Ekonomiczno-finansowe aspekty funkcjonowania przedsiębiorstw Redakcja naukowa Mirosław Czapka Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu Bytom 2011 3
Wstęp (Mirosław Czapka)...................................... I. Istota i rodzaje strategii przedsiębiorstw (Agnieszka Wójcik- -Mazur).............................................. 1.. Pojęcie misji i wizji przedsiębiorstwa.................... 2.. Rodzaje strategii..................................... 3.. Istota i zakres analizy makrootoczenia przedsiębiorstwa..... II. Planowanie strategiczne w przedsiębiorstwie (Mariusz Chudzicki)............................................... 1.. Istota i rodzaje planowania w przedsiębiorstwie............ 2.. Założenia planowania finansowego...................... 3.. Modele finansowe jako narzędzie planowania finansowego... III. Pojęcie i znaczenie ryzyka w działalności przedsiębiorstwa (Agnieszka Wójcik-Mazur)................................ 1.. Ryzyko w działalności gospodarczej..................... 2.. Rodzaje ryzyka w działalności gospodarczej.............. 3.. Zarządzanie ryzykiem w działalności przedsiębiorstw....... IV. Ubezpieczenia jako instrument ograniczenia ryzyka przedsiębiorstwa (Arkadiusz Wawiernia).......................... 1.. Ubezpieczenie jako kategoria wielowymiarowa............ 1.1. Istota i funkcje ubezpieczeń........................ 1.2. Zasady ochrony ubezpieczeniowej przedsiębiorstwa..... 2.. Rodzaje i zakres ubezpieczeń w przedsiębiorstwie.......... 13 17 17 22 32 36 37 39 39 41 45 49 49 51 51 54 61 63 64 67 67 67 72 74 5
2.1. Ubezpieczenia osobowe........................... 2.2. Ubezpieczenia majątkowe.......................... 3. Składka ubezpieczeniowa jako koszt przedsiębiorstwa........ V. Ekonomiczno-organizacyjne problemy logistyki (Xenie Łukoszová)................................................ 1.. Podstawowe problemy logistyki przedsiębiorstwa........... 2.. Cele i zadania logistyki w przedsiębiorstwie............... 3.. Problemy w systemach logistycznych przedsiębiorstw....... 4.. Możliwości organizacji logistyki w przedsiębiorstwie....... 5.. Podstawowe wskaźniki poziomu logistyki przedsiębiorstwa.. 6.. Logistyczne zarządzanie przedsiębiorstwem............... Pytania i polecenia sprawdzające........................... VI. Działalność inwestycyjna przedsiębiorstw (Alfreda Zachorowska, Justyna Łukomska-Szarek)........................... 1.. Pojęcie i rodzaje inwestycji............................ 2.. Metody mierzenia efektywności inwestycji................ 2.1. Metody statyczne proste.......................... 2.2. Metody dynamiczne dyskontowe................... 2.3. Alternatywne metody dynamiczne................... 3.. Rola inwestycji w procesie rozwoju przedsiębiorstwa........ VII. Gospodarowanie kapitałem obrotowym (Mariusz Chudzicki)... 1.. Istota i znaczenie kapitału obrotowego w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa..................................... 2.. Zarządzanie zapasami................................ 3.. Zarządzanie należnościami i określanie zapotrzebowania na kapitał obrotowy..................................... 4.. Modele kształtowania zasobów kapitałowych.............. VIII. Zakres i instrumenty polityki zatrudnienia w przedsiębiorstwie (Izabela Krawczyk-Sokołowska)...................... 1.. Zasoby ludzkie jako podstawa konkurencyjności przedsiębiorstwa............................................... 2.. Systemy motywacyjne przedsiębiorstwa.................. 75 76 84 87 88 89 90 91 92 96 98 99 100 100 103 103 110 111 116 122 129 135 138 139 139 141 143 148 150 151 153 153 157 6
