STRATEGIA DLA PRZYSZŁYCH WIEDZOCHŁONYCH I INNOWACYJNYCH MŚP W PRZEMYŚLE TEKSTYLNYM I ODZIEŻOWYM STRESZCZENIE raportu z badao terenowych przeprowadzonych w czerwcu i lipcu 2015 r. Deliverable: A Strategy for Future Knowledge Intensive and Innovative Textile and Clothing SMEs Work Package: WP2 Deliverable ID 2.3 WP Lead partner: P9 RO -TUIASI Dissemination level: Public Status: Final Due date of deliverable: 31 July 2015 Actual submission date: 31 July 2015 Responsible partner: Co-responsible partner: P9 RO - TUIASI P8 EL - CRE.THI.DEV.
SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie... 5 1.1 Cele raportu... 5 1.2 Aspekty metodologiczne... 6 1.3 Skład konsorcjum... 7 2. Streszczenie... 8 2.1 Krótki przegląd sytuacji przedsiębiorstw sektora tekstylno-odzieżowego w krajach partnerskich projektu... 9 2.2 Badanie MŚP... 10 2.3 Badanie uczelni wyższych... 11 2.4 Analiza porównawcza wyników...12 2.5 Propozycja Strategii dla przyszłych wiedzochłonnych i innowacyjnych MŚP w sektorze tekstylnym i odzieżowym... 14 2.6 Wnioski... 15 2.7 ZAŁĄCZNIKI... 16
1. WPROWADZENIE 1.1 Cele raportu Głównym celem projektu TECLO jest modernizacja europejskiego systemu nauczania na uczelniach wyższych, kształcących kadry dla sektora tekstylnego i odzieżowego, poprzez lepsze prognozowanie zapotrzebowania na umiejętności w oparciu o budowę trwałych partnerstw pomiędzy sektorem edukacji i rynkiem pracy. Badania ankietowe przeprowadzone w ramach projektu miały na celu rozpoznanie głównych problemów i najważniejszych wyzwao stojących w dobie globalizacji przed mikro, małymi i średnimi przedsiębiorstwami z branży tekstylno-odzieżowej. Sprostanie tym wyzwaniom wymaga poprawy jakości zarządzania, które powinno byd zorientowane na zarządzanie eksportem, innowacje nietechnologiczne i marketingowe, zmiany procesowe nakierowane na zrównoważony rozwój, zarządzanie jakością i społeczną odpowiedzialnośd biznesu, a także na ogólne zwiększenie efektywności i wprowadzanie zmian, dzięki nabywaniu innowacyjnych umiejętności w zakresie przedsiębiorczości. 5 Przeprowadzone badania ankietowe umożliwiły stworzenie mapy kompetencji i zaprojektowanie standardów nowych umiejętności, które powinni nabywad przyszli menedżerowie i które będą podstawą do zdefiniowania programów nauczania dla nowego profilu zawodowego menedżera branży tekstylno-odzieżowej (TECLOM), uzględniających zaawansowane umiejętności menedżerskie oraz umiejętności związane z szeroko pojętą przedsiębiorczością. Badania ankietowe przeprowadzono w celu zgromadzenia najważniejszych informacji na temat: głównych problemów, z którymi borykają się mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa sektora tekstylno-odzieżowego w zakresie: (1) wdrażania strategii zorientowanych na eksport; (2) wdrażania innowacji nietechnologiczych i marketingowych; (3) wdrażania zmian procesów firmowych, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, społecznej odpowiedzialności biznesu i zarządzania jakością; (4) wdrażania zmian i zwiększania efektywności poprzez wykorzystanie innowacyjnych umiejętności związanych z przedsiębiorczością, a także niezbędnego w tym zakresie wsparcia dla przedsiębiorstw; głównych barier i czynników motywujących, które mogą wpływad na wdrażanie przez uczelnie wyższe, kształcące kadry dla sektora tekstylno-odzieżowego, innowacyjnych Masowych Otwartych Kursów On-Line (MOOCs);
