WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOLE PODSTAWOWEJ im. Jana Pawła II W WICHOWIE 2018 1
Spis treści Wstęp 3 Podstawy prawne. 4 Podstawowe pojęcia. 5 Funkcjonowanie WSDZ, cele programu i jego założenia... 6 Formy, metody i techniki realizacji zadań WSDZ 9 Cele szczegółowe preorientacji zawodowej treści programowe 10 Cele szczegółowe orientacji zawodowej dla klas edukacji wczesnoszkolnej treści programowe 12 Cele szczegółowe orientacji zawodowej dla klas IV VI treści programowe... 14 Cele szczegółowe doradztwa zawodowego dla klas VII VIII treści programowe... 16 Cele szczegółowe doradztwa zawodowego dla III klasy oddziału gimnazjalnego 19 Weryfikacja efektów zajęć. 20 Ewaluacja.. 20 2
Wstęp Funkcjonowanie w nowoczesnym społeczeństwie wymaga aktywnych zachowań i umiejętności podejmowania trafnych decyzji. Rzeczywistość ekonomiczna, społeczna i polityczna wymusza nowe oczekiwania na pracodawców wobec pracowników i wymaga ustawicznego uzupełniania wiedzy. Pożądanymi zachowaniami w różnych zawodach są: inicjatywa, zaangażowanie, elastyczność, samodzielność, a także mobilność i niezależność. Zadaniem szkoły jest przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego wchodzenia w życie gospodarcze, do świadomego stanowienia o sobie, wytyczania własnej drogi rozwoju poprzez aktywne wzmacnianie swoich mocnych stron, zainteresowań i uzdolnień. Tak więc niezbędne jest wyposażenie uczniów w umiejętność podejmowania odważnych, samodzielnych decyzji, uczenia się przez całe życie, radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych oraz w wiedzę na temat systemu kształcenia, ofert szkół ponadgimnazjalnych, świata zawodów, a także struktury rynku pracy. Tym wyzwaniom próbuje sprostać Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego, który stwarza uczniowi realną możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności niezbędnych do odnalezienia swojego miejsca na drodze kariery zawodowej poznania siebie i własnych predyspozycji zawodowych, zasad rządzących rynkiem pracy, uzyskania informacji o lokalnym rynku pracy i zaplanowania własnej kariery zawodowej. 3
I. PODSTAWOWE PRZEPISY PRAWA POLSKIEGO I UNIJNEGO DOTYCZĄCE DORADZTWA ZAWODOWEGO regulujące kwestie udzielania pomocy w wyborze zawodu, kierunku kształcenia oraz wprowadzające doradztwo zawodowe do szkół: Memorandum kształcenia ustawicznego, uchwalone przez Komisję Europejską w 2000 r. jako jedno z 6-ciu głównych założeń wymienia zalecenie profesjonalnej pomocy doradczej dla uczniów w zakresie planowania kariery zawodowej. Rezolucja Rady Unii Europejskiej z 18 maja 2004r. 9286/04 dokument wydany przez Unię Europejską dotyczący poradnictwa zawodowego wszyscy obywatele europy powinni mieć dostęp do usług związanych z poradnictwem, informacją zawodową i planowaniem kariery na każdym etapie swojego życia. Strategia Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do roku 2010 przyjęta przez Radę Ministrów 8 lipca 2003r. jako jeden z priorytetów uznaje tworzenie zasobów informacyjnych w zakresie kształcenia ustawicznego i rozwoju zasobów doradczych. Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U z 1996r., Nr 67, poz. 329 ze zmianami) zobowiązuje placówki oświatowe do przygotowania uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia. Również ramowe statuty szkół ponadpodstawowych nakładają na dyrektorów i rady pedagogiczne obowiązek organizacji wewnątrzszkolnego systemu poradnictwa zawodowego oraz zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu. Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008r., w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U Nr 4, poz. 17). Ustawa Prawo Oświatowe z dnia 14 grudnia 2016r. Rozporządzenie MEN z dnia 16 sierpnia 2018r. w sprawie doradztwa zawodowego. 4
