 19,8 22,0 23,3 24,1 16,1 15,5 13,9 10,8 12,0 15,1 1,0 1,1 1,0 2016 grudzień 2017 grudzień 2018 grudzień Przedsiębiorstwa Rolnicy indywidualni Osoby prywatne Przedsiębiorcy indywidualni Sektor samorządowy i rządowy Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych Zagregowany portfel kredytowy uczestników Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS na koniec 2018 r. osiągnął wartość 47,5 mld zł. Instrumenty dłużne i kapitałowe Pod względem wartości istotną pozycję aktywów stanowiły instrumenty dłużne i kapitałowe. W 2018 r. wartość instrumentów dłużnych wzrosła w bankach spółdzielczych o 18% (na 31.12.2018 r. wyniosła 13,5 mld zł), natomiast wartość instrumentów kapitałowych zmniejszyła się o 5% (na 31.12.2018 r. wyniosła 0,8 mld zł). Zagregowana wartość instrumentów dłużnych posiadanych przez uczestników Systemu na koniec roku osiągnęła kwotę 24,2 mld zł, zaś instrumentów kapitałowych 0,6 mld zł. Lokaty międzybankowe Istotną pozycję aktywów banków spółdzielczych stanowią lokaty międzybankowe, w tym złożone przede wszystkim w Banku Zrzeszającym. Na koniec 2018 r. wartość lokat międzybankowych banków spółdzielczych wynosiła prawie 9,21 mld zł. W stosunku do roku poprzedniego zaobserwowano zmniejszenie wartości lokat międzybankowych o prawie 9%. Depozyty Podstawowym źródłem finansowania działalności uczestników były depozyty klientów. W 2018 r. wartość depozytów klientów banków spółdzielczych wynosiła 64,2 mld zł i była wyższa o ponad 7% niż w roku poprzednim. Zagregowana wartość depozytów zgromadzonych przez uczestników Systemu wyniosła 70,5 mld zł. W strukturze podmiotowej depozytów banków spółdzielczych dominowały depozyty osób prywatnych, które stanowiły 67%. Depozyty pozyskane od rolników indywidualnych stanowiły 10%, od przedsiębiorstw 8%, od instytucji rządowych i samorządowych 7%, od przedsiębiorców indywidualnych 5%. 3
Dynamika depozytów bieżących pozyskanych przez banki spółdzielcze wyniosła 111,0%, podczas gdy depozytów terminowych 103,1%. Tabela 1. Struktura depozytów banków spółdzielczych należących do SOZ BPS (mln zł) Wyszczególnienie Sektor finansowy 12.2016 12.2017 12.2018 Dynamika 2018/2017 Sektor niefinansowy 12.2016 12.2017 12.2018 Dynamika 2018/2017 Sektor instytucji rządowych i samorządowych 12.2016 12.2017 12.2018 Dynamika 2018/2017 Depozyty bieżące Depozyty terminowe 19 11 8 72,73 24 620 28 318 31 940 112,79 3 933 4 240 4 201 99,08 230 132 86 65,15 25 525 26 472 27 446 103,68 595 635 538 84,72 RAZEM 249 143 94 65,73 50 144 54 790 59 386 108,39 4 529 4 874 4 739 97,23 Fundusze własne Ryzyko działalności banków spółdzielczych zabezpieczały fundusze własne o wartości 6 173 mln zł, zbudowane w 96% na bazie instrumentów zaliczanych do kapitału Tier I (5 918 mln zł) i uzupełnione instrumentami kwalifikowanymi do kapitału Tier II (255 mln zł). Od początku 2018 r. fundusze własne banków spółdzielczych należących do SOZ BPS wzrosły o 6,4%, natomiast wartość kapitału Tier I o 7,3%. Fundusze własne Banku BPS S.A. na koniec 2018 r. wyniosły 995 mln zł, w tym kapitał Tier I stanowił 695 mln zł. Zagregowana wartość funduszy własnych w Systemie Ochrony Zrzeszenia BPS osiągnęła kwotę 6 328 mln zł. II. Sprawozdanie