głównych korzyści płynących z doskonalenia umiejętności przekrojowych, w tym w szczególności związanych z przedsiębiorczością, zidentyfikowanych w oparciu o przeprowadzone badania. Zarówno w ankiecie skierowanej do uczelni wyższych, jak i do MŚP, szczególny nacisk położono na nowe umiejętności, których nabycie zwiększyłoby efektywnośd menedżerów z sektora tekstylnoodzieżowego, a także na innowacyjne podjeście do metod nauczania i samodzielnego uczenia się w oparciu o powszechnie dostępne kursy on-line, wykorzystujące w dużej mierze analizę realnych sytuacji oraz dwiczenia symulacyjne. 1.2 Aspekty metodologiczne W przeprowadzonym badaniu zastosowano elastyczną metodologię i narzędzia badawcze gwarantujące interakcję pomiędzy osobami badanymi i przeprowadzającymi badanie, którego celem było zidentyfikowanie barier i czynników motywujących związanych z wdrażaniem na uczelniach wyższych Masowych Otwartych Kursów On-Line, a także główych koszyści płynących z kształcenia personelu MŚP w zakresie umiejętności ogólnych i przekrojowych, w tym przedsiębiorczości. W wyniku przeprowadzonych badao powstał raport porównawczy, uwzględniający najważniejsze wnioski, których wzięcie pod uwagę będzie niezbędne w planowaniu produktów projektu związanych z formułowaniem strategii dla przyszłych wiedzochłonnych i innowacyjnych MŚP w sektorze tekstylno-odzieżowym. 6 Badania terenowe zrealizowano za pomocą badania kwestionariuszowego, opracowanego zgodnie ze standardową metodologią badawczą, z wykorzystaniem wyników badao źródłowych. Kwestionariusz opracowano pod kątem dwóch głównych grup badawczych z krajów partnerskich projektu, tj. mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz uczelni wyższych kształcących kadry dla sektora tekstylno-odzieżowego. Tym samym, dla badania określono dwa profile respondentów: menedżerowie (oraz inne osoby na stanowiskach kierowniczych), aktualnie zatrudnieni w mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach europejskiego sektora tekstylno-odzieżowego respondenci aktualnie pracujący w europejskich wyższych uczelniach kształcących w zawodach tekstylno-odzieżowych (osoby na stanowiskach kierowniczych, nauczyciele akacemiccy, doktoranci, itp.). W obu kwestionariuszach zastosowano tę samą strukturę (Wprowadzenie, Częśd główna kwestionariusza, Podsumowanie), ze zróżnicowaniem zawartości części głównej. Oba kwestionariusze zawierały pytania strukturyzowane typu zamkniętego: wielkrotny wybór,
ocenianie, rangowanie, skalowanie. Zastosowano także kilka pytao otwartych, umożliwiających reposndentom dobrowolne wyrażenie opinii lub skomentowanie omawianych zagadnieo. Ostateczną formę kwestionariuszy przyjęto po przetestowaniu wersji wstępnej wśród partnerów projektu TECLO. Opracowanie dwóch kwestionariuszy poświęconych potrzebom w zakresie umiejętności oraz metodom kształcenia, skierowanych do MŚP oraz uczelni wyższych (z krajów partnerskich) stanowi istotny wkład w budowanie więzi pomiędzy sekorem edukacji a pracodawcami. 1.3 Skład konsorcjum Numer partnera P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 P9 P10 P11 P12 P13 P14 Nazwa partnera Link Campus University Universiteit Gent/ Department of Textiles Material Connexion Italia Srl Associació Agrupació d Empreses Innovadores Tèxtils Universitat Politècnica de Catalunya Technological Education Institute of Piraeus A Fotopoulou GLP Creative Thinking Development Gheorghe Asachi Technical University of Iasi Asociatia Absolventilor Facultatii de Textile-Pielarie din Iasi University of Ljubljana Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości CIAPE - Centro Italiano per l'apprendimento Permanente Maison de la Promotion Sociale 7
