RAPORT BONAQA opracowany przez TNS OBOP na zlecenie Coca Cola Poland Services Ltd. Lipiec 2001 r.

RAPORT BONAQA opracowany przez TNS OBOP na zlecenie Coca Cola Poland Services Ltd. Lipiec 2001 Teresa Szczurowska 648 20 44-46 w.132 T.Szczurowska@obop.com.pl TNS OBOP ul. Dereniowa 11, 02 776 Warszawa Tel: (48 22) 648 2044 (-46), 644 9995 Fax: (48 22) 644 9947 e-mail: obop@obop.com.pl www.obop.com.pl Biura w ponad 50 krajach Grupa Taylor Nelson Sofres

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystanie w innej formie danych, informacji i opracowań zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. INFORMACJE O BADANIU Termin realizacji badania 23-25 czerwca 2001 Zleceniodawca Metodologia badania Badanie zrealizowano na zlecenie Coca Cola Poland Services Ltd. Sondaż zrealizowany techniką wywiadu kwestionariuszowego face-to-face Badana zbiorowość: mieszkańcy Polski powyżej 15 roku życia Próba Ogólnopolska losowa reprezentatywna próba ludności Polski od 15 roku życia. Zrealizowano 1042 wywiady. Program statystyczny użyty do obliczeń SPSS for Windows 10.0 Maksymalny statystyczny błąd pomiaru +/-3,0% przy wiarygodności oszacowania równej 95% 2

NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI BADANIA Na podstawie przeprowadzonego badania można powiedzieć, że Polacy są świadomi znaczenia wody dla organizmu i jego prawidłowego funkcjonowania, w większości wykazują się dobrą orientacją w niemal każdej poruszanej kwestii. Co oczywiste, lepszy jest stan wiedzy osób dobrze wykształconych. Niepokojący może zaś być stosunkowo częsty brak orientacji lub opinii wśród najstarszych badanych osób szczególnie wrażliwych na niedobory wody. Picie wody jest związane ze zdrowym stylem życia taki pogląd wyraża 78% ogółu Polaków. Dobre samopoczucie psychiczne jest uzależnione od dobrej kondycji fizycznej człowieka o tym, że na pewno występuje taka zależność przekonanych jest prawie trzy piąte (58%) społeczeństwa, a prawie jedna trzecia (32%) raczej tak sądzi. Ogromna większość ponad cztery piąte (84%) badanych jest również przekonana, że na dobre funkcjonowanie i kondycję fizyczną człowieka ma wpływ picie wody. Co oczywiste, zwolennikami każdej z tych opinii są częściej osoby pijące wodę niż nie mające takiego zwyczaju. Powszechna wyrażana przez 94% osób - jest w naszym społeczeństwie świadomość konieczności picia większej ilości wody podczas wysiłku fizycznego, uprawiania sportu, czy też treningu. Bardziej kontrowersyjną kwestią w porównaniu z innymi opiniami okazała się sprawa wrażliwości na niedobory wody osób w różnym wieku. Każda z przedstawionych opinii uzyskała tyle samo zwolenników: 44% badanych uważa, że wszyscy są tak samo wrażliwi na zbyt małe spożycie wody, tyle samo osób (44%) twierdzi, iż małe dzieci i ludzie starsi są bardziej od innych wrażliwi na niedobory wody. Polacy dostrzegają podstawowe znaczenie wody przede wszystkim dla trawienia (51%) i przemiany materii (48%), znacznie rzadziej uważają, że jest ona niezbędna dla wydalania (25%), prawidłowego wygląd skóry (24%), krążenia (16%), czy też po prostu dla wszystkich funkcji organizmu (29%). Woda jest istotna dla oczyszczania organizmu ludzkiego z tym stwierdzeniem zgadza się 81% ogółu badanych. Osoby te nie są natomiast zgodne co do sposobu w jaki woda wpływa na oczyszczanie organizmu: 54% uważa, że ułatwia ona trawienie pokarmów, a 51% - że wypłukuje toksyny. Dobra jest w naszym społeczeństwie orientacja dotycząca możliwości dostarczenia organizmowi potrzebnych minerałów poprzez picie wody świadomość taką ma 84% Polaków. Osoby te relatywnie najczęściej wskazują magnez (73%) i wapń (63%), a w 3

dalszej kolejności potas (50%) i sód (41%) jako minerały, których można dostarczyć organizmowi przez picie wody. Czy woda jest unikalnym źródłem minerałów, ważnych dla zdrowia składników? Twierdząco na to pytanie odpowiada prawie połowa (47%) osób, które nie wykluczają możliwości dostarczenia organizmowi minerałów przez picie wody. Prawie co czwarta (24%) osoba nie dostrzega unikalnych właściwości mineralnych wody, a dla ponad jednej czwartej (29%) pytanie to okazało się zbyt trudne. Trzy spośród czterech (75%) osób pijących wodę i przekonanych o jej unikalnych własnościach dostarczania organizmowi minerałów, deklarują, iż piją wodę po to, aby uzupełnić swoją dietę minerałami w niej zawartymi. W zestawie minerałów uznanych za szczególnie cenne tutaj również na pierwszym miejscu znalazł się magnez (74%), następnie wapń (62%), a w dalszej kolejności potas (38%) i sód (24%). 18% osób uznało, że wszystkie minerały są dla nich równie cenne. Nawyk picia wody nie ma na celu uzupełniania pożywienia o składniki mineralne w przypadku 22% osób. Magnez jest potrzebny każdemu niezależnie od prowadzonego stylu życia, ten minerał jako szczególnie ważny i potrzebny wskazywali respondenci najczęściej. Najmniej ważny sądząc z opinii Polaków jest natomiast sód. Takie są opinie. Jak natomiast jest z ich realizacją? Czy pijemy wodę, czy wybierając ją kierujemy się przesłankami zdrowotnymi, czy świadomość znaczenia wody dla naszego zdrowia znajduje odzwierciedlenie w naszych zachowaniach? W dużym stopniu zależy to od wieku, poziomu wykształcenia i płci. Do osób nie mających nawyku picia wody należą przede wszystkim czterdziestolatkowie oraz sześćdziesięciolatkowie i starsi. Oni również najrzadziej kupują wodę. Deklaracje kierowania się względami zdrowotnymi częściej pojawiają się wśród osób lepiej wykształconych oraz częściej wśród kobiet niż mężczyzn. Zwyczaj picia wody deklaruje niemal trzech na czterech Polaków (74%). Najważniejszym czynnikiem decydującym zarówno o posiadaniu takiego nawyku, jak i o jego braku jest smak wody: ci, którzy piją wodę zachowanie swoje uzasadniają tym, że lubią wodę (61%), ci zaś, którzy jej nie piją, mówią, że woda im nie smakuje (59%). Jakie są inne powody skłaniające do picia wody? Ponad jedna trzecia (36%) mających taki nawyk wskazuje, że woda jest łatwo dostępna, można ją pić zawsze i wszędzie. Mniej osób podkreśla zdrowotny aspekt: nieco ponad jedna czwarta badanych (26%) deklaruje, że ich nawyk picia wody wynika z potrzeby uzupełniania niedoborów minerałów, a niecała jedna piąta (18%) ankietowanych wiąże go z prowadzeniem zdrowego stylu życia. Znaczące są również odsetki badanych, u których zwyczaj picia 4