o ryzyku SOZ BPS w 2018 r. Ocena ryzyka Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS została przeprowadzona dla wszystkich banków tworzących System na dzień 31.12.2018 r., tj. dla 308 banków spółdzielczych i Banku BPS S.A. 1. Ocena poziomu ryzyka w Systemie Ochrony Zrzeszenia BPS a. Adekwatność kapitałowa/wypłacalność Ryzyko działalności uczestników Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS zabezpieczały fundusze własne. Sytuacja kapitałowa banków spółdzielczych będących uczestnikami Systemu Ochrony była dobra. W przeważającej większości banków wskaźniki adekwatności kapitałowej znacząco przewyższały poziomy regulacyjne w uwzględnieniem wymogu połączonego bufora. Łączny współczynnik kapitałowy banków spółdzielczych uczestniczących w Systemie Ochrony na koniec 2018 r. wynosił 17,71%, współczynnik kapitału podstawowego Tier I 16,94%, natomiast współczynnik kapitału Tier I 16,97%. 4
02.01.2018 17.01.2018 01.02.2018 16.02.2018 03.03.2018 18.03.2018 02.04.2018 17.04.2018 02.05.2018 17.05.2018 01.06.2018 16.06.2018 01.07.2018 16.07.2018 31.07.2018 15.08.2018 30.08.2018 14.09.2018 29.09.2018 14.10.2018 29.10.2018 13.11.2018 28.11.2018 13.12.2018 28.12.2018 Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. na koniec 2018 r. osiągnął łączny współczynnik kapitałowy na poziomie 12,37%, natomiast współczynnik kapitału podstawowego Tier I oraz współczynnik kapitału Tier I wyniósł 8,64%. Zagregowany łączny współczynnik kapitałowy uczestników Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS wynosił 15,01%. b. Ryzyko płynności Skonsolidowany LCR w ujęciu dziennym wyliczony i sprawozdawany dla całości Systemu Ochrony jako grupy płynnościowej w 2018 r. kształtował się na poziomie przekraczającym 170%. Na koniec 2018 r. osiągnął wartość 218%. Rysunek 3. Skonsolidowany LCR w ujęciu dziennym 250,00% 240,00% 230,00% 220,00% 210,00% 200,00% 190,00% 180,00% 170,00% 160,00% 150,00% Sytuacja banków spółdzielczych należących do SOZ BPS w zakresie płynności jest stabilna. Wskaźnik LCR (wyliczony dla potrzeb wewnętrznych) w Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. wynosił 97%, natomiast we wszystkich bankach spółdzielczych był wyższy od 100%. c. Ryzyko kredytowe Sytuacja banków spółdzielczych należących do SOZ BPS pod względem jakości aktywów była zadowalająca. Łączny wskaźnik jakości kredytów tych banków, na koniec 2018 r. wyniósł 8,17% i od początku roku utrzymywał się na zbliżonym poziomie. Wskaźnik pokrycia kredytów z rozpoznaną utratą wartości rezerwami celowymi na koniec 2018 r. ukształtował się na poziomie 42,09%. W Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. wskaźnik jakości portfela kredytowego według stanu na 31.12.2018 r. wyniósł 17,79%, przy utworzonych odpisach na poziomie 43,24%. Udział kredytów ze stwierdzoną przesłanką utraty wartości w portfelu kredytowym brutto stanowił 16,88%. 5