2. STRESZCZENIE Raport pt. Strategia dla przyszłych wiedzochłonnych i innowacyjnych MŚP w przemyśle tekstylnym i odzieżowym powstał w ramach projektu TECLO - Koalicja wiedzy na rzecz rozwoju kompetencji menedżerów przemysłu tekstylnego i odzieżowego w dziedzinie eksportu, marketingu, innowacji, zrównoważonego rozwoju i przedsiębiorczości, jako produkt pakietu roboczego nr 2 - Potrzeby i problemy sektora tekstylno-odzieżowego. Niniejszy raport opracowany został na podstawie wyników badao terenowych, stanowiących jedną z faz projektu TECLO. Raport zawiera pogłębioną analizę wyników badao ankietowych oraz profil przyszłego Menedżera branży tekstylno-odzieżowej, opracowany w następstwie podsumowania rezultatów badania przeprowadzonego we wszystkich krajach partnerskich projektu. Profil ten opisuje umiejętności niezbędne w pracy menedżerów z sektora tekstylno-odzieżowego. Główne zagadnienia uwzględnione w raporcie obejmują: krótki przegląd sytuacji sektora tekstylno-odzieżowego w krajach partnerskich projektu; opis metodologii i narzędzi zastosowanych w badaniu terenowym, z myślą o identyfikacji potrzeb i niezbędnego zakresu wsparcia, którego potrzebują przedsiębiorstwa z sektora w celu poprawy efektywności i innowacyjności, a także identyfikacji głównych zalet i korzyści płynących z kształcenia w zakresie umiejętności ogólnych i przekrojowych, za pomocą Masowych Otwartych Kursów On-Line; analizę wyników badao ankietowych strategię dla przyszłych wiedzochłonnych i innowacyjnych MŚP w sektorze tekstylnym i odzieżowym; wnioski. 8
2.1 Krótki przegląd sytuacji przedsiębiorstw sektora tekstylno-odzieżowego w krajach partnerskich projektu Celem tego rozdziału jest analiza sytuacji w sektorze tekstylno-odzieżowym, efektywności działao podjemowanych przez firmy w poszczególnych podsektorach oraz identyfikacja możliwości rozwoju, oferowanych przez badany sektor. Dane statystyczne pozyskano z wiarygodnych źródeł, koncetrując się na motorach zmian i danych dotyczących umiejętności pożądanych dla kadr zatrudnionych w sektorze. Krótkie przeglądy krajowej sytuacji badanego sektora opracowane zostały przez wszystkich ośmiu partnerów projektu. Przegląd umożliwia zapoznanie się z sytuacją sektora tekstylno-odzieżowego w każdym z krajów partnerskich projektu. Opis sytuacji sektora odnosi się zarówno do analizy aktualnej sytuacji, jak i dynamiki zmian przedsiębiorstw różnej wielkości (w tym w szczególności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw). Przeprowadzona analiza dotyczy: liczby (dynamiki) i wielkości przedsiębiorstw wg liczby zatrudnionych, zatrudnienia w sektorze (w tym zatrudnienia wg płci), wieku zatrudnionych pracowników, zatrudnienia w różnych działach, udziału zatrudnienia w sektorze w ogólnym zatrudnieniu w gospodarce (w procentach), struktury produkcji, rocznych obrotów sektora (w tys. ) i sytuacji finansowej, głównych dziedzin działania firm (odzież i moda, tekstylia przemysłowe i techniczne, włókna sztuczne, przędzalnictwo, tkactwo, wykaoczanie, sprzedaż detaliczna, usługi/najem/usługi pralnicze), głównych dziedzin zmian (zmiany modelu biznesowego, nowe strategie, zmiany w produkcji, wprowadzanie nowych projektów, zmiany technologiczne, innowacje, stosowanie technolgii informacyjno-komunikacyjneych, modernizacja wyposażenia, zmiany produktywności, zmiany inwestycyjne, zmiany w zakresie zasobów ludzkich, dostęp do rynków), czynników wpływających na produkcję i innowacje (wymagania klientów, moda, kultura, tożsamośd estetyczna firmy, ergonomia, koszty, materiały, itd.), udział procentowy produkcji w ogólnej produkcji europejskiej sektora od roku 2007 do chwili obecnej, wyniki dotyczące eksportu i importu oraz wyniki sprzedaży sektora (w %). 9 Dane zostały zgromadzone z wykorzystaniem źródeł własnych na poziomie organizacji partnerskich, źródeł krajowych, europejskich i światowych, takich jak źródła internetowe, artykuły naukowe i inne publikacje, podręczniki, dokumenty rządowe oraz innych instytucji krajowych.
