OPINIA MYKOLOGICZNO-BUDOWLANA WRAZ Z PROJEKTEM ROBÓT REWALORYZACYJNYCH PRZEDMIOT OPINII: OBWODOWY URZĄD MIAR w Gorzowie Wielkopolskim Al Konstytucji 3-go Maja nr 102A ZAMAWIAJĄCY: OKRĘGOWY URZĄD MIAR W SZCZECINIE pl Lotników nr 4/5 70-414 Szczecin Nazwisko Numer uprawnień Podpis Autor opracowania inż Ewa Górkiewicz Szczecin, marzec 2007r
S P I S T R E Ś C I 1 Wstęp 2 Charakterystyka obiektu 3 Ocena stanu technicznego elementów dachu pod względem mykologiczno-budowlanym 4 Analiza pobranych prób 5 Przyczyny rozwoju porażenia biologicznego 6 Zalecenia i wykonawstwo robót rewaloryzacyjnych 7 Warunki prowadzenia robót 8 Podstawy prawne ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1 "Protokoły badania prób" Załącznik nr 2 "Formy rozwojowe szkodników" Załącznik nr 3 "Kryteria oceny zawilgocenia drewna" 1 WSTĘP 2
11 Podstawa opracowania 111 Wizja lokalna w sierpniu 2005r 112 Protokóły badania prób i ich ocena 113 Informacje użytkownika 12 Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest drewniana więźba dachowa Obwodowego Urzędu Miar w Gorzowie Wielkopolskim Opinia mykologiczno - budowlana obejmuje ustalenie stopnia porażenia biologicznego poszczególnych elementów drewnianych budynku i ich zawilgocenia, a także klasyfikację przyczyn i sposób zwalczania korozji biologicznej 2 CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU Budynek został zrealizowany ponad 100 lat temu w sposób tradycyjny Składa się z dwóch obiektów połączonych ze sobą Dla potrzeb opracowania używane będą następujące określania: budynek główny i garaż Nad budynkiem głównym wykonano dach mansardowy, a w garażu dach wieszarowy Pokrycie wykonane jest z dachówki ceramicznej W czasie wizji lokalnej budynek był użytkowany 3 OCENA STANU TECHNICZNEGO ELEMENTÓW DACHU POD WZGLĘDEM MYKOLOGICZNO-BUDOWLANYM 31 Budynek główny W tej części budynku wykonano dach mansardowy ze stropem w poziomie załamania połaci dachowych Oddziela on dolną powierzchnię użytkową poddasza z pomieszczeniami mieszkalnymi od górnej części użytkowanej jako strych 311 Dolna kondygnacja poddasza Dolna kondygnacja poddasza jest w większej części obudowana, co utrudnia ocenę jej stanu pod względem mykologiczno-budowlanym Tylko w pomieszczeniach, na lewo od wejścia na kondygnację, konstrukcja drewniana jest widoczna Są to dwa narożne pomieszczenia, użytkowane jako strych przedzielone byłą łazienką W pomieszczeniu na lewo od łazienki deski podłogi są mocno zniszczone przez owady Widoczne są liczne otwory owalne o przekrojach od 2x4 mm do 4x6 mm, drewno jest kruche i miejscowo zniszczone na całą grubość desek Widać wysypujące się duże ilości mączki drzewnej, a niektóre elementy załamane są pod własnym ciężarem Stąpanie po podłodze w tym rejonie jest niebezpieczne Pobrano próbkę nr 1 Otwory owalne jw znajdują się również na drugiej od naroża kulawce Drewno jest uszkodzone na głębokość 1,5 cm na odcinku ok 70 cm na krawędzi elementu Głębiej drewno jest twarde Mączka 3
drzewna widoczna jest również pod murłatą przy ścianie ryglowej tego pomieszczenia Zniszczenie powierzchniowe elementu ma głębokość 2 do 3 cm na odcinku ok 80 cm - głębiej drewno jest twarde W pomieszczeniu na prawo od łazienki widoczne są na wielu elementach otwory owalne jw o większym natężeniu przy podłodze i zanikające wzwyż Poważnemu uszkodzeniu uległa murłata na całej długości pomieszczenia, przy ścianie frontowe i na długości ok 40 cm przy ścianie szczytowej W górnej części przekroju poprzecznego murłaty pod cienką skorupką drewna występuje cztero centymetrowa warstwa chodników larwalnych, miejscami dochodząca do 6 cm Wierzchnia warstewka drewna z łatwością się odłupuje i wysypują się duże ilości mączki drzewnej uwidaczniając wgłębne zniszczenie struktury materiału Dolne końcówki krokwi