3.. Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie................. 4.. Rola menedżera w przedsiębiorstwie..................... 5.. Przedsiębiorstwo jako organizacja ucząca się.............. IX. Regulacja prawna czasu pracy (Marcin Dudziński).......... 1.. Konstrukcja prawna czasu pracy........................ 2.. Dyżury pracownicze................................. 3.. Pogotowie pracy..................................... 4.. Normy czasu pracy................................... 4.1.. Podstawowa norma czasu pracy.................... 4.2.. Równoważny czas pracy.......................... 4.3.. Przerywany czas pracy........................... 4.4.. Skrócony czas pracy w warunkach szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia................................ 4.5.. Zadaniowy czas pracy............................ 5.. Praca w godzinach nadliczbowych...................... 5.1.. Przesłanki dopuszczalności i limity pracy w godzinach nadliczbowych.................................. 5.2.. Ograniczenia pracy w godzinach nadliczbowych....... 5.3.. Ekwiwalent za pracę w godzinach nadliczbowych....... 5.3.1. Wynagrodzenie.............................. 5.3.2. Dni wolne od pracy.......................... 5.3.3. Ryczałt.................................... 5.3.4. Kierownicy................................ 6.. Praca w nocy oraz w niedziele i święta................... X. Koszty pracy w Polsce (Agnieszka Owczarczyk)............. 1.. Teoretyczne podstawy kosztów pracy.................... 2.. Czynniki kształtujące poziom kosztów pracy w przedsiębiorstwie.............................................. 3.. Struktura kosztów pracy według kryterium przedmiotowego.. 4.. Struktura kosztów pracy według kryterium podmiotowego... 5.. Koszty pracy według formy umowy..................... 6.. Koszty pracy a racjonalizacja zatrudnienia................ 161 166 171 175 178 181 181 184 186 187 187 190 192 194 195 196 198 201 202 202 204 205 206 208 212 213 215 216 221 223 236 238 239 242 244 7
XI. XII. Zakres i rodzaje finansowania działalności przedsiębiorstwa (Dariusz Wielgórka).................................... 1.. Finansowanie działalności gospodarczej.................. 2.. Źródła finansowania działalności gospodarczej............ 2.1.. Finansowanie kapitałem własnym................... 2.2.. Źródła obcego finansowania przedsiębiorstwa......... Otoczenie fiskalne działalności przedsiębiorstwa (Marcin Stępień, Ewa Jabłońska-Kośmider)............................ 1.. Pojęcie systemu podatkowego (Marcin Stępień)............. 2.. Funkcje systemu podatkowego (Marcin Stępień)........... 3.. Klasyfikacje podatków (Marcin Stępień).................. 4.. Uproszczone formy rozliczeń podatkowych (Ewa Jabłońska- -Kośmider)......................................... 4.1.. Zasady opodatkowania przy karcie podatkowej......... 4.2.. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.......... 4.3.. Opodatkowanie na zasadach ogólnych podatkowa księga przychodów i rozchodów....................... 5.. Charakterystyka podatków nie obciążających kosztów jednostki gospodarczej (Marcin Stępień)....................... 5.1.. Podatek od towarów i usług........................ 5.2.. Podatek dochodowy od osób prawnych............... 6.. Charakterystyka podatków obciążających kosztów jednostki gospodarczej (Marcin Stępień)......................... 6.1.. Podatek od czynności cywilnoprawnych.............. 6.2.. Opłata skarbowa................................. 6.3.. Podatek od nieruchomości......................... 6.4.. Podatek od środków transportowych................. 6.5.. Opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska...... 6.6.. Opłata produktowa............................... Bibliografia do części 1, 2, 3, 5, 6.......................... Bibliografia do części 4.................................. Pytania i polecenia sprawdzające do części 1, 2, 3, 5, 6......... Pytania i polecenia sprawdzające do części 4................. XIII. Sprawozdawczość finansowa w przedsiębiorstwie (Dariusz Wielgórka)............................................ 1.. Struktura bilansu przedsiębiorstwa...................... 2.. Rachunek zysków i strat w analizie wyniku finansowego przedsiębiorstwa......................................... 247 247 250 250 253 265 267 269 269 270 272 274 274 280 286 291 291 293 296 296 297 299 300 301 303 305 306 307 307 309 309 316 8