2.2 Badanie wśród MŚP Badanie przeprowadzone wśród MŚP poświęcone było przede wszystkim identyfikacji nowych umiejęności niezbędnych dla sprawniejszego rozwiązywania problemów, przed którymi stoją dziś - w nowym, globalnym kontekście - mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. Pod uwagę wzięto przede wszystkim: zarządzanie zorientowane na eksport, innowacje nietechnologiczne i marketingowe, zmiany procesowe związane z wdrażaniem zasad zrównoważonego rozwoju, społecznej odpowiedzialności biznesu oraz wdrażaniem standardów jakości, a także osiąganie ogólnej poprawy funkcjonowania firm i wydajności, poprzez wykorzystanie innowacyjnych umiejętności związanych z przedsiębiorczością. W sumie, w badaniu udział wzięło 253 respondentów z 9 krajów UE (w tym 8 krajów partnerów projektu oraz 1 kraju nie uczestniczącego w konsorcjum projektu). Ankietę przeprowadzono wśród właścicieli przedsiębiorstw, dyrektorów zarządzających oraz innych osób zajmujących stanowiska kierownicze w przedsiębiorstwach sektora tekstylno-odzieżowego. Celem ankiety było pozyskanie informacji umożliwiających opracowanie europejskiego programu nauczania dla nowego profilu zawodowego Menedżera Branży Tekstylno-Odzieżowej (TECLOM), uwzględniającego doskonalenie zaawansowanych umiejętności społecznych oraz związanych z przedsiębiorczością i zarządzaniem, co umożliwi sprostanie przyszłym wyzwaniom związanym z funkcjonowaniem sektora tekstylno-odzieżowego. 10 Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom i wyzwaniom o kluczowym znaczeniu dla europejskiego sektora tekstylno-odzieżowego: Znaczeniu strategii zorientowanych na eksport, wymagających od menedżerów umiejętności związanych z zagadnieniami marki, marketingu i dystrybucji, ale także zdolności do tworzenia warunków dla eksportu, obejmujących ochronę własności intelektualnej, dostęp do kredytów i instrumentów finansowych wspierających wdrażanie i komercjalizację innowacji. Rozszerzeniu rozumienia koncepcji innowacji na innowacje nietechnologiczne poprzez wprowadzanie nowych metod organizacyjnych i marketingowych. Wymaga to dobrej komunikacji z konsumentami, większej wiedzy na temat zagadnieo związanych z innowacjami marketingowymi (lokowanie produktu, promocja i polityka cenowa) oraz umiejętności związanych z trendami masowej kastomizacji, zarządzaniem projektami oraz zarządzaniem własnością intelektualną i relacjami z ośrodkami badawczymi. Zrównoważonemu rozwojowi, w związku z zagadnieniami ochrony środowiska i globalną odpowiedzialnością społeczną. Menedżerowie muszą skupid się w większym stopniu na zagadnieniach efektywności energetycznej i kontoli emisji (skoncentrowanie kontoli jakości na spełnianiu standardów środowiskowych) oraz zwiększyd zdolności zmiany procesów zgodnie z zasadami zarządzania jakością i społecznej odpowiedzialności biznesu, a także podejmowania
działao na rzecz budowania zaufania konsumentów do produktów firmy, jako wytwarzanych w sposób minimalizujący negatywny wpływ na środowisko. Znaczącej roli kluczowych umiejętności przywódczych i związanych z przedsiębiorczością, a więc umiejętności podejmowania decyzji w oparciu o analizę ryzyka (podejmowanie ryzyka), umiejętności rozpoznawania i wykorzystywania możliwości rozwojowych firmy (kreatywnośd i krytyczne myślenie), a także innych umiejętności miękkich, takich jak umiejętności komunikacyjne, umiejętnośd współpracy, zarządzania kosztami, wdrażania projektów, oraz zarządzania czasem i jakością. 2.3 Badanie wśród uczelni wyższych Instytucje oferujące kształcenie i szkolenie (w szczególności uczelnie akademickie, ale także inne rodzaje instytucji oświatowych) stanowią istotne źródło informacji zarówno o podaży przyszłych umiejętności (ze względu na dostęp do wiedzy o trendach kształtujących przyszły rynek pracy), jak i metodach kształcenia - ze względu na ich podstawową misję, jaką jest kształcenie kadr zgodnie z zapotrzebowaniem rynku pracy. W tym kontekście, badanie adresowane do wyższych uczelni skupiało się zarówno na wiedzy i umiejętnościach, które powinni nabywad menedżerowie MŚP z sektora tekstylno-odzieżowego, jak i na innowacyjnych metodach uczenia się i nauczania, opartych