II. PODSTAWOWE POJĘCIA Poradnictwo zawodowe Długofalowe i wieloetapowe działania wychowawcze, towarzyszące jednostce trakcie jej rozwoju zawodowego. obejmuje ono udzielanie pomocy uczniom i dorosłym w planowaniu, tworzeniu i rozwoju kariery zawodowej, przynoszącej jednostce satysfakcję i zawodowy sukces. ( Ogólne zasady funkcjonowania poradnictwa zawodowego w systemie urzędów pracy - 1996). Preorientacja zawodowa - jeden z elementów procesu wspomagania rozwoju. Zakłada, że wybór zawodu powinien odbywać się na podstawie wykazywanej przez daną osobę znajomości własnych zachowań, postaw, ale również zawodów. Podstawową zasadą preorientacji zawodowej jest możliwość wolnego wyboru. Oznacza to, że człowiek świadomie i samodzielnie wybiera taki zawód, który odpowiada jego możliwościom i potrzebom oraz jest zgodny z panującymi warunkami społeczno-ekonomicznymi. Orientacja zawodowa Działania wychowawcze szkoły, rodziców i innych osób, grup i instytucji mające na celu przygotowanie młodzieży do planowania kariery zawodowej, której ważnym elementem jest podejmowanie kolejnych decyzji wyboru zawodu i szkoły. Orientacja zawodowa w gimnazjum wdrażana jest na podstawie programów nauczania wszystkich przedmiotów, będących naturalnym źródłem wiedzy o zawodach.(u. M. Fiała Nowe trendy w orientacji i doradztwie zawodowym w gimnazjum Poznań 2009r.) Doradztwo zawodowe Świadczenie pomocy w dokonywaniu kolejnych decyzji wyboru szkoły, zawodu lub pracy w formie indywidualnej porady zawodowej. ( U. M. Fiała, Nowe trendy w orientacji i doradztwie zawodowym w gimnazjum Poznań 2009r.). Jest więc procesem pomagania ludziom w poznawaniu własnej osobowości i rozumieniu siebie samego w ramach opracowania m.in. indywidualnego planu działania. Orientacja zawodowa i doradztwo zawodowe wchodzą w zakres edukacji szkolnej, której celem jest prawidłowe przygotowanie młodzieży do podjęcia decyzji wyboru zawodu i odpowiedniej szkoły. 5
Doradca zawodowy Osoba udzielająca pomocy w formie grupowych i indywidualnych porad zawodowych, młodzieży i osobom dorosłym w wyborze zawodu, kierunku kształcenia i szkolenia, uwzględniając ich możliwości psychofizyczne i sytuację życiową, a także potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego, współpracując z rodzicami i nauczycielami w procesie orientacji zawodowej uczniów oraz wykorzystując w tym celu wiedzę o zawodach, znajomość psychologicznych i pedagogicznych technik, diagnozę rynku pracy oraz techniczne środki przekazywania informacji zawodowej. (opr. Klasyfikacje Zawodów i Specjalności. 1995r.Wyd. MPiPS. Tom V, Zeszyt 2, cz. II, str. 497) Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego Ogół działań podejmowanych przez szkołę w celu przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia. System określa: rolę i zadania doradcy zawodowego, nauczycieli i wychowawców w ramach rocznego planu działań, czas i miejsce realizacji zadań, oczekiwane efekty, formy i metody pracy. III. FUNKCJONOWANIE WEWNĄTRZSZKOLNEGO SYSTEMU DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOLE PODSTAWOWEJ W WICHOWIE 1. Osoby odpowiedzialne za realizację WSDZ wychowawcy nauczyciele pedagog doradca zawodowy dyrektor szkoły 2. Osoby współuczestniczące dyrektor szkoły pedagog szkolny szkolny doradca zawodowy wychowawcy klas nauczyciele instytucje zajmujące się kształtowaniem kariery zawodowej (PUP, PPP) 6
3. Założenia WSDZ wybór zawodu jest procesem rozwojowym i stanowi sekwencję decyzji podejmowanych na przestrzeni wielu lat życia, na wybór zawodu wpływają głównie wartości, czynniki intelektualne, emocjonalne, zdrowotne, rodzaj i poziom wykształcenia rodziny oraz wpływ środowiska, preferencje zawodowe wywodzą się z doświadczeń dzieciństwa i rozwijają w toku życia człowieka, WSDZ obejmuje indywidualną i grupową pracę z uczniami, rodzicami i nauczycielami, ma charakter planowych działań. 4. WSDZ obejmuje w ramach pracy działania z różnymi grupami a) Radą pedagogiczną określenie priorytetów dotyczących orientacji i informacji zawodowej w ramach programu wychowawczo-profilaktycznego, określenie priorytetów dotyczących gromadzenia informacji i prowadzenia poradnictwa zawodowego w szkole, realizację działań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej i roli pracownika. b) Rodzicami prezentację założeń pracy informacyjno-doradczej szkoły na rzecz uczniów, zajęcia psychoedukacyjne służące wspomaganiu rodziców w procesie podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych przez ich dzieci, włączanie rodziców, jako przedstawicieli różnych zawodów, do działań informacyjnych szkoły, przedstawienie aktualnej i pełnej oferty edukacyjnej szkolnictwa na poziomie ponadpodstawowym/ponadgimnazjalnym, gromadzenie, systematyczna aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnozawodowej, przedstawienie możliwości zatrudnienia na lokalnym rynku pracy. c) Uczniami poznawanie różnych zawodów, poznawanie siebie, 7