straciły oparcie i zaparły się o ściankę kolankową Większość z nich jest zdrowa, tylko belka narożna w dolnym odcinku uległa zakażeniu Uszkodzenie wygląda podobnie do murłaty i sięga do głębokości 5 6 cm i wysokości 50 cm elementu, spłycając się wraz ze wzrostem wysokości Ten sam rodzaj uszkodzenia występuje na dole słupa w opisywanym pomieszczeniu Głębokość korozji słupa wynosi 4 cm i sięga do wysokości 15 cm 312 Górna kondygnacja poddasza Górna kondygnacja poddasza jest całkowicie dostępna Elementy drewniane są tu zabezpieczone przeciw korozji biologicznej środkiem oleistym Ich stan ogólny określa się jako dobry Tylko na kilku elementach widoczne są pojedyncze otwory owalne o przekrojach od 2x4 mm do 4x6 mm W rejonach występowania otworów wylotowych drewno jest twarde, a mączki drzewnej brak Jedynie płatew poprzeczna po prawej stronie od wejścia na strych ma krawędź uszkodzoną przez owady na głębokość 1 cm, o wysypującej się przy uderzeniu mączce drzewnej Pobrano próbkę nr 2 32 Garaż Nad garażem wykonano dach o konstrukcji wieszarowej z jednym wieszakiem, zastrzałami i podwieszonym belkowaniem tworzącym strop Stan dachu pod względem występowania korozji biologicznej określa się jako dobry Tylko murłata od strony ulicy jest w dwóch miejscach zawilgocona przy zastrzałach Drewno w tych miejscach jest zbrunatniałe, ale twarde, bez spękań czy ubytków 4 ANALIZA POBRANYCH PRÓB Owady - techniczne szkodniki drewna Pobrane próbki pozwoliły określić gatunek owada, który zaatakował elementy więźby dachowej Jest to SPUSZCZEL (HYLOTRUPES BAJULUS) w formie rozwojowej częściowo zahamowanej w górnej kondygnacji poddasza mansardowego, a w pomieszczeniach strychowych dolnej kondygnacji - czynnej Owady te żerują w części bielastej drewna 4
iglastego, która znajduje się na zewnątrz przekroju poprzecznego pnia Wylęgłe z jaj larwy żerują w drewnie drążąc chodniki owalne i niszcząc drewno wczesne, a także późne słojów rocznych Do rozwoju potrzebują dużej wilgotności i ciepła, warunki optymalne to 26 40 % wilgotności i 28 32 C Stopień zniszczenia drewna zależy od procentowego udziału bielu w porażonych elementach, gdyż Spuszczel nie żeruje w twardzieli Zasadnicze niszczenie drewna w stadium larwalnym trwa od 2 do 12 lat W końcu po przepoczwarzeniu powstaje postać dorosła, która wygryza się na powierzchnię drewna owalnym otworem wylotowym, charakterystycznym dla tego gatunku owada Tak więc nawet przy nielicznych otworach na powierzchni drewna jego struktura wewnętrzna może być poważnie naruszona 5 PRZYCZYNY ROZWOJU PORAŻENIA BIOLOGICZNEGO Bezpośrednią przyczyną zakażenia opisanych wyżej elementów działalnością owadów było ich zawilgocenie Uszkodzona podłoga w pomieszczeniu strychowym dolnej kondygnacji poddasza znajduje się w obrębie lukarny Brak dbałości o zamykanie okienka w czasie opadów atmosferycznych doprowadził do rozwoju korozji biologicznej W momencie przeprowadzania wizji lokalnej ocena belek stropowych pod uszkodzoną podłogą była utrudniona, jednak na podstawie charakteru i zakresu uszkodzenia podłogi można się spodziewać także zakażenia belek stropowych Jednak ostateczna opinia na ten temat zostanie sformułowana po odkryciu belek w trakcie koniecznego remontu Przyczyną zawilgocenia i poważnego uszkodzenia murłaty w drugim pomieszczeniu dolnej kondygnacji poddasza były nieszczelne obróbki blacharskie i niedrożne rynny W górnej części poddasza panuje bardziej korzystny mikroklimat gdyż duża przestrzeń jest łatwiej przewietrzalna i nawet okresowo zawilgocone drewno szybko wysycha Ponadto więźba dachowa została zaimpregnowana preparatem antykorozyjnym Wobec niesprzyjających warunków proces rozwojowy owadów został zahamowany 6 ZALECENIA I WYKONAWSTWO ROBÓT REWALORYZACYJNYCH 61 Roboty naprawcze Elementy uszkodzone powierzchniowo należy ociosać i w razie konieczności wykonać nadbitki, lub fragmentaryczne uzupełnienia Elementy zniszczone wgłębnie przez owady należy wymienić na nowe, a usunięte drewno natychmiast spalić Porażone przez korozję biologiczną elementy drewniane nie nadają się do ponownego użycia ani do przechowywania np na opał, gdyż są ogniskiem zakaźnym dla zdrowego drewna w ich sąsiedztwie 5
