Choroba cukrzycowa oczu W języku medycznym cukrzyca w oczach to retinopatia cukrzycowa. Zwykle takie rozpoznanie stawia okulista i kieruje pacjenta na odpowiednie leczenie. Leczeniem cukrzycy w oczach nie zajmują się wszyscy okuliści, najczęściej są to lekarze specjalizujący się w leczeniu chorób siatkówki oka. Czy cukrzyca pojawia się w oczach u każdej osoby chorej na cukrzycę? Niestety tak. Czas ujawnienia się cukrzycy zależny jest od tego, ile lat trwa choroba i czy poziomy cukru u danej osoby były bardzo wysokie. Zwykle pierwsze zmiany można zaobserwować w oku już po 5 latach od zachorowania na cukrzycę. Początkowe objawy zwykle nie dają pogorszenia widzenia. Jednak gdy choroba trwa 15-20 lat, zmiany w oczach występują u niemal każdego pacjenta i często są nasilone. Jeżeli jednocześnie poziom cukru jest wysoki, zmiany w oczach są tym bardziej poważne i zagrażające widzeniu. Jakie mogą być zmiany w oczach wywołane cukrzycą? Cukrzyca wywołuje różne zmiany w oczach. Na początku zwykle pojawiają się objawy suchego oka (pieczenie, szczypanie oczu). Mogą występować częste gradówki, jęczmienie, ponieważ cukier sprzyja zakażeniom. U osób chorych na cukrzycę pojawiają się okresowe pogorszenia widzenia wtedy, gdy cukier we krwi jest za wysoki albo za niski. Wcześniej objawia się też zaćma, czyli zmętnienie soczewki, które musi być operowane. Na dnie oka, czyli głęboko tam, gdzie powstaje obraz w oku, pojawiają się najpierw małe wylewy. Jeśli jest ich niewiele, nie są groźne. Jeżeli jednak zmiany nie będą leczone, pojawia się spuchnięcie siatkówki, co objawia się coraz gorszym widzeniem. Im dłużej trwa ten stan, tym trudniej go wyleczyć i tym bardziej pogarsza się widzenie. Spuchnięcie siatkówki nosi nazwę makulopatii cukrzycowej albo cukrzycowego obrzęku plamki i jest bardzo groźne, bo dotyczy tej części oka, która odpowiada za widzenie.
Zmiany najbardziej zaawansowane pojawiają się zwykle po 15-20 latach źle leczonej cukrzycy. Oko tworzy wtedy nowe naczynia, bo chce poprawić sobie ukrwienie, ale takie naczynia nie są prawidłowe i powodują tylko problemy. Jednym z nich jest wylew krwi do środka oka. Oko z naczyniami trzeba poddać działaniu lasera, inaczej straci widzenie! W wyniku rozrostu naczyń w oku może dojść również do jaskry zwanej neowaskularną. Widzenie wtedy zanika, a oko boli. Co zrobić żeby ograniczyć zmiany cukrzycowe w oczach? Zmiany wywołane cukrzycą polegają na tym, że drobne naczynia w oczach zatykają się i krew nie dopływa do oka tak, jak powinna. Łatwo sobie wyobrazić, że bez krwi oko nie może funkcjonować, więc pojawia się złe widzenie. Aby ograniczyć ten proces, najlepiej wyleczyć cukrzycę. Szczególnie w cukrzycy typu II, która praktycznie w 100% zależna jest od stylu życia, możliwe jest wyleczenie całkowite, ale tylko pod warunkiem zmiany stylu życia (zdrowa dieta, redukcja masy ciała, aktywność fizyczna). Przez 20 lat mojej praktyki miałam 2 pacjentów, którzy wyleczyli się z cukrzycy i cukrzycy w oczach sami, bo schudli i zmienili sposób odżywiania. Reszta pacjentów nie jest w stanie zmienić stylu życia i wymaga leczenia okulistycznego. Aby zmiany cukrzycowe w oczach były jak najmniejsze należy postarać się, aby poziom cukru był stabilny i nie wyższy niż 150mg%. Unikamy wahań ciśnienia tętniczego. Unormowany musi być również poziom cholesterolu i trójglicerydów. Dlaczego zmiany wywołane cukrzycą w oczach są tak niebezpieczne? Przede wszystkim dlatego, że nie bolą i na początku postępują powoli. Ponieważ choroba w oczach nie boli, pacjent nie ma świadomości, że coś może być nie tak. Nawet jeżeli leczy się u internisty lub lekarza rodzinnego, nie zawsze jest informowany o tym, że musi badać oczy. Pacjent sam z siebie rzadko chodzi na kontrolę do okulisty, jeżeli nie ma dolegliwości. Pogorszenie widzenia w przypadku zmian cukrzycowych w oczach również następuje na tyle powoli, że pacjent nie zauważa pogorszenia widzenia. Jeżeli z leczeniem czeka się zbyt długo nie ma możliwości cofnięcia zmian i wyleczenia oczu w 100%.