autodiagnozę preferencji i zainteresowań zawodowych w odniesieniu do specyfiki wybieranych zawodów (m.in. rozmowy z doradcą zawodowym, ankiety, testy, kwestionariusze i inne), poznawanie struktury i warunków przyjęć do szkół ponadgimnazjalnych (pogadanki, porady, informatory szkolne, informacje internetowe i inne) pomoc uczniom w internetowym logowaniu do szkół ponadpodstawowych/ponadgimnazjalnych, analizę potrzeb rynku pracy i możliwości zatrudnienia na lokalnym, krajowym i unijnym rynku pracy, indywidualną pracę z osobami niezdecydowanymi, posiadającymi przeciwwskazania zdrowotne w podejmowaniu decyzji edukacyjno-zawodowych oraz z problemami osobistymi, 5. Cele programu WSDZ aktywizowanie i podnoszenie kwalifikacji nauczycieli do prowadzenia doradztwa zawodowego w szkole, rozwijanie aktywności poznawczej uczniów w kierunku właściwej samooceny możliwości psychofizycznych, poznawanie przez młodzież własnej osobowości w określaniu przydatności zawodowej, przygotowanie uczniów do konstruowania realistycznej kariery edukacyjnozawodowej oraz indywidualnego planu działania, kształtowanie świadomych decyzji odnośnie wyboru zawodu i szkoły, aktywizowanie uczniów do poznawania różnych grup zawodowych, inspirowanie młodzieży do poznawania kierunków kształcenia i wymagań edukacyjnych w szkołach ponadpodstawowych/ponadgimnazjalnych, rozwijanie umiejętności pracy zespołowej, przełamywanie barier środowiskowych oraz kształtowanie właściwych relacji społecznych, poznawanie zawodów przyszłości w kraju i w Unii Europejskiej, zapoznanie uczniów z zasadami rekrutacji i terminarzem rekrutacji do szkół ponadpodstawowych/ponadgimnazjalnych, aktywizowanie rodziców w proces wychowawczy dziecka dotyczący wyboru zawodu i właściwego dalszego kierunku kształcenia, 8
zapoznanie rodziców ze ścieżkami edukacyjnymi i zasadami rekrutacji do szkół ponadpodstawowych/ponadgimnazjalnych. 6. Formy, metody i techniki realizacji zadań Głównymi formami realizacji zadań jest poradnictwo indywidualne i grupowe. Podstawowym zadaniem poradnictwa indywidualnego w szkole jest udzielanie pomocy w zakresie określania zdolności i zainteresowań ucznia, wyboru kierunku kształcenia z uwzględnieniem jego predyspozycji psychofizycznych. Uczniowie, którzy napotykają na trudności decyzyjne mogą korzystać z indywidualnych porad doradcy zawodowego/pedagoga szkolnego w formie: rozmów i wywiadów doradczych, diagnozowania predyspozycji zawodowych poprzez metody testowe, udzielania wsparcia i pomocy w podjęciu decyzji, pomocy w budowaniu poczucia własnej wartości, pokonywania barier, które przeszkadzają w optymalnym rozwoju, pomocy w terminowym i przepisowym składaniu dokumentów do szkół, udzielania informacji adekwatnych do potrzeb ucznia (także alternatywnych formach kształcenia). Grupowe formy poradnictwa zawodowego odbywają się w ramach lekcji wychowawczych. W trakcie doświadczeń grupowych uczeń może dokonać adekwatnej samooceny swoich zdolności i umiejętności, określić konkretne zmiany w sposobie myślenia i działania. Zajęcia grupowe oprócz możliwości otrzymania informacji zwrotnych od kolegów i koleżanek umożliwiają także pokonywanie osobistych barier związanych z funkcjonowaniem społecznym. Tak więc podczas zajęć grupowych uczniowie doskonalą swoje umiejętności interpersonalne i uzyskują niezbędne informacje edukacyjne i zawodowe. Metody i techniki wykorzystywane w poradnictwie grupowym to: mini wykłady, seminaria, mapy myśli, prezentacje multimedialne, dyskusje, burza mózgów, treningi umiejętności społecznych, inscenizacje, odgrywanie ról, metody testowe (kwestionariusze, ankiety, testy), warsztaty zawodoznawcze, filmy edukacyjne, itp. Inne formy pracy zawodoznawczej i doradczej w szkole to: prowadzenie tablicy informacyjnej, umieszczanie informacji na stronie internetowej szkoły, organizowanie wyjazdów na Targi Edukacyjne, 9
spotkania z przedstawicielami szkół ponadgimnazjalnych, organizowanie spotkań diagnostycznych z osobami i instytucjami wspierającymi szkołę w zakresie preorientacji zawodowej, organizowanie zajęć pozalekcyjnych i angażowania rodziców w pogadanki tematyczne, spotkania z absolwentami. Powyższe formy, metody i techniki wykorzystywane są głównie w pracy z uczniami, a także rodzicami i nauczycielami. IV. CEL OGÓLNY PREORIENTACJI ZAWODOWEJ DLA ODDZIAŁÓW PRZEDSZKOLNYCH Celem preorientacji zawodowej jest wstępne zapoznanie dzieci z wybranymi zawodami najbliższymi ich otoczeniu, kształtowanie postawy pracy i motywacji do działania, pobudzanie i rozwijanie zainteresowań dzieci oraz stymulowanie ich pro-zawodowych marzeń. Treści programowe oraz cele szczegółowe osiągnięcia dzieci 1.Poznawanie własnych zasobów, m.in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron jako potencjalnych obszarów do rozwoju, ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia. 2.Swiat zawodów i rynek pracy, m.in.: poznawanie zawodów, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, umiejętność poruszania się po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy. 3.Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, m.in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie. 4.Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych. Cele szczegółowe programu 1. POZNAWANIE WŁASNYCH ZASOBÓW dziecko: określa, co lubi robić podaje przykłady różnych zainteresowań określa, co robi dobrze podejmuje działania i opisuje, co z nich wyniknęło dla niego i dla innych 10
opowiada o sobie w grupie rówieśniczej. 2. ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY dziecko: odgrywa różne role zawodowe w zabawie podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w jego najbliższym otoczeniu i te, które wzbudziły jego zainteresowanie oraz identyfikuje i opisuje czynności zawodowe wykonywane przez te osoby opisuje różne funkcje pracy wykonywanej przez człowieka na wybranych przykładach wskazuje zawody zaangażowane w powstawanie produktów codziennego użytku oraz w zdarzenia, w których uczestniczy (zakupy, koncert, poczta...) wskazuje związki pomiędzy zainteresowaniami a pracą zawodową na wybranym przez siebie przykładzie podejmuje próby posługiwania sie przyborami i narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny. 3. RYNEK EDUKACYJNY I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE dziecko: nazywa etapy edukacji (bez konieczności zachowania kolejności chronologicznej) nazywa czynności, których lubi się uczyć. 4. PLANOWANIE WŁASNEGO ROZWOJU I PODEJMOWANIE DECYZJI EDUKACYJNO-ZAWODOWYCH dziecko: opowiada, kim chciałoby zostać na miarę swoich możliwości planuje własne działania (lub działania grupy) poprzez wskazanie pojedynczych czynności i zadań niezbędnych do realizacji celu. podejmuje próby decydowania w ważnych dla niego sprawach (indywidualnie i w ramach grup). Warunki i sposoby realizacji programu Określone w programie cele przewidziane są do realizacji: podczas zajęć wychowania przedszkolnego (w ramach realizacji podstawy programowej) podczas działań, które wynikają z rozporządzenia w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a które prowadzone są przez nauczycieli i specjalistów podczas innych działań związanych z preorientacją zawodową realizowanych w przedszkolu i poza nim (np. Talent Show, spotkania z pasjonatami 11
i przedstawicielami różnych zawodów, wycieczki do zakładów pracy). Preorientacja zawodowa powinna być ukierunkowana na kształtowanie: proaktywnych postaw dzieci wobec pracy i edukacji ze zwróceniem uwagi na zasady etyki pracy jako fundamentu aktywności zawodowej; sprawczości, tj. przekonania, że są podmiotami własnych działań i są zdolni do wprowadzania zmian w swoim bliższym i dalszym otoczeniu; samodzielności i samoobsługi oraz kształtowanie takich cech jak utrzymanie ładu, doprowadzanie podejmowanych prac do końca i porządkowanie miejsca pracy; szacunku do pracy innych; umiejętności współdziałania. W czasie zajęć dzieci powinny poszerzać świadomość dotyczącą świata zawodów z wykorzystaniem prostych zabaw, np. Kto to zrobił? (dzieci wspólnie z nauczycielem identyfikują osoby i zawody, Jedziemy autobusem (Kto prowadzi? Kto wyprodukował? Kto posprzątał?), memo (dopasowywanie atrybutów do zawodów). V. CEL OGÓLNY ORIENTACJI ZAWODOWEJ DLA KLAS EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ Celem orientacji zawodowej w klasach I III szkoły podstawowej jest wstępne zapoznanie uczniów z różnorodnością zawodów na rynku pracy, rozwijanie pozytywnej i proaktywnej postawy wobec pracy i edukacji oraz stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zainteresowań oraz pasji. Treści programowe oraz cele szczegółowe osiągnięcia uczniów: 1. Poznawanie własnych zasobów, m.in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron jako potencjalnych obszarów do rozwoju, ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia. 2. Świat zawodów i rynek pracy, m.in.: poznawanie zawodów, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, umiejętność poruszania sie po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy. 3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, m.in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie. 12
