Uchwała Nr XV/106/2016. Rady Gminy Purda. z dnia 31 marca 2016 r.

Uchwała Nr XV/106/2016 Rady Gminy Purda z dnia 31 marca 2016 r. sprawie przyjęcia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Purda na lata 2016-2021 Na podstawie art. 18 ust.2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz. U z 2015, poz. 1515 z późn. zm.) oraz art. 17 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 163 z późn. zm.) uchwala się, co następuje: 1. Przyjmuje się Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminu Purda na lata 2016-2021, w brzmieniu stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminny Purda. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Gminy Purda Jolanta Wilga

Załącznik do Uchwały Nr XV/106/2016 Rady Gminy Purda z dnia 31 marca 2016 r Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Purda na lata 2016-2021 Purda 2016 2

SPIS TREŚCI WSTĘP UWARUNKOWANIA TWORZENIA STRATEGII 5 6 ROZDZIAŁ I. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW 9 SPOŁECZNYCH. 1.1. Struktura strategii.. 9 1.2. Podstawa prawna 10 1.3. Podstawy strategiczno-programowe.. 11 1.4. Źródła finansowania działań zaplanowanych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Purda. 13 CZĘŚC DIAGNOSTYCZNO ANALITYCZNA 14 ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA GMINY PURDA. 14 1.1. Informacje ogólne.. 14 1.2. Komunikacja organizacja wewnętrzna gminy Purda 15 1.3. Struktura demograficzna gminy Purda.. 18 1.4. Placówki edukacyjne na terenie gminy Purda.. 21 1.5. Opieka zdrowotna w gminie Purda.. 22 1.6. Placówki społeczno-kulturalne na terenie gminy Purda 23 1.7. Rynek pracy.. 26 ROZDZIAŁ III. POMOC SPOŁECZNA W GMINIE PURDA 28 2.1. Problemy społeczne w gminie Purda. 28 ROZDZIAŁ IV. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE PURDA.... 32 OBSZAR DZIAŁANIA I. POMOC NA RZECZ RODZIN DOTKNIĘTYCH BEZROBOCIEM.. 32 1.1. Charakterystyka bezrobocia.. 32 1.2. Przyczyny bezrobocia na terenie gminy Purda 33 1.3. Skutki bezrobocia... 33 1.4. Strategia pomocy.. 36 1.4.1. Podstawowe założenia strategii... 36 1.4.2. Kierunek działania. 36 3

1.4.3. Podmioty realizujące działania strategii. 38 1.4.4. Mierniki. 38 1.4.5. Źródło mierników... 38 OBSZAR DZIAŁANIA II. POMOC OSOBOM BEZDOMNYM.. 38 2.1. Zjawisko bezdomności.. 38 2.2. Bezdomni na terenie gminy Purda. 39 2.3. Strategia pomocy.. 40 2.3.1. Kierunki podejmowanych działań. 40 2.3.2. Podmioty realizujące działania strategii. 41 OBSZAR DZIAŁANIA III POMOC NA RZECZ RODZIN. 41 3.1. Rodzina jako podstawowa komórka społeczeństwa 41 3.2. Strategia pomocy.. 42 3.2.1. Kierunki podjętych działań 42 3.2.2. Podmioty realizujące działania strategii 44 3.2.3. Mierniki 45 3.2.4. Źródło mierników.. 45 OBSZAR DZIAŁANIA IV DZIAŁANIA NA RZECZ OSÓB Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM. 46 4.1. Alkoholizm jako problem społeczny. 46 4.2. Społeczne skutki nadużywania alkoholu... 47 4.3. Problem nadużywania alkoholu przez mieszkańców gminy Purda... 48 4.4. Strategia pomocy 49 4.4.1. Kierunki podjętych działań 49 4.4.2. Podmioty odpowiedzialne za realizację zadań. 51 4.4.3. Mierniki 51 4.4.4. Źródło mierników. 51 OBSZAR DZIAŁANIA V. POMOC OSOBOM STARSZYM... 52 5.1. Charakterystyka zjawiska.. 52 5.2. Cel strategii 53 5.2.1. Kierunki podjętych działań 53 4

5.2.2. Podmioty odpowiedzialne za realizację zadań.. 54 5.2.3. Mierniki 55 5.2.4. Źródło mierników... 55 OBSZAR DZIAŁANIA VI. POMOC OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM.. 55 6.1. Wprowadzenie w problematykę niepełnosprawności 55 6.2. Społeczne skutki niepełnosprawności 56 6.3. Sytuacja osób niepełnosprawnych na terenie gminy Purda.. 57 6.4. Cel strategii.. 58 6.4.1. Kierunki podjętych działań 58 6.4.2. Podmioty odpowiedzialne za realizację zadań.. 58 6.4.3. Mierniki.. 59 6.4.4. Źródło mierników.. 59 OBSZAR DZIAŁANIA VII. PRZECIWDZIAŁANIE PRZMOCY W RODZINIE 60 7. 1. Wprowadzenie w problematykę przemocy 60 7. 2. Społeczne skutki przemocy domowej 60 7. 3. Kierunki podjętych działań dotyczących przeciwdziałania przemocy w rodzinie... 61 7. 4. Cel strategii. 61 7. 5. Podmioty odpowiedzialne za realizację zadań... 61 7. 6. Mierniki.. 62 7. 7. Źródła mierników... 62 ROZDZIAŁ V. MONITORING STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW 62 SPOŁECZNYCH W GMINIE PURDA.. 5

WSTĘP Samorządy lokalne działające w warunkach gospodarki rynkowej, cechującej się dużą dynamiką zmian i niepewnością co do ich kierunków, muszą posiadać zdolność do wczesnego rozpoznawania zagrożeń, jak i dostrzegania pojawiających się szans. W takich warunkach istotnego znaczenia nabiera zarządzanie strategiczne, które oparte jest na opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli realizacji planów strategicznych. Umożliwia ono dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodzących w otoczeniu. Na poziomie zarządzania lokalnego (gminnego), w zakresie polityki społecznej, podstawową rolę wśród tego typu planów pełni Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych. Strategia pozwala na racjonalizację lokalnej polityki społecznej. Określa ona misję oraz wyznacza cele strategiczne i działania. Wdrożenie strategii powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych raz do zminimalizowania społecznych skutków kwestii społecznych. Dokument stanowi zatem podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Działania te prowadzą do integracji społecznej. Niniejsza strategia została opracowana w Ośrodku Pomocy Społecznej w Purdzie przy merytorycznym wsparciu Urzędu Gminy w Purdzie. Pomoc ta polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Strategia jest dokumentem uspołecznionym. W pracach nad nim uczestniczyli przedstawiciele samorządu lokalnego, środowisk pomocy społecznej, rynku pracy, oświaty, kultury, ochrony zdrowia, policji i sądownictwa, przedstawiciele organizacji pozarządowych, kościoła, mieszkańcy gminy oraz eksperci. Dokument ma charakter kilkuletni; został przygotowany na lata 2016-2021. Jest zgodny z założeniami odnoszących się do polityki społecznej dokumentów strategicznych przygotowanych na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorządowym i umożliwia ubieganie się o środki zewnętrzne, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Strategia stanowi materiał wyjściowy do opracowania szczegółowych programów i projektów pomocy społecznej. Skuteczność wyznaczonych w niej działań pomocowych będzie zależała zarówno od posiadanych i pozyskanych przez gminę środków finansowych, jak i szerokiej, aktywnej i skoordynowanej 6

