Stabilizacja przed dalszym wzrostem Najnowsze prognozy Instytutu Studiów Ekonomiczno Społecznych * Karolina Konopczak karolina.konopczak@ises.edu.pl Instytut Studiów Ekonomiczno Społecznych (ISES) Polska przeżywa nienotowane od lat ożywienie gospodarcze. W perspektywie najbliższych kwartałów spodziewamy się lekkiego wyhamowania tempa wzrostu, ale w dłuższym okresie wyjdzie to gospodarce na dobre zażegnane zostaną zagrożenia związane z jej przegrzaniem, czyli rozwierająca się luka popytowa i rozkręcająca spirala płacowo-cenowa. Przejściowe osłabienie pozwoli na nabranie sił na dalszy rozwój oddane do użytku inwestycje zwiększą moce wytwórcze i produktywność pracowników, co będzie skutkowało wyższym tempem potencjalnym, czyli większym polem do dalszego wzrostu. ** Stabilizacja w sektorze realnym W opinii Instytutu Studiów Ekonomiczno-Społecznych (ISES) tempo wzrostu gospodarczego ulegnie w najbliższych kwartałach stopniowemu osłabieniu, do czego przyczynią się tendencje w zakresie wszystkich trzech popytowych składowych Produktu Krajowego Brutto. Tym niemniej wskaźnik utrzyma się na poziomie nieco przewyższającym obecne szacunki tempa wzrostu produktu potencjalnego. * Autorami prognoz jest zespół w składzie: Elżbieta Bednarek, Marcin Humanicki, Karolina Konopczak, Michał Konopczak, Kamil Kryński, Bartosz Strojek, Tomasz Wersocki, Piotr Zboromirski. ** Prognozy powstały na podstawie danych dostępnych do 23 października br. 1
Tempo wzrostu PKB w latach 2006-2008 Prognozujemy, że popyt krajowy pozostanie głównym czynnikiem wzrostu, ale jego dynamika ulegnie pewnej stabilizacji głównie ze względu na niższe tempo wzrostu inwestycji. W obliczu dużej dynamiki funduszu płac i akcji kredytowej, a także optymizmu konsumenckiego, spodziewamy się nadal wysokiego tempa wzrostu spożycia indywidualnego. Tempo wzrostu spożycia ogółem i spożycia undywidualnego w latach 2006-2008 Dużą rolę w zmniejszeniu skali tego zjawiska będą jednak pełnić dokonane już podwyżki stóp procentowych. Dynamika spożycia może ulec w dłuższej perspektywie osłabieniu również ze względu rozwój sytuacji na rynku pracy. Przewidujemy, co prawda, dalszy spadek stopy bezrobocia rejestrowanego, ale tempo tego spadku będzie coraz niższe. Tendencję 2
tę potwierdzają dane z urzędów pracy, świadczące o zmniejszającym się zapotrzebowaniu na nowych pracowników. Stopa bezrobocia w latach 2006-2008 Oczekiwania stabilizacji popytu i tym samym nowych zamówień deklarują również przedsiębiorcy, co w naszej opinii będzie miało wpływ na podejmowane decyzje inwestycyjne. Dlatego też prognozujemy niższą dynamikę nakładów brutto na środki trwałe, szczególnie w obliczu oddawania do użytku w najbliższych kwartałach inwestycji, zapoczątkowanych w roku ubiegłym. Kolejnym czynnikiem przemawiającym za zmniejszaniem skłonności inwestycyjnej przedsiębiorstw są problemy z pozyskaniem i utrzymaniem wykwalifikowanej siły roboczej i obserwowany od kilku miesięcy wzrost jednostkowych kosztów pracy. Do podejmowania nowych inwestycji zniechęca również większy niż w poprzednich kwartałach udział kredytu w źródłach ich finansowania i obciążenia z tym faktem związane. Tempo wzrostu nakładów brutto na środki trwałe w latach 2006-2008 3
Ze strony eksportu netto spodziewamy się ujemnej kontrybucji do dynamiki PKB, pogłębianej znaczną aprecjacją złotego i osłabieniem koniunktury światowej, w szczególności w Niemczech. W związku z tym różnica tempa wzrostu importu i eksportu będzie się zwiększać. Tempo wzrostu importu i eksportu w latach 2006-2008 Źródło: GUS, ISES Podażowe zagrożenia dla inflacji W opinii ISES, największe zagrożenie dla inflacji w najbliższych kwartałach stanowią szoki podażowe, w tym przede wszystkim ceny ropy. W zakresie cen surowców na rynkach światowych nie ma raczej przesłanek za długotrwałym trendem spadkowym głównie ze względu na dużą dynamikę popytu krajów rozwijających się. Dynamika ta może jednak ulec zmniejszeniu w przypadku wspomnianego spowolnienia gospodarki światowej (możliwej ze względu na prawdopodobne osłabienie konsumpcji w Stanach Zjednoczonych) i schłodzenia gospodarki chińskiej. Ważnym czynnikiem wzrostu cen ropy jest postępująca deprecjacja