DOKUMENTACJA pracy badawczo - rozwojowej (finansowanej przez odbiorców rynkowych)

EGZEMPLARZ nr... 1) Jednostka organizacyjna GIG: ZAKŁAD MONITORINGU ŚRODOWISKA DOKUMENTACJA pracy badawczo - rozwojowej (finansowanej przez odbiorców rynkowych) Zleceniodawca: Brzezinka Sp. z o.o. SKA ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa Tytuł dokumentacji: RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSIĘWZIĘCIA POLEGAJĄCEGO NA WYDOBYWANIU WĘGLA KAMIENNEGO WRAZ Z KOPALINĄ TOWARZYSZĄCĄ ZE ZŁOŻA BRZEZINKA 3 ORAZ NA BUDOWIE, PROWADZENIU I LIKWIDACJI ZAKŁADU GÓRNICZEGO BRZEZINKA 3 Symbol PKWiU: 74.90.1 Nr umowy/zlecenia *) : 4/n/2014 z dnia: 19.03.2014r. Nr komputerowy pracy w GIG: 582 1417 4-333 Data rozpoczęcia pracy: Data zakończenia pracy: 19.03.2014r. 15.03.2015r. Słowa kluczowe: ocena, wpływ, środowisko, eksploatacja węgla pieczątka i podpis kierownika pracy pieczątka i podpis kierownika jednostki organizacyjnej GIG 1) wypełniać odręcznie po wydrukowaniu Druk GIG: PS-7.17 zał. nr 1, wyd. 7, ważne od 02.2009 r.

Zespół realizujący badania: stopień - imię i nazwisko dr Zbigniew Bzowski, dr hab. inż. Andrzej Kowalski, prof. GIG, dr inż. Olga Kaszowska, dr Leszek Trząski, dr Monika Czarnecka, inż. mgr Joanna Kuczera, mgr inż. Grzegorz Konopka, mgr inż. Janusz Świder, dr inż. Krystian Kadlewicz dr Leszek Drobek, dr inż. Piotr Gruchlik, mgr inż. Piotr Polanin, dr Waldemar Szendera, mgr Karolina Czerwieńska, mgr inż. Krzysztof Korczak dr hab. inż. Janusz Kompała prof. w GIG, mgr inż. Jerzy Świądrowski Abstrakt (minimum 500 znaków-maksimum1000 znaków): Celem opracowania jest określenie oddziaływania planowanej inwestycji polegającej na budowie Zakładu Górniczego Brzezinak 3 oraz eksploatacji węgla kamiennego ze złoża Brzezinak 3, przy przyjętych projektowanych rozwiązaniach na poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego, a także na okoliczną ludność. Zakres niniejszego Raportu OOŚ obejmuje rozpoznanie środowiska naturalnego obję-tego wpływem oddziaływań planowanej inwestycji, w tym także rozpoznanie stanu zagospo-darowania terenu, opis inwestycji, rozpoznanie potencjalnych źródeł i rodzajów wszelkich możliwych uciążliwości. W Raporcie wykorzystano informacje zawarte w Projekcie Zagospodarowania Złoża Węgla Kamiennego Brzezinka 3 na lata 2015 2050, Projekcie Zagospodarowania Złoża Węgla Kamiennego Brzezinka 1 na lata 2013 2040, Dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 w kat. B, przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej i wizji lokalnej, danych zawartych na stronie internetowej miasta Mysłowice, Sosnowiec i Jaworzno oraz innych dokumentów dotyczących przedmiotowego obszaru. Obszar złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 udokumentowanego przez Spółkę BRZEZINKA Sp. z o.o. SKA położony jest we wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego pomiędzy Siodłem Głównym na północy, a Niecką Główną na południu. Obszar złoża leży w województwie śląskim, w granicach administracyjnych miasta na prawach powiatu Mysłowice. Złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 jest złożem niezagospodarowanym pod względem górniczym. Złoże będzie stopniowo udostępniane od roku 2017 za pomocą wyrobisk chodnikowych dwóch upadowych, drążonych z powierzchni. Upadowe drążone będą z powierzchni w kierunku północno - zachodnim, o nachyleniu do 10, do osiągnięcia pokładu 510. Całkowita długość upadowych wyniesie po ok. 4500 m. Stopień ochrony dokumentacji: *) Ogólnodostępna Do wykorzystania za zgodą kierownika jednostki org. GIG wiodącej w pracy Do wykorzystania za zgodą Naczelnego Dyrektora GIG lub Zastępcy Naczelnego Dyrektora ds. Badań i Wdrożeń Do wykorzystania za zgodą zleceniodawcy Dokumentacja składa się z (wymienić elementy: publikacje, zeszyty, płyty CD itp. w sposób trwały zawarte we wspólnym opakowaniu) : 1. 2.. Dokumentację otrzymali: 1. Archiwum jednostki organizacyjnej GIG, egz. nr 1 - kategoria archiwalna A 2. Zleceniodawca, egz. nr 2, 3, 4, 5 i 6. Egzemplarz dokumentacji jest przechowywany w archiwum jednostki organizacyjnej GIG: (wypełnia archiwum jednostki organizacyjnej GIG) Nr inwentarzowy: Sygnatura: *) niepotrzebne skreślić

SPIS TREŚCI: CZĘŚĆ I INFORMACJE OGÓLNE 8 1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA 8 2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA 9 CZĘŚĆ II ZAKRES PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA Z OCENĄ ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 14 1. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 16 1.1. CHARAKTERYSTYKA CAŁEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA I WARUNKI WYKORZYSTYWANIA TERENU W FAZIE REALIZACJI I EKSPLOATACJI 16 1.1.1. POŁOŻENIE ADMINISTRACYJNE ZŁOŻA 16 1.1.2. STAN ZAGOSPODAROWANIA ZŁOŻA 17 1.1.3. OKREŚLENIE PROJEKTOWANEGO OBSZARU I TERENU GÓRNICZEGO 19 1.1.4. WARUNKI GEOLOGICZNO-GÓRNICZE W ZŁOŻU 22 1.1.5. ZAGROŻENIA NATURALNE W ZŁOŻU ORAZ SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA TYM ZAGROŻENIOM 26 1.1.5.1. Zagrożenie tąpaniami 26 1.1.5.2. Zagrożenie pożarowe 28 1.1.5.3. Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego 30 1.1.5.4. Zagrożenie wyrzutami gazów i skał 31 1.1.5.5. Zagrożenie metanowe 32 1.1.5.6. Zagrożenia wodne 32 1.1.5.7. Zagrożenia radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi 37 1.1.6. OPIS UDOSTĘPNIENIA I ZAGOSPODAROWANIA ZŁOŻA 38 1.1.6.1. Obecny i projektowany sposób udostepnienia złoża 38 1.1.6.2. System eksploatacji kopaliny głównej 39 1.1.7. ODWADNIANIE ZŁOŻA 40 1.1.8. PRZEWIDYWANA WIELKOŚĆ WYDOBYCIA WĘGLA KAMIENNEGO ORAZ SPOSÓB JEGO WYKORZYSTANIA 43 1.1.9. PRZEWIDYWANA WIELKOŚĆ WYDOBYCIA KOPALINY TOWARZYSZĄCEJ ORAZ SPOSÓB JEJ WYKORZYSTANIA 44 3

1.1.10. ZAGOSPODAROWANIE POWIERZCHNI 46 1.1.11. PROGNOZA PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH PRODUKTU HANDLOWEGO WRAZ Z OCENĄ MOŻLIWOŚCI ZBYTU 48 1.1.12. TECHNOLOGIA UZYSKANIA PRODUKTU HANDLOWEGO 49 1.1.13. WALORYZACJA ŚRODOWISKA 50 1.2. ZAPOTRZEBOWANIE NA MEDIA 61 1.3. PRZEWIDYWANE WIELKOŚCI EMISJI, WYNIKAJĄCE Z FUNKCJONOWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 62 1.3.1. ZIDENTYFIKOWANE EMISJE PRZEWIDYWANE 62 1.3.2. ROZWIĄZANIA CHRONIĄCE ŚRODOWISKO 63 1.3.3. PRZEWIDYWANE EMISJE 65 1.3.3.1. Etap budowy 65 1.3.3.1.1. Wody podziemne 65 1.3.3.1.2. Wody powierzchniowe 65 1.3.3.1.3. Powietrze 66 1.3.3.1.4. Hałas 70 1.3.3.1.5. Odpady 72 1.3.3.2. Etap eksploatacji 74 1.3.3.2.1. Wody podziemne 74 1.3.3.2.2. Wody powierzchniowe 75 1.3.3.2.3. Powietrze 77 1.3.3.2.4. Hałas 78 1.3.3.2.5. Odpady 83 1.3.3.3. Etap likwidacji 86 1.3.3.3.1. Wody podziemne 86 1.3.3.3.2. Wody powierzchniowe 87 1.3.3.3.3. Powietrze 88 1.3.3.3.4. Hałas 89 1.3.3.3.5. Odpady 89 2. OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA, OBJĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, W TYM ELEMENTÓW ŚRODOWISKA OBJĘTYCH OCHRONĄ NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY 92 2.1. CHARAKTERYSTYKA FIZJOGRAFICZNA OBSZARU 92 2.1.1. POŁOŻENIE ADMINISTRACYJNE 92 2.1.2. REGIONALIZACJA GEOGRAFICZNA 93 2.1.3. MORFOLOGIA TERENU 94 2.1.4. HYDROGRAFIA TERENU 96 2.1.5. UŻYTKOWANIE TERENU (WRAZ Z UWARUNKOWANIAMI WYNIKAJĄCYMI Z ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO), SĄSIEDZTWO, NAJBLIŻSZE ZABUDOWANIA, POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE 102 2.2. BUDOWA GEOLOGICZNA ZŁOŻA 103 2.2.1. POŁOŻENIE GEOLOGICZNE 103 2.2.2. STRATYGRAFIA I LITOLOGIA 104 2.2.2.1. Karbon produktywny (górny) 105 4

2.2.2.3. Nadkład utworów karbonu produktywnego 106 2.2.3. TEKTONIKA 107 2.3. WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE 108 2.4. CHEMIZM WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH 130 2.5. WARUNKI GLEBOWE 137 2.6. KRAJOBRAZ 138 2.7. WARUNKI KLIMATYCZNE I AKUSTYCZNE, JAKOŚĆ POWIETRZA 139 2.8. ZASOBY PRZYRODNICZE 144 3. OPIS ISTNIEJĄCYCH W SĄSIEDZTWIE LUB W BEZPOŚREDNIM ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA ZABYTKÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI 220 4. OPIS PRZEWIDYWANYCH SKUTKÓW DLA ŚRODOWISKA W PRZYPADKU NIEPODEJMOWANIA INWESTYCJI 221 5. OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW, W TYM WARIANTU PROPONOWANEGO PRZEZ WNIOSKODAWCĘ ORAZ RACJONALNEGO WARIANTU ALTERNATYWNEGO I WARIANTU NAJKORZYSTNIEJSZEGO DLA ŚRODOWISKA, WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU 222 5.1. OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW 222 5.2. WYBÓR WARIANTU I UZASADNIENIE 229 6. OKREŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ANALIZOWANYCH WARIANTÓW, W TYM RÓWNIEŻ W WYPADKU WYSTĄPIENIA POWAŻNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ, A TAKŻE MOŻLIWEGO TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 233 6.1. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO ANALIZOWANYCH WARIANTÓW 233 6.1.1. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 233 6.1.2. PRZYRODA 237 6.1.3. WPŁYW PROJEKTOWANEJ EKSPLOATACJI NA POWIERZCHNIĘ TERENU 237 6.2. ANALIZA POTENCJALNYCH SYTUACJI AWARYJNYCH WYSTĄPIENIE POWAŻNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ 252 6.3. ODDZIAŁYWANIA TRANSGRANICZNE 254 7. UZASADNIENIE WYBRANEGO PRZEZ WNIOSKODAWCĘ WARIANTU, ZE WSKAZANIEM JEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO, W TYM NA OBSZARY NATURA 2000 256 7.1. ODDZIAŁYWANIE NA LUDZI, ZWIERZĘTA, ROŚLINY, WODĘ I POWIETRZE, W TYM NA OBSZARY NATURA 2000 256 7.1.1. ODDZIAŁYWANIE NA LUDZI 256 7.1.2. ODDZIAŁYWANIE NA ZWIERZĘTA I ROŚLINY, W TYM NA OBJĘTE OCHRONĄ DYREKTYW PTASIEJ I SIEDLISKOWEJ 258 7.1.3. ODDZIAŁYWANIA NA WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 259 7.1.4. ODDZIAŁYWANIE NA POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 260 7.1.5. ODDZIAŁYWANIE NA KLIMAT AKUSTYCZNY 261 5

7.2. ODDZIAŁYWANIE NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI, Z UWZGLĘDNIENIEM RUCHÓW MASOWYCH ZIEMI, KLIMAT I KRAJOBRAZ 262 7.2.1. WPŁYW PROJEKTOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI 262 7.2.2. WPŁYW URUCHOMIENIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA KLIMAT 263 7.2.3. WPŁYW PROJEKTOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA KRAJOBRAZ 264 7.3. ODDZIAŁYWANIE NA DOBRA MATERIALNE 264 7.4. ODDZIAŁYWANIE NA ZABYTKI I KRAJOBRAZ KULTUROWY, OBJĘTE ISTNIEJĄCĄ DOKUMENTACJĄ, W SZCZEGÓLNOŚCI REJESTREM LUB EWIDENCJĄ ZABYTKÓW 266 7.5. WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE MIĘDZY POSZCZEGÓLNYMI ELEMENTAMI ŚRODOWISKA 266 8. OPIS METOD PROGNOZOWANIA ZASTOSOWANYCH PRZEZ WNIOSKODAWCĘ ORAZ OPIS PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, OBEJMUJĄCY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKO-, ŚREDNIO- I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 268 8.1. OPIS METOD PROGNOZOWANIA ZASTOSOWANYCH PRZEZ WNIOSKODAWCĘ 268 8.2. OPIS PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, OBEJMUJĄCY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, KRÓTKO-, ŚREDNIO- I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 275 8.2.1. WODY POWIERZCHNIOWE I ŚCIEKI 275 8.2.2. WODY PODZIEMNE 276 8.2.3. ODPADY 279 8.2.4. POWIERZCHNIA ZIEMI 281 8.2.5. ZASOBY PRZYRODY OŻYWIONEJ 282 8.2.6. KLIMAT AKUSTYCZNY 283 8.2.7. POWIETRZE 284 8.2.8. ZDROWIE LUDZI 286 8.3. ODDZIAŁYWANIE SKUMULOWANE 286 8.4. ODDZIAŁYWANIE NA ETAPIE LIKWIDACJI 293 9. OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU 296 9.1. ŁAGODZENIE STRAT SPOWODOWANYCH EKSPLOATACJĄ GÓRNICZĄ 296 9.2. ŁAGODZENIE STRAT Z TYTUŁU SZKÓD W ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM 298 9.3. OCHRONA ZŁOŻA 298 9.4. OCENA ZGODNOŚCI PLANOWANYCH DZIAŁAŃ Z ZAPISAMI PLANU GOSPODAROWANIA WODAMI NA OBSZARZE DORZECZA WISŁY MP 2011 NR 49, POZ. 549 299 10. JEŻELI PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIE JEST ZWIĄZANE Z UŻYCIEM INSTALACJI, PORÓWNANIE PROPONOWANEJ TECHNOLOGII Z TECHNOLOGIĄ SPEŁNIAJĄCĄ WYMAGANIA, O KTÓRYCH MOWA W ART. 143 USTAWY Z DNIA 27 KWIETNIA 2001 R. PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA 305 6

