Spis treści I. Wstęp... 11 1. Znaczenie poprawnej wymowy... 11 2. Rola fonetyki w nauczaniu poprawnej wymowy...... 13 3. Fonetyka a fonologia.... 15 4. Wymowaapismo... 17 5. Wpływ języka ojczystego na wymowę języka obcego... 19 6. Metodyka nauczania wymowy...... 21 II. Niemiecka wymowa ortofoniczna... 26 1. Ukształtowanie się niemieckiej wymowy ortofonicznej...... 26 2. Zróżnicowanie stylistyczne niemieckiej wymowy ortofonicznej........ 29 3. Zróżnicowanie terytorialne niemieckiej wymowy ortofonicznej... 34 III. Narządy mowy i ich czynności... 37 IV. Spółgłoski wprowadzenie ogólne... 42 1. Spółgłoska a samogłoska... 42 2. Miejsce artykulacji i organ artykułujący.......... 43 3. Sposób artykulacji... 44 4. Spółgłoski silne a słabe.... 45 5. Spółgłoski dźwięczne a bezdźwięczne... 46 6. Spółgłoski krótkie a długie... 46 7. Koartykulacja... 47 V. Spółgłoski niemieckie... 49 1. Bezdźwięczne spółgłoski zwarto-wybuchowe.... 49 1.1. Spółgłoska [p]..... 49 1.2. Spółgłoska [t]....... 51 1.3. Spółgłoska [k]..... 54 2. Dźwięczne spółgłoski zwarto wybuchowe...... 57 2.1. Spółgłoska [b]..... 57 2.2. Spółgłoska [d]..... 59 2.3. Spółgłoska [g]..... 61 5
3. Bezdźwięczne spółgłoski szczelinowe... 63 3.1. Spółgłoska [f]....... 64 3.2. Spółgłoska [s]........ 65 3.3. Spółgłoska [h]... 67 3.4. Spółgłoska [ç]..... 68 3.5. Spółgłoska [x]..... 70 3.6. Spółgłoska [h]..... 71 4. Dźwięczne spółgłoski szczelinowe... 73 4.1. Spółgłoska [v]..... 73 4.2. Spółgłoska [z]..... 75 4.3. Spółgłoska [i]... 76 4.4. Spółgłoska [j]...... 77 5. Spółgłoski płynne...... 78 5.1. Spółgłoska [l]...... 78 5.2. Spółgłoska [r]........ 79 5.3. Spółgłoska [R]... 80 5.4. Spółgłoska [ ]... 81 5.5. Wokalizacja spółgłosek wibracyjnych... 81 6. Spółgłoski nosowe... 82 6.1. Spółgłoska [m]... 83 6.2. Spółgłoska [n]..... 84 6.3. Spółgłoska [j]... 85 VI. Samogłoski wprowadzenie ogólne... 87 1. Samogłoska a spółgłoska... 87 2. Podziałsamogłosek ze względu na stopień otwarcia... 88 3. Samogłoski przednie, tylne i środkowe... 89 4. Samogłoski zaokrąglone i niezaokrąglone...... 90 5. Samogłoski nosowe i nienosowe..... 90 6. Samogłoski napięte i nienapięte..... 91 7. Samogłoski krótkie i długie... 92 8. Samogłoski akcentowane i nieakcentowane...... 92 9. Samogłoski sylabiczne i niesylabiczne... 93 10. Samogłoska a dwugłoska... 93 VII. Samogłoski niemieckie... 95 1. Samogłoski przednie niezaokrąglone... 95 1.1. Samogłoska [i]... 95 1.2. Samogłoska [L]... 98 1.3. Samogłoska [e]..... 100 1.4. Samogłoska [V]... 103 1.5. Samogłoska [V:]... 104 1.6. Samogłoska [a]..... 106 2. Samogłoski przednie zaokrąglone... 107 2.1. Samogłoska [y].... 108 2.2. Samogłoska [Y]... 110 2.3. Samogłoska [h]... 112 2.4. Samogłoska [œ].... 114 3. Samogłoski tylne...... 116 3.1. Samogłoska [u]..... 116 3.2. Samogłoska [Y]... 119 3.3. Samogłoska [o]..... 120 3.4. Samogłoska [x]... 123 3.5. Samogłoska [!]... 125 6