4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych, m.in.: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadczenia zawodowego oraz refleksji nad nim, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy, korzystanie z całożyciowego poradnictwa kariery. Cele szczegółowe programu W obszarach: 1. POZNANIE WŁASNYCH ZASOBÓW uczeń: opisuje swoje zainteresowania i określa, w jaki sposób może je rozwijać prezentuje swoje zainteresowania na forum podaje przykłady różnorodnych zainteresowań ludzi podaje przykłady swoich mocnych stron w różnych obszarach; podejmuje działania w sytuacjach zadaniowych i opisuje, co z nich wyniknęło dla niego i dla innych. 2. ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY uczeń: odgrywa różne role zawodowe w zabawie podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w bliższym i dalszym otoczeniu oraz opisuje podstawową specyfikę pracy w wybranych zawodach opisuje, czym jest praca i omawia jej znaczenie w życiu człowieka (na wybranych przykładach) omawia znaczenie zaangażowania różnych zawodów w kształt otoczenia, w którym funkcjonuje opisuje role zdolności i zainteresowań w wykonywaniu danego zawodu posługuje sie przyborami, narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny. 3. RYNEK EDUKACYJNY I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE uczeń: uzasadnia potrzebę uczenia się i zdobywania nowych umiejętności; wskazuje treści, których lubi się uczyć wymienia różne źródła wiedzy i podejmuje próby korzystania z nich. 4. PLANOWANIE WŁASNEGO ROZWOJU I PODEJMOWANIE DECYZJI EDUKACYJNO-ZAWODOWYCH uczeń: opowiada, kim chciałby zostać i co chciałby robić 13
planuje swoje działania (lub działania grupy), wskazując na podstawowe czynności/zadania niezbędne do realizacji celu próbuje samodzielnie podejmować decyzje w sprawach związanych bezpośrednio z jego osobą. Warunki i sposoby realizacji programu Określone w programie cele przewidziane są do realizacji: podczas zajęć edukacji wczesnoszkolnej (w ramach realizacji podstawy programowej); podczas zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu; wspomagania uczniów w wyborze kierunku kształcenia i zawodu w trakcie bieżącej pracy z uczniami prowadzonych przez doradcę zawodowego, nauczycieli i wychowawców m.in. na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych; podczas innych działań związanych z doradztwem zawodowym realizowanych w szkole (np. Dzień Talentów, spotkania z pasjonatami i przedstawicielami różnych zawodów, wycieczki zawodoznawcze do przedsiębiorstw, instytucji publicznych). Orientacja zawodowa powinna być ukierunkowana na kształtowanie: proaktywnych postaw uczniów wobec pracy i edukacji ze zwróceniem uwagi na zasady etyki pracy jako fundamentu aktywności zawodowej; sprawczości uczniów, tj. przekonania, że są podmiotami własnych działań i są zdolni do wprowadzania zmian. W ten sposób program wpisuje sie wprost w założenia podstawy programowej dla I etapu edukacyjnego, w tym kształtowanie odpowiedzialności za własne działania oraz postawy przedsiębiorczości, kreatywności i innowacyjności. VI. CEL OGÓLNY ORIENTACJI ZAWODOWEJ DLA KLAS IV - VI Celem orientacji zawodowej w klasach IV VI jest poznawanie własnych zasobów, zapoznanie uczniów z wybranymi zawodami i rynkiem pracy, kształtowanie pozytywnej i proaktywnej postawy uczniów wobec pracy i edukacji oraz stwarzanie sytuacji edukacyjnych i wychowawczych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zdolności, zainteresowań oraz pasji. 14
Treści programowe oraz cele szczegółowe osiągnięcia uczniów W programie uwzględniono cztery obszary celów szczegółowych jednolitych z obszarami wszystkich programów zestawu które jednocześnie wyznaczają treści programowe orientacji zawodowej: 1. Poznawanie własnych zasobów, m.in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron, jako potencjalnych obszarów do rozwoju, ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia. 2. Świat zawodów i rynek pracy, m.in.: poznawanie zawodów, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, umiejętność poruszania się po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy. 3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, m.in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie. 4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych, m.in.: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadczenia zawodowego oraz refleksji nad nim, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy, korzystanie z całożyciowego poradnictwa kariery. Cele szczegółowe programu W obszarach: 1. POZNAWANIE WŁASNYCH ZASOBÓW uczeń: określa własne zainteresowania, zdolności i uzdolnienia oraz kompetencje; wskazuje swoje mocne strony oraz możliwości ich wykorzystania w rożnych dziedzinach życia; podejmuje działania w sytuacjach zadaniowych i ocenia swoje działania, formułując wnioski na przyszłość; prezentuje swoje zainteresowania/uzdolnienia na forum z zamiarem zaciekawienia odbiorców. 2. ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY uczeń: wymienia rożne grupy zawodów i podaje przykłady dla poszczególnych grup, opisuje rożne drogi dojścia do nich oraz podstawową specyfikę pracy w zawodach; opisuje, czym jest praca i jej znaczenie w życiu człowieka; podaje czynniki wpływające na wybory zawodowe; 15
posługuje się przyborami, narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny; wyjaśnia rolę pieniądza we współczesnym świecie i jego związek z pracą. 3. RYNEK EDUKACYJNY I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE uczeń: wskazuje na rożne sposoby zdobywania wiedzy (korzystając ze znanych mu przykładów) oraz omawia swój indywidualny sposób nauki; wskazuje przedmioty szkolne, których lubi się uczyć; samodzielnie dociera do informacji i korzysta z rożnych źródeł wiedzy. 4. PLANOWANIE WŁASNEGO ROZWOJU I PODEJMOWANIE DECYZJI EDUKACYJNO-ZAWODOWYCH uczeń: opowiada o swoich planach edukacyjnych i zawodowych; planuje swoje działania (lub działania grupy), wskazując szczegółowe czynności i zadania niezbędne do realizacji celu; próbuje samodzielnie podejmować decyzje w sprawach związanych bezpośrednio, jak i pośrednio (otoczenie) z jego osobą. Warunki i sposoby realizacji programu Określone w programie cele przewidziane są do realizacji podczas: zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu; wspomagania uczniów w wyborze kierunku kształcenia i zawodu w trakcie bieżącej pracy z uczniami prowadzonych przez doradcę zawodowego, nauczycieli i wychowawców m.in. na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych; podczas innych działań doradczych realizowanych w szkole (np. projekty edukacyjne) lub poza nią (np. spotkania z przedstawicielami zawodów, udział w wycieczkach zawodoznawczych w zakładach pracy). VII. CEL OGÓLNY DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA KLAS VII - VIII Celem doradztwa zawodowego w klasach VII VIII szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do odpowiedzialnego planowania kariery i podejmowania, przy wsparciu doradczym, decyzji edukacyjnych i zawodowych, uwzględniających znajomość własnych zasobów oraz informacje na temat rynku pracy i systemu edukacji. 16
Treści programowe oraz cele szczegółowe osiągnięcia uczniów W programie uwzględniono cztery obszary celów szczegółowych jednolitych z obszarami wszystkich programów zestawu które jednocześnie wyznaczają treści programowe doradztwa zawodowego: 1. Poznawanie własnych zasobów, m.in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron jako potencjalnych obszarów do rozwoju, ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia. 2. Świat zawodów i rynek pracy, m.in.: poznawanie zawodów, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, umiejętność poruszania się po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy. 3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, m.in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie. 4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych, m.in.: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadczenia zawodowego oraz refleksji nad nim, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy, korzystanie z całożyciowego poradnictwa kariery. Cele szczegółowe programu W obszarach: 1. POZNAWANIE WŁASNYCH ZASOBÓW uczeń: rozpoznaje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe oraz stan zdrowia); dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autodiagnozy, ocen innych osób i innych źródeł; rozpoznaje własne ograniczenia jako wyzwania w odniesieniu do planów edukacyjnozawodowych; charakteryzuje wartości z uwzględnieniem wartości pracy i etyki zawodowej; określa aspiracje i potrzeby w zakresie własnego rozwoju i możliwe sposoby ich realizacji. 2. ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY uczeń: wyszukuje i analizuje informacje na temat zawodów oraz charakteryzuje wybrane zawody, uwzględniając składowe ich opisów, w tym dróg ich zdobywania; 17