11. WSKAZANIE, CZY DLA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA KONIECZNE JEST USTANOWIENIE OBSZARU OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA W ROZUMIENIU PRZEPISÓW USTAWY Z DNIA 27 KWIETNIA 2001 R. PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA, ORAZ OKREŚLENIE GRANIC TAKIEGO OBSZARU, OGRANICZEŃ W ZAKRESIE PRZEZNACZENIA TERENU, WYMAGAŃ TECHNICZNYCH DOTYCZĄCYCH OBIEKTÓW BUDOWLANYCH I SPOSOBÓW KORZYSTANIA Z NICH 307 12. ANALIZA MOŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWIĄZANYCH Z PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIEM 308 13. PRZEDSTAWIENIE PROPOZYCJI MONITORINGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ETAPIE JEGO BUDOWY I EKSPLOATACJI LUB UŻYTKOWANIA, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU 311 13.1. ETAP INWESTYCYJNY 311 13.2. ETAP EKSPLOATACJI 311 13.2.1. POWIETRZE 311 13.2.2. WODA I ŚCIEKI 312 13.2.3. ODPADY 313 13.2.4. POWIERZCHNIA ZIEMI 313 13.2.5. PRZYRODA 314 13.2.6. HAŁAS 315 14. WSKAZANIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY, JAKIE NAPOTKANO, OPRACOWUJĄC RAPORT 316 15. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM INFORMACJI ZAWARTYCH W RAPORCIE, W ODNIESIENIU DO KAŻDEGO ELEMENTU RAPORTU 317 16. NAZWISKO OSOBY LUB OSÓB SPORZĄDZAJĄCYCH RAPORT 337 17. ŹRÓDŁA INFORMACJI STANOWIĄCE PODSTAWĘ DO SPORZĄDZENIA RAPORTU 339 CZĘŚĆ III - WNIOSKI I ZAŁĄCZNIKI 353 1. PODSUMOWANIE I WNIOSKI 353 2. SPIS ZAŁĄCZNIKÓW 363 7

CZĘŚĆ I INFORMACJE OGÓLNE 1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia polegającego na wydobywaniu węgla kamiennego wraz z kopaliną towarzyszącą z udokumentowanego złoża Brzezinka 3 oraz na budowie, prowadzeniu i likwidacji Zakładu Górniczego Brzezinka 3 (zwany dalej Raportem OOŚ) wykonano na podstawie umowy Nr 4/n/2014 z dnia 19.03.2014r. zawartej pomiędzy Brzezinka Sp. z o.o. SKA z siedzibą w Warszawie a Głównym Instytutem Górnictwa w Katowicach. Umowa została zarejestrowana u Wykonawcy (Główny Instytut Górnictwa w Katowicach) pod symbolem komputerowym 582 1417 4-333. Podstawę prawną do sporządzania Raportu stanowią przepisy Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska - Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz.U. z 2013r. poz. 1232) oraz Ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). Zagadnienia szczegółowe raportu reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko Dz.U. z 2010r., poz. 1397 z późniejszymi zmianami. Zgodnie z wyżej cytowanym Rozporządzeniem przedmiotowe przedsięwzięcie należy zakwalifikować, jako mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko - wydobywanie kopalin ze złoża metodą podziemną o wydobyciu kopaliny nie mniejszym niż 100 000 m 3 na rok - 2, ustęp 1 punkt 27 litera b. 8

2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA Przedmiotem opracowania jest Raportu o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia polegającego na wydobywaniu węgla kamiennego wraz z kopaliną towarzyszącą z udokumentowanego złoża Brzezinka 3 oraz na budowie, prowadzeniu i likwidacji Zakładu Górniczego Brzezinka 3. Raport OOŚ jest załącznikiem do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację planowanego przedsięwzięcia. Celem niniejszego opracowania jest określenie oddziaływania planowanej inwestycji, przy przyjętych projektowanych rozwiązaniach na poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego, a także na okoliczną ludność. Zakres niniejszego Raportu OOŚ obejmuje rozpoznanie środowiska naturalnego objętego wpływem oddziaływań planowanej inwestycji, w tym także rozpoznanie stanu zagospodarowania terenu, opis inwestycji, rozpoznanie potencjalnych źródeł i rodzajów wszelkich możliwych uciążliwości. W Raporcie wykorzystano informacje zawarte w Projekcie Zagospodarowania Złoża Węgla Kamiennego Brzezinka 3 na lata 2017 2050 opracowanym przez firmę FABISOLA, ul. Odrodzenia 46/1, 41-506 Chorzów, Projekcie Zagospodarowania Złoża Węgla Kamiennego Brzezinka 1 na lata 2013 2040 opracowanym przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa Oddział Mysłowice, Mysłowice, 2013, Dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 w kat. B Przedsiębiorstwo Robót Geologiczno-Wiertniczych Sp. z o. o., Sosnowiec, 2014, przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej i wizji lokalnej, danych zawartych na stronie internetowej miasta Mysłowice oraz innych dokumentów dotyczących przedmiotowego obszaru. Obszar złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 udokumentowanego przez Spółkę BRZEZINKA Sp. z o.o. SKA położony jest we wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego pomiędzy Siodłem Głównym na północy, a Niecką Główną na południu. Powierzchnia obszaru złoża wynosi 7,27 km 2. Obszar złoża leży w województwie śląskim, w granicach administracyjnych miasta na prawach powiatu Mysłowice Złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 jest złożem niezagospodarowanym pod względem górniczym. Złoże będzie stopniowo udostępniane od roku 2017 za pomocą wyrobisk chodnikowych dwóch upadowych, drążonych z powierzchni. Upadowe drążone będą 9

z powierzchni w kierunku północno - zachodnim, o nachyleniu do 10, do osiągnięcia pokładu 510. Całkowita długość upadowych wyniesie po ok. 4500 m. Projektowana przez Zakład Górniczy powołany do wydobywania węgla kamiennego ze złoża Brzezinka 3, eksploatacja górnicza pokładu 510 w latach 2019-2049, w granicach projektowanego Obszaru Górniczego Brzezinka 3, prowadzona będzie systemem krótkofrontowym chodnikami eksploatacyjnymi z podsadzką hydrauliczną lub zestalaną. Przyjęty sposób eksploatacji został podyktowany ze względu na konieczność zapewnienia minimalnych wpływów na powierzchnię. Praca została podzielona na trzy (3) części. W części I przedstawiono uwarunkowania formalno-prawne dotyczące wykonanej pracy. W części II przedstawiono zakres planowanego przedsięwzięcia związanego z udostępnieniem i przemysłowym zagospodarowaniem zasobów złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 wraz z przeprowadzoną oceną oddziaływania na środowisko zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami). W części III przedstawiono wnioski wynikające z przeprowadzonej oceny oraz spis załączników. Zakres Raportu OOŚ został ustalony w oparciu art. 66 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko zakres i zawiera: 1) opis planowanego przedsięwzięcia, a w szczególności: a) charakterystykę całego przedsięwzięcia i warunki użytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub użytkowania oraz likwidacji, b) główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych, c) przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia; 2) opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko, w tym elementów środowiska objętych ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody; 10

3) opis istniejących w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; 4) opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia; 5) opis analizowanych wariantów, w tym: a) wariantu proponowanego przez wnioskodawcę oraz racjonalnego wariantu alternatywnego, b) wariantu najkorzystniejszego dla środowiska wraz z uzasadnieniem ich wyboru; 6) określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów, w tym również w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, a także możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko; 7) uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególności na: a) ludzi, rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska przyrodnicze, wodę i powietrze, b) powierzchnię ziemi, z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, klimat i krajobraz, c) dobra materialne, d) zabytki i krajobraz kulturowy, objęte istniejącą dokumentacją, w szczególności rejestrem lub ewidencją zabytków, e) wzajemne oddziaływanie między elementami, o których mowa w lit. a-d; 8) opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę oraz opis przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmujący bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnioi długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania na środowisko, wynikające z: a) istnienia przedsięwzięcia, b) wykorzystywania zasobów środowiska, c) emisji; 9) opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko w szczegól- 11

ności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru; 10) jeżeli planowane przedsięwzięcie jest związane z użyciem instalacji, porównanie proponowanej technologii z technologią spełniającą wymagania, o których mowa w art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska; 11) wskazanie, czy dla planowanego przedsięwzięcia jest konieczne ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, oraz określenie granic takiego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich; 12) przedstawienie zagadnień w formie graficznej; 13) przedstawienie zagadnień w formie kartograficznej w skali odpowiadającej przedmiotowi i szczegółowości analizowanych w raporcie zagadnień oraz umożliwiającej kompleksowe przedstawienie przeprowadzonych analiz oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko; 14) analizę możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem; 15) przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru; 16) wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, jakie napotkano, opracowując raport; 17) streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie, w odniesieniu do każdego elementu raportu; 18) nazwisko osoby lub osób sporządzających raport; 19) źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu. Ponadto Raport uwzględnia: a. istnienie w obrębie miasta Mysłowice dokonanej w przeszłości płytkiej eksploatacji, istniejące i planowane miejsca wydobywania kopalin, w tym przede wszystkim węgla kamiennego (istniejące i projektowane OG i TG kopalń KHW, Tauron Wydobycie 12

S.A., KW SA) celem przeprowadzenia analizy skumulowanego oddziaływania na środowisko, b. prognozę odkształceń terenu i potencjalnych osiadań, określenie możliwości wystąpienia tąpań i przyspieszeń wraz z prognozowanymi wartościami, c. inwentaryzację przyrodniczą. oraz zawiera analizę zapisów obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w kontekście przepisu art. 80 ust. 3 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Informacje, o których mowa w punktach 4-8, uwzględniają przewidywane oddziaływanie analizowanych wariantów na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru. Natomiast realizując punkt 10 zgodnie z artykułem 143 Ustawy Prawo ochrony środowiska w opracowaniu uwzględniono, że technologia stosowana w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach i urządzeniach powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: 1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń, 2) efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii, 3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw, 4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów, 5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji, 6) wykorzystanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej, 7) postęp naukowo-techniczny. Raport zrealizowano na podstawie dostarczonych przez Zamawiającego dokumentów i materiałów w formie pisemnej i graficznej, przeprowadzonej wizji terenowej oraz innych dokumentów i informacji. Za zmiany wprowadzone do tych materiałów przez Inwestora i wynikające z tego powodu zmiany techniczne, technologiczne oraz zagospodarowania terenu autorzy Raportu nie ponoszą odpowiedzialności. 13

CZĘŚĆ II ZAKRES PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA Z OCENĄ ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Główne parametry złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 wg stanu na 31.12.2014 r. L.p. Określenie parametru Jednostka Wartość 1 Powierzchnia proj. obszaru górniczego pokład 510 km 2 7,272 2 Głębokość zalegania pokładów bilansowych od-do przemysłowych od-do m m 730-1050 750-1050 3 Grubość nadkładu m 730-1020 4 Grupa stratygraficzna wyróżnik 500 5 Liczba pokładów bilansowych od-do przemysłowych od-do szt. szt. 1 1 6 Grubość pokładów bilansowych od-do przemysłowych od-do m m 1,1-14,2 1,5-14,2 7 Nachylenie pokładów od-do o 3-12 8 Ilość zasobów bilansowych tys. ton 90 760 przemysłowych nieprzemysłowych tys. ton tys. ton 88 151 2 609 9 Zasoby przemysłowe wg kategorii rozpoznania: 10 Zasoby przemysłowe wg poziomów: Kat. A Kat. B Kat. C1 Kat. C2 poziom 800 m poziom 900 m poziom 1000 m tys. ton tys. ton tys. ton tys. ton tys. ton tys. ton tys. ton 0 88 151 0 0 5 938 11 995 72 827 11 Średnia zawartość popiołu % 12,27 12 Średnia wartość opałowa KJ/kg 26 844 13 Średnia zawartość siarki całkowitej % 0,39 14 Dopływ naturalny ogółem max: w tym: - woda dopływajaca do eksploatowanych wyrobisk górniczych - wody ujmowane w wyrobiskach udostępniajacych (upadowych) m 3 /min m 3 /min m 3 /min 6,3 2,1 4,2 14

15 Mineralizacja wód dołowych (średnio): 16 Zagrożenia naturalne: 17 Klasa stropu Klasa spągu woda zasolona: [suma zawartości jonów Cl - + SO 2-4 ] zrzut soli [Cl - + SO 4 2- ] metanowe wodne pyłowe tąpaniami wyrzutami gazów i skał radiacyjne pożarowe g/dm 3 ton/dobę kategoria stopień klasa stopień kategoria klasa grupa klasa klasa 1,5-100 246 I - III I- II B I brak brak IV, V III-V II-III Zestawienie zasobów geologicznych w złożu węgla kamiennego Brzezinka 3 obliczonych wg stanu na dzień 31.12.2013 r. Kopalina Zasoby bilansowe [tys. ton] Zastosowanie Rodzaj razem A B C surowcowe 1 C 2 D węgiel energetyczny typ 31 węgiel kamienny 9 049-9 049 - - - węgiel energetyczny typ 32 81 711-81 711 - - - Kopalina ogółem 90 760-90 760 - - - Zestawienie zasobów bilansowych metanu występującego złożu węgla kamiennego Brzezinka 3 jako kopaliny towarzyszącej wg stanu rozpoznania na dzień 31 grudnia 2014 r. Kopalina rodzaj/jakość Wydobywalne zasoby bilansowe [mln m 3 ] razem A B C Metan sorbowalny 134,052 - - 134,052 Razem zasoby bilansowe 134,052 - - 134,052 15

1. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 1.1. CHARAKTERYSTYKA CAŁEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA I WARUNKI WYKORZYSTYWANIA TERENU W FAZIE REALIZACJI I EKSPLOATACJI Planowane do realizacji przedsięwzięcie polegać będzie na wydobywaniu węgla kamiennego ze złoża Brzezinka 3. Wydobywanie węgla kamiennego prowadzone będzie systemem chodnikowym przy zastosowaniu podsadzki. Dla planowanego przedsięwzięcia projektuje się: 1. Obszar Górniczy Brzezinka 3 zlokalizowany w obrębie miasta Mysłowice o powierzchni 7,27 km 2. 2. Teren Górniczy Brzezinka 3 zlokalizowany głównie w obrębie miasta Mysłowice oraz fragmentarycznie w obrębie miast Jaworzno i Sosnowiec o powierzchni 12,29 km 2. 3. W południowo-wschodniej części Obszaru Górniczego Brzezinka 3 planuje się lokalizację Zakładu Górniczego, na terenie którego prowadzone będą prace powierzchniowe związane z zabudowa kubaturową i liniową. Powierzchnia ZG wynosić będzie około 0,1 km 2. 4. W pozostałej części OG będą jedynie prowadzone roboty górnicze na znacznej głębokości, poniżej 700 metrów. 1.1.1. POŁOŻENIE ADMINISTRACYJNE ZŁOŻA Obszar złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 udokumentowanego przez Spółkę BRZEZINKA Sp. z o.o. SKA położony jest we wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego pomiędzy Siodłem Głównym na północy, a Niecką Główną na południu. Powierzchnia obszaru złoża wynosi 7,272 km 2. Obszar złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 leży w województwie śląskim, w granicach administracyjnych miasta na prawach powiatu Mysłowice (załącznik 1). 16

Nadzór i kontrolę nad ruchem Zakładu Górniczego, który zostanie w przyszłości powołany do prowadzenia działalności górniczej w obrębie złoża Brzezinka 3, sprawować będzie Okręgowy Urząd Górniczy w Katowicach. 1.1.2. STAN ZAGOSPODAROWANIA ZŁOŻA Złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 na kształt nieregularnego wieloboku, a granice wyznaczają głównie naturalne granice tektoniczne, uskoki Wanda i Luiza od zachodu, uskok o zrzucie 50 m od południa oraz uskok Centralny od wschodu. Północno wschodnia granica złoża została wyznaczona wzdłuż granicy administracyjnej miasta Mysłowice. Powyżej złoża Brzezinka 3 prowadzono w XIX i XX wieku (od 1810 do 1982 roku) eksploatację górniczą węgla kamiennego do głębokości 230 m. Jej przedmiotem były pokłady 212, 215, 216 i 304, również w częściach, gdzie zalegały płytko pod powierzchnią. Złoże Brzezinka 3 sąsiaduje z zagospodarowanymi złożami Mysłowice i Wesoła użytkowanymi przez KHW S.A. i złożem Brzezinka 1 udokumentowanym przez Turon Wydobycie S.A., ZG Sobieski oraz złożami Niwka-Modrzejów i Jan Kanty zlikwidowanych kopalń. Złoże udokumentowane jest w kategorii rozpoznania B, od stropu warstw siodłowych do spągu pokładu 510, tj. do głębokości 1050 m. Dla złoża węgla kamiennego omawianego obszaru wykonana była w 1996 r. dokumentacja geologiczna złoża Brzezinka określająca zasoby złoża węgla kamiennego i metanu, jako kopaliny towarzyszącej (KZK/2/6627/96). W 1999 i 2000 roku opracowano dodatki nr 1 (DG/kzk/ZW/7046/99) i nr 2 (DG/kzk/ZW/7168/2000) do ww. dokumentacji, w związku z przyłączeniem w północnej części obszaru zasobów geologicznych zlikwidowanej kopalni KWK Niwka-Modrzejów. Katowicki Holding Węglowy w roku 2009 udokumentował część złoża Brzezinka, jako złoże Brzezinka-2 obejmującego pokłady od 331 do 510, ale złoże to nie zostało nigdy zagospodarowane. Natomiast płytsze pokłady węgla warstw łaziskich i orzeskich od powierzchni do pokładu 318/3 zostały udokumentowane w złożu Brzezinka 1 przez Tauron Wydobycie S.A. Złoże Brzezinka 1 obszarowo objęło wschodnią część złoża Brzezinka. Skutkiem tego złoże Brzezinka zostało wówczas podzielone na trzy złoża: 17

1. Brzezinka obejmuje zachodnią część obszaru i pokłady od powierzchni terenu do pokładu 318/3, 2. Brzezinka 1 obejmuje wschodnią część obszaru i pokłady od powierzchni terenu do pokładu 318/3, 3. Brzezinka - 2 obejmuje cały obszar i pokłady od pokładu 331 do pokładu 510 włącznie, Dla złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 została opracowana przez Przedsiębiorstwo Robót Geologiczno-Wiertniczych Sp. z o.o. w Sosnowcu Dokumentacja geologiczna złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 w kat. B. Dokumentacja została zatwierdzona przez Ministra Środowiska decyzją z dnia 31.10.2014 r., znak: DGK-VIII- 4741-8210/73/44174/14/MW. Po udokumentowaniu zasobów węgla w złożu Brzezinka 3 podział byłego złoża Brzezinka przedstawia się następująco: 1. Brzezinka obejmuje zachodnią część obszaru i pokłady od powierzchni terenu do pokładu 318/3, 2. Brzezinka 1 obejmuje wschodnią część obszaru i pokłady od powierzchni terenu do pokładu 318/3, 3. Brzezinka 2 obejmuje cały obszar w pokładach od 331 do 418 oraz wschodnią cześć pokładu 510, 4. Brzezinka 3 obejmuje pokład 510 w zachodniej części obszaru. Graficzny podział złoża Brzezinka przedstawiono na mapie podziału złoża Brzezinka (rys. 1). Aktualnie złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 jest niezagospodarowane przemysłowo. Trwają prace proceduralne zmierzające do zagospodarowania wydzielonych części złoża Brzezinka przez Spółkę Brzezinka w obrębie udokumentowanego złoża Brzezinka 3 oraz Spółki Tauron w części udokumentowanego złoża Brzezinka 1. Obecnie podmioty starają się o uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na eksploatację węgla kamiennego w udokumentowanych złoża. 18

Rys. 1. Mapa podziału złoża węgla kamiennego Brzezinka 1.1.3. OKREŚLENIE PROJEKTOWANEGO OBSZARU I TERENU GÓRNICZEGO Granice projektowanego Obszaru Górniczego Brzezinka 3, objętego planowanym wydobyciem kopaliny - węgla kamiennego z pokładu 510 jako kopaliny głównej i metanu jako kopaliny towarzyszącej - pokrywają się z granicami udokumentowanego złoża węgla 19

kamiennego Brzezinka 3 i stanowią linie łączące punkty o podanych w tabeli 1.1 współrzędnych i przedstawionych graficznie na mapie w załączniku 2. Zestawienie współrzędnych projektowanego Obszaru Górniczego Brzezinka 3 Nr punktu Współrzędne w układzie 2000/18 X Y 1 5563881,98 6584342,82 2 5563518,48 6584227,24 3 5562634,78 6583841,21 4 5562269,51 6583837,89 5 5561356,36 6583651,97 6 5561358,05 6583322,35 7 5561530,90 6582963,26 8 5561734,43 6582764,79 9 5561822,48 6582640,80 10 5561902,40 6582657,23 11 5562221,11 6582561,21 12 5562780,16 6582241,14 13 5562914,52 6582015,87 14 5563151,07 6581971,63 15 5563429,47 6581977,55 16 5563696,98 6582004,44 17 5564145,82 6582058,92 18 5564661,67 6581773,22 19 5564826,60 6581797,34 20 5564950,25 6581783,01 21 5565184,71 6581825,14 22 5565333,65 6581810,97 23 5565812,03 6582030,60 24 5566149,93 6582261,26 25 5566378,37 6582469,90 26 5566543,48 6582560,14 27 5566417,47 6582697,33 28 5566219,57 6582806,92 29 5566157,28 6582848,03 30 5565982,37 6582903,07 31 5565767,98 6582947,24 32 5565625,70 6582939,35 33 5565109,20 6582996,83 34 5565032,49 6583038,37 35 5564988,40 6583072,05 36 5564944,62 6583122,00 Tabela 1.1 20

Nr punktu Współrzędne w układzie 2000/18 X Y 37 5564922,04 6583166,33 38 5564906,16 6583212,48 39 5564846,29 6583479,46 40 5564723,08 6583653,08 41 5564576,32 6583751,92 42 5564102,66 6583927,56 43 5563940,26 6583996,87 44 5563875,12 6584084,63 45 5563853,08 6584147,06 46 5563845,87 6584237,88 Powierzchnia projektowanego obszaru górniczego Brzezinka 3 wynosi 7,272 km 2 Wyznaczono również granice projektowanego Terenu Górniczego Brzezinka 3 przy założeniu, że granica ta ogranicza teren objęty wpływani ograniczonymi izolinią obniżeń 20 mm. Granicę stanowią linie łączące punkty o współrzędnych podanych w tabeli 1.2 oraz przedstawionych graficznie na mapie w załączniku 2. Zestawienie współrzędnych projektowanego Terenu Górniczego Brzezinka 3 Nr punktu Współrzędne w układzie 2000 X Y T1 5566601,00 6582375,00 T2 5566603,00 6582539,00 T3 5566520,00 6582728,00 T4 5566293,50 6582978,00 T5 5566074,50 6583146,00 T6 5565517,50 6583295,50 T7 5565368,50 6583379,00 T8 5565019,00 6583969,50 T9 5564358,50 6584360,50 T10 5564178,00 6584507,00 T11 5563776,00 6584685,50 T12 5563626,00 6584703,50 T13 5563283,50 6584611,50 T14 5562633,00 6584266,00 T15 5562245,50 6584188,00 T16 5561624,50 6584144,50 T17 5561264,00 6584037,50 Tabela 1.2 21

Nr punktu Współrzędne w układzie 2000 X Y T18 5560946,50 6583675,50 T19 5560950,50 6583173,00 T20 5561292,00 6582680,00 T21 5561572,50 6582359,00 T22 5562083,50 6582166,00 T23 5562824,50 6581621,00 T24 5563207,00 6581535,00 T25 5564330,50 6581579,50 T26 5564905,50 6581480,00 T27 5565255,00 6581398,00 T28 5565710,00 6581517,00 T29 5566123,50 6581760,50 T30 5566508,50 6582182,50 Powierzchnia tak wyznaczonego Terenu Górniczego Brzezinka 3 wynosi 12,29 km 2. 1.1.4. WARUNKI GEOLOGICZNO-GÓRNICZE W ZŁOŻU Wykształcenie litologiczne Złoże Brzezinka 3 zalega w obrębie karbońskiej górnośląskiej serii piaskowcowej. Szczegółowa analiza warunków geologiczno-inżynierskich została ograniczona do opisu wymienionej serii. Wszystkie charakterystyki cech fizycznych jak i wytrzymałościowych bazują przede wszystkim na wynikach badań polowych i laboratoryjnych przeprowadzonych na próbach rdzeni wiertniczych, pobranych z odwierconych otworów powierzchniowych, zlokalizowanych na badanym terenie oraz w obszarach przyległych: Brzezinka 1, 9, 10, 13 oraz N-M2 (rysunek 2). Dla każdej podstawowej odmiany litologicznej przeanalizowano wartości poszczególnych cech wytrzymałościowych. 22

Rys. 2. Lokalizacja otworów badawczych w rejonie złoża Brzezinka 3 Spąg górnośląskiej serii piaskowcowej zalega na głębokościach od -570 do -850, a jej miąższość wynosi od 64,0 m do 176,2 m. W budowie litologicznej dominują piaskowce, któ- 23

rych udział procentowy wynosi od 41,7% do 88,3% miąższości serii. Są to piaskowce głównie średnioziarniste, rzadziej drobnoziarniste. W niektórych otworach, gdzie wykształcone są warstwy siodłowe występują w spągu piaskowce gruboziarniste. Średnie właściwości fizykomechaniczne tych utworów są następujące: - gęstość właściwą (ρ s ) 2,70 g/cm 3, - objętościową (ρ n ) 2,39 g/cm 3, - porowatość (p) 13,75 %, - rozmakalność (r) 1, - wskaźnik osłabienia strukturalnego (W OS ) 0,71, - wytrzymałość na rozciąganie skał (R rr ) 4,02 MPa, - wytrzymałość na rozciąganie próbek (R rp ) 2,81 MPa, - wytrzymałość na ściskanie skał (R cm ) 40,41 MPa, - wytrzymałość na ściskanie próbek (R cp ) 29,93 MPa oraz laboratoryjne 30,79 MPa. Średnia wytrzymałość na rozciąganie piaskowców waha się od 1,42 do 3,64 MPa. Najniższa wartość wytrzymałości na rozciąganie stwierdzono w otworze Brzezinka 9 leżącym w południowej części jest spowodowana sąsiedztwem dyslokacji tektonicznej. Porowatość piaskowców jest najniższa w porównaniu do nadległych serii. Iłowce górnośląskiej serii piaskowcowej stanowią od 1,8 do 44,5% profilu. Są one najczęściej zapiaszczone, warstwowane piaskowcami i mułowcami, a lokalnie występują syderyty. Ich wrażliwość na działanie wody jest niska, średnia rozmakalność wynosi ok. 0,9. Parametry wytrzymałościowe są zmienne. Wytrzymałość na rozciąganie wynosi od 0,05 do 3,52 MPa. Najniższe wartości zanotowano w otworze N-M2, a najwyższe w otworze Brzezinka 10. Wytrzymałość na ściskanie waha się od 1,46 35,12 MPa. Mułowce stanowią od 0,0 do 10,7% serii. Na podstawie nielicznych wykonanych oznaczeń można tylko stwierdzić, że średnie parametry wytrzymałościowe są wyższe od iłowców i piaskowców. Nie można określić rozkładu cech wytrzymałościowych w całym obszarze. Węgle górnośląskiej serii piaskowcowej stanowią od 2,94 do 23,29% serii. Średnia wytrzymałość na ściskanie węgli wynosi 15,12 do 25,1 MPa, średnia urabialność w otworach zmienia się od 0,97 2,64. 24