4. Samogłoski neutralne (środkowe)... 127 4.1. Samogłoska [a]... 127 4.2. Samogłoska [ ]... 128 5. Dwugłoski..... 129 5.1. Dwugłoska [ae]....... 129 5.2. Dwugłoska [ao]....... 131 5.3. Dwugłoska [xh]... 132 VIII. Następ samogłosek... 133 1. Następ samogłosek niemieckich... 133 1.1. Następ przydechowy... 133 1.2. Następ ze zwarciem krtaniowym... 134 1.2.1. Następ z silnym zwarciem krtaniowym... 134 1.2.2. Następ ze słabym zwarciem krtaniowym...... 135 1.3. Następ miękki..... 137 IX. Luźne i ścisłe łączenie... 139 1. Łączenie luźne.... 139 2. Łączenie ścisłe... 140 X. Upodobnienia... 142 1. Uwagi ogólne... 142 2. Upodobnienia pod względem miejsca artykulacji... 144 2.1. Upodobnienia postępowe... 144 2.2. Upodobnienia wsteczne... 144 3. Upodobnienia pod względem dźwięczności...... 145 4. Wymowa spółgłosek podwójnych.... 148 XI. Akcent wyrazowy... 150 1. Właściwości fonetyczne akcentu wyrazowego..... 150 2. Funkcje niemieckiego akcentu wyrazowego...... 151 3. Miejsce niemieckiego akcentu wyrazowego...... 152 3.1. Akcentuacja wyrazów prostych... 152 3.2. Akcentuacja wyrazów złożonych... 153 3.3. Akcentuacja formacji przedrostkowych.... 154 3.4. Akcentuacja derywatów... 155 3.5. Akcentuacja skrótowców... 155 3.6. Akcentuacja wyrazów pochodzenia obcego... 156 4. Wpływemfazynawymowę... 156 XII. Intonacja zdaniowa... 158 1. Uwagi ogólne... 158 2. Akcent zdaniowy....... 158 3. Zasady akcentuacji zdaniowej...... 159 3.1. Akcentowanie członów określających..... 160 3.2. Akcentowanie członów współrzędnych...... 161 3.3. Akcent w grupie przydawkowej.... 161 3.4. Akcentowanie członów przeciwstawnych... 161 4. Podziałzdania na jednostki rytmiczne... 162 5. Podstawowe typy melodii zdaniowej... 162 5.1. Intonacja opadająca... 164 5.2. Intonacja wzrastająca... 171 5.3. Intonacja zawieszona... 175 XIII. Wymowa wyrazów pochodzenia obcego... 180 7
8 XIV. Transkrypcja fonetyczna... 182 XV. Ćwiczenia... 185 nr 1[p] [b]... 185 nr 2[p+i],[b+i]... 187 nr 3[t] [d]... 187 nr 4[t+i],[d+i]... 189 nr 5[k] [g]... 189 nr 6 [k + j], [g + j]... 190 nr 7[k+i],[g+i]... 192 nr 8[f] [v]... 192 nr 9[f+i],[v+i]... 193 nr10[s] [z]... 194 nr 11 [h] [s]... 195 nr 12 [h] [ç]... 196 nr 13 [h + t], [h +p]... 196 nr14[s+t]... 197 nr15[s+p]... 198 nr 16 [ç] w wygłosie wyrazowym... 198 nr 17 [ç] w śródgłosie wyrazowym...... 198 nr 18 [ç] w końcówce zdrabniającej chen... 199 nr 19 [ç] po samogłoskach zaokrąglonych... 199 nr 20 [ç] przed spółgłoską [s]... 199 nr 21 [ç] [h]... 200 nr22[x] [ç]... 201 nr 23 Połączenie [Lç] zapisane jako ig... 201 nr 24 Alternacje [ç] [g] [k]... 202 nr 25 Nagłos samogłoskowy [h] nagłosowe...... 203 nr 26 [h] w śródgłosie wyrazowym...... 204 nr 27 [h] w nagłosie i śródgłosie wyrazowym...... 204 nr 28 [h] po spółgłoskach [x] i [ç]...... 204 nr29[l+i]... 205 nr30[r+i].... 205 nr 31 [r] zwokalizowane po samogłoskach długich... 206 nr 32 Wymowa przedrostków er-, ver-, zer-... 207 nr 33 Alternacja [ ] [ar]... 208 nr34[m+i]... 209 nr35[n+i]... 209 nr 36 [j]... 