współpracy przedstawicieli administracji samorządowej i partnerów społecznych, w tym organizacji pozarządowych. Prace nad Strategią prowadzone były przez zespół powołany do opracowania Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Zarządzeniem Nr 172/2015 Wójta Gminy Purda z dnia 8 listopada 2015r. w składzie: Krystyna Sobótka koordynator Zespołu, Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie Rafał Wilczek Sekretarz Gminy, przedstawiciel Wójta Gminy Purda Marcin Waldemar Grossmann pracownik socjalny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie Aneta Czajka pracownik socjalny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie Kamila Januszkiewicz pracownik socjalny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie Julita Dawid asystent rodziny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie Agnieszka Nosek przedstawiciel Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Purdzie, kierownik Referatu Edukacji, Zdrowia i Opieki Społecznej Urzędu Gminy w Purdzie Barbara Domańska przedstawiciel Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Purdzie Mieczysław Puzio przedstawiciel Gimnazjum w Purdzie. UWARUNKOWANIA TWORZENIA STRATEGII Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Purda jest oparta na wartościach i zasadach polityki społecznej. Przedmiotami wartościowania w polityce społecznej są stosunki społeczne, stan zaspokajanie potrzeb, instytucje społeczne, stosunki między człowiekiem a przyrodą. Z wartości wynikają również cele i zasady polityki społecznej. Źródła, z których czerpie wartość polityka społeczna, są bardzo różnorodne. Są to m.in. ideologie, doktryny 7

społeczne i gospodarcze, wyrażane za pośrednictwem różnych kanałów komunikacji społecznej oraz norm zwyczajowych. W polityce społecznej, odwołującej się do wartości cenionych przez społeczeństwo, ważny jest podział na wartości odczuwane i uznawane. Zasady to ogólne doktryny i normy działania, którymi powinny kierować się podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb. Niektóre zasady polityki społecznej są tożsame z wartościami. Zasady, które są najczęściej artykułowane bądź realizowane w polityce społecznej, stają się twórcą strategii. Podstawowymi fundamentami budowania społeczności lokalnej, wolnej od zagrożeń i problemów społecznych są następujące zasady: Zasada samopomocy przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych. Zazwyczaj w ramach niewielkich i nieformalnych grup. Zasada przezorności oznacza, że bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny. Zasada solidarności społecznej - najczęściej rozumiana jako, przenoszenie konsekwencji niekiedy utożsamiana z solidaryzmem społecznym. Zasada pomocniczości oznacza przyjęcie określonego porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia, gdy samodzielnie nie jest w stanie ona zaspokoić swoich potrzeb. W pierwszej kolejności pomoc powinna pochodzić od rodziny, a następnie od społeczności lokalnej a na końcu od państwa. Zasada partycypacji wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która poszczególnym ludziom zapewnia możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, natomiast poszczególnym grupom pozwala zając równoprawne z innymi miejsce w społeczeństwie. Zasada samorządności stanowi realizację takich wartości jak wolność i podmiotowość człowieka, a wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która jednostkom i grupom gwarantuje prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych oraz tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji interesów. 8

Zasada dobra wspólnego przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam gdzie, interesy te są sprzeczne. Zasada wielo-sektorowości polega na jednoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących do zaspokajania potrzeb społeczeństwa. Polityka społeczna swoje działania opiera na zdeklarowanych wartościach i zasadach. Określa i wyjaśnia misję, obejmuje możliwości i cele przedsięwzięć organizacyjnych. Wymusza odpowiednie zachowania nakreślając przydział odpowiedzialności i towarzyszącą temu delegację kompetencji na wszystkie poziomy organizacyjne. Z wymienionych powyżej zasad wynikają cele, które kształtują politykę społeczną w środowisku lokalnym. Są to przede wszystkim: dążenie do poprawy położenia materialnego oraz wyrównania szans życiowych grup społecznych, które są najsłabsze ekonomicznie i socjalnie; prowadzenie bieżących działań osłonowych; dostrzeganie z wyprzedzeniem zagrożeń społecznych; dorównywanie do standardów unijnych i międzynarodowych. W polityce społecznej terminem problemy społeczne oznacza się wszelkiego rodzaju nieprawidłowości, zakłócenia, niedogodności występujące w życiu zbiorowym. Natomiast kwestie społeczne odznaczają się w odwołaniu do potencjału osobowego społeczeństwa. Są następstwem nieprawidłowego funkcjonowania społeczeństwa oraz są nie możliwe do przezwyciężenia przez siły pojedynczych grup ludzkich. W węższym znaczeniu termin kwestia społeczna oznacza konkretny problem o szczególnie wysokim stopniu dotkliwości dla życia i współdziałania członków społeczności. W szerszym znaczeniu termin ten oznacza natomiast sprzeczność pomiędzy zasadami obowiązującymi w danym społeczeństwie, formacji ustrojowej czy nawet cywilizacji a dążeniami jednostek i zbiorowości do godnego życia. Przygotowując dokument programowy, wskazujący kierunki działań samorządu w kształtowaniu i realizacji lokalnej polityki społecznej, nie można pominąć wartości podstawowej, która posłużyła autorom za fundament przy jego opracowaniu. Wartością tą 9