Geotechniczna charakterystyka pokładu 510 Pokład 510 - został objęty badaniami w otworach: Brzezinka 1, 9, 10 i 13 oraz N-M2 (rysunek 2). Zalega on na głębokości od 704,75 m p.p.t do 1050,0 m p.p.t. Jego miąższość waha się od 1,1 m ( Brzezinka 10) do 14,2 m (Niwka Modrzejów 12). Parametry eksploatacyjne pokładu 510 górnośląskiej serii piaskowcowej scharakteryzować można następująco: - strop bezpośredni i zasadniczy W stropie pokładu 510 dominują piaskowce. Stropy te wykazują bardzo zmienną wytrzymałość na rozciąganie od 0,1 do 5,46 MPa. Opór rozwarstwienia iłowców w otworach waha się od 0,49-3,03 MPa kwalifikując stropy od klasy I do V, czyli od opadających natychmiast po odsłonięciu, aż do stropów trudno przechodzących w stan zawału i zawisających w zrobach, wymagających sztucznego zraszania przy eksploatacji zawałowej. Stropy wyższych klas będą trudno przechodzić w stan zawału sprzyjając powstawaniu dużych koncentracji naprężeń; - spąg Nośność spągów iłowcowych tej serii odpowiada w większości klasie II i III, tj. spągów o średniej i niskiej nośności. Spągi piaskowcowe można zakwalifikować do I klasy, czyli spągów o dużej nośności; - węgle Węgle pokładów górnośląskiej serii piaskowcowej mają bardzo zróżnicowany wskaźnik urabialności 0,97 do 3,29. Generalnie w większości otworów przebadane węgle należą do łatwo i średnio urabialnych klasy II i III, jedynie w otworze N-M2 stwierdzono występowanie węgli bardzo trudno urabialnych klasy VI. Warunki geotermiczne Warunki geotermiczne złoża Brzezinka 3 określono na podstawie pomiarów (profilowań) temperatury przeprowadzonych w 6 głębokich otworach zlokalizowanych w rejonie złoża tj. : Brzezinka 1, 9, 10, 13 oraz Niwka- Modrzejów-26 i N-M2. Wyniki pomiarów temperatury w pokładzie 510 zestawiono w tabeli 1.3. 25

Tabela 1.3 Zestawienie pomiarów temperatury pierwotnej skał wykonanych w otworach wiertniczych w pokładzie 510 Lp. Otwór Temperatura w pokładzie 510 Stopień geotermiczny [ºC] [m/ºc] 1 Brzezinka -1 36,4* - 2 Brzezinka -9 35,2* - 3 Brzezinka -10 41,6 31,1 4 Brzezinka -13 32,9 37,3 5 Niwka Modrzejów 26 33,5* - 6 N-M2 32,5 31,1 * temperatury szacowane Temperatura w górotworze karbońskim, w pokładzie 510, generalnie rośnie wraz z głębokością zalegania pokładu osiągając najwyższą wartość w otworze Brzezinka 10 (41,6 C). Najniższe temperatury zostały zanotowane jednak nie w najpłytszej części złoża, lecz w jego centralnej części w otworach N-M2 i Brzezinka 13. 1.1.5. ZAGROŻENIA NATURALNE W ZŁOŻU ORAZ SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA TYM ZAGROŻENIOM W rozdziale tym przeprowadzono analizę zagrożeń naturalnych mogących wpłynąć na bezpieczeństwo prowadzenia ruchu zakładu górniczego, w tym związane z bezpieczeństwem pracy górników. 1.1.5.1. Zagrożenie tąpaniami Zagrożenie tąpaniami uzależnione jest od naturalnej skłonności skał do akumulowania energii sprężystej i nagłego jej oddawania w momencie zniszczenia skały spowodowanego wzrostem koncentracji naprężeń powyżej granicy wytrzymałości. Stopień koncentracji naprężeń zależy od czynników naturalnych oraz górniczo-technicznych. Czynnikami naturalnymi są głębokość zalegania, występowanie stref kompakcji 26

tektonicznej oraz grubych ławic skał o dużej wytrzymałości. Czynniki górniczo-techniczne, to pozostawione niewybrane filary i resztki pokładów, krawędzie eksploatacji w pokładach sąsiadujących oraz niestosowanie metod odprężających pokłady skłonne do tąpań. Podstawą charakterystyki czynników naturalnych są badania wytrzymałościowe rdzeni otworów wiertniczych oraz analiza budowy litologicznej skał, a zwłaszcza grubości pakietów warstw o dużej wytrzymałości a także wyniki badań wskaźnika skłonności do tąpań. W obrębie złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 aktualnie nie prowadzi się żadnych robót górniczych w związku z tym czynniki górniczo-techniczne tu nie występują. Prognozę zagrożenia tąpaniami można tu prowadzić jedynie na podstawie czynników naturalnych oraz aktualnych zaliczeń pokładów do odpowiednich stopni zagrożeń tąpaniami w kopalniach sąsiadujących. Podstawą do określenia charakterystycznych danych naturalnych są informacje pozyskane z pobranych rdzeni wiertniczych w trakcie badań i oznaczeń przeprowadzonych w laboratoriach. Do oceny stopnia zagrożeń tąpaniami na rdzeniach przeznaczonych do badań geotechnicznych oznaczono wskaźnik skłonności do tąpań W ET oraz wskaźnik facjalności stropu W f. W przypadku górnośląskiej serii piaskowcowej najniższą wynoszącą 2,04 średnią wartość W ET odnotowano w otworze Brzezinka 9 a najwyższą wynoszącą 3,48 w otworze Brzezinka 10. Z kolei średnie wartości W f w obrębie GSP wahają się w dość szerokim przedziale od 8,50 (otwór Brzezinka 10) do 35,67 (otwór Brzezinka 13). Wartości minimalne, maksymalne oraz średnie W ET i W f zostały zestawione w tabeli 1.4. Tabela 1.4 Współczynniki skłonności do tąpań w otworach wiertniczych złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 górnośląskiej serii piaskowcowej Parametr st. Nazwa otworu Brzezinka 1 Brzezinka 9 Brzezinka Brzezinka N-M2 Razem 1 2 10 3 13 4 5 6 W ET W f W ET W f W ET W f W ET W f W ET W f W ET W f GÓRNOŚLĄSKA SERIA PIASKOWCOWA Ilość prób 3 3 3 3 3 4 3 3 12 1 20 16 Wart. min 1,49 30,2 0,43 4,60 3,48 4,40 2,06 8,87 2,29 8,94 0,43 1,33 Wart. max 3,93 41,2 5 3,43 32,9 3,48 9,87 3,24 59,6 5,21 8,94 9,56 59,60 Wart. średnia 2,35 34,4 7 1 2,04 15,8 5 5 3,48 8,50 2,69 35,6 0 7 3,66 8,94 2,90 17,84 27

GSP na dokumentowanym obszarze zapada w kierunku południowym i południowowschodnim a spąg jej występuje na głębokościach od -570 do -850 m n.p.m. Natomiast jej miąższość jest bardzo zmienna i waha się w granicach od 64 do 176 m. Średnia wartość parametrów określających skłonność do tąpań wyliczonych w oparciu o wyniki badań rdzeni wiertniczych są dla GSP następujące: energetyczny wskaźnik skłonności do tąpań W ET wynosi od 2,04 (otwór Brzezinka 9) do 3,66 (otwór N-M2), wskaźnik facjalności stropu W f wynosi od 8,50 (otwór Brzezinka 10) do 35,67 (otwór Brzezinka 13). W przypadku W f obniżone jego wartości zanotowano w otworach Brzezinka 9 i 10 oraz N-M2, co spowodowane jest występowaniem otworu w rejonie uskoku i ma charakter lokalny. W zależności od wartości wskaźnika W ET, węgle dzieli się na trzy grupy: I W ET 5 węgiel skłonny do tąpań, II 2 W TG < 5 węgiel słabo skłonny do tąpań, III W ET < 2 węgiel nieskłonny do tąpań. Według ww. kryteriów pokład 510 w obrębie złoża Brzezinka 3 można zaliczyć węgli słabo skłonnych do tąpań. Stopień zagrożenia tąpaniami będzie określony po udostępnieniu złoża. Stan zagrożenia tąpaniami nie wpłynie na zmianę aktualnego stanu występowania wstrząsów górotworu oraz ich wpływu na infrastrukturę powierzchniową i środowisko naturalne. 1.1.5.2. Zagrożenie pożarowe Skłonność do samozapalenia oznacza się na próbkach węgla pobranych z wyrobisk górniczych. Na próbkach tych określa się wg obowiązującej normy PN-93/G/04558 wskaźnik samozapalności Sz a (w o C/min.) i energii aktywacji utleniania się węgla A (kj/mol) oraz minimalnego okresu inkubacji pożaru. Zasada pomiaru tych wskaźników polega na określeniu intensywności utleniania się próbki węgla na podstawie szybkości wzrostu jej temperatury w dwóch różnych warunkach pomiaru. Wartości oznaczonych wskaźników są podstawą zakwalifikowania pokładów do jednej z pięciu grup samozapalności. 28

POKŁAD Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia polegającego na wydobywaniu węgla kamiennego wraz W tabeli 1.5 przedstawiono wyniki oznaczeń tego wskaźnika oraz zaliczenie do odpowiednich grup samozapalności pokładów węgla w kopalniach sąsiadujących z obszarem Brzezinka 3. Pokłady grupy 500 w kopalniach Mysłowice i Wesoła wykazują mniejszą skłonność do samozapalania i zostały zaliczone do grupy IV i III. Jednakże w złożu Niwka Modrzejów nawet tej grupy pokłady wykazują dużą i bardzo dużą skłonność do samozapalenia. W związku z tym można się spodziewać, że generalnie pokłady w złożu Brzezinka 3 również będą zaliczone do IV i V grupy. Zestawienie wyników badań samozapalności prób węgla w kopalniach sąsiadujących ze złożem Brzezinka 3 Tabela 1.5 KWK Wesoła KWK Mysłowice KWK "Niwka- Modrzejów" Wskaźnik samozap. węgla Sz af Grupa samozap. węgla Skłonność węgla do samozap. Wskaźnik samozap. węgla Sz af Grupa samozap. węgla Skłonność węgla do samozap. Wskaźnik samozap. węgla Sz af Grupa samozap. węgla Skłonność węgla do samozap. 501 76-89 III średnia 110 IV duża 510 93 IV duża 106-171 IV/V duża/b.du ża Przed uruchomieniem wyrobiska eksploatacyjnego zostanie przeprowadzona szczegółowa analiza zagrożenia pożarowego. Rejony wentylacyjne wyposażone będą w podwójne tamy bezpieczeństwa z nagromadzonym materiałem, umożliwiającym szybkie ich zamknięcie i odizolowanie zagrożonego rejonu od pozostałej części kopalni. Metody eksploatacji i rodzaje obudowy zmechanizowanej dobierane będą do lokalnych warunków tak, aby wyeliminować do minimum straty węgla w zrobach. Z uwagi na prognozowaną dużą i bardzo dużą skłonność do samozapalenia węgla, dla skutecznej profilaktyki zapobiegania pożarom m.in. stosować się będzie: w zakresie pożarów endogenicznych: - właściwe przewietrzanie rejonów eksploatacyjnych - bieżącą likwidację zbędnych wyrobisk, wraz z ich odizolowaniem od sieci wentylacyjnej, - podsadzanie likwidowanych wyrobisk, - stosowanie monitoringu ilości i jakości przepływającego powietrza - stosowanie metod wczesnego wykrywania pożarów 29

w zakresie pożarów egzogenicznych: - stosowanie niepalnych elementów obudowy wyrobisk korytarzowych - stosowanie taśm trudnopalnych - wyposażenie wyrobisk w sieć rurociągów przeciwpożarowych i niezbędny sprzęt gaśniczy, układy samo gaszące dla napędów taśmowych, - maksymalnego ograniczenia prac spawalniczych. W miarę postępu robót przygotowawczych prowadzone będą badania skłonności węgla do samozapalenia. Kopalnia posiadać będzie dla poszczególnych partii pokładu wyniki badań oznaczenia skłonności węgla do samozapalenia wraz z określonym czasem inkubacji pożaru wykonane przez jednostkę naukowo-badawczą uprawnioną przez Prezesa WUG. Stan zagrożenia pożarowego nie wpłynie w jakikolwiek sposób na stan infrastruktury powierzchniowej lub środowiska naturalnego. W przypadkach, dla których zajdzie do inkubacji pożaru endogenicznego lub mogącego wystapić pożaru egzogenicznego, produkty z utleniania węgla wyprowadzone zostaną wraz z powietrzem zużytym poprzez wentylator głównego przewietrzania do atmosfery. W takim przypadku, w krótkim okresie, możliwy będzie wzrost gazów pożarowych w powietrzu kopalnianym wydalanym do atmosfery. Stan taki nie wpłynie negatywnie na stan środowiska naturalnego w bezpośrednim otoczeniu wentylatorów głównego przewietrzania. 1.1.5.3. Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego Klasę zagrożenia wybuchem pyłu węglowego określa się na podstawie: badań pyłu węglowego pobranego z czynnych wyrobisk górniczych, określenia stref występowania niebezpiecznego pyłu węglowego, określenie miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego. Ocenę tego zagrożenia przeprowadza się wyłącznie na podstawie badań w czynnych polach eksploatacyjnych, drążonych wyrobiskach węglowych. Dla obszaru złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 podstawą prognozy zagrożenia są tylko zaliczenia do odpowiednich klas pokładu eksploatowanego w kopalniach sąsiadujących. Wykaz wraz z zaliczeniem do odpowiedniej klasy przedstawiono w tabeli 1.6. 30