wyjaśnia zjawiska i trendy zachodzące na współczesnym rynku pracy; porównuje własne zasoby i preferencje z wymaganiami rynku pracy i oczekiwaniami pracodawców; dokonuje autoprezentacji; uzasadnia znaczenie pracy w życiu człowieka; analizuje znaczenie i możliwości doświadczania pracy. 3. RYNEK EDUKACYJNY I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE uczeń: analizuje oferty szkolnictwa ponadpodstawowego i wyższego pod kątem możliwości dalszego kształcenia, korzystając z dostępnych źródeł informacji; analizuje kryteria rekrutacyjne do wybranych szkół w kontekście rozpoznanych własnych zasobów; charakteryzuje strukturę systemu edukacji formalnej oraz możliwości edukacji pozaszkolnej w Polsce; określa znaczenie uczenia się przez całe życie. 4. PLANOWANIE WŁASNEGO ROZWOJU I PODEJMOWANIE DECYZJI EDUKACYJNO-ZAWODOWYCH uczeń: planuje ścieżki kariery edukacyjno-zawodowej, uwzględniając konsekwencje podjętych wyborów; podejmuje decyzje o dalszej drodze edukacyjno-zawodowej samodzielnie lub przy wsparciu doradczym; określa marzenia, cele i plany edukacyjno-zawodowe na bazie własnych zasobów; identyfikuje osoby i instytucje wspomagające planowanie kariery i wyjaśnia, w jakich sytuacjach korzystać z ich pomocy. Warunki i sposoby realizacji programu Określone w programie cele przewidziane są do realizacji podczas: wynikających z ramowych planów nauczania grupowych zajęć z zakresu doradztwa zawodowego, które są prowadzone przez doradcę zawodowego; zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu; wspomagania uczniów w wyborze kierunku kształcenia i zawodu w trakcie bieżącej pracy z uczniami, prowadzonych przez doradcę zawodowego, nauczycieli i wychowawców m.in. na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, 18
zajęciach z wychowawcą i innych zajęciach, a także w formie indywidualnych porad i konsultacji prowadzonych przez doradcę zawodowego (lub innych specjalistów, wychowawców, nauczycieli); innych działań związanych z doradztwem zawodowym realizowanych w szkole (np. mini targi edukacyjne, projekty edukacyjne, konkursy zawodoznawcze) lub poza nią (np. udział w targach edukacyjnych, festiwal zawodów, udział w wizytach zawodoznawczych w zakładach pracy). Doradztwo zawodowe w klasach VII VIII ukierunkowane jest na kształtowanie: proaktywnych postaw młodzieży wobec pracy i edukacji ze zwróceniem uwagi na zasady etyki pracy jako fundament aktywności zawodowej; sprawczości uczniów, tj. przekonania, że są podmiotami własnych działań i są w pełni zdolni do wprowadzania zmian w swoim bliższym i dalszym otoczeniu. Testy, m.in. predyspozycji i zainteresowań zawodowych, pełnią funkcję wspomagającą, a ich wyniki omawiane są indywidualnie. VIII. CEL OGÓLNY DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA III KLASY GIMNAZJUM Głównym celem doradztwa zawodowego w klasie III gimnazjum jest pomoc uczniom w wyborze szkoły ponadgimnazjalnej oraz w opracowaniu własnej ścieżki kariery zawodowej. Program ten realizuje się na zajęciach orientacji zawodowej. Zawiera on treści związane z poznawaniem siebie, świata zawodów oraz treści związane z planowaniem kariery zawodowej. Treści programowe oraz cele szczegółowe osiągnięcia uczniów W programie uwzględniono cztery obszary celów szczegółowych jednolitych z obszarami wszystkich programów zestawu które jednocześnie wyznaczają treści programowe doradztwa zawodowego: 1. Poznawanie własnych zasobów, m.in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron jako potencjalnych obszarów do rozwoju, ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia. 19
2. Świat zawodów i rynek pracy, m.in.: poznawanie zawodów, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, umiejętność poruszania się po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy. 3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, m.in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie. 4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych, m.in.: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadczenia zawodowego oraz refleksji nad nim, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy, korzystanie z całożyciowego poradnictwa kariery. Cele szczegółowe programu W obszarach: 1. POZNAWANIE WŁASNYCH ZASOBÓW uczeń: rozpoznaje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe oraz stan zdrowia); dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autodiagnozy, ocen innych osób i innych źródeł; rozpoznaje własne ograniczenia jako wyzwania w odniesieniu do planów edukacyjnozawodowych; charakteryzuje wartości z uwzględnieniem wartości pracy i etyki zawodowej; określa aspiracje i potrzeby w zakresie własnego rozwoju i możliwe sposoby ich realizacji. 2. ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY uczeń: wyszukuje i analizuje informacje na temat zawodów oraz charakteryzuje wybrane zawody, uwzględniając składowe ich opisów, w tym dróg ich zdobywania; wyjaśnia zjawiska i trendy zachodzące na współczesnym rynku pracy; porównuje własne zasoby i preferencje z wymaganiami rynku pracy i oczekiwaniami pracodawców; dokonuje autoprezentacji; uzasadnia znaczenie pracy w życiu człowieka; analizuje znaczenie i możliwości doświadczania pracy. 20
3. RYNEK EDUKACYJNY I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE uczeń: analizuje oferty szkolnictwa ponadpodstawowego i wyższego pod katem możliwości dalszego kształcenia, korzystając z dostępnych źródeł informacji; analizuje kryteria rekrutacyjne do wybranych szkół w kontekście rozpoznanych własnych zasobów; charakteryzuje strukturę systemu edukacji formalnej oraz możliwości edukacji pozaszkolnej w Polsce; określa znaczenie uczenia się przez całe życie. 4. PLANOWANIE WŁASNEGO ROZWOJU I PODEJMOWANIE DECYZJI EDUKACYJNO-ZAWODOWYCH uczeń: planuje ścieżki kariery edukacyjno-zawodowej, uwzględniając konsekwencje podjętych wyborów; podejmuje decyzje o dalszej drodze edukacyjno-zawodowej samodzielnie lub przy wsparciu doradczym; określa marzenia, cele i plany edukacyjno-zawodowe na bazie własnych zasobów; identyfikuje osoby i instytucje wspomagające planowanie kariery i wyjaśnia, w jakich sytuacjach korzystać z ich pomocy. Warunki i sposoby realizacji programu Określone w programie cele przewidziane są do realizacji podczas: wynikających z ramowych planów nauczania grupowych zajęć z zakresu doradztwa zawodowego, które są prowadzone przez pedagoga szkolnego zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu; wspomagania uczniów w wyborze kierunku kształcenia i zawodu w trakcie bieżącej pracy z uczniami, prowadzonych przez pedagoga, nauczycieli i wychowawców m.in. na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, zajęciach z wychowawcą i innych zajęciach, a także w formie indywidualnych porad i konsultacji prowadzonych przez pedagoga lub innych specjalistów (doradca zawodowy PPP, PUP w Lipnie) innych działań związanych z doradztwem zawodowym realizowanych w szkole (np. mini targi edukacyjne, projekty edukacyjne, konkursy zawodoznawcze) lub poza nią (np. udział w targach edukacyjnych, festiwal zawodów, udział w wizytach zawodoznawczych w zakładach pracy). 21
Doradztwo zawodowe w klasie III gimnazjum jest ukierunkowane na kształtowanie: proaktywnych postaw młodzieży wobec pracy i edukacji ze zwróceniem uwagi na zasady etyki pracy jako fundament aktywności zawodowej; sprawczości uczniów, tj. przekonania, ze są podmiotami własnych działań i są w pełni zdolni do wprowadzania zmian w swoim bliższym i dalszym otoczeniu. Testy, m.in. predyspozycji i zainteresowań zawodowych, pełnią funkcje wspomagającą i omawiane są indywidualnie. IX. WERYFIKACJA EFEKTÓW ZAJĘĆ zamiast oceniania. Działania realizowane w ramach orientacji zawodowej mają wspierać uczniów w procesie przygotowania do wyboru kierunku dalszego kształcenia i zawodu, dlatego zamiast tradycyjnego oceniania rekomenduje się, aby podczas zajęć kształtować umiejętność uczniów do autorefleksji i samooceny. Sprzyja to budowaniu większej otwartości uczniów, ich aktywności i zaangażowaniu, motywacji do udziału w dyskusjach i do wyrażania własnych opinii, jak również skłania do refleksji. Weryfikacje efektów zajęć poprzez wykorzystanie: pytań ewaluacyjnych zadawanych uczestnikom po zakończeniu zajęć; port folio zawierającego wymierne efekty pracy uczestników zajęć gromadzone sukcesywnie przez cały okres realizacji programu doradztwa zawodowego; indywidualnego planu działania ukazującego projektowane ścieżki kariery edukacyjno-zawodowej uczniów. EWALUACJA Ewaluacja opierać się będzie na: ankietach skierowanych do rodziców, uczniów i nauczycieli; rozmowach indywidualnych; zbieraniu wskazówek, sugestii, pomysłów od uczniów i osób realizujących WSDZ dotyczących możliwości jego modyfikowania. OPRACOWANIE: E. Lewandowska J. Rudnicka P. Krzyszczak J. Jasińska M. Gołębiewska 22