wody wynika z tego, że woda jest tańsza od soków i napojów (19% wskazań) lub którym woda poprawia samopoczucie (16%). Kiedy, w jakich sytuacjach, pijemy wodę? Niemal powszechnie (92%) osoby, które deklarują zwyczaj picia wody, mówią, że piją ją wtedy gdy odczuwają pragnienie. Kilkakrotnie mniej badanych mówi, że pije wodę w pracy (22%) lub w podróży (21%), w czasie posiłków (18%) lub spotkań towarzyskich (12%). Niecała jedna czwarta (23%) osób, które mają zwyczaj picia wody, pije ją do wybranych posiłków. Ci badani, którzy piją wodę do wybranych posiłków, zazwyczaj łączą ją z obiadem (76%), znacznie rzadziej z kolacją (34%) czy innymi posiłkami. Woda nie pasuje do posiłków taka jest opinia większości, prawie trzech piątych (58%), Polaków. Przeciwnego zdania jest prawie jedna trzecia społeczeństwa (32%) i osoby te najczęściej wskazują, że woda dobrze pasuje do obiadu (80%). Wśród osób mających zwyczaj picia wody większość (52%) stanowią ci, którzy są zdania, że woda nie jest dobrym dodatkiem do posiłków i jednocześnie nie pijący jej podczas posiłków. Co piąty (20%) pijący wodę Polak wyraża opinię, że woda pasuje do posiłków i jednocześnie deklaruje, że sam też pije ją podczas jedzenia. 15% badanych deklarujących nawyk picia wody stanowią osoby, które co prawda przekonane są, że woda pasuje do posiłków, ale same nie mają zwyczaju jej wtedy pić. Najważniejszymi kryteriami wyboru wody są: zawartość dwutlenku węgla (to, czy woda jest gazowana, czy nie) oraz jej smak każda z tych spraw została wskazana przez 35% ogółu badanych. Następnymi ważnymi czynnikami są cena (32%), marka (29%) i zawartość składników mineralnych (22%). Prawie co piąty (19%) Polak twierdzi, że w ogóle nie kupuje wody. 5

WODA A ZDROWY STYL ŻYCIA OPINIE POLAKÓW Zdecydowana większość naszego społeczeństwa ponad trzy czwarte (78%) wyraża opinię, że picie wody jest związane ze zdrowym stylem życia. O tym, że picie wody nie wpływa na zdrowy styl życia przekonany jest co jedenasty (9%) Polak. 13% badanych nie ma na ten temat zdania. CZY PANA(I) ZDANIEM PICIE WODY JEST ZWIĄZANE LUB WPŁYWA NA ZDROWY STYL ŻYCIA? pytanie dla wszystkich tak 78% nie 9% nie wiem 13% Większą od innych świadomością związku picia wody ze zdrowym stylem życia wykazują się trzydziestolatkowie i czterdziestolatkowie (po 83%), mieszkańcy średnich miast (85%), ankietowani z Pomorza (88%) i Dolnego Śląska (83%), pracownicy administracji i usług (88%) oraz uczniowie i studenci (84%). Do braku wiedzy na ten temat przyznają się częściej od pozostałych najstarsi ankietowani od 60 roku życia (22%), rolnicy (31%), badani z Polski centralnej (20%), mieszkańcy największych aglomeracji miejskich (19%) i wsi (18%). Opinie na ten temat powiązane są również z deklaracjami zwyczaju picia wody. CZY PANA(I) ZDANIEM PICIE WODY JEST ZWIĄZANE LUB WPŁYWA NA ZDROWY STYL ŻYCIA? ogół 78% 9% 13% osoby, które mają zwyczaj picia wody 86% 6% 9% osoby, które nie mają zwyczaju picia wody 56% 17% 27% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% tak nie nie wiem 6

* * * Dziewięciu na dziesięciu (90%) Polaków zgadza się z twierdzeniem, że ogólna dobra kondycja psychiczna człowieka jest uzależniona od jego dobrej kondycji fizycznej, przy tym prawie trzy piąte (58%) badanych jest przekonanych, że na pewno występuje taki związek, a prawie jedna trzecia (32%) sądzi, że raczej tak jest. Tylko trzech na stu Polaków (3%) jest zdania, że kondycja fizyczna człowieka raczej nie ma wpływu na stan jego psychiki. 7% badanych nie ma na ten temat zdania. CZY SĄDZI PAN(I), ŻE OGÓLNA DOBRA KONDYCJA PSYCHICZNA (EMOCJONALNA) CZŁOWIEKA JEST UZALEŻNIONA OD DOBREJ KONDYCJI FIZYCZNEJ LUDZKIEGO CIAŁA? pytanie dla wszystkich tak, na pewno 58% raczej tak 32% raczej nie 3% na pewno nie 0% nie wiem, trudno powiedzieć 7% Udział osób przekonanych o tym, że dobra kondycja psychiczna człowieka zdecydowanie zależy od jego dobrego samopoczucia fizycznego, zwiększa się wraz z lepszym wykształceniem: opinię taką podziela od 52% wśród osób z wykształceniem podstawowym do 70% absolwentów wyższych uczelni. Pewni istnienia takiego wpływu są także częściej od innych ludzie młodzi, poniżej 40 roku życia (64% trzydziestolatków, po 63% wśród dwudziestolatków i nastolatków), uczniowie i studenci (71%), pracownicy administracji i usług (69%) oraz kierownicy i specjaliści (68%), mieszkańcy małych miast (63%), badani z Polski wschodniej (64%) i z Pomorza (75%), a także respondenci zadowoleni ze swej sytuacji materialnej (64%). Osoby, które mają zwyczaj picia wody zdecydowanie częściej niż ci, którzy nie mają takiego nawyku (63% w porównaniu do 44%) zdecydowanie twierdzą, iż na pewno stan psychiczny człowieka jest uzależniony od jego dobrej kondycji fizycznej. Badani, którzy nie piją wody, częściej zaś wyrażają brak zdania na ten temat (13%). 7

W żadnej z wyróżnionych kategorii społeczno-demograficznych udział badanych przekonanych o braku związku między kondycją fizyczną a psychiczną człowieka nie osiągnął istotnego poziomu. Brak opinii na ten temat jest przede wszystkim udziałem sześćdziesięciolatków i starszych (16%), osób z wykształceniem podstawowym (12%) i tych, którzy oceniają, że powodzi im się źle (12%). * * * Picie wody ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie i dobrą kondycję fizyczną ludzkiego organizmu opinię taką podziela ogromna większość, ponad cztery piąte (84%), Polaków. Tylko czterech na stu (4%) badanych nie zgadza się z takim stwierdzeniem. Co ósmy (12%) ankietowany nie ma na ten temat zdania. CZY PANA(I) ZDANIEM PICIE WODY MA WPŁYW NA PRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU LUDZKIEGO I JEGO DOBRĄ KONDYCJĘ FIZYCZNĄ? pytanie dla wszystkich tak 84% nie 4% nie wiem 12% O wpływie picia wody na prawidłowe funkcjonowanie i dobrą kondycję fizyczną organizmu ludzkiego przekonani są niemal wszyscy trzydziestolatkowie (92%), dwudziestolatkowie (89%) i nastolatkowie (88%), mieszkańcy średnich miast (91%), pracownicy administracji i usług (91%), uczniowie i studenci (91%) oraz bezrobotni (90%), a także badani z wykształceniem średnim (88%). Opinia na ten temat zróżnicowane są również w zależności od deklarowanych zachowań: podziela ją 90% osób, które mają zwyczaj picia wody, a tylko 67% tych, którzy nawyku takiego nie mają. Ci ostatni natomiast niemal w jednej czwartej (24%) nie potrafią zająć stanowiska w tej sprawie. Do braku zdania na temat wpływu picia wody na prawidłowe funkcjonowanie i dobrą kondycję fizyczną organizmu ludzkiego przyznają się przede wszystkim mieszkańcy największych miast (23%), badani z Polski centralnej (21%), sześćdziesięciolatkowie i starsi (21%), osoby z wykształceniem podstawowym (18%). 8