Tabela 1.6 Zestawienie pokładów z zaliczaniem do klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w kopalniach sąsiadujących ze złożem Brzezinka 3 Złoże Wesoła Złoże Mysłowice Złoże Niwka- Modrzejów POKŁAD Klasa zagrożenia wybuchem pyłu węglowego POKŁAD Klasa zagrożenia wybuchem pyłu węglowego POKŁAD Klasa zagrożenia wybuchem pyłu węglowego 510 B 510 B 510 B Na podstawie powyższych zaliczeń można oczekiwać w przewidzianym do eksploatacji pokładzie 510 zagrożenia pyłowego klasy B. Pokład 510 w nowych partiach (polach) w miarę udostępnienia i dostatecznego rozcięcia, zostanie przebadany i na podstawie uzyskanych wyników kopalnia każdorazowo wystąpi o zaliczenie poszczególnych partii (pól) do odpowiedniej klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego. Stan zagrożenia wybuchem pyłu węglowego nie ma bezpośrednio wpływu na stan infrastruktury powierzchniowej i środowiska naturalnego. 1.1.5.4. Zagrożenie wyrzutami gazów i skał Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14.06.2002r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych, do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał zalicza się pokłady węgla kamiennego lub ich części, w których metanonośność wynosi powyżej 8 m 3 /tonę. Wyniki badań desorpcji wskazują, że w złożu węgla kamiennego Brzezinka 3 tj. do głębokości 1050 m maksymalne, stwierdzone wskaźniki desorpcji węgli są znacznie niższe od wartości granicznych przyjmowanych dla węgli zdolnych do wyrzutów gazów i skał, tj. ΔP 2 >120 mm H 2 O i V 2p. >0.75 cm 3 /gcsw. Biorąc to pod uwagę, pokłady złoża Brzezinka 3 można określić, jako niezagrożone wyrzutami gazów i skał. Stan zagrożenia wyrzutami gazów i skał nie ma wpływu na stan infrastruktury powierzchniowej i środowiska naturalnego. 31

1.1.5.5. Zagrożenie metanowe Zgodnie z obowiązującym w zakresie kwalifikacji pokładów do kategorii zagrożenia metanowego, Rozporządzeniem MSWiA z dnia 14.06.2002r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz.U. Nr 94, poz. 841), udostępnione pokłady lub ich części zalicza się do kategorii zagrożenia metanowego w zależności od stwierdzonej ilości metanu naturalnego w m 3 na tonę czystej, suchej substancji węglowej. Na podstawie wyników badań gazowych w granicach złoża Brzezinka 3 wynika, że zalegające na głębokościach 730 1050 m, przedmiotowe złoże obejmujące pokład 510, charakteryzuje się obecnością znacznych ilości gazu metanu, występującego głównie w stanie związanym fizyko-chemicznie z substancją węglową jako tzw. metan sorbowany. Metan, który będzie wydzielał się do wyrobisk w trakcie eksploatacji (kruszenia) węgla, zostanie stamtąd usunięty na drodze wentylacji. Decydującym czynnikiem kształtującym stan zagrożenia metanowego jest stwierdzona badaniami, metanonośność pokładów węgla. Metanonośność pokładu 510 stanowiącym złoże Brzezinka 3 jest zróżnicowana, co w głównej mierze, uwarunkowane jest złożoną strukturą metanową złoża. W granicach złoża metanonośności pokładów węgla wahają się w szerokich granicach od 0,000-0,1 m 3 CH 4/ /t csw (pokłady niemetanowe) do 5,831 m 3 CH 4/ /t csw (III kategoria ZM). Maksymalną metanonośność stwierdzono w otworze Brzezinka - 13 (nieidentyfikowany pokład warstw rudzkich na rzędnej ok. - 500 m npm). Nie stwierdzono pokładów o metanonośnościach powyżej 8,0 m 3 CH 4/ /t csw, kwalifikujących je do IV kategorii zagrożenia metanowego. 1.1.5.6. Zagrożenia wodne Stopnie zagrożenia wodnego Złoże Brzezinka 3 nie posiada dotąd zaliczenia do poszczególnych stopnia zagrożenia wodnego. Na podstawie analizy warunków hydrogeologicznych należy sądzić, że złoże węgla kamiennego Brzezinka 3, na etapie wykonywania robót badawczych udostępniających z powierzchni, zostanie zaliczone generalnie do II stopnia zagrożenia wodnego (m. innymi ze względu na możliwość wystąpienia nierozpoznanych, zawodnionych uskoków), a w obrębie stumetrowej strefy od spągu utworów nadkładu czwartorzędowego, do III stopnia zagrożenia wodnego. Na podstawie art. 118 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. 32

Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. nr 163, poz. 981), zaliczenia złoża lub jego części do odpowiednich stopni zagrożenia wodnego, dokona Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego. Źródła zagrożenia wodnego Źródłami zagrożenia wodnego w kopalni mogą być: cieki i zbiorniki powierzchniowe, zawodnione utwory nadkładu, zawodnione utwory serii złożowej karbonu, uskoki i szczeliny wodonośne, otwory wiertnicze i szyby, podziemne zbiorniki wodne. Cieki i zbiorniki powierzchniowe są powierzchniowym źródłem zagrożenia wodnego, wszystkie pozostałe czynniki są podziemnymi źródłami zagrożenia wodnego. Charakterystyka powierzchniowych źródeł zagrożenia wodnego Ze względu na brak występowania na powierzchni złoża Brzezinka 3 większych cieków oraz zbiorników wodnych, a także dużą głębokość projektowanej eksploatacji oraz zaleganie w obrębie nadkładu izolacyjnych warstw o znacznych miąższościach, zbudowanych z utworów nieprzepuszczalnych i słabo przepuszczalnych, można przyjąć, że cieki i zbiorniki wodne na powierzchni nie będą stwarzały zagrożenia wodnego dla projektowanych robót górniczych. Charakterystyka podziemnych źródeł zagrożenia wodnego Zawodnione utwory nadkładu - czwartorzęd Utwory czwartorzędu zalegają bezpośrednio na karbonie na całej powierzchni złoża, z tym, że nie wszędzie na stropie karbonu zalegają utwory przepuszczalne czwartorzędu. Ocenia się, że na powierzchni obejmującej około 50 % obszaru złoża Brzezinka 3, głównie w jego części północnej, istnieją dogodne warunki infiltracji wód opadowych i czwartorzędowych w głąb górotworu karbońskiego. Dogodne warunki infiltracji występują także w strefach dużych, nieciągłych zaburzeń tektonicznych - uskoków: Centralnego oraz Wanda - Luiza. Z charakterystyki warunków hydrogeologicznych wynika wniosek, że występujący w stropie pokładu 510 poziom wodonośny należący do górnośląskiej serii piaskowcowej, nie będzie stanowił zagrożenia wodnego dla robót górniczych. Roboty górnicze w pokładzie 510 33

prowadzone będą w dużej odległości pod zawodnionymi utworami nadkładu czwartorzędowego. Izolację, projektowanych robót od utworów nadkładu, stanowią utwory karbonu, występujące ponad stropem pokładu 510, o ponad 700 m grubości, w obrębie których zalegają również warstwy nieprzepuszczalnych łupków ilastych i piaszczystych. Zagrożenie wodne zawodniony czwartorzęd, może sprawiać jedynie w czasie drążenia upadowych z powierzchni. Zgodnie z obowiązującymi przepisami przyjęto, że utwory nadkładu czwartorzędowego, z uwagi na możliwość nagromadzenia się w nim wód, stanowi źródło zagrożenia wodnego. W związku z powyższym w odległości 100 m od stropu utworów czwartorzędu zostanie wyznaczona strefa III stopnia zagrożenia wodnego. Karbońskie poziomy wodonośne Zawodnione piaskowce karbońskie występujące nad pokładem 510, będą źródłem dopływu wody do drążonych wyrobisk górniczych. Występowały będą zawilgocenia i wykroplenia oraz lokalnie wycieki lub sporadycznie wypływy o różnym natężeniu z ociosów, stropu oraz spągu wyrobiska. Biorąc pod uwagę wieloletnie doświadczenia sąsiednich kopalń: KWK Niwka- Modrzejów i KWK Wesoła, stwierdza się, że nie będzie to powodować zagrożenia dla prowadzonych robót górniczych, a jedynie krótkotrwałe pogorszenie komfortu pracy załogi. Drenaż wywołany wpływami eksploatacji górniczej pokładu 510, obejmie poziom wodonośny górnośląskiej serii piaskowcowej (GSP), zalegający w stropie pokładu. Z uwagi na jego stosunkowo niewielką miąższość i niskie wartości parametrów hydrogeologicznych, nie będzie on stanowił zagrożenia wodnego dla wykonywanych robót górniczych. Uskoki i szczeliny wodonośne Wpływ zawodnionych uskoków na możliwość występowania zagrożenia wodnego w wyrobiskach pokładu 510 w złożu Brzezinka 3, jest na obecnym etapie rozpoznania trudny do jednoznacznego zdefiniowania. W przedmiotowym złożu występuje kilka większych uskoków w tym: Centralny i Wanda - Luiza. Ponadto mogą wystąpić nierozpoznane dotąd uskoki o mniejszych zrzutach wewnątrz większych bloków tektonicznych wydzielonych przez ww. duże uskoki. Jedynym uskokiem o stwierdzonej wodonośności jest uskok Wanda, zbadany w obszarze górniczym Wesoła II. Uskok ten może stwarzać zagrożenie wodne dla robót górniczych w przypadku jego niekontrolowanego nacięcia wyrobiskami. Dotychczasowe doświadczenia sąsiednich kopalń, uzyskane przy prowadzeniu robót górniczych wzdłuż uskoków 34

wskazują, że należy się liczyć z dopływami wody wzdłuż szczelin uskokowych o max. natężeniu rzędu 0,05-0,1 m 3 /min i ciśnieniu ok. 1,6 MPa. Poważnych utrudnień związanych z dopływem wody przy przechodzeniu dużych stref uskokowych, należy się spodziewać w czasie drążenia upadowych z powierzchni, które będą drążone w obrębie wyżej zalegających, silnie zawodnionych warstw łaziskich, należących do krakowskiej serii piaskowcowej (KSP). Dotychczasowe doświadczenia z robót górniczych wykonywanych w omawianym rejonie GZW wykazują, że górotwór związany z krakowską serią piaskowcową jest nadal silnie zawodniony, a występujące na tym terenie w przeszłości wdarcia wody były najczęściej związane z przekraczaniem stref uskokowych, w tym wyrobiskami korytarzowymi, przy czym nie zawsze były to uskoki o dużych zrzutach. Znane są liczne przykłady wdarć wody do wyrobisk górniczych zaistniałych głównie w latach 60 przy przechodzeniu stref uskokowych. Największy wypływ o natężeniu dochodzącym do max. 62 m 3 /min nastąpił w dniu 31.03.1964 r. w czasie drążenia pochylni transportowej do szybu Małgorzata, który zlokalizowany jest w odległości ok. 5 km na północywschód od granicy złoża. Wystąpił on na niewielkim uskoku o zrzucie h = 5 m. Z literatury znane są przypadki kilkakrotnych wdarć wody w KWK Jan Kanty w rejonie przejścia uskoku Przemsza przekopem do partii C na poziomie 270 m. W czasie wykonywania robót górniczych w tym robót korytarzowych - rozpoznawczych prowadzonych w nierozpoznanych dotąd rejonach, w czasie drążenia upadowych udostępniających złoże Brzezinka 3, należy zatem zwrócić szczególną uwagę na możliwość wystąpienia stref uskokowych, gdyż mogą one stanowić główne źródło zagrożenia wodnego. Niezlikwidowane otwory wiertnicze Otwory badawcze odwiercone w przeszłości z powierzchni w złożu Brzezinka, na podstawie informacji zawartej w kartach otworów, zostały zlikwidowane. W stosunku do części otworów brak jest szczegółowych informacji z protokołów dotyczących cementacji rur osłonowych, kontroli szczelności korków cementowych oraz sposobu likwidacji. W związku z tym należy takie otwory traktować jako potencjalne źródło zagrożenia wodnego. Podziemne zbiorniki wodne W obrębie złoża Brzezinka 3 nie występują zarejestrowane i kontrolowane dołowe zbiorniki wodne. Najbliższe zarejestrowane zbiorniki wodne występują na obszarach sąsiednich, zlikwidowanych kopalń: Jan Kanty oraz Niwka Modrzejów. 35

