Problemy metodologiczne i organizacyjne w badaniach dotyczących kobiet Halina Sobocka Szczapa Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Metody badao Badania ilościowe (wywiady kwestionariuszowe, ankiety, analiza danych zastanych itp.) Badania jakościowe (zogniskowane wywiady grupowe, wywiady indywidualne o różnym poziomie standaryzacji itp.)
Determinanty aktywności zawodowej kobiet Pełnienie dwóch funkcji w życiu społeczno - gospodarczym Gorsza pozycja konkurencyjna na rynku pracy Wyższy poziom wykształcenia w porównaniu do mężczyzn Przejawy dyskryminacji Podział na sekcje, w których dominują kobiety lub mężczyźni, co ma związek z podziałem na zawody kobiece i męskie
Mężczyźni rozwój i nauka praca zawodowa emerytura Kobiety rozwój i nauka okres domowy praca zawodowa emerytura Podział życia zawodowego
Specyficzne elementy badao kobiet Wylosowane do badao kobiety na ogół pozytywnie odpowiadały na propozycje przeprowadzenia z nimi wywiadu. Zagadnienia stanowiące przedmiot badao nie budziły niechęci. Szczególnie w przypadku kobiet bezrobotnych widoczne było pewne zniecierpliwienie częstością badania sytuacji kobiet bezrobotnych przez różnorakie ośrodki badawcze i media i nikłego wpływu tych badao i analiz na zmianę sytuacji bezrobotnych w Polsce.
Specyficzne elementy badao kobiet Przeprowadzania badao nie powinno odbywad się w okresach przedświątecznych, kiedy większośd kobiet jest bardzo zajęta i nie ma zbyt wiele czasu; wówczas występuje niejednokrotnie koniecznośd zmiany terminu spotkania ankietera z respondentką. Istotnym elementem jest długośd czasu poświęconego na wywiad; zbyt długi czas jego trwania niekiedy wzbudza irytację badanych kobiet. Ważna w wielu przypadkach jest gratyfikacja finansowa za przeprowadzenie wywiadu, jest to szczególnie ważne przy wywiadach fokusowych.
Specyficzne elementy badao kobiet W badaniach ilościowych często potrzebne jest wydzielenie grupy kobiet od mężczyzn; znacznie bardziej chętnie udzielają one wówczas odpowiedzi na badane kwestie Znacznie łatwiej jest przeprowadzid badanie wśród kobiet starszych, które mają znacznie więcej czasu, co prowadzi niejednokrotnie do dominacji tej kategorii kobiet w przeprowadzanych badaniach Z racji ilości wypełnianych obowiązków kobiety chętniej godzą się na udział w wywiadach kwestionariuszowych niż zogniskowanych wywiadach grupowych
Specyficzne elementy badao kobiet Łatwiej uzyskad zgodę na udział w badaniu w godzinach przedpołudniowych, gdy dzieci są w szkole lub przedszkolu Brakuje danych statystycznych pozwalających na przedstawienie pełnej sytuacji kobiet (np. brak pełnych danych opisujących zatrudnienie w elastycznych formach pracy, czy osób dorosłych uczestniczących w różnych formach kształcenia ustawicznego) Wytyczne POKL (nie zawsze kobiety znajdują się w trudniejszej sytuacji na lokalnym rynku pracy np. w powiecie makowskim w latach 2002-2009 r. udział kobiet w populacji bezrobotnych był niższy niż mężczyzn, wyższy był również odsetek kobiet w populacji pracujących)
Problemy występujące nie tylko w badaniach kobiet Ilośd środków na badania może nie pozwalad na wybór optymalnego narzędzia dla badanej problematyki lub też wymagad ograniczania ilości pytao, co nie pozwala na rozpoznanie wszystkich aspektów badanej problematyki Podczas przeprowadzania wywiadu respondent może ulegad wpływowi ankietera lub osoby przeprowadzającej wywiad dlatego ważny jest dobór ankieterów (nie może byd to osoba stronnicza, gdyż może wpływad na odpowiedzi udzielane przez respondentów) Błędy ankieterów np. postępowanie niezgodne z instrukcją zawartą w Instrukcji dla ankietera, narzucanie swoich opinii, błędne przyporządkowanie odpowiedzi do gotowych kategorii znajdujących się w pytaniu itp.
Problemy występujące nie tylko w badaniach kobiet Bezpośredni kontakt z ankieterem może wywoływad u respondenta dyskomfort i uczucie zagrożenia. Dlatego ważne jest właściwe dobranie narzędzia do badanej problematyki, aby problem ten nie narastał W przypadku stosowania narzędzi wspomaganych nowoczesnymi technologiami teleinformatycznymi np. komputera respondenci mogą byd mniej skłonni do udzielania zgody na przeprowadzanie wywiadu lub też mied większe opory przy udzielaniu odpowiedzi na niektóre pytania znajdujące się w kwestionariuszu. Ponadto koniecznośd wyposażenia ankieterów w odpowiedni sprzęt i oprogramowanie również podnosi koszty badania Zwrotnośd w przypadku narzędzi takich, jak np. ankieta pocztowa
Problemy dotyczące również badania kobiet Pośpiech związany z krótkim okresem czasu przeznaczonym na opracowanie narzędzi, przeprowadzenie badao oraz analizę wyników, który może powodowad powstawanie błędów Poziom wykształcenia (respondenci mogą mied problemy ze zrozumieniem pytao lub kategorii odpowiedzi) Nieszczerośd odpowiedzi Poziom drażliwości poruszanej w badaniu problematyki np. kwestie związane z planowaniem rodziny, wysokośd uzyskiwanego dochodu itp., w przypadku drażliwej tematyki badao ważna jest płed ankietera kobiety są mniej skrępowane, gdy pytania zadaje kobieta
Bariery aktywności zawodowej kobiet bariery leżące po stronie rynku pracy tj.: brak pracy dla kobiet, ofert zgodnych z zawodem, pracy za godziwe wynagrodzenie, preferencje pracodawców dla mężczyzn i młodych kobiet obciążenia rodzinno-zawodowe kobiet: koniecznośd opiekowania się dziedmi i innymi osobami oraz koniecznośd pracy w gospodarstwie domowym deficyty samych kobiet tj.: brak praktyki zawodowej, zły stan zdrowia, nie umiejętnośd poszukiwania pracy, brak potrzebnych kwalifikacji itp. utrudnienia w znalezieniu pracy będące wynikiem złego działania władz i instytucji lokalnych.
Praca w systemie wartości kobiet Poświęcenie rodzinie, troska o najbliższych Kochający partner Harmonia między życiem osobistym i pracą zawodową Ciekawa, satysfakcjonująca praca zawodowa Stabilizacja życiowa