na swobodnym dostępie do kursów on-line dostępnych w Internecie, uwzględniających dwiczenia symulacyjne i realne zjawiska rynkowe. Pod uwagę wzięto także koncepcje blended learning, niemniej jednak największe znaczenie przypisano Masowym Otwartym Kursom On-Line, a także doświadczeniom lub zainteresowaniu ankietowanych wdrażaniem tego typu narzędzi on-line. 11 Oczekiwano, że rezultaty badania umożliwią wskazanie zasadniczych barier i czynników motywujących, sprzyjających wprowadzaniu przez uczelnie wyższe innowacyjnych kursów typu MOOCs. Pierwszą grupę docelową badania skierowanego do wyższych uczelni stanowili nauczyciele akademiccy z krajów uczestniczących w projekcie (bez wyłączenia uczestników z pozostałych krajów UE), których uznano za właściwych uczestników badania ze względu na ich zaangażowanie w kształcenie kadr dla sektora tekstylno-odzieżowego (osoby na stanowiskach kierowniczych, nauczyciele akademiccy). Włączenie tychże osób do badania podyktowane było zarówno ich pozycją na uczelni, jak i ich wiedzą o potrzebach sektora tekstylnego i odzieżowego w zakresie wiedzy i umiejętności menedżerskich. W celu poszerzenia wiedzy o badanych zagadnieniach, w badaniu uwzględniono także drugą grupę docelową, którą stanowili absolwenci studiów magisterskich i doktoranci z kierunków związanych z sektorem tekstylno-odzieżowym.
Ogółem, w badaniu udział wzięło 100 przedstawicieli środowiska akademickiego. Większośd z nich reprezentowało uniwersytety i politechniki, prowadzące nauczanie zarówno w zakresie przedmiotów technicznych, jak i menedżerskich. Zróżnicowanie w rozkładzie respondentów ze względu na wielkośd uczelni wskazuje na różnice między poszczególnymi krajami, które wynikad mogą ze specyfiki krajowych polityk edukacyjnych. Przeprowadzone badanie zawierało także kwestionariusz dla studentów opublikowany na stronie internetowej Europejskiego Stowarzyszenia Uniwersytetów. Na ankietę odpowiedziało 28 studentów z 5 krajów. 2.4 Analiza porównawcza wyników Ta sekcja raportu zawiera porównanie odpowiedzi udzielonych przez MŚP oraz uczelnie wyższe (pracownicy i studenci) na główne pytania badawcze zawarte w kwestionariuszach i dotyczące: współpracy pomiędzy MŚP i uczelniami wyższymi; znaczenia wiedzy i umiejętności menedżerskich oraz zapotrzebowania na nie w sektorze tekstylno-odzieżowym; zagadnieo dalszego kształcenia za pomocą innowacyjych metod nauczania (kursy on-line, blended learning, wprowadzenia kursów typu MOOCs). 12 Profil respondentów nie był w tej sekcji brany pod uwagę, ponieważ został zaprezentowany szczegółowo w ramach analizy udzielonych odpowiedzi. W części raportu poświęconej współpracy pomiędzy MŚP i uczelniami wyższymi, podjęto także kwestie: wspólnych projektów badawczych, współpracy na rzecz formułowania i walidacji programów nauczania, staży i praktyk studenckich (obejmujących także przygotowanie prac dyplomowych) oraz zatrudniania absolwentów po zakooczeniu stażu lub praktyki. Jest rzeczą jasną, że ramy współpracy badawczej pomiędzy MŚP i uczelniami wyższymi zostały już ustanowione i funkcjonują. Dla uczelni wspólne badania są istotną częścią ich działalności, podczas gdy w przypadku MŚP dotyczą one głównie przedsiębiorstw produkcyjnych, dla których współpraca ta stanowi metodę pozyskiwania nowych, innowacyjnych produktów. Rozkład współpracy według krajów i wielkości firmy zależy głównie od typów produktów, w których specjalizują się przedsiębiorstwa. Opracowanie dotyczące znaczenia wiedzy i umiejętności menedżerskich oraz zapotrzebowania na nie w sektorze tekstylno-odzieżowym, potwierdza, że MŚP stają aktualnie przed wyzwaniami związanymi z pozyskiwaniem wiedzy w zakresie:
- wdrażania strategii pro-eksportowych; - wdrażania innowacji nietechnologicznych i marketingowych; - zmiany procesów zgodnie z wymaganiami zasad zrównowżonego rozwoju, zarządzania jakością i społecznej odpowiedzialności biznesu; - dążenia do zmian w zakresie efektywności poprzez wykorzystanie odpowiednich umiejętności menedżerskich. Odpowiedzi udzielone przez MŚP wskazują na większe zainteresowanie nabywaniem konkretnych umiejętności niż wiedzy. Uzyskane wyniki powinny byd wykorzystane przy formułowaniu materiałów szkoleniowych w taki sposób, aby programy te odpowiadały na realne potrzeby w zakresie poprawy umiejętności menedżerskich, sygnalizowane przez przyszłych kursantów z sektora tekstylno-odzieżowego. Zarówno odpowiedzi MŚP, jak i wyższych uczelni wskazują, że proces szkolenia wykracza poza okres studiów. Studia podyplomowe stanowią efektywne narzędzie szkolenia specjalistów/menedżerów, a zatem uczelnie wyższe winny rozważyd dalszy rozwój tych form kształcenia. Pozytywne jest także nastawienie studentów, z których większośd uważa dalsze kształcenie za istotne dla aktualizacji wiedzy i umiejętności niezbędnych z punktu widzenia ich przyszłej pracy w firmach działających w omawianym sektorze. 13 Uczelnie dysponują do pewnego stopnia doświadczeniem w opracowywaniu kursów on-line i wykorzystaniu metod nauczania opartych o blended learning, ale potrzebna jest w tym zakresie poprawa. W niektórych krajach przedstawiciele środowiska akademickiego nadal postrzegają tradycyjne metody nauczania jako wystarczające i nie widzą potrzeby zmiany sytuacji. Zainteresowanie i pozytywne nastawienie MŚP do kursów on-line stanowi kolejny, istotny argument dla uczelni wyższych i innych instytucji edukacyjnych na rzecz rozwijania nauczania on-line, w tym kursów typu MOOC. Studenci wskazują na brak doświadczenia i wiedzy związanej z kursami on-line, niemniej jednak, jasno deklarują chęd korzystania z tej formy kształcenia. Większośd przedstawicieli uczelni określiło bariery wdrażania kursów MOOC, jako istotne. Najczęściej wskazywaną barierą jest koniecznośd odpowiedniego przygotowania zarówno kadr, jak i samych uczelni do włączenia kursów MOOC do programów nauczania. Czynniki motywujące do wprowadzania kursów MOOC wskazane w kwestionariuszu uznano za istotne. Najczęściej wskazywane spośród nich to możliwośd poprawy własnej działalności
dydaktycznej oraz korzyści jakie wdrażanie kursów MOOC może przynieśd uczelniom, zwiększając ich renomę, rozpoznawalnośd i atrakcyjnośd. Opinie wyrażane przez respondentów wskazują iż, kadra akademicka dostrzega i rozumie zarówno trudności, jak i korzyści związane z wdrażaniem kursów MOOC. Niemniej jednak, nastawienie do tej formy kształcenia jest zróżnicowane w zależności od badanego kraju. Aprobata dla tej formy kształcenia potwierdza się także w zainteresowaniu studentów uczestnictwem w tego typu kursach. Nastawienie MŚP do kursów on-line jest także pozytywne, co potwierdza, że wdrażanie kursów MOOC, dostosowanych do potrzeb menedżerów z sektora tekstylno-odzieżowego, jest szczególnie ważne i niesie ze sobą duży potencjał rozwojowy. 2.5 Propozycja Strategii dla przyszłych wiedzochłonnych i innowacyjnych MŚP w sektorze tekstylnym i odzieżowym Wyniki badania i analizy porównawcze zawarte we wcześniejszych rozdziałach pozwalają na sformułowanie propozycji strategii przekształcenia MŚP z sektora tekstylno-odzieżowego w firmy wiedzochłonne i innowacyjne, zdolne do sprostania wyzwaniom współczesnego globalnego rynku tekstyliów. 14 Istotnym elementem tego przedsięwzięcia jest opracowanie nowego profilu zawodowego menedżera mikro, małych i średnich przedsiębiorstw branży tekstylnej i odzieżowej, który to zawód wymaga umiejętności jednoczesnej realizacji zróżnicowanych zadao. Przeprowadzone badanie wskazuje, że działalnośd menedżerska w sektorze tekstyliów i odzieży wymaga szerokiej wiedzy oraz wysokiego poziomu umiejętności społecznych, menedżerskich oraz związanych z przedsiębiorczością. Oczywistym rozwiązaniem tego problemu jest dalsze szkolenie, jednak realizacja tego założenia wymaga poprawy i rozwijania relacji pomiędzy uczelniami i innymi instytucjami edukacyjnymi a firmami z sektora, w celu właściwego zrozumienia realnych potrzeb i przygotowania adekwatnej oferty kształcenia menedżerów. W kontekście europejskim nadal dostrzega się trudności firm z branży tekstylno-odzieżowej związane z kryzysem ekonomicznym, skutkami globalizacji i brakiem wykwalifikowanego personelu. Te właśnie wyzwania, stojące przed firmami z sektora, wymagają kształcenia umiejętności i kompetencji, które pozwolą na lepsze przewidywanie i reagowanie na zmiany zachodzące w branży tekstylno-odzieżowej.