Kiedy przyjść na kontrolę do okulisty? Zawsze powtarzam pacjentom, że są swoimi najlepszymi lekarzami. To oni sami powinni pilnować regularnych kontroli. Nawet jeżeli lekarz diabetolog nie przypomni o wizycie u okulisty, należy przyjść i zbadać oczy przynajmniej raz w roku. Zwykłe badanie nie wystarczy. Należy wykonywać również angiografię fluoreseinową, czyli badanie z podaniem kontrastu oraz badanie tomografii siatkówki, czyli OCT. Jeżeli zamiany w oczach są zaawansowane, pacjent często musi zgłaszać się na wizyty co 2-3 miesiące. Czasem nawet co miesiąc. Jak leczyć cukrzycę w oczach? Przede wszystkim należy leczyć samą cukrzycę. Bez ustabilizowania poziomu cukru, cholesterolu, trójglicerydów i ciśnienia tętniczego nie ma mowy o wyleczeniu oczu. Wszystkie wysiłki spełzną na niczym, a widzenie będzie się pogarszać. Dlatego bez dobrego diabetologa nie można leczyć cukrzycy w oczach. Leczenie musi być wspólne okulisty i lekarza leczącego cukrzycę. Jednak najważniejszą sprawą jest to, aby pacjent zrozumiał, że sam jest odpowiedzialny za swoje zdrowie, ponieważ żaden diabetolog nie wyleczy cukrzycy, jeżeli pacjent nie będzie stosował diety i żaden okulista nie wyleczy oczu, jeśli poziom cukru będzie wysoki. Jakie badania diagnostyczne powinno się wykonać w cukrzycy w oczach? Zawsze należy wykonać podstawowe badanie okulistyczne. Jednak najważniejsze jest badanie po rozszerzeniu źrenic, czyli badanie dna oka. Aby dokładniej ocenić rodzaj zmian cukrzycowych na dnie oka, potrzebna jest często angiografia fluoreseinowa, czyli badanie, które polega na podaniu kontrastu do żyły i robieniu serii zdjęć oka tak, aby znaleźć uszkodzone cukrzycą miejsca. Miejsca te potem poddaje się działaniu lasera. Kolejnym badaniem jest tomografia siatkówki czyli OCT, która pokazuje czy siatkówka w plamce jest spuchnięta czy nie. Jakie metody leczenia stosuje się w leczeniu retinopatii cukrzycowej? Obecnie okulistyka ma wiele sposobów leczenia cukrzycy w oczach. Cukrzyca jest jedną z tych chorób, w której każdego pacjenta należy traktować indywidulanie i dobierać najlepszy sposób leczenia. Narzędzia leczenia cukrzycy w oczach, jakimi dysponujemy to: laser konwencjonalny, laser mikropulsowy, zastrzyki z różnych leków oraz operacja - witrekotmia. W zależności od tego, jaki jest stan oka, okulista dobiera sposób leczenia. Dlatego tak ważne jest, aby leczyć się w ośrodku,
który dysponuje możliwością zastosowania wszystkich technik. Najlepsze wyniki uzyskuje się zawsze leczeniem mieszanym, wykorzystującym różne dostępne możliwości. Jak leczy się cukrzycowy obrzęk plamki? Cukrzycowy obrzęk plamki najczęściej leczy się zastrzykami ze specjalnych leków. Zastrzyki te podawane są do środka do oka. Najczęściej są to te same leki, co w przypadku wysiękowego AMD a więc AVSTIN, LUCENTIS i EYLEA. Mają one wszystkie jedną wadę - muszą być podawane systematycznie, najczęściej co miesiąc do obu oczu. Ponieważ w Polsce brakuje programu lekowego refundowanego przez NFZ dedykowanego pacjentom z cukrzycą, leki te często podawane są komercyjnie. Dobrym sposobem leczenia jest połączenie lasera i zastrzyków. Pozwala ono zredukować liczbę zastrzyków do minimum. Pacjent ponosi mniejsze koszty terapii i nie musi tak często przychodzić na wizytę. Zamiast leków anty-vegf można zastosować do oka sterydy. Dają one poprawę widzenia na 4 do 6 miesięcy, nie jak anty VEGF tylko na miesiąc. Ile zastrzyków trzeba podać? Nie ma jednej ustalonej liczby. Zastrzyki z leków anty-vegf działają 4 tygodnie więc po tym czasie oko przestaje być leczone. Niekiedy udaje się podawać leki co 2-3 miesiące, ale musi to być indywidualnie dobrane do pacjenta. Leczyć oczy z cukrzycą trzeba regularnie do końca życia. Co do są mikropulsy i kiedy się je stosuje? Mikropulsy, inaczej laser mikropulsowy to najnowsze osiągnięcie nauki i techniki w laseroterapii. Używa się go do leczenia obrzęku plamki. Laser mikropulsowy to bardzo delikatne bodźce stosowane na siatkówkę tak, aby pobudzić komórki siatkówki, żeby same zwalczały obrzęk. Dobrze jest połączyć stosowanie leków anty-vegf i mikroplusów. Jak działa laser?
Laser konwencjonalny powoduje niszczenie siatkówki. Dlatego można go zastosować tylko tam, gdzie jest to bezpieczne i dawce, która nie zaszkodzi oku. Ważne jest również, jaki typ lasera jest używany i jakie doświadczenie ma osoba przeprowadzająca zabieg. Ważne, żeby podkreślić, że laser nie poprawia widzenia! Często pacjenci właśnie tego oczekują. Niestety po zabiegu laserowym czasem widzenie może być trochę gorsze przez kilka dni. Laser stosuje się w zaawansowanych stanach, kiedy istnieje poważne zagrożenie widzenia. Czy wylew do oka naprawdę trzeba operować? Nie można poczekać? Zalecenia Amerykańskiej Akademii Okulistycznej mówią wyraźnie, że wylew należy operować po około 6 tygodniach. Jeżeli po tym czasie wylew się nie wchłania i nie ma znacznej poprawy widzenia, należy wykonać witrektomię. Strach pacjentów przed witrektomią bierze się stąd, że okuliści w rejonie nie mają często do czynienia z tą procedurą. Podczas zabiegu nie tylko usuwa się krew z oka i uzyskuje szybką poprawę widzenia. Można też wykonać wszystkie dodatkowe zabiegi, np. laser, podanie leku. W związku z tym zamiast znosić problemy z widzeniem i ryzykować utratę wzroku, można wykonać jeden zabieg, po którym szanse na zachowanie widzenia są znacznie większe.