jest zasada wspierania rodziny, jako najważniejszej komórki społecznej. Jest ona przesłaniem niniejszego dokumentu, gdyż od wspierania siły rodziny należy rozpocząć każdy rodzaj oferowanej pomocy. RODZIAŁ I. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH 1.1. Struktura strategii Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Purda składa się z trzech zasadniczych części, tj. części wprowadzającej, diagnostyczno-analitycznej i programowej. Część wprowadzająca zawiera informacje na temat organizacji strategii oraz uwarunkowań zewnętrznych (prawnych i strategiczno-programowych) tworzenia dokumentu. Część diagnostyczno-analityczna zawiera informacje ogólne dotyczące gminy oraz diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie, która została oparta na badaniu źródeł zastanych, tj. danych pozyskanych z instytucji i organizacji działających w gminie bądź obejmujących zasięgiem działania jej mieszkańców, identyfikacji mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej, a także analizie ankiet, skierowanych do reprezentantów środowiska lokalnego. Diagnoza została przeprowadzona w następujących obszarach: infrastruktura techniczna, komunikacja i transport, demografia, gospodarka, rynek pracy, zasoby i warunki mieszkaniowe, bezdomność, edukacja, kultura, sport i rekreacja, turystyka, sytuacja dziecka, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo publiczne, pomoc społeczna, sytuacja osób niepełnosprawnych, problemy uzależnień i przemocy w rodzinie. Część programowa zawiera najistotniejsze założenia polityki społecznej gminy na najbliższe lata. Są one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działań. W części programowej są również wskazane podmioty realizujące strategię i współdziałające w jej realizacji, źródła finansowania i czas realizacji wyznaczonych w dokumencie działań. Ponadto przedstawione są ramy finansowe strategii, prognoza zmian oraz informacja na temat sposobu wdrożenia dokumentu oraz prowadzenia monitoringu jego realizacji. Dla realnej oceny stopnia wdrożenia dokumentu jest przygotowany wykaz wskaźników monitoringowych. Część programowa zawiera także 10

omówienie projektów zaproponowanych przez przedstawicieli instytucji gminy i organizacji pozarządowych działających w obszarze polityki społecznej. 1.2. Podstawa prawna Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych, podobnie jak inne dokumenty strategiczne przygotowywane na różnych szczeblach administracji publicznej, jest dokumentem uwarunkowanym prawnie. Obowiązek jej opracowania wynika wprost z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U z 2015 r., poz. 163 z póź. zm.), który w ramach zadań własnych gminy przewiduje opracowanie i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Na treść i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych mają również wpływ inne akty prawne. Należą do nich: - ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2015 r., poz. 1515); - ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U z 2015 r., poz. 163 z póź.zm.); - ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. 2015 r., poz. 1286); - ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r., poz. 332); - ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 114) - ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. 2015 r., poz. 859); - ustawa z dnia 11 lutego 2016r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci ( Dz. U. z 2016 r. poz. 195); - ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. 2015 nr poz. 1390); - ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2015 poz. 875); 11

- ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r., poz.149 z póź. zm.); - ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U 2011, nr 43, poz. 225). 1.3. Podstawy strategiczno-programowe Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Purda jest dokumentem zgodnym z dokumentami strategicznymi i programowymi, które funkcjonują na poziomie europejskim, ogólnopolskim, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Dokumenty te tworzą warunki do podejmowania działań opartych na zasadzie pomocniczości państwa przy wykorzystaniu zasobów tkwiących w środowiskach lokalnych i aktywności środowisk zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Dokumentem strategicznym, które gminy mogą wykorzystywać w swoich działaniach jest Europa 2020. Dokument ten jest strategią opracowaną na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Jest dokumentem, którego głównym celem jest wyjście z kryzysu, w jakim w ostatnich latach znalazła się gospodarka europejska, powrót na ścieżkę rozwoju, a następnie pozostanie na tym poziomie. Strategia, której założeniem jest stworzenie większej liczby miejsc pracy i podniesienie standardu życia, obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: - Rozwój inteligentny - rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; - Rozwój zrównoważony wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; - Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Dokument zawiera również kilka nadrzędnych celów Unii Europejskiej do 2020 roku: zwiększenie stopy zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata z obecnych 69% do co najmniej 75%, osiągnięcie poziomu inwestycji w działalności badawczo rozwojowej równego 3% PKB, przede wszystkim poprzez poprawę warunków inwestowania w B+R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wskaźnika umożliwiającego śledzenie procesów innowacji, 12

ograniczenie emisji dwutlenku węgla co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub, jeśli pozwolą na to warunki o 30%, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii do 20% oraz zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20%, ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących naukę szkolną do 10% z obecnych 15% oraz zwiększenie odsetka osób w wieku 30-34 lata posiadających wyższe wykształcenie z 31% do co najmniej 40%, ograniczenie liczby Europejczyków żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa o 25% poprzez wydobycie z ubóstwa 20 mln osób. Narodowa Strategia Integracji Społecznej jest dokumentem, którego celem jest pomoc w procesie włączania się Polski w realizację drugiego z celów Strategii Lizbońskiej stawiającego na modernizację europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Działania w tym zakresie mają przyczynić się do: - dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy, - rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniającej się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy, - modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilności oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia, - wspierania integracji społecznej, aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy. W ramach kilkunastu obszarów życia społecznego wyznaczonych w Narodowej Strategii Integracji Społecznej sformułowano następujące priorytety: - wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, - poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim, - upowszechnienie kształcenia wyższego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy, - rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci, - radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, - ograniczenie tendencji do wzrostu różnic dochodowych, 13

- ograniczenie bezrobocia długotrwałego, - zmniejszenie bezrobocia młodzieży, - zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych, - zwiększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy - ALMP Kolejnym instrumentem wspierającym politykę społeczną jest Europejski Fundusz Społeczny. Finansuje on działania państw członkowskich w zakresie przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich w celu osiągnięcia spójności gospodarczej i społecznej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia. Zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO) całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce na lata 2014-2020 została ujęta w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Jego celem jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie budowy struktur administracyjnych państwa. 1.4. Źródła finansowania działań zaplanowanych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Purda Działania podjęte na rzecz rozwiązywania problemów społecznych w gminie Purda wymagają odpowiednich źródeł finansowania. Środki finansowe jakie wykorzystywane są w przezwyciężaniu trudnych sytuacji pochodzą najczęściej z: - budżetu gminy. - budżetu państwa. - ze źródeł organizacji pozarządowych. - dotacji i projektów Unii Europejskiej. - Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 14

CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA GMINY PURDA 1.1. Informacje ogólne Fot.1. Gmina Purda Źródło: htps://www.google.pl/search?q=gmina+purda+charakterystyka Gmina Purda położona jest w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim. Stanowi ona 11,2% powierzchni powiatu. Sąsiaduję z gminami: Stawiguda, Barczewo, Dźwierzuty, Pasym, Jedwabno, Olsztynek. Siedzibą władz gminnych jest wieś Purda leżąca w odległości 25 km od Olsztyna. W skład gminy wchodzą 24 sołectwa. Gmina Purda zajmuje powierzchnię - 318,19 km 2,w tym: - Użytki rolne gminy Purda zajmują - 32% - Lasy - 51,8% - Wody - 6,6% - Łąki 4,5% - Nieużytki - 5,1% Źródło: GUS Olsztyn Władze administracyjne gminy urzędują w miejscowości Purda, która znajduje się w odległości 25 km od Olsztyna. Położenie gminy Purda oraz jej przyroda dają możliwość aktywnego wypoczynku w naturalnym środowisku. Warunki sprzyjają spływom kajakowym, 15

wycieczkom rowerowym i pieszym, uprawianiu żeglarstwa, windsurfingu, hippiki, wędkarstwa, myślistwa. Znaczącym atutem są jeziora: Gim, Serwent, Kośno, Łajs i Purdy oraz atrakcyjny szlak kajakowy Granica - Sanktuarium (Łajs, jez. Kośno - rzeka Kośna - Pajtuński Młyn - Patrycki Młyn - Klebark Wielki). 1.2. Komunikacja i organizacja wewnętrzna gminy Purda W zakresie realizacji zadań administracji samorządowej gmina podzielona została na 24 sołectwa. Do największych sołectw pod względem ilości mieszkańców należą: Purda oraz Klewki. To właśnie w Purdzie skupia się infrastruktura, która obsługuje mieszkańców gminy. Przez obszar gminy przebiega wiele dróg publicznych. Układ nadrzędny w gminie tworzą drogi: Krajowe: nr 16 Grudziądz, Olsztyn, Mrągowo, Augustów, postulowana do podniesienia klasy do ekspresowej S nr 53 Olsztyn, Szczytno, Ostrołęka, Białystok klasa techniczne GP nr 58 (598) Zgniłocha, Jedwabno klasa techniczna GP nr 58 (603) Olsztynek, Zgniłocha klasa techniczna GP Wojewódzkie nr 598 Olsztyn, Butryny, Zgniłocha klasa techniczna G Stan techniczny dróg i obiektów inżynierskich jest zły. Drogi krajowe przebiegają w ciasnej zabudowie wsi. Miejscowość gminna położona jest poza siecią dróg krajowych i wojewódzkich. Na styku miasta Olsztyna i gminy będzie przebiegać południowa obwodnica miasta. W północnej i północno zachodniej części gminy przebiegają następujące sieci przesyłowe: gazociąg wysokiego ciśnienia Dn 150 mm relacji Olsztynek- Olsztyn- Bartoszyce linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 220 kv Olsztyn-Ostrołęka, 220 kv Olsztyn- Włocławek i 110kV Olsztyn 1 GPZ Krople. Na podstawie uwarunkowań rozwoju gminy w układzie komunikacyjnym dokonano podziału funkcjonalnego dróg publicznych na układ: nadrzędny, podstawowy, pomocniczy. 16

W układzie nadrzędnym znalazły się drogi krajowe i drogi wojewódzkie: droga krajowa międzyregionalna nr 16 Grudziądz Olsztyn Augustów w stanie istniejącym jest to droga klasy GP. W Studium zagospodarowania przestrzennego województwa Olsztyńskiego proponowano podniesienie klasy drogi nr 16 do drogi ekspresowej. W układzie podstawowym znajdują się następujące drogi powiatowe : nr 26143 Szczęsne Bartążek nr 26146 droga nr 598 Nowa Wieś nr 26147 Marcinkowo Butryny nr 26150 Olsztyn Prejłowo nr 26151 Klewki Klebark Wlk. nr 26153 Marcinkowo Prejłowo nr 26155 Prejłowo Grzegrzółki nr 25157 Kierźliny Prejłowo nr 26158 Barczewo Silice Układ pomocniczy : wspomaga układ pomocniczy w bezpośredniej obsłudze komunikacyjnej gminy, zapewnia obsługę sieci osadniczej rozproszonej i skupionej oraz dojazdy do ośrodków turystycznych, lasów i pól. Do układu pomocniczego należą: pozostałe drogi powiatowe: nr 26144 Szczęsne Wygoda nr 26145 Trękusek Wygoda nr 26148 Nowa Wieś Rutka nr 26149 Butryny Łajs nr 26152 Trękusek Wyrandy nr 26154 Groszkowo Giławy nr 26603 Pasym Purda nr 26667 Krzywonoga Kośno Drogi gminne: Klewki Trękus nr 1 Rykowiec do drogi nr 598 - nr 2 17

Szczęsne kol. Szczęsne nr 3 Klewki Kaborno nr 4 Klebark Mały PGR Grądek nr 5 Butryny Stara Kaletka nr 6 Chaberkowo skrzyżowanie nr 7 Stara Kaletka Chaberkowo nr 8 Kaborno Wygoda nr 9 Purda Purdka Marcinkowo nr 10 Pajtuński Młyn Pajtuny - Prejłowo nr 13 i nr 11 Purda Pajtuński Młyn Pajtuny Partyki nr12 Purda Prejłowo nr 13 Dr 26155 Nerwik nr 14 Giławy Zaborowo 15 Purda jezioro Kermno Mł nr 17 Silice Wojtkowizna nr 18 Purda Leśna Purdka nr 19 Pokrzywy Przykop nr 20 Jaśniewo droga 598 nr 21 Droga 598 - Nowy Ramuk i odcinek Jaśniewo droga nr 26 147 nr 22\ Nowa Kaletka Stara Kaletka nr 26 Klebark Wielki Kraska nr 27 1 Przez teren gminy przebiega linia kolejowa Olsztyn - Szczytno. Linia ta należy do drugorzędowych jednotorowych. Na tej linii w miejscowości Klewki i Marcinkowo znajdują się: stacja techniczno- ruchowa oraz bocznica kolejowa. 1 Załącznik nr 1do Uchwały nr XXXIX/272/14 Rady Gminy Purda z dnia 12 maja 2014 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Purda. 18