Analizując łącznie odpowiedzi na powyższe pytania, można stwierdzić, że: Trzy czwarte (75%) ogółu społeczeństwa jest jednocześnie przekonanych, że picie wody związane jest ze zdrowym stylem życia oraz że ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie i dobrą kondycję fizyczną organizmu. Więcej niż połowa (54%) Polaków sądzi, iż na dobrą kondycję psychiczną człowieka zdecydowany wpływ ma dobra forma fizyczna jego ciała, zaś na prawidłowe funkcjonowanie organizmu i dobrą kondycję fizyczną ma wpływ picie wody. Ponad połowa ogółu naszego społeczeństwa (51%) jednocześnie wyraża opinie, że picie wody jest elementem zdrowego stylu życia i że dobre samopoczucie psychiczne człowieka na pewno uzależnione jest od jego dobrej kondycji fizycznej. * * * Polacy niemal powszechnie w 94% - świadomi są konieczności picia większej ilości wody podczas wysiłku fizycznego, uprawiania sportu, ćwiczeń lub treningu. Przeciwnego zdania jest trzech na stu ankietowanych i tyle samo nie ma na ten temat zdania (po 3%). Opinie w tej sprawie nie uległy zmianie w porównaniu z wynikami uzyskanymi w październiku ubiegłego roku. CZY PANA(I) ZDANIEM POWINNO SIĘ PIĆ WIĘCEJ WODY PODCZAS WYSIŁKU FIZYCZNEGO, UPRAWIANIA SPORTU, ĆWICZEŃ, TRENINGU? pytanie dla wszystkich X.2000 N=1093 VI.2001 N=1042 tak 93% 94% nie 4% 3% trudno mi powiedzieć 3% 3% Niezależnie od cech społeczno-demograficznych, ogromna większość badanych zgadza się z opinią, iż w czasie wysiłku fizycznego należy pić więcej wody. * * * 9

Opinie na temat wrażliwości na zbyt małe spożycie wody w zależności od wieku są równo podzielone: ponad dwie piąte (44%) Polaków twierdzi, że wszyscy ludzie są tak samo wrażliwi na niedobory wody, tyle samo osób (44%) przekonanych jest, że małe dzieci i ludzie starsi są bardziej wrażliwi na niedobory wody niż ludzie w średnim wieku. Co ósmy badany (12%) nie ma na ten temat zdania. W porównaniu do wyników uzyskanych w październiku ubiegłego roku o 11 punktów proc. większy jest obecnie odsetek ankietowanych, którzy wyrażają opinię o jednakowej wrażliwości wszystkich ludzi na niedobory wody, w takim samym stopniu mniejszy okazuje się udział badanych podzielających odmienny pogląd. Różnice uzyskanych wyników mogą być związane z porą roku, w której przeprowadzono badania. Latem częściej można spotkać się z ostrzeżeniami przed odwodnieniem organizmu i koniecznością uzupełniania płynów, co może mieć wpływ na przekonanie, że wszyscy są tak samo wrażliwi na niedobory wody. MOŻNA SPOTKAĆ SIĘ Z RÓŻNYMI OPINIAMI NA TEMAT WPŁYWU ZBYT MAŁEGO SPOŻYWANIA WODY NA LUDZI W RÓŻNYM WIEKU. Z KTÓRYM Z PONIŻEJ PRZEDSTAWIONYCH STWIERDZEŃ PAN(I) SIĘ ZGADZA? pytanie dla wszystkich X.2000 N=1093 wszyscy ludzie są tak samo wrażliwi na niedobory (zbyt małe spożycie) wody - czy też - małe dzieci i ludzie starsi są bardziej wrażliwi na niedobory wody niż osoby w średnim wieku (od osiągnięcia dojrzałości do 60 roku życia) VI.2001 N=1042 33% 44% 55% 44% trudno mi powiedzieć 12% 12% O tym, że wszyscy ludzie są tak samo wrażliwi na zbyt małe spożycie wody, częściej od innych przekonani są mieszkańcy największych miast (51%), pracownicy administracji i usług oraz uczniowie i studenci (po 51%), trzydziestolatkowie (50%) i badani z wykształceniem średnim i pomaturalnym (49%). Opinię o szczególnej wrażliwości dzieci i ludzi starszych na niedobory wody podzielają zwłaszcza ankietowani z wykształceniem wyższym (50%), mieszkańcy wsi i średniej wielkości miast (po 49%). Im większe miejsce zamieszkania, tym więcej osób deklaruje brak zdania w tej sprawie. Niewiedza w tym zakresie jest też szczególnie udziałem 10

sześćdziesięciolatków i starszych (20%), badanych z wykształceniem podstawowym (17%) oraz osób, które nie mają zwyczaju picia wody (18%). ZNACZENIE WODY DLA FUNKCJI ORGANIZMU Ponad jedna czwarta (29%) Polaków twierdzi, że woda ma podstawowe znaczenie dla wszystkich funkcji organizmu. Zdaniem połowy naszego społeczeństwa woda jest istotna dla trawienia (51%) i przemiany materii (48%). Jedna czwarta ankietowanych uważa wodę za niezbędną dla wydalania (25%) i prawidłowego wyglądy skóry (24%). W opinii 16% badanych woda jest istotnym elementem procesu krążenia, a w przekonaniu 6% - oddychania. Co dziesiąty (10%) Polak przyznaje się do braku wiedzy w tej sprawie. DLA JAKICH FUNKCJI ORGANIZMU, PANA(I) ZDANIEM, WODA MA PODSTAWOWE ZNACZENIE? pytanie dla wszystkich trawienia 51% przemiany materii 48% wydalania 25% prawidłowy wygląd, jędrność skóry 24% krążenia 16% oddychania 6% innych 2% dla wszystkich funkcji organizmu 29% nie wiem 10% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. O tym, że woda jest niezbędna dla wszystkich funkcji organizmu, przekonani są częściej od innych mieszkańcy średnich miast (35%) i rolnicy (35%). Im lepiej wykształceni są badani, tym częściej przekonani są o znaczeniu wody dla trawienia, wydalania oraz jędrności skóry. Osoby z wykształceniem średnim lub 11

wyższym częściej od innych wskazują również na podstawowe znaczenie wody dla przemiany materii, a absolwenci wyższych uczelni - dla krążenia. Udział osób, których zdaniem woda jest konieczna dla prawidłowego wyglądu, jędrności skóry, zwiększa się wraz z obniżaniem się wieku badanych: opinię taką wyraża od 12% sześćdziesięciolatków i starszych do 32% nastolatków. O znaczeniu wody dla innych funkcji: trawienia, przemiany materii, wydalania i krążenia, częściej od innych mówią trzydziestolatkowie. Osoby, które mają zwyczaj picia wody częściej niż ci, którzy jej nie piją, wskazują na znaczenie wody dla trawienia, przemiany materii, krążenia i prawidłowego wyglądu skóry. Natomiast wśród pijących wodę, badani, którzy piją wodę do posiłków częściej niż ci, którzy nie mają takiego zwyczaju, wskazują na istotne znaczenie wody dla trawienia, przemiany materii, wydalania, jędrności skóry i krążenia. * * * Woda jest istotna dla oczyszczania organizmu taką opinię wyraża ponad cztery piąte (81%) ankietowanych. Tylko czterech Polaków na stu nie zgadza się z takim poglądem, a 15% osób nie zajmuje w tej kwestii żadnego stanowiska. CZY PANA(I) ZDANIEM WODA JEST ISTOTNA, WPŁYWA NA OCZYSZCZANIE ORGANIZMU LUDZKIEGO? pytanie dla wszystkich tak 81% nie, woda nie ma znaczenia dla oczyszczania organizmu 4% nie wiem, trudno powiedzieć 15% Udział osób, które przekonane są o istotnym znaczeniu wody dla oczyszczania organizmu, zwiększa się wraz z lepszym wykształceniem: od 71% wśród badanych z wykształceniem podstawowym do 90% wśród absolwentów wyższych uczelni. O wpływie wody na oczyszczanie organizmu przekonani są także częściej od pozostałych trzydziestolatkowie (89%) i dwudziestolatkowie (86%), mieszkańcy średnich miast (86%), kierownicy i specjaliści (97%), pracownicy administracji i usług (93%) oraz uczniowie i studenci (85%). 12