W rejonie północnym, w wyniku zatopienia wyrobisk górniczych KWK Niwka- Modrzejów powstał kompleksowy podziemny zbiornik wodny o pojemności 5,8 mln m 3. Celem utrzymania rzędnej piętrzenia -160 m n.p.m. (tj. w obrębie zbiornika awaryjnego od - 145,0 do -160,0 m n.p.m.) prowadzone jest odwadnianie pompami głębinowymi w szybie Kazimierz 1. Według stanu na 31.10.2013 r. zwierciadło wody w szybie Kazimierz 1 znajdowało się na rzędnej -160,73 m n.p.m. Szacowany dopływ do wyrobisk Rejonu Niwka- Modrzejów wyniósł w 2012 r. -10,1 m 3 /min. Omawiany zbiornik został rozpatrzony, jako potencjalne źródło zagrożenia wodnego dla projektowanych wyrobisk złoża Brzezinka 3. W protokole nr 12/2008 CZOK z dnia 30.09.2008 r. zespół opiniodawczy stwierdził, że rejon Niwka-Modrzejów nie stwarza zagrożenia wodnego dla KWK Mysłowice-Wesoła. Północna część złoża Brzezinka 3 została oddzielona od opisywanego zbiornika filarem bezpieczeństwa. Nad złożem Brzezinka 3 eksploatowane były płytko zalegające pokłady 215, 216 i 304 byłej kopalni Przemsza. Występują tam teraz rozległe zroby w/w pokładów na głębokościach ok. 150 200 m p.p.t., które przypuszczalnie są zawodnione. Brak jest bliższych informacji o stanie zawodnienia tych zrobów. W dokumentacji złoża Brzezinka (1996r.) w sąsiedztwie tych zrobów wyznaczone zostały filary bezpieczeństwa. Zawodnione zroby odizolowane są od złoża Brzezinka 3 miąższymi utworami serii mułowcowej, ale powinny zostać szczegółowo przeanalizowane podczas lokalizowania upadowych udostępniających złoże. Przeciwdziałania zagrożeniom wodnym Przeciwdziałanie istniejącym zagrożeniom wodnym polega na rozpoznaniu i likwidacji źródeł zagrożenia. Drążenie wyrobisk udostępniających oraz przygotowawczych w partiach niezbadanych poprzedzane jest wykonaniem otworów badawczo - hydrogeologicznych badające na wybiegu warunki wodne i likwidujące już rozpoznane źródła zagrożenia. Złoże oraz górotwór przed rozpoczęciem robót górniczych należy zaliczyć do odpowiednich stopni zagrożenia wodnego. Roboty górnicze w strefach II i III-go stopnia zagrożenia wodnego należy prowadzić na podstawie technologii bezpiecznego drążenia wyrobisk w strefie zagrożenia wodnego pozytywnie zaopiniowanej przez Kopalniany Zespół ds. Zagrożeń Wodnych i zatwierdzonej przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego. Drążenie wyrobisk udostępniających oraz przygotowawczych w partiach zagrożonych należy poprze- 36

dzać wykonaniem z pozdiemnych wyrobisk otworów badawczo - hydrogeologicznych o długości w zależności od potrzeb ustalonych każdorazowo przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego i zaopiniowanych przez Kopalniany Zespół do Spraw Zagrożeń Wodnych. Wszystkie roboty górnicze w warunkach zagrożenia wodnego należy prowadzić pod szczególnym nadzorem służby hydrogeologicznej kopalni oraz zgodnie z odpowiednimi przepisami wykonawczymi do ustawy Prawo geologiczne i górnicze, w tym Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz.U.02.139.1169). Z analizy warunków hydrogeologicznych i stanu zagrożenia wodnego wynika, że przy zachowaniu wyżej wymienionych metod jego rozpoznania i zwalczania nie będą one miały wpływu na możliwość podjęcia eksploatacji, a tym samym nie wpłyną niekorzystnie na stopień wykorzystania złoża. W ramach profilaktyki przeciw zagrożeniu wodnemu kopalnia przewiduje prowadzenie niektórych wyrobisk górniczych z zastosowaniem wierconych z podziemnych wyrobisk otworów wyprzedzających ze względu na słabe rozpoznanie warunków hydrogeologicznych. Przewiduje się również wykonywanie z wyrobisk górniczych otworów badawczych z drążonych wyrobisk w celu zlokalizowania ewentualnych stref wodonośnych (pakiety piaskowców, strefy uskokowe) oraz dla rozpoznania warunków wodnych. Na bieżąco prowadzona będzie obserwacja zjawisk hydrogeologicznych we wszystkich drążonych wyrobiskach oraz w wierconych otworach. 1.1.5.7. Zagrożenia radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi Naturalnymi źródłami potencjalnego zagrożenia radiacyjnego są: a) wody dołowe słone i osady z nimi związane ( promieniowane γ), b) krótkożyciowe produkty rozpadu radonu (promieniowanie α). W wyrobiskach górniczych w obrębie złoża węgla kamiennego Brzezinka 3, prowadzone będą pomiary następujących wskaźników zagrożenia radiacyjnego: - stężenia energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu, - ekspozycji na zewnętrzne promieniowanie gamma, 37

- sumarycznego stężenia izotopów radu Ra-226 i Ra-228 w wodach kopalnianych, Z dotychczasowego monitorowania środowiska pracy i możliwości narażenia radiacyjnego pracowników produktami rozpadu radonu w wyrobiskach sąsiednich złóż eksploatowanych przez ZG Sobieski wynika, że średnioroczny efektywny równoważnik dawki w poprzednich latach mieścił się w zakresie wartości 1-2 msv. Z powyższego wynika, że nie istnieje zagrożenie otrzymania rocznego efektywnego równoważnika dawki większej niż 5 msv, będącej dolną granicą wartości wyznaczonej dla klasy A zagrożenia radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi. Wody w dokumentowanym złożu będą w większości wodami, w których sumaryczna zawartość izotopów radu to jest 226 Ra i 228 Ra będzie przekraczać wartość 1 kbq/m 3. Zgodnie z obowiązującymi przepisami dla stężenia radu w wodach przyjmuje się wartość poziomu inspekcyjnego w wysokości 300 kbq/m 3. W przypadku zaistnienia okoliczności wymagających oznaczenia radu w osadach, pomiary te wykonane zostaną zgodnie z obowiązującymi przepisami. Na podstawie okresowych pomiarów wyżej wymienionych składników zagrożenia w wytypowanych miejscach kopalni, obliczana będzie skuteczna dawka obciążająca będąca podstawą do kwalifikacji wyrobisk i stanowisk pracy do klas zagrożenia radiacyjnego. 1.1.6. OPIS UDOSTĘPNIENIA I ZAGOSPODAROWANIA ZŁOŻA 1.1.6.1. Obecny i projektowany sposób udostępnienia złoża Złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 jest złożem niezagospodarowanym pod względem górniczym. Złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 będzie stopniowo udostępniane od roku 2017 za pomocą wyrobisk chodnikowych dwóch upadowych, drążonych z powierzchni. Upadowe drążone będą z powierzchni w kierunku północno - zachodnim, o nachyleniu do 10, do osiągnięcia pokładu 510. Całkowita długość upadowych wyniesie po ok. 4500 m. Po udostępnieniu pokładu 510 w północnej części złoża wykonane zostaną pochylnie o kierunku południowym oraz chodniki rozcinające złoże na parcele i pola eksploatacyjne. Na etapie robót przygotowawczych wykonane zostaną dla każdej parceli pochylnie dla transportu, odstawy urobku i przewietrzania, następnie przystąpi się do robót wybierkowych polegają- 38

cych w pierwszym etapie na drążeniu chodników z pozostawieniem filarów węglowych; w drugim na wybieraniu części pozostawionych filarów w zakresie zapewniającym dotrzymanie założonych wskaźników charakterystycznych dla ochrony powierzchni. Przedstawiony sposób udostępnienia złoża Brzezinka 3 został zaprojektowany w dostosowaniu do aktualnego stanu rozpoznania oraz posiadanych informacji geologicznogórniczych. W czasie prowadzenia robót udostępniających, w dostosowaniu do bieżącego stanu rozpoznania uwarunkowań geologiczno-górniczych oraz pozyskiwanych informacji, może ulec zmianie sposób przysposobienia przedmiotowego złoża do eksploatacji. 1.1.6.2. System eksploatacji kopaliny głównej Wybór sytemu eksploatacji złoża wynika z przyjęcia za priorytet zasady minimalizacji wpływów eksploatacji na powierzchnię. Projektowana przez Zakład Górniczy powołany do wydobywania węgla kamiennego ze złoża Brzezinka 3, eksploatacja górnicza pokładu 510 w latach 2019-2049, w granicach projektowanego Obszaru Górniczego Brzezinka 3, prowadzona będzie systemem krótkofrontowym chodnikami eksploatacyjnymi z podsadzką hydrauliczną lub zestalaną. Przyjęty sposób eksploatacji został dobrany ze względu na konieczność zapewnienia minimalnych wpływów na powierzchnię. System ten polega na wybieraniu złoża systemem krótkofrontowym rib panel extraction z wykorzystaniem do urabiania węgla kombajnów continuous miner z pozostawieniem filarów. System eksploatacji będzie przebiegał dwuetapowo: w pierwszej kolejności drążone są chodniki w obudowie kotwowej z pozostawieniem pomiędzy nimi płotów węglowych a następnie, w przyjętym porządku organizacyjnym pozostawione pasy węgla są przybierane na ustaloną głębokość bez dodatkowej obudowy. W chodniku eksploatacyjnym podczas eksploatacji pasów węglowych stosowana będzie dodatkowo obudowa hydrauliczna krocząca za postępem kombajnu. W ramach profilaktyki górniczej i ppoż. przewidywane jest zastosowanie podsadzania wyrobisk z wykorzystaniem pyłów dymnicowych, podsadzki samozestalającej się a także innych materiałów, m.in. pochodzących z robót udostępniających lub wzbogacania węgla. Przedmiotem planowanej eksploatacji jest warstwa przystropowa pokładu. Pozostałe warstwy będą mogły być zagospodarowane w przyszłości po dokonaniu szczegółowej analizy wpływów na powierzchnię od dokonanej eksploatacji, prognozy wpływów projektowanej przyszłej eksploatacji, po uspokojeniu terenu górniczego. 39

Węgiel z przodka, po urobieniu przez kombajn załadowany będzie do wozów odstawczych-samojezdnych, następnie przewieziony zostanie do punktu załadowczego na przenośnik taśmowy, którym wytransportowany zostanie na powierzchnię. Po dokonanej eksploatacji wybrany chodnik zostanie otamowany a następnie podsadzony. 1.1.7. ODWADNIANIE ZŁOŻA Przewidywana wielkość dopływu wód do kopalni Złoże Brzezinka 3 zostanie udostępnione za pomocą dwóch równoległych upadowych drążonych z powierzchni w kierunku północno - zachodnim, o nachyleniu do 10, do osiągnięcia pokładu 510. Całkowita długość upadowych wyniesie ok. 4500 m. Ze względu na warunki geologiczne występujące w złożu, jego udostępnienie z powierzchni, będzie się odbywało w warunkach znacznego zawodnienia wyrobisk. Na podstawie dotychczasowego rozpoznania można stwierdzić, że rejon złoża Brzezinka 3 pod względem hydrogeologicznych warunków prowadzenia robót górniczych, cechować się będzie utrudnieniami analogicznymi do tych, spotykanych w kopalniach pozbawionych warstw nieprzepuszczalnych w nadkładzie. W omawianym rejonie karbon przykryty jest wyłącznie utworami czwartorzędowymi, niestanowiącymi istotnej przeszkody, na drodze infiltracji wód opadowych do górotworu karbońskiego. Przewidywany dopływ do wyrobisk udostępniających z powierzchni Projektowane upadowe drążone będą w zmiennych warunkach hydrogeologicznych, jakie spodziewane są na ich wybiegu. Długość całkowita projektowanych upadowych wynosi około l c = 4500 m. Wyróżnić tu można, co najmniej 3 odcinki o różnych warunkach hydrogeologicznych, a tym samym odmiennych dopływach wody: I) Odcinek na którym wystąpi bezpośredni kontakt z utworami zawodnionego czwartorzędu (długość ok. 300 m) - odcinek I o długości około l 1 = 300 m. Prognozowany dopływ dla upadowych na odcinku I wyniesie około Q 1 = 3,220 m 3 /min. II) Odcinek położony w strefie stropowej utworów karbonu (przyjęto odległość do 100 m poniżej stropu karbonu) - odcinek II o długości około l 2 = 500 m. Prognozowany dopływ dla upadowych na odcinku II wyniesie około Q 2 = 1,200 m 3 /min. 40

III) Odcinek położony w karbonie na większych głębokościach (przyjęto głębokość większą niż 100 m od stropu karbonu - odcinek III o długości około l 3 = 3700 m. Prognozowany dopływ dla upadowych na odcinku III wyniesie około Q 3 = 0,300 m 3 /min. Należy podkreślić, że poszczególne poziomy wodonośne przedzielone są warstwami słabo przepuszczalnymi, co w praktyce ograniczy wpływ projektowanych upadowych na zasięg leja depresji. Projektowany sposób wykonania upadowych (częściowe uszczelnienie górotworu wzdłuż upadowych) ograniczy możliwość przepływu wody wgłąb górotworu (wzdłuż wykonanych upadowych). Całkowity, prognozowany dopływ do upadowych udostępniających wyniesie: Q c = Q 1 + Q 2 + Q 3 = 3,220 + 1,200 + 0,300 = 4,720 m 3 /min. W miejscach koncentracji dopływu naturalnego, planuje się selektywne ujęcie wód dopływających do upadowych i wykorzystanie ich do potrzeb technologicznych zakładu górniczego. Prognozuje się, że w upadowych ujęte zostaną wody w ilości 4,2 m 3 /min. Ujęta woda będzie miała parametry pozwalające na jej wykorzystanie do celów przemysłowych (technologicznych). Jakość tych wód nie będzie spełniała wymagań określonych dla wody przeznaczonej do spożycia (podwyższone zasolenie, zanieczyszczenia migrujące z powierzchni terenu). Ujęta woda będzie wykorzystywana głównie do zasilania oraz uzupełniania obiegów chłodzących, zraszania urobku, hydrotransportu itp. Należy podkreślić, że upadowe po wydrążeniu i wykonaniu obudowy, będą częściowo izolowane od górotworu, co istotnie zmniejszy dopływ wody do wyrobisk górniczych po uruchomieniu eksploatacji. Prognozowany dopływ z rejonu upadowych do rejonu eksploatacji złoża, ograniczy się do wielkości poniżej 0,52 m 3 /min. Przewidywany dopływ do wyrobisk przygotowawczych i eksploatacyjnych Wielkość dopływu wód podziemnych do wyrobisk górniczych (przygotowawczych i eksploatacyjnych) oszacowano na poziomie Q = 0,026 m 3 /s = 1,57 m 3 /min. Uwzględniając prognozowany dopływ do upadowych po ich wykonaniu na poziomie 0,52 m 3 /min oraz obliczony powyżej dopływ do wyrobisk eksploatacyjnych wynoszący maksymalnie 1,57 m 3 /min, całkowity dopływ wód kopalnianych w rejonie projektowanej eksploatacji złoża wyniesie około 2,1 m 3 /min. Dopływ do wyrobisk eksploatacyjnych będzie zależał od wielkości rozcięcia złoża i w miarę postępu robót, w związku z postępującym odwodnieniem i związanym z tym sczer- 41

pywaniem zasobów statycznych, dopływ do wyrobisk będzie stopniowo malał. Również znaczący wpływ na malejący dopływ wód do upadowych będzie miała hydroizolacja od zawodnionego górotworu w wyniku zastosowania środków izolacyjnych (mineralnych, chemicznych) wtłaczanych z wyrobiska wyprzedzająco przed czoło drążonego przodka, zgodnie z opracowaną technologią likwidacji zagrożenia wodnego w trakcie drążenia upadowych udostępniających. Zastosowanie izolacji wodnej upadowych od stwierdzonych poziomów wodonośnych - poza okresem ich drążenia - nie naruszy ich własności, rozprzestrzenienia, zasobów wodnych. Nie przewiduje się, po wydrążeniu upadowych i ustabilizowaniu warunków wodnych w górotworze wystąpienia lejów depresji oraz nie przewiduje się obniżenia poziomu czerpania wody z istniejących ujęć wody. W trakcie eksploatacji Złoża Brzezinka 3, całkowity dopływ wód kopalnianych wyniesie około 6,3 m 3 /min. Odwodnienie kopalni będzie odbywało się poprzez pompownie lokalne do przepompowni rejonowych, stamtąd do zespołu osadników głównych przy pompowni głównej. W osadnikach głównych wody pochodzące z dopływu naturalnego i wody technologiczne (m.in. z podsadzki hydraulicznej) będą klarowane z zawiesiny. Wstępnie oczyszczone wody dołowe będą pompowane do osadnika na powierzchni, skąd po oczyszczeniu z zawiesiny będą odprowadzane ciekiem Przyrwa do rzeki Przemszy. Uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie wylotu (urządzenia wodnego) do koryta cieku Przyrwa prowadzącego wody do rzeki Przemszy wymaga uzgodnienia warunków technicznych projektowanego wylotu z administratorem odbiornika. Uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie wód dołowych do koryta cieku Przyrwa prowadzącego wody do rzeki Przemszy nastąpi po uzyskaniu pozwolenia wodnoprawnego na odwodnienie zakładu górniczego. Gospodarka wodno-ściekowa zakładu górniczego zarojektowana zostanie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz przy zachowaniu dopuszczalnych warunków w zakresie odprowadzania ścieków przemysłowych (wód kopalnianych) do wód powierzchniowych. 42