210 nr 37 Wymowa końcówki en... 213 nr 38 Upodobnienia spółgłosek pod względem dźwięczności..... 215 nr 39 Wymowa spółgłosek [p b], [t d], [k g] na styku morfemów..... 218 nr 40 Wymowa bezdźwięczna spółgłosek na styku morfemów przed głoskami dźwięcznymi 219 nr41wymowa[r r]nastykumorfemów... 221 nr 42 [i:]... 222 nr43[i]... 223 nr 44 Niesylabiczne [ĭ]... 223 nr 45 [i] w wyrazach typu Biolog, Fiasko... 224 nr 46 [i:] przed [n] + spółgłoska szczelinowa...... 224 nr 47 [i:] [L]... 224 nr 48 [L] przed [n] + spółgłoska szczelinowa...... 225 nr 49 [e:] [V]... 225 nr 50 [e:] [i:]... 226 nr51[e]... 227 nr 52 [e:] przed [n] + spółgłoska szczelinowa........ 227
nr 53 [V] [L]... 227 nr 54 [V] przed [n] + spółgłoska szczelinowa...... 228 nr 55 [V:] [V]... 229 nr 56 [e:] [V:]... 229 nr 57 [V:] przed [n] + spółgłoska szczelinowa....... 230 nr58[a]... 230 nr 59 [a] [V]... 231 nr 60 [a] przed [n] + spółgłoska szczelinowa...... 232 nr 61 [y:] [i:]... 232 nr 62 [y:] przed [n] + spółgłoska szczelinowa....... 233 nr63[y]... 233 nr 64 [Y] [L]... 234 nr 65 [y:] [Y]... 235 nr 66 [Y] przed [n] + spółgłoska szczelinowa...... 235 nr 67 [h:] [e:]... 235 nr 68 [h:] [V:]... 236 nr 69 [h:] [y:]... 237 nr 70 [h:] przed [n] + spółgłoska szczelinowa..... 238 nr 71 [h]... 238 nr 72 [œ] [V]... 239 nr 73 [h:] [œ]... 239 nr 74 [œ] [Y]... 240 nr 75 [œ] przed [n] + spółgłoska szczelinowa..... 241 nr76[u:]... 241 nr77[u].... 242 nr 78 [u:] przed [n] + spółgłoska szczelinowa........ 242 nr 79 [u:] [Y]... 243 nr 80 [Y] przed [n] + spółgłoska szczelinowa...... 243 nr 81 [o:] [x]... 243 nr82[o:] [u:]... 244 nr 83 [o:] przed [n] + spółgłoska szczelinowa........ 245 nr84[o]... 245 nr 85 [x] [Y]... 246 nr 86 [x] przed [n] + spółgłoska szczelinowa...... 246 nr 87 [!:] [a]... 247 nr 88 [!:] [o:]... 247 nr 89 [!:] przed [n] + spółgłoska szczelinowa........ 248 nr 90 [a]... 249 nr 91 [a] []... 249 nr 92 [ ] []... 250 nr93[a] [ae]... 250 nr 94 Niedyftongiczna wymowa połączenia literowego!ai... 251 nr 95 Niedyftongiczna wymowa połączenia literowego!ei... 251 nr96[a] [ao]... 251 nr 97 [x] [xh]... 252 nr 98 Niedyftongiczna wymowa połączeń literowych!eu,!äu,!oi... 253 nr 99 Następ ze zwarciem krtaniowym następ ze zwarciem miękkim..... 254 nr 100 Następ ze zwarciem krtaniowym w pozycji hiatusowej... 254 nr 101 Następ ze zwarciem krtaniowym na granicy morfemów... 254 nr 102 Akcentuacja wyrazów dwusylabowych (z wygłosowym [a] względnie [ ])... 255 nr 103 Akcentuacja wyrazów trójsylabowych (z przedrostkami be- lub ge- oraz wygłosowym [a] względnie [ ])... 255 nr 104 Akcentuacja wyrazów złożonych... 255 nr 105 Akcentuacja złożeń przedrostkowych...... 255 nr 106 Akcentuacja derywatów... 256 9
nr 107 Wypowiedzi emfatyczne, w których sylaba akcentowana zawiera samogłoskę napiętą.... 256 nr 108 Wypowiedzi emfatyczne, w których sylaba akcentowana zawiera samogłoskę nienapiętą.... 257 XVI. Ćwiczenia intonacyjne... 258 XVII. Bibliografia... 278