Są to następujące elementy: deski podłogi, murłaty i krawężnica w pomieszczeniach dolnej kondygnacji poddasza opisanych wyżej W czasie trwania prac remontowych należy zwrócić szczególną uwagę na stan belek stropowych w obrębie zniszczonej podłogi, które obecnie są niewidoczne W przypadku widocznych otworów wylotowych z wysypującą się mączką drzewną lub innych oznak, opisanych wyżej należy wezwać projektanta, w celu podjęcia decyzji co do zakresu i rodzaju robót naprawczych Wymiana zniszczonych elementów na nowe musi być wykonana zgodnie z zaleceniami projektanta konstrukcji 62 Zalecenia impregnacyjne 621 Elementy dolnej kondygnacji poddasza Elementy, na których znajdują się otwory owalne, świadczące o porażeniu przez owady (SPUSZCZEL HYLOTRUPES BAJULUS) należy ociosać, a wióry starannie zmieść, usunąć z budynku i spalić Mogą tam bowiem znajdować się jajeczka i larwy owadów Powyższe elementy drewniane wymagają zastosowania środka zwalczającego owady i zabezpieczającego przed tymi szkodnikami W tym celu należy ociosane elementy zaimpregnować środkiem o nazwie HYLOTOX, który przeznaczony jest zarówno do zwalczania owadów jak i zabezpieczenia przed nimi Impregnacji należy dokonać przez dwukrotne smarowanie pędzlem Preparat nanosić na powierzchnię drewna powitrznosuchego Ponieważ jest to środek szkodliwy nie wolno go rozpylać Drugą warstwę nanosić po całkowitym wyschnięciu poprzedniej, nie wcześniej jednak niż po upływie pełnej doby Zabezpieczone elementy pozostawić w spokoju na okres dwóch tygodni 622 Elementy górnej kondygnacji poddasza i garaż Elementy górnej kondygnacji poddasza należy oczyścić szczotkami stalowymi z preparatu zastosowanego uprzednio do impregnacji więźby Następnie zmyć je czystą wodą i wysuszyć Po czym zaimpregnować środkiem HYLOTOX Preparat nanosić dwukrotnie w sposób opisany wyżej Podobnie należy postępować z więźbą nad garażem 623 Zabezpieczenie ogniochronne Po upływie dwóch tygodni można przystąpić do wykonania powłoki ogniochronnej zestawem lakierniczym UNIPAL C+N Inne preparaty ogniochronne stosowane na powierzchnie zabezpieczone uprzednio Hylotox-em mogą powodować nieoczekiwane skutki ze względu na niedopasowany skład chemiczny Zestaw obejmuje lakier podkładowy UNIPAL C (wodorozcieńczalny), który należy nanosić pędzlem dwukrotnie i lakier nawierzchniowy UNIPAL N Tak wykonane zabezpieczenie pozwala uzyskać klasyfikację elementów jako trudno zapalne Odstęp czasu między poszczególnymi zabiegami powinien wynosić minimum 12 godzin Trwałość powłoki ogniochronnej wynosi 15 lat Po upływie tego terminu zabieg należy powtarzać w następnych cyklach 15-to letnich 624 Środki ostrożności przy pracach impregnacyjnych 6
Hylotox jest środkiem szkodliwym i łatwopalnym, dlatego należy z nim postępować zgodnie z instrukcją na opakowaniu i przepisami BHP dla środków toksycznych Powłoka utwardzona z systemu lakierniczego Unipal nie emituje do otoczenia szkodliwych substancji Po wykonaniu impregnacji, pomieszczenia powinny być intensywnie wietrzone do momentu zaniku charakterystycznego zapachu 7 WARUNKI PROWADZENIA ROBÓT Podczas prac impregnacyjnych należy stosować się do zaleceń umieszczonych na opakowaniu oraz przepisów BHP dotyczących robót z zastosowaniem środków toksycznych Wszystkie prace należy wykonać zgodnie z "Warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych" oraz