Ze stwierdzeniem, iż woda jest istotna dla oczyszczania organizmu, zgadzają się znacznie częściej osoby, które mają zwyczaj picia wody (85%) niż ci, którzy takiego nawyku nie mają (68%). Ci ostatni natomiast częściej nie zajmują stanowiska w tej sprawie (25%). Podobnie jak w przypadku innych analizowanych odpowiedzi, do braku opinii przyznają się relatywnie najczęściej najstarsi badani (29%), osoby z wykształceniem podstawowym (23%), ankietowani oceniający swoją sytuację materialną jako złą (22%). W jaki sposób woda wpływa na oczyszczanie organizmu? Opinie są tu niemal równo podzielone: 54% osób, których zdaniem woda jest niezbędna dla oczyszczania organizmu, uważa, że ułatwia ona trawienie pokarmów, a 51% - że wypłukuje nagromadzone toksyny. Co dwunasty badany przekonany o znaczeniu wody dla oczyszczania organizmu nie potrafi określić jej wpływu. W JAKI SPOSÓB PANA(I) ZDANIEM WODA WPŁYWA NA OCZYSZCZANIE ORGANIZMU? wśród 839 osób, które stwierdziły, że woda jest istotna dla oczyszczania organizmu ludzkiego ułatwia trawienie pokarmów 54% wypłukuje nagromadzone toksyny 51% w inny sposób 1% nie wiem, trudno powiedzieć 8% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. O tym, że woda jest konieczna dla wypłukiwania z organizmu toksyn, przekonani są częściej od pozostałych badani z wykształceniem średnim (59%) lub wyższym (72%), natomiast im niższym wykształceniem legitymują się badani, tym częściej twierdzą, że woda ułatwia trawienie pokarmów (od 32% wśród absolwentów wyższych uczelni do 61% wśród osób z wykształceniem podstawowym). Ze stwierdzeniem, że woda wpływa na oczyszczanie organizmu poprzez wypłukiwanie z niego toksyn, zgadzają się przede wszystkim trzydziestolatkowie (58%) i czterdziestolatkowie (56%), a ułatwianie trawienia wskazują częściej od pozostałych nastolatkowie (60%). 13

Nie występują natomiast znaczące różnice w opiniach na ten temat między osobami, które mają zwyczaj picia wody, a tymi, którzy nie posiadają takiego nawyku. ZNACZENIE WODY DLA RÓWNOWAGI MINERALNEJ ORGANIZMU Ogromna większość naszego społeczeństwa ponad cztery piąte (84%) jest świadoma możliwości dostarczenia organizmowi potrzebnych minerałów poprzez picie wody. Przeciwną opinię wyraża co dwunasty (8%) Polak i tyle samo (8%) osób nie ma na ten temat zdania. Społeczne przekonania w tej sprawie nie uległy istotnym zmianom w porównaniu z wynikami badania przeprowadzonego w październiku ub. CZY PANA(I) ZDANIEM PRZEZ PICIE WODY MOŻNA DOSTARCZYĆ ORGANIZMOWI POTRZEBNYCH MINERAŁÓW? pytanie dla wszystkich X.2000 N=1093 VI.2001 N=1042 tak 85% 84% nie 9% 8% trudno powiedzieć 6% 8% O tym, że przez picie wody można dostarczyć organizmowi potrzebnych minerałów częściej od pozostałych przekonani są dwudziestolatkowie (91%) i trzydziestolatkowie (90%), badani z wyższym wykształceniem (89%), mieszkańcy Dolnego Śląska (93%) i Polski wschodniej (90%). Przeciwnego zdania są przede wszystkim mieszkańcy największych miast (17%). Do braku zdania na ten temat przyznają się głównie sześćdziesięciolatkowie i starsi (17%) oraz osoby z wykształceniem podstawowym (15%). Opinie na ten temat powiązane są również z deklarowanym zwyczajem picia wody. O możliwości dostarczenia organizmowi potrzebnych minerałów częściej przekonane są osoby, które mają nawyk picia wody (89%) niż ci, którzy go nie mają 14

(70%). Badani, którzy nie piją wody, częściej zaś wyrażają pogląd, że picie wody nie przyczynia się do dostarczania organizmowi potrzebnych minerałów (15%) lub nie zajmują stanowiska w tej sprawie (15%). Zdecydowana większość badanych, którzy nie wykluczają możliwości dostarczenia organizmowi minerałów poprzez picie wody, wskazuje, że mogą w ten sposób dostarczyć magnez (73%) lub wapń (60%). W dalszej kolejności wskazywano potas (50%) i sód (41%). Co dwudziesty badany spontanicznie wymienił żelazo. Ponad jedna piąta (22%) osób, które nie wykluczyły możliwości dostarczenia organizmowi minerałów przez picie wody, nie wie jakie pierwiastki można w ten sposób uzupełnić. W porównaniu do wyników badania uzyskanych w październiku ubiegłego roku, obecnie większy jest odsetek wskazań potasu (o 9 punktów proc.) i sodu (o 12 punktów proc.). 15

A JAKIE MINERAŁY POTRZEBNE PANA(I) ORGANIZMOWI MOŻE PAN(I) DOSTARCZYĆ PIJĄC WODĘ? pominięto osoby, które powiedziały, że przez picie wody nie można dostarczyć organizmowi minerałów X.2000 n=1000 VI.2001 N=959 magnez 69% 73% wapń 60% 63% potas 41% 50% sód 29% 41% żelazo 3% 5% inne 2% 4% nie wiem, trudno powiedzieć 20% 22% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. Wiedza o minerałach, jakich można dostarczyć organizmowi pijąc wodę, powiązana jest co oczywiste z poziomem wykształcenia: im wyższym wykształceniem legitymują się badani, tym częściej wskazują wszystkie cztery najważniejsze pierwiastki, natomiast wraz z obniżaniem się poziomu wykształcenia zwiększa się odsetek tych, którzy nie potrafią wskazać nazw minerałów. Wszystkie cztery najważniejsze minerały relatywnie najczęściej wskazują dwudziestolatkowie, magnez i wapń są wymieniane równie często także przez trzydziestolatków, a potas przez czterdziestolatków. Do braku znajomości minerałów zawartych w wodzie przyznają się relatywnie najczęściej sześćdziesięciolatkowie i starsi (38%). Udział osób wskazujących potas zwiększa się wraz z wielkością miejsca zamieszkania: od 44% wśród mieszkańców wsi do 60% wśród respondentów mieszkających w największych aglomeracjach. Brak wiedzy o minerałach zawartych w wodzie jest przede wszystkim udziałem mieszkańców wsi (27%). Każdy z czterech najważniejszych minerałów wskazywany jest częściej przez osoby, które deklarują zwyczaj picia wody niż przez tych, którzy nie mają takiego nawyku. Udział osób przyznających się do braku znajomości minerałów, które poprzez picie wody można dostarczyć organizmowi, wśród nie pijących wody sięga 35%, stosunkowo wysoki jest jednak również wśród tych, którzy wodę pijają (18%). 16