Rysunek 4. Wskaźnik jakości kredytów BS (%) Rysunek 5. Wskaźnik pokrycia kredytów z rozpoznaną utratą wartości rezerwami celowymi w BS (%) 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 7,9 8,0 8,1 8,2 8,2 6,7 5,8 47,0 45,0 43,0 41,0 39,0 37,0 35,0 33,0 31,0 29,0 29,2 30,5 43,8 43,5 43,3 43,4 42,1 Jakość kredytów Wskaźnik pokrycia kredytów z rozpoznaną utratą wartości rezerwami celowymi Dla całego Systemu Ochrony (wraz z Bankiem Zrzeszającym) wskaźnik jakości kredytów na koniec 2018 r. wyniósł 9,95%, przy orezerwowaniu równym 42,47%. d. Rentowność i efektywność funkcjonowania Sytuacja banków tworzących System Ochrony Zrzeszenia BPS w obszarze rentowności i efektywności funkcjonowania jest stabilna. Łączny wynik finansowy netto wypracowany przez banki spółdzielcze w 2018 r. wynosił 359 mln zł. Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. osiągnął w tym okresie wynik finansowy w kwocie 22,6 mln zł. Wskaźnik rentowności aktywów netto (ROA) łącznie dla wszystkich banków spółdzielczych według stanu na 31.12.2018 r. wyniósł 0,52%. Wartość wskaźnika była zbliżona do wartości na koniec roku poprzedniego. Dwa banki miały ujemne ROA (zostały zobligowane do podjęcia działań łączeniowych z silniejszymi organizacyjnie i kapitałowo bankami). W Banku BPS S.A. wskaźnik ten wyniósł 0,10%, zaś dla całego Systemu osiągnął 0,42%. Rysunek 6. Wskaźnik ROA netto(bs) (%) 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,51 0,52 0,51 0,64 0,57 0,58 0,52 ROA netto Rysunek 7. Wskaźnik C/I (BS) W trzyletnim okresie funkcjonowania Systemu Ochrony odnotowano obniżenie wartości wskaźnika C/I (łącznego dla banków spółdzielczych), który na koniec 2018 r. wyniósł 67,3%. Wg stanu na 31.12.2018 r. wartość C/I w Banku Polskiej Spółdzielczości S.A wynosiła 54,69%, zaś dla całego Systemu wyniosła 65,41%. 80,0 75,0 70,0 65,0 60,0 55,0 50,0 74,9 69,0 65,2 64,2 66,1 66,3 67,3 C/I 6
2. Ocena punktowa w Systemie Ochrony Zrzeszenia BPS Podstawą oceny ryzyka poszczególnych uczestników Systemu Ochrony Zrzeszenia jest ocena przeprowadzana zgodnie z Zasadami oceny punktowej w Systemie Ochrony Zrzeszenia BPS, stanowiącymi załącznik nr 10 do Umowy Systemu. Przeprowadzana jest ona w czterech obszarach: adekwatności kapitałowej, jakości aktywów, efektywności oraz płynności. Na koniec 2018 r. średnia ocena globalna uczestników Systemu kształtowała się na poziomie 1,93. Wyniki oceny punktowej wskazują, że sytuacja Systemu jest stabilna i bezpieczna. Średnia ocena globalna Systemu na poziomie A świadczy o bardzo niskim poziomie ryzyka. W przypadku 197 uczestników Systemu poziom ryzyka został oceniony jako bardzo niski (ocena globalna A), 93 banków niski (ocena globalna B) oraz 17, w tym Banku Zrzeszającym średni (ocena globalna C). Dwa banki uzyskały ocenę globalną D oznaczającą podwyższony poziom ryzyka. Oceny punktowe poszczególnych banków kształtowały się w przedziale od 1,06 do 4,15. Rysunek 8. Ocena globalna dla SOZ BPS 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 2,21 2,07 1,90 1,89 1,91 1,93 1,93 Rysunek 9. Oceny obszarów w ocenie punktowej SOZ BPS 3,98 4,0 3,68 3,64 3,42 3,46 3,46 3,28 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 2,55 2,43 2,09 2,08 2,15 2,18 2,15 1,71 1,60 1,58 1,60 1,53 1,56 1,55 1,38 1,27 1,23 1,24 1,23 1,24 1,22 Ocena globalna Adekwatność kapitałowa Efektywność Jakość aktywów Płynność Analizując oceny w okresie trzyletnim, tj. od początku funkcjonowania Systemu Ochrony (od grudnia 2015 r.) zaobserwowano poprawę we wszystkich obszarach. 