Innowacje są kluczem do dalszego rozwoju firm z sektora tekstylno-odzieżowego. Uznaje się, że pojęcie innowacji odnosi się także do innowacji nietechnologicznych, a zatem nowych metod organizacyjnych i marketingowych, nakierowanych na rozwój stosunków zewnętrznych. Innowacyjne zarządzanie wymaga lepszej znajomości zagadnieo związanych z innowacjami marketingowymi (lokowanie produktu, promocja i polityka cenowa). Kształcenie ustawiczne stanowi adekwatne narzędzie rozwijania specyficznych umiejętności i kompetencji, których wymaga dziś sektor tekstylno-odzieżowy. Kształcenie to umożliwia tym samym rozwój firm innowacyjnych i wiedzochłonnych, zatrudniających menedżerów dysponujących wysokiej jakości umiejętnościami przywódczymi (zorientowanie na współpracę zewnętrzną i w ramach sieci, umiejętnośd budowania realistycznych wizji, wytrwałośd i cierpliwośd, umiejętnośd motywowania) oraz umiejętnościami z zakresu przedsiębiorczości (umiejętnośd dostrzegania i wykorzystania szans i możliwości rozwojowych firmy, podążanie za zjawiskami i trendami rynkowymi, zarządzanie produktem i ofertą usług). Powyższy kontekst i wyniki badao ankietowych pozwalają na sformułowanie propozycji strategii szkolenia menedżerów dla nowych wiedzochłonnych i innowacyjnych firm z sektora tekstylnoodzieżowego. Strategia ta uwzględnia główne cele projektu TECLO: wzmocnienie innowacji sektora szkolnictwa wyższego i biznesu oraz otoczenia sektora tekstylno-odzieżowego; wzmocnienie umiejętności i postaw przedsiębiorczych wśród menedżerów nowej generacji. 15 Proponowana strategia obejmuje działania w ramach trzech zasadniczych obszarów: wzmocnienie współpracy pomiędzy MŚP i uczelniami; opracowanie treści nauczania dostosowanych do specyfiki potrzeb przedsiębiorstw z branży tekstylno-odzieżowej; wprowadzenie innowacyjnych metod i form kształcenia. 2.6 Wnioski Umiejętności menedżerskie stają się w coraz większym stopniu główną potrzebą przemysłu tekstylno-odzieżowego. Na rynku pracy obserwuje się duży popyt na pracowników dysponujących umiejętnościami techicznymi, jak i z zakresu zarządzania, uzupełnionymi umiejętnościami miękkimi (umiejętności komunikacyjne i interpresonalne) oraz umiejętnościami przekrojowymi i ogólnymi, w szczególności związanymi z przedsiębiorczością. Jak wskazują liczne prognozy ekonomiczne, na rynkach wschodzących istnieje popyt, a tym samym przedsiębiorstwa z branży winny
przeorientowad swoje strategie w stronę ekspansji eksportowej na te rynki. Wymaga to jednak od menedżerów łączenia umiejętności związanych z zarządzaniem marką, marketingiem i dystrybucją. Innowacje postrzega się jako kluczowy czynnik dla przetrwania i dalszego rozwoju badanego sektora. Jednakże innowacje nie dotyczą jedynie opracowywania i wdrażania nowych technologii, ale także skutecznego przekuwania nowych idei i nowych szans rozwojowych w sukces rynkowy, poprzez zmiany organizacyjne, poprawę relacji zewnętrznych i działao marketingowych. W większości firm, które z sukcesem wprowadzają innowacje, kadra zarządzająca dysponuje wysokimi umiejętnościami z zakresu masowej