* * * Czy woda jest unikalnym źródłem minerałów, ważnych dla zdrowia składników? Twierdząco na pytanie to odpowiada prawie połowa (47%) osób, które nie wykluczają możliwości dostarczenia organizmowi minerałów przez picie wody. Nie ma jednak wśród nich zgodności: 18% osób twierdzi, że są takie minerały, które można znaleźć tylko w wodzie, 16% jest przekonanych, iż są minerały, które organizm łatwiej przyswaja z wody niż z innych źródeł, a 15% wyraża opinię, że są takie minerały, których w wodzie jest więcej niż w pożywieniu. Prawie co czwarta (24%) spośród osób odpowiadających na to pytanie nie dostrzega unikalnych właściwości mineralnych wody, a dla ponad jednej czwartej (29%) pytanie to okazało się zbyt trudne. CZY PANA(I) ZDANIEM WODA ZAWIERA TAKIE MINERAŁY, SKŁADNIKI, WAŻNE DLA ZDROWIA CZŁOWIEKA, KTÓRYCH NIE MA W POŻYWIENIU LUB KTÓRYMI MOŻNA UZUPEŁNIĆ DIETĘ, POŻYWIENIE? pominięto osoby, które powiedziały, że przez picie wody nie można dostarczyć organizmowi minerałów (na pytanie odpowiadało 956 osób) tak, są takie minerały, które zawarte są tylko w wodzie tak, są takie minerały, których w wodzie jest więcej niż w pożywieniu tak, są takie minerały, które są łatwiej przyswajalne z wody niż z pożywienia nie, minerały zawarte w wodzie można znaleźć też w produktach żywnościowych 18% 15% 16% 24% nie wiem, trudno powiedzieć 29% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. Opinię o unikalnych własnościach wody w dostarczaniu organizmowi ludzkiemu minerałów podzielają częściej od pozostałych trzydziestolatkowie (55%) i dwudziestolatkowie (53%) oraz osoby z wykształceniem średnim (56%). Wśród osób mających zwyczaj picia wody jest znacznie więcej takich, którzy sądzą, że woda zawiera takie minerały, składniki, których nie ma w pożywieniu lub którymi można uzupełnić dietę (53%) niż wśród badanych, które nie mają nawyku picia wody (30%). 17

O tym, że woda nie ma szczególnych własności jeśli chodzi o dostarczanie organizmowi minerałów, przekonani są relatywnie najczęściej badani z wyższym wykształceniem (32%). Brak zdania w tej kwestii jest przede wszystkim udziałem sześćdziesięciolatków i starszych respondentów (46%) oraz osób z wykształceniem podstawowym (41%). * * * Trzy spośród czterech (75%) osób pijących wodę i przekonanych o jej unikalnych własnościach pod względem dostarczania organizmowi minerałów, deklarują, iż piją wodę po to, aby uzupełnić swoją dietę minerałami w niej zawartymi. Hierarchia minerałów szczególnie cennych dla tych osób jest taka sama jak w odpowiedziach na pytanie o możliwości dostarczenia organizmowi minerałów przez picie wody. Na pierwszym miejscu znalazł się magnez (74% wskazań), następnie wapń (62%), a w dalszej kolejności: potas (38%) i sód (24%). 18% osób uznało, że wszystkie minerały są dla nich równie cenne. Nawyk picia wody nie ma na celu uzupełniania pożywienia o składniki mineralne w przypadku 22% osób. A CZY PAN(I) OSOBIŚCIE PIJE WODĘ, ABY UZUPEŁNIĆ SWOJĄ DIETĘ, POŻYWIENIE, MINERAŁAMI ZAWARTYMI W WODZIE? wśród 388 osób, które zadeklarowały, że mają zwyczaj picia wody oraz stwierdziły, że woda zawiera takie ważne dla zdrowia minerały, których nie ma w pożywieniu lub którymi można uzupełnić dietę tak 75% nie 22% nie wiem, trudno powiedzieć 3% Związek picia wody z potrzebą uzupełnienia diety o minerały zawarte w wodzie deklarują częściej kobiety (80%) niż mężczyźni (69%). Pozostałe cechy społecznodemograficzne nie mają istotnego związku z deklaracjami na ten temat. 18

A KTÓRE Z MINERAŁÓW SĄ DLA PANA(I) SZCZEGÓLNIE CENNE? wśród 292 osób, które zadeklarowały, że mają zwyczaj picia wody oraz stwierdziły, że woda zawiera takie ważne dla zdrowia minerały, których nie ma w pożywieniu lub którymi można uzupełnić dietę oraz zadeklarowały, że piją wodę aby uzupełnić swoją dietę zawartymi w niej minerałami magnez 74% wapń 62% potas 38% sód 24% inne 3% wszystkie minerały 18% nie wiem, trudno powiedzieć 2% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. Ze względu na bardzo małą liczbę osób w poszczególnych kategoriach społeczno-demograficznych analizowanie zróżnicowań nie jest uprawnione. * * * Pytanie o znaczenie minerałów dla ludzi prowadzących odmienne style życia znacznej części badanych sprawiło trudności: w zależności od grupy, o którą pytaliśmy, nie potrafiło na nie odpowiedzieć od prawie jednej trzeciej (30%) do ponad dwóch piątych (42%) osób. Najtrudniejsze okazało się wskazanie szczególnie ważnych i potrzebnych minerałów dla ludzi nieaktywnych zawodowo, stosunkowo najmniej problemów mieli badani z dobraniem takich minerałów dla aktywnych zawodowo pracowników fizycznych. Minerały są, zdaniem Polaków, szczególnie potrzebne sportowcom każdy z wymienionych w ankiecie pierwiastków w grupie tej uzyskał najwyższy odsetek wskazań. Magnez jest ważny dla każdego - niezależnie od stylu życia, o który pytaliśmy respondentów, ten minerał był wskazywany relatywnie najczęściej. Około trzech piątych badanych uznała, że jest on szczególnie potrzebny sportowcom (61%), aktywnym zawodowo pracownikom fizycznym lub umysłowym (po 59%) oraz osobom szczególnie narażonym na stres (58%). Nieco rzadziej polecano ten minerał 19

prowadzącym spokojny tryb życia (46%) lub biernym zawodowo (44%), jednak żaden inny minerał nie uzyskał wyższego odsetka w tych grupach. W dalszej kolejności, poza magnezem, szczególnie ważnym dla aktywnych zawodowo pracowników fizycznych oraz sportowców minerałem jest w przekonaniu Polaków - wapń, a następnie potas. Pierwiastki te wapń i potas są natomiast niemal w tym samym stopniu polecane (oprócz magnezu) aktywnym zawodowo pracownikom umysłowym, prowadzącym spokojny tryb życia, nieaktywnym zawodowo oraz osobom szczególnie narażonym na stres. Spośród wymienionych w kwestionariuszu czterech minerałów za stosunkowo najmniej ważny uznany został sód w każdej grupie znalazł się on na czwartym miejscu. Minerał ten zdaniem badanych jest szczególnie potrzebny sportowcom (45% wskazań) oraz aktywnym zawodowo pracownikom fizycznym (34%). JAKIE MINERAŁY PANA(I) ZDANIEM SĄ SZCZEGÓLNIE WAŻNE I POTRZEBNE DLA LUDZI PROWADZĄCYCH ODMIENNE STYLE ŻYCIA? pytanie dla wszystkich magnez potas sód wapń żelazo fosfor inne żadne nie wiem aktywni zawodowo pracownicy fizyczni aktywni zawodowo pracownicy umysłowi osoby prowadzące spokojny tryb życia, np. pracujący w domu 59% 42% 34% 52% 2% 0% 1% 1% 30% 59% 36% 27% 34% 1% 1% 1% 1% 34% 46% 34% 28% 38% 1% 0% 1% 3% 40% nieaktywni zawodowo 44% 32% 26% 37% 1% 0% 1% 4% 42% osoby szczególnie narażone na stres 58% 35% 28% 36% 1% 0% 0% 1% 37% sportowcy 61% 50% 45% 57% 3% 0% 1% 1% 33% Im gorzej wykształceni są Polacy, tym częściej przyznają się do braku wiedzy o minerałach szczególnie potrzebnych dla każdej z wymienionych grup. Brak świadomości w tym zakresie jest również przede wszystkim udziałem osób najstarszych w wieku 60 lub więcej lat, spośród których około połowa badanych nie potrafi wskazać minerałów potrzebnych dla ludzi prowadzących odmienne style życia. Większe trudności z odpowiedzią na to pytanie mieli również ci, którzy nie piją wody niż mający taki nawyk. 20