3. Realizacja planów naprawy/programów postępowania naprawczego Program postępowania naprawczego (obowiązek nałożenia wynikał z tytułu wystąpienia przesłanek, o których była mowa w obecnie już nieobowiązującym art. 142 ust 1 i 2 ustawy Prawo bankowe) bądź wewnętrzny plany naprawy (WPN) w ramach Grupowego Planu Naprawy, wg stanu na koniec 2018 r. realizował Bank BPS S.A. oraz 27 banków spółdzielczych, zaś cztery kolejne były zobowiązane do opracowania WPN, a jeden rozpoczął proces łączeniowy. Wszystkie banki spółdzielcze realizujące programy postępowania naprawczego, zawierające elementy Grupowego Planu Naprawy, uzyskały akceptację KNF (14 banków) na realizację przedłożonych programów sanacji. W pozostałych bankach działania naprawcze prowadzone są w ramach realizacji wewnętrznych planów naprawy (13 zaakceptowanych i 4 w przygotowaniu). Suma bilansowa banków spółdzielczych realizujących proces sanacji 7
na 31.12.2018 r. stanowiła łącznie 14,23% sumy bilansowej wszystkich banków spółdzielczych uczestników Systemu Ochrony, w tym aktywa 14 banków realizujących programy postępowania naprawczego (PPN) stanowiły 3,26%, a 18 banków podlegających reżimowi wewnętrznego planu naprawy (WPN) 10,97% ogółu aktywów banków spółdzielczych w SOZ BPS. Poza ww. liczbą banków spółdzielczych realizujących PPN, postępowanie naprawcze realizuje również Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. 4. Podsumowanie Ocena ryzyka Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS w 2018 r. wskazuje, że sytuacja banków była stabilna i bezpieczna. Ocena globalna Systemu na poziomie A, świadczy o bardzo niskim poziomie ryzyka. Spółdzielnia, w ramach posiadanych kompetencji, diagnozuje możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowych w działalności prowadzonej przez poszczególnych uczestników i podejmuje działania zaradcze. Przeprowadza indywidualne oceny ryzyka każdego uczestnika oraz Systemu Ochrony jako całości na podstawie danych zawartych w sprawozdaniach obowiązkowych kierowanych do NBP za pośrednictwem Banku BPS S.A. Uwzględniane są także dodatkowe informacje przekazywane przez każdego uczestnika do Spółdzielni oraz wyniki audytu wewnętrznego i instytucji zewnętrznych. Sytuacja uczestników Systemu jest systematycznie monitorowania w ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania skorelowanego z założeniami Grupowego Planu Naprawy, co pozwala z wyprzedzeniem diagnozować zagrożenie naruszenia poziomów ostrzegawczych ustalonych dla wskaźników uruchamiających GPN. Punktowa ocena ryzyka w Systemie Ochrony Zrzeszenia wskazuje na niski poziom ryzyka oraz stabilną sytuację Systemu Ochrony. W pojedynczych bankach występują zagrożenia, które niwelowane są działaniami naprawczymi realizowanymi pod nadzorem Spółdzielni i w uzasadnionych przypadkach wspieranymi środkami pomocowymi uruchamianymi z Funduszu Zabezpieczającego. W ramach okresowych przeglądów zasad monitorowania weryfikowany jest dobór wskaźników i metod umożliwiających właściwą ocenę sytuacji ekonomiczno-finansowej poszczególnych uczestników oraz wskazywanie z wyprzedzeniem niekorzystnych tendencji, przed wystąpieniem zjawisk zagrażających bezpieczeństwu. 8