przedmiotowymi normami Należy stosować materiały budowlane posiadające pisemną aprobatę Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawie 8 PODSTAWY PRAWNE 81 BHP Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (DzU nr 47 poz401) Zarządzenie nr 16 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dn 21051976r w sprawie norm zużycia środków chemicznych przy wykonywaniu robót impregnacyjnych, grzybobójczych i owadobójczych 82 Profilaktyka Instrukcja ITB Nr 312 Ochrona drewna budowlanego przed zagrzybieniem, wymagania i badania Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn 12 04 2002r w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Ochrona przed zawilgoceniem i zagrzybieniem Opracowała: 7
Szczecin, marzec 2007r ZAŁĄCZNIK NR 1 P R O T O K O Ł Y B A D A N I A P R Ó B sztuk 2 8
PROTOKÓŁ BADANIA PRÓB NR 1 CELEM IDENTYFIKACJI SZKODNIKA Obiekt:: Budynek Obwodowego Urzędu Miar w Gorzowie Wielkopolskim Miejsce pobrania prób: Deska podłogi pod lukarną pomieszczenia strychowego na dolnej kondygnacji poddasza Podłoże: Materiał: Kolor: Zapach: drewno iglaste jasny niewyczuwalny Struktura: na drewnie widoczne są liczne otwory owalne o wymiarach 2x4-4x6 mm Drewno jest miękkie i łatwo się odłamuje uwidoczniając liczne chodniki larwalne o przekroju owalnym, z których wysypują się obfite ilości mączki drzewnej, w której można wyodrębnić grudki kału składającego się z odcinków równo uciętych wałeczków Wilgotność: 18% - drewno wilgotne ph: nie badano Utwory grzyba: Grzybnia: brak Sznury: brak Owocniki: brak Postacie owada: Jaja: nie zaobserwowano Larwa: nie zaobserwowano Postać dorosła: nie zaobserwowano Identyfikacja: Idantyfikacja: A SPUSZCZEL POSPOLITY (HYLOTRUPES BAJULUS) w stadium rozwojowym A czynnym A Sporządziła: 9
Szczecin, dn 26 03 2007r PROTOKÓŁ BADANIA PRÓB NR 2 CELEM IDENTYFIKACJI SZKODNIKA Obiekt:: Budynek Obwodowego Urzędu Miar w Gorzowie Wielkopolskim Miejsce pobrania próby: Płatew poprzeczna po prawej stronie od wejścia na strych w górnej kondygnacji poddasza Podłoże: Materiał: drewno iglaste Kolor: z zewnątrz - brunatny, wewnątrz - jasna sepia Zapach: Struktura: delikatny zapach nafty Pod zewnętrzną, cienką warstwą drewna występują warstwy zbitej mączki drzewnej z wyschniętymi grudkami kału składającego się z odcinków rozsypujących się wałeczków Wilgotność: 16% - powietrzno suche ph: 6 lekko kwaśny Substancje chemiczne: stwierdzono występowanie substancji naftopochodnych i fenolu Utwory grzyba : Grzybnia: Sznury: Owocniki: mazisty nalot koloru sepii nie zaobserwowano nie zaobserwowano Postacie owada: Jaja: brak Larwa: brak Postać dorosła: brak Idantyfikacja: A Identyfikacja: SPUSZCZEL POSPOLITY (HYLOTRUPES BAJULUS) w stadium rozwojowym A częściowo zahamowanym Drewno zostało zaimpregnowane środkiem oleistym z dodatkiem fenolu 10
A Sporządziła: Szczecin, dn 26 03 2007r ZAŁĄCZNIK NR 2 F O R M Y R O Z W O J O W E O W A D Ó W PROCES AKTYWNY Niszczenie elementów budowlanych trwa nieustannie, gdyż budynek stwarza sprzyjające warunki rozwojowe Stwierdza się wówczas liczne otwory wylotowe na powierzchni drewna Widoczna jest wysypująca się mączka drzewna Podłoże w takich przypadkach charakteryzuje się zwiększoną wilgotnością PROCES ZAHAMOWANY Niszczenie chwilowo ustaje na skutek zaistnienia niesprzyjających warunków rozwoju szkodników Otwory wylotowe są czarne, a na podłodze nie widać usypanych pryzm mączki drzewnej 11
Proces zahamowany nie oznacza jednak trwałego pozbycia się niebezpieczeństwa ponownego rozwoju szkodników, które mogą się uaktywnić przy zmianie warunków na sprzyjające ZAŁĄCZNIK NR 3 KRYTERIA OCENY ZAWILGOCENIA DREWNA % OKREŚLENIA 13%-18% drewno powietrzno - suche w naszym klimacie 18%-20% drewno wilgotne 20%-25% drewno silnie zawilgocone 12
25%-28% drewno mokre 13