ZACHOWANIA ZWIĄZANE Z WODĄ Niemal trzech na czterech Polaków (74%) deklaruje zwyczaj picia wody. Do braku takiego nawyku przyznaje się nieco ponad jedna czwarta (26%) badanych. CZY MA PAN(I) ZWYCZAJ PICIA WODY? tak 74% nie 26% Zwyczaj picia wody deklarują przede wszystkim ludzie młodzi: nastolatkowie (87%), dwudziestolatkowie (83%) i trzydziestolatkowie (80%), brak takiego nawyku jest zaś udziałem głównie osób najstarszych, w wieku 60 lub więcej lat (36%) oraz czterdziestolatków (36%). Deklaracje dotyczące picia wody są także w statystycznie istotny sposób powiązane z przynależnością społeczno-zawodową (co pośrednio wynika również z wieku): zwyczaj taki deklarują częściej od innych uczniowie i studenci (88%) oraz robotnicy (83%). Głównym powodem, którym osoby nie mające zwyczaju picia wody uzasadniają swoje zachowanie, jest to, że nie lubią oni wody, nie smakuje im ona motyw ten wskazało prawie trzy piąte (59%) tych badanych. O wiele mniej ważne są inne przyczyny: 11% Polaków, którzy nie piją wody, twierdzi, że wolą oni i piją inne napoje, 6% badanych twierdzi, że z różnych powodów woda im szkodzi, nie mogą więc jej pić, a co dwudziesty respondent, który przyznał się do braku zwyczaju picia wody tłumaczy to brakiem znajomości zalet wody bądź brakiem potrzeby, nawyku lub pragnienia (po 5%). Nieliczni wskazywali na złą jakość wody, jej nieprzydatność do spożycia lub na wysokie ceny. DLACZEGO NIE MA PAN(I) ZWYCZAJU PICIA WODY? wśród 272 osób, które zadeklarowały, że nie piją wody nie lubię, nie smakuje mi 59% wolę, piję inne napoje: herbatę, soki, kefir, piwo, zioła itp. 11% 21

względy zdrowotne: tarczyca, nerki, boję się o ból gardła (nie mogę pić nic zimnego), źle się czuję po wypiciu wody nie znam jej zalet 5% nie czuję potrzeby, nie mam nawyku, tradycji, nie odczuwam pragnienia zła jakość wody: nie nadaje się do picia, jest niedobra 2% wysokie ceny, za droga, nie stać mnie 1% inne powody 3% nie wiem, trudno mi powiedzieć 7% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. 6% 5% Warto tutaj przede wszystkim zauważyć, że względy zdrowotne, przekonanie o jej szkodliwości, jako uzasadnienie braku nawyku picia wody, wymieniają przede wszystkim najstarsi badani od 60 roku życia (17%). Ze względu na małą liczbę osób w poszczególnych kategoriach społecznodemograficznych, które odpowiadały na to pytanie, inne wnioski mogą być nieuprawnione. W jaki sposób badani uzasadniają swój zwyczaj picia wody? Trzy piąte (61%) pijących wodę twierdzi, że ją lubią, smakuje im ona. Ponad jedna trzecia (36%) wskazuje, że woda jest łatwo dostępna, można ją pić zawsze i wszędzie. Mniej osób podkreśla zdrowotny aspekt: nieco ponad jedna czwarta badanych (26%) deklaruje, że ich nawyk picia wody wynika z potrzeby uzupełniania niedoborów minerałów, a niecała jedna piąta (18%) ankietowanych wiąże go z prowadzeniem zdrowego stylu życia. Znaczące są również odsetki badanych, u których zwyczaj picia wody wynika z tego, że woda jest tańsza od soków i napojów (19% wskazań) lub którym woda poprawia samopoczucie (16%). Nieliczni wymieniali spontanicznie inne powody, które sprawiają, że picie wody jest ich nawykiem. DLACZEGO MA PAN(I) ZWYCZAJ PICIA WODY? wśród 770 osób, które zadeklarowały, że mają zwyczaj picia wody lubię wodę, smakuje mi 61% jest łatwo dostępna, można pić ją zawsze i wszędzie 36% 22

uzupełniam w ten sposób niedobory minerałów 26% jest tańsza np. od soków, napojów 19% prowadzę zdrowy styl życia 18% woda poprawia samopoczucie 16% dobrze gasi pragnienie, kiedy chce mi się pić, uzupełnia płyny 3% woda jest zdrowa, względy zdrowotne: oczyszcza organizm, poprawia trawienie; zalecenie lekarza przyzwyczajenie, nawyk 1% popijam lekarstwa 1% inne powody 1% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. 2% Picie wody z powodu jej walorów smakowych deklarują nieznacznie częściej niż inni trzydziestolatkowie (69%) i pięćdziesięciolatkowie (67%) oraz mieszkańcy Dolnego Śląska (72%). Łatwą dostępność wody, możliwość picia jej w każdej sytuacji, podkreślają przede wszystkim pijący ją mieszkańcy wsi (44%), badani z wykształceniem zasadniczym zawodowym (42%), dwudziestolatkowie (41%), mieszkańcy Polski wschodniej (53%) i Wielkopolski (46%). Udział osób pijących wodę, które nawyk ten uzasadniają tym, że w ten sposób uzupełniają niedobory minerałów, wzrasta wraz z lepszym wykształceniem, wraz z wielkością miejsca zamieszkania oraz wraz z poziomem dochodów. Powód ten wskazuje tylko 14% osób z wykształceniem podstawowym, 20% mieszkańców wsi i 18% badanych o najniższym poziomie dochodów na osobę w gospodarstwie domowym, ale już 49% ankietowanych legitymujących się wykształceniem wyższym, 36% mieszkańców największych aglomeracji i 33% respondentów, którzy dysponują najwyższym dochodem w przeliczeniu na osobę w gospodarstwie domowym. Podobne zależności występują w przypadku drugiego zdrowotnego motywu picia wody prowadzenia zdrowego stylu życia. Jest on także wskazywany relatywnie najczęściej przez osoby najlepiej wykształcone (33%), mieszkańców największych aglomeracji miejskich (32%) oraz badanych o najwyższych dochodach w przeliczeniu na osobę w gospodarstwie (32%). 23