Na terenie gminy funkcjonują cztery jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP Purda, OSP Butryny, OSP Nowa Wieś, OSP Klebark Wielki). Wszystkie OSP wykonują zadania wspierające na wypadek klęsk żywiołowych. Do ich zadań należy również upowszechnianie kultury, spotu oraz aktywnego wypoczynku na terenie gminy. Nad bezpieczeństwem mieszkańców gminy Purda czuwają policjanci z Posterunku Policji w Purdzie. Jednak na terenie gminy nie odnotowuje się dużej przestępczości. 1.3. Struktura demograficzna gminy Purda W 2013 roku liczba ludności w Gminie Purda wynosiła 8463 tys. W 2014 roku liczba ludności wzrosła o 44 osoby (tj.0,5%) wynosząc 8507 osób. Natomiast w 2015 roku liczba ludności wynosiła 8391 tys. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba mieszkańców spadła o 116 osób (tj. 1,3%). Tabela 1 pokazuje jak w przeciągu ostatnich lat zmieniała się liczba ludności w gminie. W ostatnim roku w gminie Purda liczba ludności drastycznie spadła. Przyczyną tego stanu rzeczy jak wynika z wywiadów środowiskowych przeprowadzonych przez pracowników GOPS w Purdzie jest: malejąca liczba urodzeń oraz wzrost liczby zgonów. Na zmniejszenie się liczby ludności będą miały wpływ również migracje. Zakłada się, że w kolejnych latach odpływ migracyjny ludności z województwa będzie wyższy niż napływ. Tabela 1 Liczba ludności z gminy Purda Lp. Lata Liczba mieszkańców na terenie Gminy Purda 1. 2013 8463 2. 2014 8507 3. 2015 8391 Źródło:http://stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminskomazurskie/portrety_gmin/olsztynski/purda.pdf Gmina Purda podzielona jest na 24 sołectwa. 19

Tabela 2. Liczba mieszkańców w poszczególnych sołectwach SOŁECTWA MIEJSCOWOŚCI LICZBA MIESZKAŃCÓW (stan na 31.12.2015 ) Bałdzki Piec Bałdy 63 Bałdzki Piec 48 Butryny Butryny 399 Pokrzywy 55 Chaberkowo Chaberkowo 50 Stara Kaletka 56 Giławy 156 Gąsiorowo 54 Giławy Groszkowo 31 Nerwik 48 Zaborowo 8 Kaborno 129 Kaborno Bruchwałd 15 Rykowiec 53 Wygoda 28 Klebark Mały Klebark Mały 508 Klebark Wielki Klebark Wielki 547 Klewki 919 Klewki Biedówko 31 Wojtkowizna 19 Marcinkowo Marcinkowo 529 Wyrandy 119 Nowa Kaletka Nowa Kaletka 178 Nowa Wieś 467 Nowa Wieś Łajs 34 Nowy Ramuk 17 Ostrzeszewo Ostrzeszewo 304 Pajtuny Pajtuny 115 Patryki Patryki 366 Prejłowo Prejłowo 436 Przykop 176 Przykop Nowy Przykop 62 Kopanki 36 Purda Purda 770 Purdka Silice Purdka 69 Purda Leśna 50 Silice 90 Stary Olsztyn Stary Olsztyn 180 Szczęsne Szczęsne 458 Trękus Trękus 171 20

Linowo 69 Kołpaki 1 Trękusek Trękusek 332 Zgniłocha Zgniłocha 145 Źródło: Urząd Gminy w Purdzie Najliczniejszą grupę mieszkańców gminy Purda stanowią osoby znajdujące się między 18 a 59 rokiem życia. Liczba ta w 2015 r. wynosiła 69,3% wszystkich mieszkańców gminy. Natomiast liczba mieszkańców znajdująca się w wieku przedprodukcyjnym jest stosunkowo niska, wynosi zaledwie 19,9% ogółu mieszkańców. Obecnie liczba urodzeń jest prawie o połowę niższa w stosunku do wielkości rejestrowanych podczas ostatniego wyżu demograficznego. Wprowadzenie ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci ( Dz. U. 2016r., poz. 195) ma na celu zwiększenie przyrostu naturalnego. Tabela 3. Liczba ludności gminy Purda według wieku w 2015r. PŁEĆ WIEK MIESZKAŃCÓW W TYS. OGÓŁEM 0-17 18-59 60 lat i więcej w % N % N % N % 100,0 Mężczyźni 808 9,6 3079 36,8 329 3,9 100,0 Kobiety 854 10,2 2713 32,4 680 8,1 100,0 Suma: 1662 19,9 5792 69,3 1009 12,1 100,0 Źródło: Urząd Pracy w Olsztynie Na zjawiska demograficzne zachodzące w gminie Purda wpływa głównie aglomeracja olsztyńska. Zauważalny jest wzrost znaczenia gminy, jako obszarów wiejskich położonych w bezpośredniej otulinie miasta Olsztyna, ponieważ zaczyna ona przejmować role przedmieścia. Szczególnie widoczne jest to w miejscowościach położonych w północnozachodniej części gminy tj. Ostrzeszewo, Klebark Mały, Klebark Wielki, Szczęsne. Również w tych miejscowościach został odnotowany wzrost liczby mieszkańców. Związane jest to z budownictwem domów jednorodzinnych na tych terenach. Struktura wieku ludności wpływa na procesy demograficzne w gminie. W związku z niżem demograficznym mamy do czynienia ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Sytuacja ta powoduje, że gmina musi się spodziewać większych wydatków na pomoc i usługi kierowane do osób starszych. 21

1.4. Placówki edukacyjne na terenie gminy Purda Szkolnictwo na terenie gminy jest dobrze rozwinięte. Tabela 4. Liczba uczniów w placówkach edukacyjnych funkcjonujących w gminie Purda Lp. RODZAJ PLACÓWKI Liczba uczniów w szkole ROK SZKOLNY 2015/2016 (stan na 30.09.2015 r. ) Liczba uczniów w przedszkolu Liczba oddziałów 1. ZSP w Purdzie 86 44 9 2. Przedszkole w 0 63 3 Klewkach 3. ZSP w Butrynach 67 35 8 4. Niepubliczna SP w Nowej Wsi 37 0 6 5 Przedszkole w Nowej Wsi 0 19 2 6. ZSP w Klebarku Wielkim 104 38 8 7. SP w Szczęsnym ( w tym oddział 100 7 7 przedszkolny) 8. Gimnazjum w Purdzie 95 0 6 Źródło: Urząd Gminy w Purdzie W samej Purdzie funkcjonuje: Zespół Szkolno-Przedszkolny oraz Gimnazjum. Poza tym, na terenie gminy znajduje się: Przedszkole w Klewkach, Przedszkole w Nowej Wsi, Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi, Szkoła Podstawowa w Szczęsnym ( jeden oddział przedszkolny) Zespół Szkolno-Przedszkolny w Butrynach Zespół Szkolno-Przedszkolny w Klebarku Wielkim. 22