1.1.8. PRZEWIDYWANA WIELKOŚĆ WYDOBYCIA WĘGLA KAMIENNEGO ORAZ SPOSÓB JEGO WYKORZYSTANIA Według opracowanych szczegółowych harmonogramów eksploatacji do połowy roku 2049, przewiduje się prowadzenie wydobycia węgla w jedynym, przemysłowym pokładzie złoża - pokładzie 510, w warstwie przystropowej. Zgodnie z tym harmonogramem na wnioskowany okres obowiązywania koncesji t.j. do 2050 r., przewiduje się prowadzenie eksploatacji praktycznie na całej powierzchni złoża, za wyjątkiem 4 parcel nr: 801, 802, 1001/1 i 1002/1, zaliczonych do nieprzemysłowych. Parcele nr 801, 802 położone są w północnej części złoża, w małej odległości od dołowego zbiornika wodnego w zrobach zatopionej KWK Niwka Modrzejów, to jest w odległości mniejszej niż ok. 100 m, gwarantującej jednak uniknięcie możliwości wystąpienia zagrożenia wodnego. W związku z powyższym ustanowiono filar bezpieczeństwa od zbiornika wodnego, w obrębie którego nie będzie prowadzona eksploatacja górnicza. Z tego tytułu do zasobów nieprzemysłowych zaliczono zasoby parcel 801 i 802 (1 487 tys. ton - 1,64% ogółu zasobów bilansowych). Parcele nr 1001/1 i 1002/1 położone są w zachodniej części złoża, silnie zuskokowanej w bezpośredniej strefie uskoku Wanda, co jest istotnym utrudnieniem dla podjęcia w ich obrębie eksploatacji górniczej. Z tego tytułu do zasobów nieprzemysłowych zaliczono zasoby parcel 1001/1 i 1002/1 (1 122 tys. ton - 1,24% ogółu zasobów bilansowych). W obrębie złoża Brzezinka 3 wg ustaleń Programu Zagospodarowania Złoża (PZZ), występują udokumentowane zasoby przemysłowe węgla kamiennego w ilości ogółem 90,8 mln ton, w tym zasoby operatywne w ilości 25,5 mln ton zalegające w warstwie przystropowej pokładu 510, które są przewidywane do eksploatacji w latach 2015 połowa 2049. Wielkość ta, przy planowanym poziomie wydobycia w ilości 0,5 1,3 mln ton rocznie, zapewnia wystarczalność wydzielonej grupy zasobów przemysłowych i operatywnych, w wnioskowanym okresie obowiązywania koncesji, to jest do 2050 r. Eksploatację górniczą zaplanowano w partiach pokładu 510, charakteryzujących się miąższościami powyżej 1,5 m które spełniaja inne uwarunkowania techniczno ekonomiczne, w tym aspekty dotyczące ochrony środowiska, powierzchni i zagrożeń naturalnych. Uwzględniono również opłacalność prowadzenia wydobycia w wytypowanych partiach złoża. Projektowana eksploatacja górnicza umożliwia podjęcie w przyszłości eksploatacji warstwy środkowej i przyspągowej pokładu 510. 43

1.1.9. PRZEWIDYWANA WIELKOŚĆ WYDOBYCIA KOPALINY TOWARZYSZĄCEJ ORAZ SPOSÓB JEJ WYKORZYSTANIA W obrębie złoża Brzezinka 3 poza węglem kamiennym, występuje metan z węgla kamiennego, jako kopalina towarzysząca, nadająca się do przemysłowego wykorzystania. Zasoby bilansowe metanu jako kopaliny towarzyszącej w złożu Brzezinka 3, obliczono w obrębie strefy złożowej tj. części złoża gdzie występują pokłady o metanonośności powyżej 2,5 m 3 CH 4/ /t csw, a średnie metanonośności są wyższe od metanonośności resztkowej, określonej dla złoża na 1,050 m 3 CH 4/ /t csw. W strefie tej przewiduje się, prowadzenie wydobycia metanu przez kopalnię. Obliczone zasoby bilansowe metanu sorbowanego jako kopaliny towarzyszącej w złożu Brzezinka 3 do głębokości spągu pokładu 510 (max głębokość ok. 1050 m), ustalone w kategoriach rozpoznania C wynoszą ogółem 134,052 mln m 3 CH 4 i mogą być w przyszłości przedmiotem eksploatacji poprzez system odmetanowania kopalni. Na podstawie stopnia wykorzystania metanu występującego w złożach węgla kamiennego kopalń Kompani Węglowej szacowane wykorzystanie wydzielającego się metanu ocenia się w wysokości do 20-24% (dane za 2009r.) W wyniku weryfikacji prognozowanej metanośności badaniami przeprowadzonymi na próbach pobranych bezpośrednio z drążonych wyrobisk, oznaczeniu metanowości bezwzględnej charakterystycznej dla określenia wielkość źródła emisji metanu ze złoża, niewyklucza się możliwości rozbudowania systemu odmetanowania o ujmowanie metanu bezpośrednio ze złoża. W takim przypadku możliwe będzie zwiększenie ilości metanu wydobytego ze złoża i poprawienie wskaźnika jego wykorzystania. Dla przedmiotowego przedsięwzięcia, z uwagi na projektowany system eksploatacji, nie projektuje się dołowych ujęć metanu. Wydzielający się metan do wyrobisk górniczych odprowadzany będzie wraz ze zużytym prądem powietrza do wentylatora głównego przewietrzania. W dyfuzorach wentylatorów głównego przewietrzania zabudowane będą ujęcia powietrza kopalnianego (MWENT), którymi powietrze kierowane będzie do instalacji utylizacyjnej metanu. Podstawowymi urządzeniami umożliwiającymi utylizację metanu z powietrza kopalnianego są: - urządzenie do pobierania i przesyłu gazów (powietrza z metanem) - MWENT, 44

- reaktor spalający metan z MWENT - TFRR, - wymiennikownia dla odzysku ciepła z gazów spalinowych lub generatory do produkcji energii elektrycznej, - emiter gazów spalin z reaktora do atmosfery (komin). Utylizacja metanu z powietrza kopalnianego przeprowadzona zostanie w termicznym reaktorze przepływowo-rewersyjnym TFRR. Przykładowym, polskim rozwiązaniem technicznym jest IUMK-100 autorstwa Konsorcjum Utylizacji Metanu z Pokładów Węgla: AGH, Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (rys. 3). Instalacja ta pracuje w skali półprzemysłowej na szybie VI kopalni JAS-MOS w Jastrzębiu Zdroju. Do końca 2015r ma zostać wykonany projekt instalacji przemysłowej IUMK 1000 o mocy cieplnej 1MW, która będzie umożliwiała także produkcję energii elektrycznej. Nie wyklucza się możliwość zastosowania technologii australijskiej dla wykorzystania, jako paliwa powietrza wentylacyjnego MWENT o niskiej zawartości metanu. Instalacje takie pracują od 1994r. Przedstawiona koncepcja zagospodarowania i utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego projektowanego Zakładu Górniczego Brzezinka 3 w termicznym reaktorze rewersyjnym TFRR jest na wskroś innowacyjna ekologicznie i energetycznie. Rys. 3. Schemat instalacji pozyskania i utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego (opracowany przez Konsorcjum Utylizacji Metanu z Pokładów Węgla). 45

1.1.10. ZAGOSPODAROWANIE POWIERZCHNI Zakład Górniczy Brzezinka 3 zlokalizowany zostanie w Mysłowicach pomiędzy ul. Cmentarną i Piaskową część południowa oraz ul. Piaskową w kierunku autostrady A4 część północna (załącznik 3). Część północna: Działki 1149/150, 1150/150, 1151/150, 281/149, 850/154, 1555/147, 1557/149, 1561/149, 1559/149, 1552/146, 1554/147, 1556/149, 1558/149, 1560/149, 151, 152 Część południowa: Działki: 307/42, 157/42, 160/37, 168/43, 166/43, 164/43 - Zakład Przeróbki Węgla Brzezinka (Haldex S.A.) oraz 311/42, 214/42, 312/42, 313/42, 303/42. Razem części południowa i północną stanowią działki o powierzchni łącznej 11,5 ha. W części północnej ZG Brzezinka 3 zlokalizowane zostaną (załącznik 3): - wloty do upadowych udostępniających złoże Brzezinka 3, - wentylatory głównego przewietrzania (1,2), kubatura 2 x 480 m 3 - główna rozdzielnia elektryczna (3), kubatura 840 m 3 - instalacja do utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego (25), kubatura 1464 m 3 - budynek administracyjny wraz z dyspozytorniami, biurami działów ruchu (8), kubatura 2400 m 3 - budynek z pomieszczeniami biur oddziałów, lampownią, markownią i wydawaniem środków ochrony osobistej (6), kubatura 3648 m 3 - budynek pomieszczeń socjalnych dla załogi obejmujących szatnię i łaźnię (7), kubatura 4200 m 3 - magazyn dla materiałów i urządzeń transportowanych na dół, niezbędnych do produkcji (4,) kubatura 3120 m 3 Pomieszczenia socjalne zaprojektowane zostaną dla pomieszczenia 500 pracowników zakładu górniczego. W części południowej, bezpośrednio przy ul Piaskowej planowany jest dwupoziomowy parking o powierzchni zabudowy 1728m 2 i kubaturze 10368m 3 na 128 samochodów oso- 46

bowych dla zatrudnionych pracowników. Parking dla jednośladów o powierzchni zabudowy 384 m 2 na 128 stanowisk, planowany jest w części północnej przy ul. Piaskowej. W części południowej planuje się usytuować ponadto: - zbiornik podsadzkowy wraz z punktem poboru pyłów dymnicowych (pyłów) z cystern w obiegu zamkniętym (10), kubatura ok.672 m 3, - budynek zarządu, kubatura ok.1000 m 3, - magazyn węgla konfekcjonowanego (13), kubatura ok.2880 m 3, - hala konfekcjonowania węgla wraz z magazynem (14), kubatura ok.1260 m 3 - warsztaty naprawcze i garaż pojazdów dołowych (22), kubatura ok.3960 m 3 - warsztat elektryczny, automatyki i teletechniki (19), kubatura ok.1088m 3 - budynek kopalnianej stacji ratownictwa górniczego (23), kubatura ok.1584m 3 - zbiorniki wody podsadzkowej i osadniki (12), kubatura ok. 10176m 3 Wydobyty węgiel zostanie wytransportowany na powierzchnię upadową w części południowej, będącą odgałęzieniem od upadowej wydobywczej. Stąd taśmociągiem napowietrznym urobek skierowany zostać może bezpośrednio do załadunku na wagony lub do sortowni dla uzyskania zadanych sortymentów lub na zwał węgla o pojemności do ok. 150 000 ton. Planuje się konfekcjonowanie części wydobytego węgla w hali usytuowanej przy sortowni. Konfekcjonowany węgiel magazynowany może być w hali konfekcyjnej lub w magazynie węgla paczkowanego. Łącznie magazyny pomieszczą do 2 000 ton węgla paczkowanego w workach po 20 kg, co stanowi ok. 2400 europalet. Projektowana jest także drobna sprzedaż na samochody węgla konfekcjonowanego i węgla luzem. Część produkcyjna Zakładu Górniczego zlokalizowana będzie na nieruchomościach i obiektach użytkowanych dotychczas przez Zakład Przeróbki Węgla Brzezinka (Haldex S.A.). Planowana jest kompleksowa modernizacja obiektów istniejących do projektowanej działalności. Część obiektów zostanie wyburzona. Skomunikowanie ZG Brzezinka 3 : - drogi: - samochody osobowe (załoga) dojazd od ul. Piaskowej, - samochody ciężarowe: od tzw. drogi technologicznej użytkowanej obecnie przez Zakład Przeróbki Węgla Brzezinka (planowana przebudowa ulicy 47