dolara. Tym niemniej, na cenę ropy wpływ mają również czynniki egzogeniczne wobec gospodarki, w tym głównie napięcia polityczne na Bliskim Wschodzie. Wszystkie te niefundamentalne czynniki sprawiają, że prognoza przyszłej ścieżki inflacji jest obarczona dużą dozą niepewności. Sądzimy jednak, że jeżeli nie nastąpią w omawianym zakresie wyraźne szoki egzogeniczne i ceny ropy rosnąć będą w tempie deprecjacji dolara, to zwyżki te nie będą zagrażać stabilności cen w Polsce. Słabnąca presja inflacyjna ze strony popytu ISES przewiduje zmniejszenie ryzyka dla inflacji ze strony czynników popytowych prognozujemy wyhamowanie tempa wzrostu popytu krajowego, a także eksportu. Uważamy również, że przenoszenie przez producentów wyższych kosztów, w tym kosztów pracy, na konsumenta jest w horyzoncie kilku kwartałów mało prawdopodobne. Po pierwsze, 4
prognozujemy na najbliższe kwartały stabilizację w zakresie dynamiki zatrudnienia i wynagrodzeń. Wciąż, co prawda, jedną z głównych deklarowanych barier rozwoju przedsiębiorstw jest pozyskanie i utrzymanie pracowników, jednak badania ankietowe wskazują, że coraz mniej pracodawców planuje podwyżki płac. Prawdopodobne wydaje się nam także dalsze otwieranie rynku pracy na obcokrajowców, co zmniejszy problem niedostatecznej podaży pracy obserwowanej w niektórych sektorach (szczególnie budownictwie). Co więcej, oddawanie do użytku dynamicznie rosnących od roku inwestycji będzie miało za kilka kwartałów wpływ na wzrost wydajności pracowników oraz potencjalny PKB. Wyniki finansowe przedsiębiorstw są bardzo dobre, co w połączeniu z mniej dynamicznym popytem będzie raczej skłaniało do cięcia marż niż podnoszenia cen, szczególnie, że przyszłe wzrosty płac deklarują częściej firmy o bardzo dobrej kondycji finansowej. Co więcej, spada dynamika cen produkcji przemysłowej, zaś dynamika cen produkcji budowlano-montażowej uległa pewnej stabilizacji (chociaż na wysokim poziomie). Ceny importu spadają, więc groźba substytucyjnego importu będzie w opinii Instytutu powstrzymywała przed wzrostami cen. Również na rynku usług możliwe są obserwowane obecnie w zakresie łączności obniżki cen związane ze wzrostem konkurencji z powodu wchodzenia na polski rynek firm zagranicznych. Inflacja CPI w latach 2006-2008 Wpływ decyzji RPP Ze względu na założoną przy formułowaniu prognoz kolejną w tym roku decyzję o podwyżce stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej oczekujemy, że w wyniku oddziaływania kursowego kanału transmisji inflacja ulegnie nieznacznemu obniżeniu na początku przyszłego roku. Efekt ten jest tym bardziej prawdopodobny, że spodziewamy się wskutek możliwych dalszych turbulencji na rynkach finansowych w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej raczej luźnej polityki pieniężnej w tych regionach, w wyniku czego złoty tym bardziej ulegnie wzmocnieniu wobec kursu koszykowego. W wyniku dokonanej już w bieżącym roku serii podwyżek stóp, w drugiej połowie 2008 roku następować będzie domykanie luki popytowej i dalsze obniżenie wskaźnika inflacji, szczególnie w obliczu bardzo silnego efektu bazy, spowodowanego tegorocznymi wzrostami cen żywności. Na obraz ten należy oczywiście nałożyć obciążenie ze strony szoków podażowych. Nie można wykluczyć, że utrzymujące się 5
dynamiczne zwyżki cen ropy dotkną mimo silnej waluty również rodzimych przedsiębiorców i zmuszą ich do uwzględnienia wzrostu kosztów w cenach produktów, napędzając w ten sposób oczekiwania inflacyjne. Zagrożenie to wpłynęło na podwyższenie przez Instytut prognoz wskaźnika na koniec 2008 roku. Zestawienie prognoz ISES 2007q1 2007q2 2007q3 2007q4 2008q1 2008q2 PKB 7,2 6,4 6,1 5,8 5,6 5,8 Popyt krajowy 7,7 8,2 7,8 8,0 7,1 7,5 Spożycie ogółem 5,5 4,1 4,8 5,6 5,1 5,3 Spożycie 6,9 5,1 5,6 6,2 5,4 5,8 indywidualne Akumulacja 20,8 27,6 21,9 16,9 15,6 17,4 brutto Nakłady brutto 26,2 20,8 17,9 14,4 13,5 16,2 na środki trwałe Wynagrodzenia 5,2 6,5 5,0 4,7 4,2 3,8 realnie Stopa 14,3 12,3 11,6 11,3 10,8 10,5 bezrobocia rejestrowanego Stopa 11,3 9,6 9,5 9,7 9,7 9,8 bezrobocia wg BAEL Inflacja (CPI) 2,0 2,4 2,0 2,3 2,3 2,2 Eksport 11,7 6,5 14,1 12,9 13,6 11,8 Import 12,8 10,8 18,2 16,9 16,4 16,2 Źródło: opracowanie własne. 6