3.. Rachunek przepływów pieniężnych...................... 4.. Pozostałe źródła analizy finansowej..................... XIV. Analiza finansowa działalności przedsiębiorstwa (Dariusz Wielgórka)............................................ 1.. Pojęcie, rodzaje i zadania analizy finansowej.............. 2.. Wskaźnikowe metody analizy finansowej................. 2.1.. Ocena płynności finansowej....................... 2.2.. Analiza wspomagania finansowego.................. 2.3.. Ocena sprawności działania (obrotowości)............ 2.4.. Analiza rentowności przedsiębiorstwa............... 3.. Ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa z wykorzystaniem modelu Du Ponta.................................... XV. Metody wyceny wartości przedsiębiorstwa (Mariusz Chudzicki) 1.. Istota i uwarunkowania wyceny przedsiębiorstw........... 2.. Klasyfikacja metod wyceny przedsiębiorstwa.............. 3.. Metody majątkowe i porównawcze wyceny przedsiębiorstwa. 4.. Dochodowe i mieszane metody wyceny przedsiębiorstwa.... XVI. Rodzaje usług przedsiębiorstwa bankowego (Agnieszka Wójcik- -Mazur).............................................. 1.. Istota i funkcje systemu bankowego..................... 2.. Typy i rodzaje banków................................ 3.. Rodzaje działalności banków komercyjnych............... XVII. Działalność kredytowa banku (Agnieszka Wójcik-Mazur)...... 1.. Charakterystyka kredytu bankowego.................... 2.. Ocena zdolności kredytowej........................... 3.. Prawne formy zabezpieczeń zwrotności kredytu........... XVIII. Konkurencyjność przedsiębiorstw w procesie globalizacji i integracji gospodarczej (Barbara Klimas).................... 1.. Koszty pracy i problemy finansowania systemu zabezpieczenia społecznego........................................ 319 322 324 325 327 327 331 331 334 338 341 343 346 348 349 349 351 351 356 360 361 363 363 369 375 380 381 383 383 389 394 399 399 401 402 9
2.. Wiedza i nowe technologie w konkurencji globalnej........ 3.. Szanse małych i średnich przedsiębiorstw w warunkach globalizacji i integracji europejskiej.......................... XIX. Bezpieczeństwo i higiena pracy w przedsiębiorstwach produkujących żywność aspekty prawne, techniczne i ekonomiczne (Mirosław Czapka)...................................... 1.. Podstawowe zagadnienia dotyczące produkcji żywności..... 2.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwach produkujących żywność............. 3.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy związane z bezpieczeństwem technicznym i organizacyjnym w przedsiębiorstwach rolnych........................... 3.1.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie.......... 3.2.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich.......... 3.3.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych........................................ 4.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwach produkujących artykuły spożywcze.... 4.1.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze amoniakalnych instalacji chłodniczych w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego... 4.2.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, przetwarzaniu zbóż i produkcji pasz pochodzenia roślinnego................. 4.3.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji cukru........................ 4.4.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przemysłu cukrowniczego......... 4.5.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji olejów roślinnych............... 4.6.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy przetwórstwie mleka i jego pochodnych..... 409 414 420 422 425 425 433 445 448 450 452 453 455 456 458 460 461 465 10
4.7.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy uboju zwierząt i przetwórstwie mięsa....... 4.8.. Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przemysłu koncentratów spożywczych 4.9.. Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przemysłu piwowarskiego i napojów gazowanych.......... 4.10..Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przemysłu spirytusowego.......... 4.11..Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy przy przetwórstwie ziemniaków............... 4.12..Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przetwarzających owoce i warzywa.. 4.13..Prawne determinanty kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przetwórstwa rybnego............. 468 471 473 476 479 481 483 486 489 11