W dzisiejszych czasach rodzice oraz dzieci oprócz poziomu kształcenia zwracają uwagę na stan techniczny i wyposażenie istniejących placówek edukacyjnych. Zapisując dziecko do szkoły rodzice biorą pod uwagę kilka zmiennych: odległość szkoły od miejsca zamieszkania, stan techniczny budynku, zaplecze sportowe oraz czy w szkole znajduje się pracownia komputerowa. Na terenie Gminy Purda działa sieć świetlic profilaktyczno-środowiskowych prowadzonych przez nauczycieli, którzy prowadzą zajęcia z dziećmi w budynkach należących do samorządu gminnego m.in. w szkołach. Współczesna świetlica szkolna jako wewnątrzszkolna instytucja opieki i wychowania wspomaga i uzupełnia pracę szkoły we wszystkich jej zakresach: opieki, oddziaływań wychowawczych i dydaktycznych, jak i zabiegów terapeutycznych. W swych celach i zadaniach uwzględnia podstawowe funkcje czasu wolnego: odpoczynek (tj. regenerację sił fizycznych i psychicznych) rozrywkę, która wyzwala przyjemne emocje, oraz rozwijanie indywidualnych zdolności i zainteresowań. 1.5. Opieka zdrowotna w gminie Purda Na terenie Gminy Purda znajdują się trzy placówki służby zdrowia, które zabezpieczają usługi medyczne w podstawowym zakresie: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Purdzie zajmuje trzy pomieszczenia - gabinet lekarski, gabinet stomatologiczny oraz gabinet zabiegowy. W ośrodku zatrudnionych jest: 2 lekarzy, 2 pielęgniarki oraz położna, stomatolog oraz pomoc stomatologiczna. Również niedaleko Ośrodka znajduje się punkt apteczny. W ośrodku znajduje się również poczekalnia, w której pacjenci oczekują na przyjęcie. Powierzchnia użytkowa lokalu stanowi 104.5 m 2. Ośrodek Zdrowia w Purdzie obsługuje w większości ludność z następujących miejscowości: Purda. Purdka, Purdka Leśna, Marcinkowo, Wyrandy, Pajtuny, Prejłowo, Patryki, Giławy, Groszkowo, Nerwik, Gąsiorowo, Zaborowo. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Butrynach. Zajmuje on cztery pomieszczenia użytkowe (poczekalnia, gabinet lekarski, gabinet pielęgniarski, gabinet zabiegowy). Przyjmuje w nim lekarz i pielęgniarka. NZOZ w Butrynach posiada również swoją filię w Nowej Wsi. Otwarta jest raz w tygodniu. Składa się z trzech pomieszczeń. W w/w Ośrodku 23

przyjmuje lekarz i pielęgniarka. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej obsługuje ludność z następujących miejscowości: Zgniłocha, Nowa Kaletka, Stara Kaletka, Butryny, Bałdy, Bałdzki Piec, Pokrzywy, Chaberkowo, Przykop, Nowy Przykop, Nowa Wieś, Łajs, Rykowiec, Kopanki. Przychodnia Medycyny Rodzinnej w Klewkach zajmuje 5- pomieszczeń. Powierzchnia użytkowa lokalu wynosi 100 m 2. Komórki ZOZ w tej jednostce: poradnia internistyczna, poradnia pediatryczna, stomatolog oraz asystent stomatologa. W Klewkach znajduje się również punk apteczny. Przychodnia ta obsługuje ludność : Klewki, Biedówko, Szczęsne, Stary Olsztyn, Trękus, Trękusek, Linowo, Wojtkowizna, Linowo, Klebark Wielki, Silice, Klebark Mały. Część mieszkańców korzysta z opieki zdrowotnej w Olsztynie. Powodem tego stanu rzeczy jest fakt, iż znaczna część ludności korzystając z własnego transportu woli dojechać do Olsztyna. Zła infrastruktura komunikacyjna sprawia, że nie wszyscy mieszkańcy mają bezpośrednie połączenie do miejscowości, w których znajdują się Zakłady Opieki Zdrowotnej. Również mieszkańcy, którzy od niedawna zamieszkują teren gminy Purda wolą korzystać z opieki zdrowotnej poza miejscem zamieszkania wpływa na to brak specjalistów z różnych dziedzin przyjmujących na terenie gminy. 1.6. Placówki społeczno-kulturalne na terenie gminy Purda Na terenie gminy Purda działa Gminny Ośrodek Kultury. Realizuje on zadania gminy w zakresie tworzenia, upowszechniania i ochrony kultury. Do podstawowych zadań GOK należy: 1. Rozpoznawanie, rozbudzanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych, 2. Przygotowanie do odbioru i tworzenia wartości kultury, 3. Kształtowanie wzorców i nawyków kulturalnego spędzania czasu wolnego, 4. Kształtowanie wzorców i nawyków aktywnego uczestnictwa w kulturze. GOK prowadzi wielokierunkową działalność na podstawie własnego programu. Przy Gminnym Ośrodku Kultury w Purdzie działa również Biblioteka Publiczna w Purdzie. Jej głównym zadaniem jest zaspokajanie potrzeb czytelniczych oraz rozpowszechnianie wiedzy. Biblioteka w zakresie rozpowszechniania kultury realizuje następujące cele: - Organizowanie różnorodnych form edukacji kulturalnej i wychowania poprzez sztukę; 24

- Współdziałanie z instytucjami i organizacjami w zakresie lepszego zaspokajania potrzeb kulturalnych mieszkańców; - Nadzorowanie i organizowanie działalności kulturalnej oraz rozrywkowo-rekreacyjnej na terenie Gminy Purda; - Działalność instruktażowo-medyczna; - Prowadzenie działalności wydawniczej i promocyjnej. Organizowane są m.in. wieczory wigilijne dla osób starszych i chorych, bierze udział w festynach organizowanych na terenie gminy, dołącza się również do organizowania Dnia dziecka, uczestniczy w programie Cala Polska Czyta Dzieciom, współdziała z innymi instytucjami, które organizują dzieciom wypoczynek w okresie zimowym oraz letnim. W Bibliotece Publicznej w Purdzie działa również Uniwersytet III Wieku. Jest on jedną z form aktywizacji osób starszych. Celem działalności UTW jest kształcenie ustawiczne, pobudzanie do aktywizacji społecznej w interesie jednostki i ogółu, ułatwianie nawiązywania przyjaźni, zapewnianie możliwość dbania o kondycję fizyczną. Aktywna działalność organizacji pozarządowych prowadzących określoną przez ustawę działalność pożytku publicznego, czyli działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych jest istotną cechą społeczeństwa demokratycznego a także ważnym elementem aktywizującym społeczność lokalną, w tym także społeczność gminy Purda. Istotne znaczenie dla ich funkcjonowania ma także wymiana doświadczeń pomiędzy organizacjami oraz współpraca z samorządem gminnym. W związku z czym na terenie gminy Purda funkcjonują ochotnicze straże pożarne, stowarzyszenia i fundacje: Ochotnicza Straż Pożarna Pomoc Maltańska w Klebarku Wielkim Ochotnicza Straż Pożarna w Butrynach Ochotnicza Straż Pożarna w Nowej Wsi Ochotnicza Straż Pożarna w Purdzie Stowarzyszenie Agroturystyczne Gmina Purda Zaprasza Stowarzyszenie Przyjaciół Gimnazjum w Purdzie Stowarzyszenie Sportowe Gminy Purda Stowarzyszenie Przyjaciół Klebarka Wielkiego Nasza Wieś Towarzystwo Przyjaciół Gimu 25