kastomizacji, zarządzania projektami i zarządzania własnością intelektualną oraz relacjami z ośrodkami badawczymi. Uczelnie wyższe stanowid mogą zasadnicze źródło innowacji, uwzględniane w strategiach innowacyjnych firm, firmy zaś z kolei stanowid mogą źródło pozyskiwania danych w badaniach stosowanych. Elementami kluczowymi tej współpracy są wiedza jaką obie strony mogą pozyskad w ramach tejże współpracy oraz sposób, w jaki partnerzy mogą wzajemnie przyczyniad się do poprawy wyników i efektywności podejmowanych działao. W kontkeście projektu TECLO, omawiany raport dotyczy rezultatów badania, których celem jest: stworzenie mapy kompetencji i opracowanie standardów wiedzy i umiejętności, które nabywad będą nowi menedżerowie MŚP z sektora tekstylno-odzieżowego; identyfikacja istniejących ram współpracy pomiędzy MŚP i szkolnictwem wyższym na rzecz wspólnych badao, kształcenia studentów i szkolenia pracowników przedsiębiorstw; zgromadzenie informacji umożliwiających opracowanie treści programów nauczania oraz metod kształcenia, zwłaszcza z wykorzystaniem kursów MOOC, dla nowopowstałego profilu zawodowego Menedżera Branży Tekstylno-Odzieżowej; sformułowanie propozycji strategii rozwoju MŚP z branży tekstylno-odzieżowej w kierunku firm wiedzochłonnych i innowacyjnych, zdolnych do sprostania wymogom współczesnego globalnego rynku tekstyliów. 16 2.7 ZAŁĄCZNIKI Raport zawiera także 7 załączników zawierających uzupełnienie informacji przedstawionych w raporcie. Załącznik nr 1 zawiera dane statystyczne z ośmiu krajów uczestniczących w projekcie, pozyskane z wiarygodnych źródeł i koncentrujące się na zasadniczych czynnikach zmian i prognozach potrzeb badanego sektora. Załącznik nr 2, obejmuje kwestionariusze, skierowane do przedsiębiorstw, uczelni wyższych oraz absolwentów studiów magisterskich i doktorantów. Badania terenowe miały na celu identyfikację barier i czynników motywujących, mogących - zdaniem przedsiębiorstw i uczelni - wywierad wpływ na decyzję o realizacji kursów MOOC, a także zidentyfikowanie, glównych korzyści związanych z doskonaleniem wśród pracowników
przedsiębiorstw umiejętności przekrojowych, takich jak przedsiębiorczośd. Załącznik nr 3 zawiera listę powodów braku współpracy pomiędzy MŚP i uczelniami oraz ośrodkami badawczymi. Załącznik nr 4 zawiera dwie tabele, z których jedna zawiera zestawienie odpowiedzi dotyczących potrzeb przedsiębiorstw w zakresie wiedzy i umiejętności, zaś druga odpowiedzi dotyczące roli i znaczenia wskazanych dziedzin wiedzy i umiejętności. Załącznik nr 5 zawiera wykaz programów oferowanych przez uczelnie respondentów. W Załączniku nr 6 odnajdujemy dwie tabele, w tym jedną zawierającą zestawienie odpowiedzi uczelni na pytanie dotyczące zapotrzebowania na wiedzę i umiejętności oraz drugą zawierającą zestawienie odpowiedzi na pytanie o wagę i znaczenie tychże umiejętności i wiedzy. Ostatni Załącznik, nr 7, zawiera analizę odpowiedzi na pytania dotyczące barier, mogących utrudniad wdrażanie kursów MOOC oraz czynników, które sprzyjad mogą wdrażaniu tychże kursów w ośmiu krajach uczestniczących w projekcie. 17