Uzupełnianie poprzez picie wody niedoborów minerałów jest podobnie jak prowadzenie zdrowego stylu życia przyczyną wskazywaną częściej przez kobiety niż przez mężczyzn. ODSETEK WSKAZAŃ NA UZUPEŁNIANIE NIEDOBORÓW MINERAŁÓW JAKO MOTYW PICIA WODY W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU WYKSZTAŁCENIA odsetek wskazań wśród ogółu podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne licencjat, wyższe 14% 17% 26% 36% 49% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Motyw ekonomiczny woda jest tańsza od innych napojów częściej niż pozostali wskazują badani znajdujący się (we własnej ocenie) w złej sytuacji materialnej (29%), nastolatkowie (26%) i pięćdziesięciolatkowie (25%), osoby z wykształceniem podstawowym (26%), mieszkańcy Pomorza (27%) i Polski wschodniej (25%). Im starsi są badani, którzy deklarują nawyk picia wody, tym częściej wskazywanym uzasadnieniem jest przekonanie, że woda poprawia samopoczucie: podkreśla go od 8% nastolatków do 22% ankietowanych powyżej 60 roku życia. 24

* * * Woda służy przede wszystkim gaszeniu pragnienia przez niemal wszystkich, 92% osób, które mają nawyk jej picia, używana jest w sytuacji kiedy chce im się pić. Kilkakrotnie mniej osób nieco ponad jedna piąta twierdzi, że zazwyczaj piją wodę w pracy (22%) lub w podróży (21%), a niewiele mniej badanych deklaruje picie wody do posiłków (18%). Co ósma (12%) osoba, która ma zwyczaj picia wody, mówi, że zazwyczaj pije ją w czasie spotkań towarzyskich. Pozostałe sytuacje były sporadycznie wskazywane lub spontanicznie wymieniane przez respondentów. W porównaniu z wynikami badania sprzed ośmiu miesięcy, obecnie znacznie częściej wskazywaną sytuacją picia wody jest odczuwanie pragnienia (wzrost o 11 punktów procentowych) oraz podróż (wzrost o 9 punktów proc.). Są to jednak najprawdopodobniej zmiany sezonowe, związane z porą roku, w której przeprowadzano badania. Pozostałe zmiany mieszczą się w granicach błędu statystycznego. KIEDY, W JAKICH SYTUACJACH ZAZWYCZAJ PIJE PAN(I) WODĘ? X.2000 n=777* VI.2001 n=770* kiedy chce mi się pić, odczuwam pragnienie 81% 92% w pracy 21% 22% w podróży 12% 21% w czasie posiłków 14% 18% w czasie spotkań towarzyskich 8% 12% w czasie spotkań służbowych 2% 2% przed, po lub pomiędzy posiłkami 2% 1% popijam lekarstwa 2% 1% przed, po lub w czasie wysiłku fizycznego, pracy, treningu 2% 1% po przebudzeniu, rano, jak wstanę, na czczo - 1% inne 3% 2% trudno powiedzieć 1% 0% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. * W październiku 2000 na pytanie to odpowiadały osoby, które podawały liczbę wypijanych codziennie szklanek wody lub deklarowały picie wody czasami, ale nie codziennie. 25

Picie wody w pracy deklarują przede wszystkim trzydziestolatkowie (42%), osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (29%) lub wyższym (27%). Dwie piąte (41%) osób aktywnych zawodowo deklaruje, że zazwyczaj piją wodę w pracy. Zwyczaj picia wody w podróży mają częściej od innych mieszkańcy największych miast (43%), osoby z wykształceniem wyższym (36%) oraz ludzie młodzi: do 29 roku życia (27%) i trzydziestolatkowie (28%). Ankietowani legitymujący się wykształceniem wyższym częściej od pozostałych wskazują również, że piją wodę do posiłków (28%). Im lepiej badani oceniają własną sytuację materialną, tym częściej deklarują picie wody w podróży lub w czasie posiłków. Mężczyźni częściej od kobiet mówią, że piją wodę w pracy (26% w porównaniu do 18%), kobiety zaś częściej wskazują, iż zazwyczaj piją wodę w podróży (26% w porównaniu do 15% wśród mężczyzn). * * * Prawie co czwarta (23%) osoba, która deklaruje, że ma zwyczaj picia wody, twierdząco odpowiada na pytanie o picie wody do posiłków. Trzy czwarte (76%) tych ankietowanych przyznaje, że piją wodę do obiadu. O ponad połowę mniej osób wskazuje kolację (34%), a jeszcze rzadziej wskazywano w tym kontekście inne posiłki: śniadanie (29%), podwieczorek (21%) czy drugie śniadanie (18%). Większość - trzy czwarte (75%) Polaków, którzy mają zwyczaj picia wody, nie pije jej do posiłków. W porównaniu do wyników badania przeprowadzonego w październiku ubiegłego roku nie ma istotnych zmian w poziomie deklaracji picia wody do posiłków. CZY ZAZWYCZAJ PIJE PAN(I) WODĘ DO WYBRANYCH POSIŁKÓW? X.2000 n=777* VI.2001 n=770* tak 23% 23% nie 76% 75% trudno mi powiedzieć 1% 2% * W październiku 2000 na pytanie to odpowiadały osoby, które podawały liczbę wypijanych codziennie szklanek wody lub deklarowały picie wody czasami, ale nie codziennie. 26

Zwyczaj picia wody do posiłków deklarują częściej od pozostałych osoby znajdujące się w dobrej sytuacji materialnej (36%). Pozostałe cechy społecznodemograficzne nie są w statystycznie istotny sposób powiązane z wypowiedziami respondentów na ten temat. Niższe niż w poprzednim pomiarze odsetki wskazań dotyczące picia wody do śniadania lub kolacji, wynikają z tego, że respondenci rzadziej niż przedtem skłonni byli wskazywać więcej niż jeden posiłek. CZY ZAZWYCZAJ PIJE PAN(I) WODĘ DO WYBRANYCH POSIŁKÓW? TAK: X.2000* n=175* VI.2001 n=173 do śniadania 37% 29% do drugiego śniadania 17% 18% do obiadu 78% 76% do podwieczorku 18% 21% do kolacji 42% 34% do innych posiłków 3% 7% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. * W październiku 2000 osoby, które zadeklarowały picie wody do posiłków, pytano Przy jakich posiłkach pije Pan(i) wodę? * * * Większość Polaków prawie trzy piąte (58%) jest zdania, że woda nie pasuje do posiłków. Przeciwną opinię że woda jest dobrym dodatkiem do niektórych posiłków wyraża prawie jedna trzecia (32%) ankietowanych. Co dziesiąty (10%) Polak nie ma na ten temat zdania. Opinie na ten temat są silnie powiązane z zachowaniami: osoby, które zazwyczaj piją wodę do posiłków w 89% twierdzą, że pasuje ona do nich, ci którzy nie mają takiego zwyczaju, w większości (69%) uważają, że woda nie jest właściwym dodatkiem do potraw. Osoby, które przekonane są, że woda pasuje do niektórych posiłków, najczęściej wskazują, iż jest ona dobrym dodatkiem do obiadu (80%). O wiele mniej 27

badanych łączy wodę z kolacją (23%), śniadaniem (19%), podwieczorkiem (15%) czy drugim śniadaniem (11%). CZY SĄDZI PAN(I), ŻE WODA SZCZEGÓLNIE PASUJE DO NIEKTÓRYCH POSIŁKÓW? pytanie dla wszystkich tak 32% nie, woda nie pasuje do posiłków 58% trudno mi powiedzieć 10% O tym, że woda jest dobrym dodatkiem do posiłków, przekonani są przede wszystkim badani, którzy zadowoleni są z własnej sytuacji materialnej (44%), mieszkańcy Dolnego Śląska (48%), Wielkopolski i Pomorza (po 42%), trzydziestolatkowie (40%) i nastolatkowie (38%), mieszkańcy małych i największych miast (po 37%). Przeciwny pogląd wyrażają zaś głównie osoby, które w ogóle nie mają zwyczaju picia wody (70%), mieszkańcy Małopolski (67%) i Polski centralnej (63%), rolnicy (64%) oraz mężczyźni (63%). CZY SĄDZI PAN(I), ŻE WODA SZCZEGÓLNIE PASUJE DO NIEKTÓRYCH POSIŁKÓW? TAK: (n=329) do śniadania 19% do drugiego śniadania 11% do obiadu 80% do podwieczorka 15% do kolacji 23% do innych posiłków 4% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. Wśród wszystkich osób, które deklarują zwyczaj picia wody, ponad połowę (52%) stanowią ci, których zdaniem woda nie jest dobrym dodatkiem do posiłków i którzy jednocześnie nie mają nawyku jej picia. 28