Stowarzyszenie Pomocy Humanitarnej im. św. Łazarza w Klebarku Wielkim LAZARUS Stowarzyszenie na rzecz Klebarka Małego Stowarzyszenie Ekologiczne Łajs 2000 Stowarzyszenie Przyrodnicze Puszcza Ramucka Stowarzyszenie Kultury i Sportu w Klewkach WIGOR Stowarzyszenie Klub Sportowy Leśnik Stowarzyszenie Sportowo Lotnicze Prejłowo Stowarzyszenie Kultury i Sportu WIGOR w Klewkach Stowarzyszenie Instytut Rozwoju Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Purda Stowarzyszenie Rozwoju Wsi "Nasza Wieś - Naszym Domem" Stowarzyszenie Wspólnota Prejłowa Nasza Sprawa Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej Giławy Uniwersytet Trzeciego Wieku w Purdzie Uniwersytet Trzeciego Wieku w Klewkach Towarzystwo kultury i Sportu "Korona Klewki" Fundacja Pro Liberis et Arte w Ostrzeszewie Fundacja Serduszko dla dzieci z wadami serca w Klebarku Małym Środowiskowy Dom Samopomocy w Marcinkowie i w Prejłowie jest prowadzony przez Fundację Helper. Od roku 2010 działa Środowiskowy Dom Samopomocy w Marcinkowie natomiast w Prejłowie od 2013 roku. Na podstawie porozumienia zawartego z Gminą Purda i Fundacją Helper do prowadzenia Środowiskowych Domów Samopomocy w Marcinkowie i Prejłowie Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie, wydaje decyzje kierujące osobom wymagającym wsparcia (woj. warmińsko-mazurskie). Domy są miejscem dziennego pobytu dla osób niepełnosprawnych intelektualnie i psychicznie chorych, nie wymagających leczenia szpitalnego. W zajęciach uczestniczy 120 osób pochodzących ze środowisk wiejskich gmin Purda, Barczewa i Pasymia. Średnia wieku podopiecznych nie przekracza 40 lat, przy czym 19 osób nie ukończyło 35 roku życia. Zadaniami Środowiskowych Domu Samopomocy są wspieranie podopiecznych i ich rodzin, 26

w tym kompensowanie skutków niepełnosprawności poprzez stwarzanie warunków do nabycia umiejętności wykonywania podstawowych czynności życia codziennego i doskonalenia już nabytych, podtrzymywanie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia. Nie mniej ważne pozostaje zaspokajanie przez placówki potrzeb osób niepełnosprawnych, które wpływają na ich stan psychiczny, w tym kształtowanie poczucie bezpieczeństwa i godności osobistej, ale także tak podstawowych jak dbałość o sprawy higieny, właściwe odżywianie, ruch i odpoczynek, odnajdywanie sensu życia. Służy temu zapewnione osobom niepełnosprawnym przez Domy wsparcie psychologiczne i terapeutyczne, a także pomoc w dostępie do opieki lekarskiej i pielęgniarskiej. Podopieczni mają możliwość poznawania i kształtowania swoich talentów, dzięki funkcjonowaniu różnorodnych pracowni: gospodarstwa domowego, komputerowej, plastycznej, gospodarczo-technicznej, krawieckiej, muzycznej, edukacyjnej i relaksacyjnej. Nie bez znaczenia pozostaje rehabilitacja i integracja społeczna osób niepełnosprawnych. Służą jej częste wyjazdy, wycieczki nad jeziora, pobyty nad morzem i w górach organizowane przez Domy, a także wizyty w teatrze, kinie, filharmonii oraz centrach handlowych. Z jednej strony ośmielają one osoby niepełnosprawne i dodają im pewności siebie, z drugiej zaś przyczyniają się do kształtowania właściwych postaw społecznych wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, opartych na zrozumieniu, tolerancji i życzliwości, w ten sposób przeciwdziałając dyskryminacji takich osób. Wszystkie osoby uczestniczące w zajęciach w/w palcówek zostały, skierowane tam na podstawie wydanych decyzji administracyjnych przez Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie. 1.7. Rynek Pracy Najistotniejszym elementem potrzebnym do diagnozy sytuacji społeczeństwa i jego potrzeb w zakresie pomocy społecznej jest jego kondycja ekonomiczna, na którą wpływa dostępność pracy lub innych źródeł utrzymania. Na terenie gminy Purda nie funkcjonują większe zakłady produkcyjne. Wśród podmiotów gospodarczych dominuje sektor prywatny. Zakłady prowadzone są głównie przez osoby fizyczne 27

W gminie Purda dominuje działalność mikro (zatrudniające do 10 osób) oraz przedsiębiorstwa małe (zatrudniające od 10 do 50 osób). Na terenie gminy nie ma zakładów zatrudniających powyżej 50 osób. W gminie największą liczbę stanowią osoby bezrobotne. Według danych liczba osób bezrobotnych z gminy Purda zarejestrowanych w PUP Olsztyn wynosi 405 osób (w tym liczba kobiet wynosi 172 a liczba mężczyzn 233). Odsetek zatrudnienia w gminie Purda jest bardzo niski, bowiem na 8350 mieszańców (2015 r.) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Olsztynie było 405 osób, co stanowi 4,85%. Tabela 5. Podmioty gospodarki narodowej prowadzące działalność Lp SEKTORY GOSPODARKI NARODOWEJ 2013 2014 2015 I. Sektor publiczny 18 18 18 1. Podmioty gospodarki narodowej ogółem 696 715 716 2. Państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego 15 15 15 II. Sektor prywatny 678 697 698 1. Osoby fizyczne prowadzące działalności gospodarczą 559 561 566 2. Spółki handlowe 43 47 49 3. Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 7 7 7 4. Spółdzielnie 5 5 5 5. Fundacje 3 5 5 6. Stowarzyszenia i organizacje społeczne 29 30 30 Źródło:http://stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/olsztynski/purda.pdf Jeżeli chodzi o osoby zatrudnione w gminie Purda to największy odsetek stanowią osoby zatrudnione w: edukacji, drugim sektorem jest rolnictwo a na trzecim miejscu znajduje się leśnictwo. Ze względu na korzystne warunki rozwoju gminy oraz zlokalizowanie funkcji mieszkaniowej Olsztyna, miejscowości takie jak: Ostrzeszewo, Klebark Mały, Klebark Wielki, Szczęsne, Klewki, Stary Olsztyn, Linowo, Trękus, posiadają duże zainteresowanie gruntami, co daje im szanse na szybki rozwój. Należy również zauważyć, że znaczna część mieszkańców gminy Purda pracuje na terenie miasta Olsztyn. Sytuacja ta spowodowana jest mało atrakcyjnym rynkiem pracy na 28