Co piąty (20%) Polak pijący wodę wyraża opinię, że woda pasuje do posiłków i jednocześnie deklaruje, że sam też pije wodę do posiłków. 15% badanych deklarujących nawyk picia wody stanowią osoby, które co prawda przekonane są, że woda pasuje do posiłków, ale same nie mają zwyczaju pić wtedy wody. * * * Najważniejszymi czynnikami decydującymi o zakupie, wyborze wody jest zawartość dwutlenku węgla (to czy woda jest gazowana czy nie) oraz jej smak każdą z tych spraw wskazała ponad jedna trzecia (po 35%) ogółu badanych. Niewiele mniej osób deklaruje, że kupując lub wybierając wodę kieruje się przede wszystkim jej ceną (32%) lub marką wody, firmą (29%). Dopiero na piątym miejscu wśród kryteriów wyboru wody znalazła się zawartość składników mineralnych bierze ją pod uwagę ponad jedna piąta (22%) naszego społeczeństwa. Nieliczni wskazują na inne sprawy: wielkość butelki, pojemnika, w którym jest woda sprzedawana (5%) czy ofertę promocyjną dającą szansę zdobycia dodatkowej nagrody (3%). Blisko jedna piąta (19%) Polaków twierdzi, że w ogóle nie kupuje wody. W porównaniu do wyników badania uzyskanych w październiku ubiegłego roku obecnie nieznacznie mniej (o 5 punktów proc.) osób deklaruje, że w ogóle nie kupują wody, więcej natomiast (o 6 punktów proc.) jest badanych, którzy wybierając wodę kierują się smakiem. Hierarchia kryteriów wyboru wody wśród osób, które mają zwyczaj jej picia, jest taka sama jak wśród ogółu (chociaż odsetki wskazań na poszczególne sprawy są co oczywiste znacznie wyższe). Prawie połowa (45%) Polaków, którzy nie mają nawyku picia wody, twierdzi również, że jej nie kupują. Kryteria wyboru wody wskazywane w tej grupie różnią się nieznacznie od wymienianych przez osoby pijące wodę. W pierwszej kolejności w grupie tej wskazywana jest cena (24%) i to czy woda jest gazowana czy nie (22%), a w dalszej: marka, firma (17%), smak (16%) i zawartość składników mineralnych (14%). 29

CZYM PRZEDE WSZYSTKIM KIERUJE SIĘ PAN(I) KUPUJĄC (LUB WYBIERAJĄC) WODĘ? pytanie do wszystkich X.2000 N=1093 VI.2001 N=1042 tym, czy jest to woda gazowana czy niegazowana 35% 35% smakiem 29% 35% ceną 29% 32% marką, firmą 26% 29% zawartością składników mineralnych (np. magnezu, wapnia) 24% 22% wielkością butelki/ pojemnika, w którym jest sprzedawana 5% 8% wyglądem butelki/ opakowania 1% ofertą promocyjną, która daje szansę zdobycia dodatkowej nagrody* 2% 3% inne 1% 1% nie kupuję wody, używam wody z kranu 24% 19% trudno powiedzieć 1% 2% Odsetki nie sumują się do 100% ponieważ respondenci mogli wskazać trzy odpowiedzi. * W październiku 2000 : promocją, szansą wygranej w czasie promocji wody. Im lepiej wykształceni są Polacy, tym częściej twierdzą, że kupując wodę zwracają uwagę na markę, zawartość składników mineralnych oraz smak. Znaczące różnice występują zwłaszcza w przypadku dwóch pierwszych kryteriów szczegółowe dane przedstawione są na wykresach. 30

ODSETEK WSKAZAŃ NA MARKĘ JAKO KRYTERIUM WYBORU WODY W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU WYKSZTAŁCENIA odsetek wskazań wśród ogółu 29% podstawowe 20% zasadnicze zawodowe 25% średnie i pomaturalne 33% licencjat, wyższe 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% ODSETEK WSKAZAŃ NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH JAKO KRYTERIUM WYBORU WODY W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU WYKSZTAŁCENIA odsetek wskazań wśród ogółu 22% podstawowe zasadnicze zawodowe 15% 18% średnie i pomaturalne 28% licencjat, wyższe 39% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Na to czy kupowana woda jest gazowana, czy też nie, zwracają uwagę przede wszystkim najmłodsi badani: nastolatkowie (43%) i dwudziestolatkowie (44%), uczniowie i studenci (47%) oraz pracownicy administracji i usług (44%), osoby z wykształceniem średnim (40%), a także mieszkańcy małych (41%) i średnich (40%) miast. Smak wody częściej niż inni wskazują dwudziestolatkowie (42%) i trzydziestolatkowie (41%), robotnicy (43%) oraz kierownicy i specjaliści (41%). 31

Cena jest szczególnie ważnym kryterium wyboru wody dla nastolatków (48%), uczniów i studentów (45%) oraz osób znajdujących się w złej sytuacji materialnej (38%). Znaczenie marki, firmy jako sprawy decydującej o wyborze wody podkreślają przede wszystkim (oprócz najlepiej wykształconych) mieszkańcy największych aglomeracji (41%), a w im mniejszej miejscowości mieszkają badani, tym waga tej sprawy jest mniejsza (do 20% wśród mieszkańców wsi). Marka jest też tym częściej wskazywana, im lepiej badani oceniają własną sytuację materialną: przy wyborze wody kieruje się nią od 19% niezadowolonych ze swych warunków materialnych do 48% usatysfakcjonowanych nimi. Ponadto, marką przy wyborze wody kierują się przede wszystkim dwudziestolatkowie (37%), kierownicy i specjaliści (55%), pracownicy administracji i usług (45%) i prywatni przedsiębiorcy (43%). Zawartość składników mineralnych jest ważnym kryterium wyboru wody przede wszystkim dla trzydziestolatków (31%) i pięćdziesięciolatków (28%), kierowników i specjalistów oraz pracowników administracji i usług (po 33%). Częściej również znaczenie tej sprawy podkreślają kobiety (28%) niż mężczyźni (16%). Z odpowiedzi na to pytanie możemy również dowiedzieć się jaki jest profil społeczno-demograficzny osób kupujących wodę i nie kupujących. Istotne są tu zwłaszcza takie cechy jak: wiek, wykształcenie, wielkość miejsca zamieszkania i sytuacja materialna. Poza zależnościami przedstawionymi na poniższych wykresach, można powiedzieć, że udział osób kupujących wodę zwiększa się wraz z lepszą oceną własnej sytuacji materialnej (od 74% wśród badanych znajdujących się w złej sytuacji materialnej do 90% wśród zadowolonych ze swych warunków). Ponadto, wodę kupują przede wszystkim mieszkańcy średnich (86%) i największych (85%) miast, nie kupują jej zaś głównie mieszkańcy wsi (27%). 32