terenie gminy. Oznacza to również, że osoby te uzależnione są od sytuacji jaka zachodzi na rynku pracy w powiecie olsztyńskim. ROZDZIAŁ III. POMOC SPOŁECZNA W GMINIE PURDA Problemy społeczne w gminie Purda Opracowanie rozdziału było możliwe dzięki informacjom jakie zostały uzyskane od instytucji takich jak: Urząd Gminy, Policja, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Oświaty, a także informacji jakie posiadał Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Na podstawie zebranych informacji opracowana została mapa problemów z jakimi zmaga się gmina Purda. Mapa ta nie oddaje rzeczywistości, lecz jedynie przedstawia zarys niekorzystnych zjawisk z jakimi boryka się gmina. Do najczęściej występujących zjawisk należą: - Bezrobocie i ubóstwo; - Alkoholizm; - Bezdomność; - Niepełnosprawność; Rozwiązanie istniejących problemów można uzyskać za pomocą realizacji następujących działań: - Zaproponowania osobom różnych form pracy (roboty publiczne, prace społecznoużyteczne, zakładanie własnej działalności gospodarczej); - Uczestnictwa w szkoleniach i warsztatach organizowanych w ramach projektów systemowych; - Kształtowania wśród dorosłych umiejętności racjonalnego gospodarowania skromnymi środkami finansowymi; - Motywowania do poszukiwania pracy oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych; - Stwarzania możliwości kontynuowania nauki dzieci z ubogich rodzin w szkołach średnich, poprzez dofinansowanie przejazdów do szkoły, lub finansowanie kosztów związanych z pobytem w internacie. 29

- Zwiększenia nadzoru nad miejscami publicznymi, w których gromadzą się osoby spożywające środki odurzające. - Wskazania osobom niepełnosprawnym możliwości z jakich mogą korzystać. Zgodnie z ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U z 2015, poz. 163 z póź. zm.) jednostką powołaną do realizacji zapisów tej ustawy jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej z siedzibą w Purdzie. Celem działania Ośrodka jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są oni w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości oraz zapobieganie powstawania takich sytuacji poprzez wsparcie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokajania potrzeb i umożliwiania im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielniania się osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Pomoc społeczna udzielana jest w formie świadczeń niepieniężnych i w formie świadczeń pieniężnych dostosowanych do indywidualnych potrzeb i sytuacji osób wymagających pomocy. Można przyjąć, iż pomoc socjalna dla osób najbiedniejszych rośnie szybciej niż wskaźniki inflacyjny. W ciągu ostatnich trzech lat 2013-2015 liczba osób korzystających ze świadczeń przyznawanych przez GOPS w Purdzie przedstawia się następująco: Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli 6 liczba osób korzystających ze wsparcia w przeciągu trzech ostatnich lat wzrosła. W 2013 r. liczba osób korzystających ze wsparcia GOPS w Purdzie wyniosła 751 osób, w 2014 r. liczba ta wzrosła o 69 osób natomiast w 2015 r. w porównaniu do 2014 r liczba korzystających ze wsparcia GOPS w Purdzie wzrosła aż o 23 osoby. 30

Tabela 6. Dane dotyczące osób korzystających ze wsparcia GOPS Purda Liczba osób korzystających ze wsparcia Liczba osób 2013 2014 2015 751 820 843 Liczba osób którym przyznano świadczenia Liczba osób 514 568 790 Liczba osób którym przyznano świadczenie pieniężne Liczba osób 278 353 272 Liczba osób którym przyznano świadczenie niepieniężne Liczba osób 236 215 518 Źródło: GOPS Purda Codziennemu życiu mieszkańców gminy Purda towarzyszą liczne problemy, które swoim zasięgiem obejmują większą lub mniejszą grupę społeczną. W takiej sytuacji problem urasta do rangi społecznej. Każdy mieszkaniec gminy, który znajduje się w trudnej sytuacji życiowej, nie mogąc sprostać jej samemu, może szukać pomocy w instytucjach państwowych i samorządowych. Najważniejszą jednostką w gminie zobowiązaną do udzielania takiej pomocy jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Purdzie. Najczęściej mieszkańcy gminy Purda kwalifikują się do pomocy z tytułu ( tabela7): bezrobocia, ubóstwa, niepełnosprawności, bezradności w sprawach opiekuńczo wychowawczych, potrzeby ochrony macierzyństwa, wielodzietności, długotrwałej i ciężkiej choroby, bezdomności i przemocy w rodzinie. Tabela 7. Przyczyny korzystania z pomocy GOPS Purda WYSZCZEGÓLNIENIE Liczba rodzin w poszczególnych latach 2013 2014 2015 Bezrobocie 238 168 204 Ubóstwo 159 199 140 Potrzeba ochrony 26 14 62 macierzyństwa Długotrwała i ciężka choroba 13 8 84 Bezdomność 10 13 20 31

Wielodzietność 17 14 44 Bezradność w sprawach 32 26 59 opiek.- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego Niepełnosprawność 84 83 112 Alkoholizm 10 26 25 Przemoc w rodzinie 8 8 3 Źródło: GOPS Purda Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Purdzie udzielił w 2015 r pomocy w związku z trudnymi sytuacjami jakie dotknęły rodziny zamieszkujące gminę Purdę. Należą do nich: bezrobocie, bezdomność, niepełnosprawność, wielodzietność. Z danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie jednoznacznie wynika, iż największy odsetek zwracających się o pomoc to osoby bezrobotne. W 2013 r. liczba rodzin korzystająca ze wsparcia GOPS w Purdzie wynosiła 238. Natomiast w 2014 r. liczba ta zmniejszyła się o 70 rodzin. Natomiast w 2015 r. zwiększyła się o 36. Weryfikacja materiału badawczego dała podstawę do stwierdzenia, iż liczba rodzin korzystających z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Purdzie rośnie z roku na rok. Z powodu bezrobocia wiele rodzin zmuszona zostaje do korzystania ze wsparcia finansowego oferowanego przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Purdzie. 32