przez Inwestora) lub od południa ul. Cmentarną po wykonaniu połączenia z rozjazdem przy hali Panattoni, - kolej aktualnie istniejące połączenie obsługiwane przez CTL. Firma CTL jest zainteresowana świadczeniem usługi jako przewoźnik. Skomunikowanie ZG Brzezinka 3 zarówno z głównymi trasami komunikacyjnymi kraju przez istniejące szlaki komunikacyjne do Wschodniej Obwodnicy GOP, a następnie do autostrada A4, jak i kolejowymi (dostęp do torów CTL) odbywać się będzie w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa, bez przekroczenia dopuszczalnych norm oraz z zastosowaniem technologii ograniczających negatywny wpływ przedsięwzięcia na środowisko. Za pomocą komunikacji kołowej przewidywany jest transport części urobku oraz dojazd pracowników (około 500 osób). Komunikacja kołowa odbywać się będzie za pomocą istniejących dróg publicznych oraz po terenach, które w istniejących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego są dozwolone lub przeznaczone są na funkcje komunikacji Skomunikowanie kolejowe ZG Brzezinka 3 odbędzie się w oparciu o obowiązujące normy i regulaminy ustalone dla obecnie działającego Zakładu Przeróbki Węgla Brzezinka. Projektowana produkcja w wysokości 3600 ton na dobę nie wymaga rozbudowy istniejącej infrastruktury kolejowej a jedynie jej modernizacji. 1.1.11. PROGNOZA PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH PRODUKTU HANDLOWEGO WRAZ Z OCENĄ MOŻLIWOŚCI ZBYTU Ocenę rodzaju i jakości kopaliny w złożu Brzezinka 3 przeprowadzono w dokumentacji geologicznej, w oparciu o wyniki analiz chemiczno-technologicznych wykonanych na próbach z otworów wiertniczych. W złożu występują węgle energetyczne typu 31 i 32 o niskiej zawartości siarki całkowitej. jakościowymi: Złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 charakteryzuje się następującymi parametrami zawartość popiołu - od 3,51 do 22,44 średnia 12,27 % wartość opałowa - od 22 696 do 30 051 średnia 26 844 kj/kg zawartość siarki - od 0,21 do 0,76 średnia 0,39 % 48

gęstość przestrzenna - od 1,33 do 1,40 średnia 1,37 t/m 3 Wegiel kierowany do sortowni będzie sortowany do następujących sortymentów: 0 8 mm - miały 10 25 mm - groszek do konfekcjonowania, 8 30 mm - groszek 30 50 mm - orzech > 50 mm - kęsy Węgiel z pokładu 510 jest bardzo dobrym paliwem dla odbiorców spalających węgle w celach energetycznych. Niespiekające węgle typu 31 są cenione ze względu na dłuższą żywotność palenisk i rzadszą konieczność ich oczyszczania z nagaru. Prócz energetyki przemysłowej węgiel produkowany ze złoża Brzezinka 3 będzie głównie przeznaczony dla odbiorców detalicznych. Istotne znaczenia ma tu węgiel gruby, cechujący się wysoką kalorycznością, niską zawartością siarki oraz popiołu, który ze względu na doskonałe parametry spalania, jest doskonałym paliwem do celów grzewczych stosowanych w gospodarstwach domowych. Węgiel z pokładu 510 będzie poszukiwanym produktem przez firmy produkujące mieszanki węgli z uwagi na posiadaną wysoką jakość energetyczną (wysoką wartość opałową, niską zawartość siarki i popiołu). 1.1.12. TECHNOLOGIA UZYSKANIA PRODUKTU HANDLOWEGO Węgiel po przetransportowaniu na powierzchnię przenośnikami taśmowymi zlokalizowanymi w upadowej wydobywczej poddany zostanie sortowaniu poprzez kruszenie na kruszarkach w budynku nr 15 - załacznik 3, (występujące ewentualne pylenie neutralizowane będzie poprzez zabudowane zraszacze na zasypie węgla) i przesiewanie na zespole przesiewaczy o wydajności ok 300 t/h, po czym zostanie przetransportowany: 1. do konfekcjonowania w budynku nr 14 (sortymenty -groszki), 2. do załadunku na wagony (w zależności od zapotrzebowania) z zastosowaniem zraszaczy. Załadunek i obsługa bocznicy kolejowej prowadzone będą w oparciu o aktualnie funkcjonujące i obowiązujące regulaminy zapewniające bezpieczeństwo, 3. do załadunku na samochody ciężarowe, 49

4. na zwałowisko do sprzedaży drobnicowej. Ze zwałowiska węgiel będzie ładowany za pomocą ładowarek kołowych. Przewiduje się wydajność urządzeń do 300t/h. Na całej długości ciągu technologicznego zastosowane zostaną odpowiednie technologie celem ograniczenia emisji hałasu i pylenia. Produktem końcowym będzie węgiel w następujących sortymentach: 0 8 mm - miały 10 25 mm - groszek do konfekcjonowania, 8 30 mm - groszek 30 50 mm - orzech > 50 mm - kęsy 1.1.13. WALORYZACJA ŚRODOWISKA Obszar objęty waloryzacją położony jest w południowej części miasta Mysłowice na terenie osiedli: Powstańców Śląskich, Zawadzkiego oraz dzielnicach Brzęczkowice, Brzezinka, Kosztowy, Larysz i Hajdowizna. Od północnej strony obszar graniczy z Sosnowcem, a od wschodniej z Jaworznem. Zbiorowiska leśne Waloryzowany obszar pod względem występowania siedlisk przyrodniczych jest mocno zróżnicowany i zniekształcony. Z jednej strony występuje tu gęsta zabudowa mieszkaniowa i droga szybkiego ruchu, z drugiej zaś połacie różnych zbiorowisk leśnych, grunty orne, tereny śródpolne oraz nieużytki. Szata roślinna jest niejednorodna, a kompleksy leśne, dawniej zwarte stanowiące jednolity ekosystem, są mocno rozdrobnione i odizolowane. W północno zachodniej części badanego obszaru znajdują się Lasy Mysłowickie, natomiast w południowej części - Lasy Ławecko-Dziećkowickie. Pomimo, iż większa cześć lasów była sadzona na niewłaściwym stanowisku, w obrębie nich można wyodrębnić kilka typów siedlisk przyrodniczych: 1. Lasy mieszane świeże, w których drzewostan tworzą głównie dęby szypułkowe, sosny buki, z domieszką brzozy, grabu, lipy, klonu, modrzewia i osiki. Podszyt złożony jest z jarzębiny, trzmieliny i kruszyny 50

2. Lasy mieszane wilgotne, w których drzewostan tworzą dęby szypułkowe, buki, klony, z mniejszym udziałem świerków i brzóz i sosen. 3. Lasy świeże - warstwę drzew tworzą głównie dęby i buki, z domieszką lip, klonów pospolitych i jaworów, grabów, osik i modrzewi. W poszycie występuje: leszczyna, trzmielina, jarzębina, kalina, kruszyna i bez czarny. 4. Lasy wilgotne, w którym drzewostan budują dęby szypułkowe, jesiony, olsze czarne, wiązy szypułkowe, oraz kruszynami, trzmielinami i czarnymi bzami w podszycie. 5. Bory wilgotnych mieszanych - z warstwą drzew złożoną z sosen, z domieszką brzóz, dębów i osik, oraz krzewiastymi wierzbami i kruszynami w podszycie. Duża wilgotność tych zbiorowisk powoduje, że warunki dla rekreacji zalicza się do niekorzystnych. 6. Bory mieszane świeże - z warstwą drzew złożoną z sosen, dębów szypułkowych i brzóz, a w niższym piętrze również osiki. Powstają na podłożu piaszczysto-gliniastym. Warstwa krzewów, w której dominuje jarzębina, kruszyna, podrost gatunków drzewostanu, a na żyźniejszych siedliskach również leszczyna - jest dobrze rozwinięta. 7. Olsów jesionowych, zajmujących siedliska żyzne, bagienne, z bardzo płytką lub płytką, ruchomą wodą gruntową o odczynie obojętnym lub zasadowym. Siedlisko to często stanowi przejście do lasu wilgotnego. Drzewostan tworzą głównie jesion i olsza czarna. Podszyt w olsach jesionowych jest złożony z czeremchy zwyczajnej i bzu czarnego. 8. Lasy mieszane bagienne rozwijają się na podłożach bagiennych, z warstwą drzewostanu tworzoną przez olchy czarne, sosny, z domieszką świerków, brzóz omszonych i dębów szypułkowych. Las Mysłowicki zbudowany jest głównie z lasów liściastych i mieszanych oraz zbiorowisk borów mieszanych. Walorem przyrodniczym obszaru jest różnorodność typów holoceńskich form, począwszy od nieckowatych dolinek, wąwodołów, parowów do głębokich wciosów. Lasy te mają duże znaczenie dla utrzymywania właściwego reżimu hydrologicznego. W lasach mysłowickich znajduje się obszar źródliskowy Boliny Pd.II. Odmienny charakter ma sieć hydrograficzna w lasach słupeckich, gdzie cały teren leśny jest silnie przekształcony w wyniku eksploatacji węgla kamiennego, a dawnej rud darniowych. Naturalne walory strefy źródliskowej Brzęczkowickiego Potoku i Słupnej, obejmującej północne i północno wschodnie zbocza skałki zostały utracone w wyniku ciągłej eksploatacji surowców. 51

Rys. 4. Siedliska leśne występujące w obrębie inwentaryzowanego terenu (żródło: Opracowanie ekofizjograficzne dla miasta Mysłowice ) Lasy Ławecko-Dziećkowickie będące pod wpływem prowadzonej działalności górniczej charakteryzują się licznymi deniwelacjami terenu, prowadzącymi do zalegania wód gruntowych i występowania naturalnych podmokłości terenu. Nieprzepuszczalne utwory ilaste sprawiają, że na tak ukształtowanym podłożu dominują zbiorowiska o charakterze lasów mie- 52

szanych wilgotnych, oraz borów mieszanych wilgotnych i bagiennych. Gdzieniegdzie pojawiają się płaty zbiorowiska olsu typowego i olsu jesionowego, z przeważającym udziałem olszy czarnej. W runie spotyka się płaty konwalii majowej, a w podszycie kalinę koralową i kruszynę pospolitą. Na terenie otwartym w pobliżu zabudowy występują powierzchnie naturalnej sukcesji. Na siedliskach suchych dominują brzozy, sosny i dęby szypułkowe, a na siedliskach wilgotnych i świeżych występują brzozy, osiki i wierzby. Pozostałe zadrzewienia zostały sztucznie ukształtowane przez człowieka poprzez wprowadzenie gatunków niewłaściwych dla naturalnych siedlisk, głównie obcego pochodzenia oraz zastosowanie monokultur świerkowych. Odrębną grupę stanowią zbiorowiska na obszarach rekultywowanych w kierunku leśnym, gdzie konieczne jest wykonywanie zabiegów nawożeniowych, oraz stosowanie odpowiedniego doboru gatunków, stanowiących tzw. przedplon. Nieleśne zbiorowiska półnaturalne i użytki rolne Do użytków rolnych zaliczyć można pola uprawne, pastwiska i kompleksy łąk kośnych oraz rzadziej sady i większe gospodarstwa ogrodnicze. Występują tu nitrofilne zbiorowiska pól uprawnych łąk i pastwisk. Ekosystemy łąk i pastwisk występują w środkowej części omawianego złoża oraz na terenie lasów Ławecko-Dziećkowickich oraz w dolinie rzeki Przemszy. Najcenniejszymi pod względem przyrodniczym są łąki wilgotne i bagienne o bardzo bogatej szacie roślinnej, rozwijające się na słabo przepuszczalnym podłożu, w dolinach cieków wodnych i w sąsiedztwie zbiorników wodnych, natomiast pod względem gospodarczym łąki świeże, występujące na podłożu gliniastym. Dzięki regularnemu koszeniu i prawidłowym zabiegom użytkowym często na terenach łąk pojawiają się gatunki roślin objęte ochroną prawną. Na terenie zbiorowiska łąk wilgotnych i podmokłych - Rzutna, znajdującego się w lasach Ławecko-Dziećkowickich występują rozległe kępy kośćca żółtego (Iris pseudacorus) i ostrożenia łąkowego (Cirsium rivulare). W maju pojawia się kukułka szerokolistna (Dactylorhiza majalis) bedąca pod ochorną częściową, a w lipcu mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus) będący pod ochroną ścisłą. W miejscach o niezmienionych stosunkach wodnych rośnie rzadki na Śląsku rdest wężownik (Polygonum bistorta), miejscami kmieć błotna (Caltha palustris). 53

Wyodrębnione typy łąk w obrębie badanego terenu. 1. Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion caeruleae). Swoisty charakter zawdzięczają unikatowym roślinom, takim jak: kosaciec syberyjski (Iris sibirica), mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus) w kraju pod ścisłą ochroną gatunkową oraz charakterystycznej dla tego zbiorowiska trawie - trzęślicy modrej (Molinia caerulea). Występuje tu knieć błotna (Caltha palustris), nierzadko pojawią się różne gatunki storczyków (Orchidaceae). Domieszkę stanowią: chabry łąkowe (Centaurea jacea), bukwica zwyczajna (Betonica officinalis), olszewnik kminkolistny (Selinum carvifolia) i okrzyn łąkowy (Laserpitium prutenicum). Łąki trzęślicowe tworzą się na podłożu mineralnym bądź organicznym, zazwyczaj słabo przepuszczalnym. 2. Wilgotna łąka rdestowo-ostrożeniowa (Cirsio-Polygonetum) jest zbiorowiskiem spotykanym w dolinach potoków. Gatunkiem dominującym jest ostrożeń warzywny (Cirsium oleraceum), poza tym często i licznie występuje śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa), chaber ostrołuskowy (Centaurea oxylepis), kłosówka wełnista (Holcus lanatus), jaskier ostry (Ranunculus acer) i jaskier rozłogowy (Ranunculus repens). 3. Wilgotna łąka ostrożeniowa (Cirsietum rivularis). Gatunkami odgrywającymi największą rolę w bujnym runie są: ostrożeń łąkowy (Cirsium rivulare), turzyca prosowata (Carex panice), turzyca żółta (Carex flava), drżączka średnia (Briza media), jaskier ostry (Ranunculus acer), knieć błotna (Caltha palustris). Łąka ta czasem obfituje w storczyki (np. storczyk szerokolistny Orchis latifolia). Rzadko spotkać można w płatach tej łąki chronionego goździka pysznego (Dianthus superbus). Pozostałe zbiorowiska: 1. W uprawach zbożowych dominują zbiorowiska chwastów segetalnych gleb różnej żyzności. Najczęstszym zbiorowiskiem jest zespół wyki czteronasiennej (Vicietum tetraspermae) pospolite zbiorowisko występujące w uprawach zbożowych. Oprócz dominującej wyki czteronasiennej można tutaj spotkać wykę ptasią (Vicia cracca), ostrożenia łąkowego (Cirsium rivulare), stokłosę żytnią (Bromus secalinus) i miotłę zbożową (Apera spica-venti). 2. W uprawach roślin okopowych w występują synantropijne (wykorzystujące środowisko przekształcone przez człowieka) zbiorowiska jednorocznych i dwuletnich chwastów upraw (okopowych i ogrodowych). Rozwija się tu najczęściej zespół chwastnicy jednostronnej (Echinochloo-Setarietum). Zbiorowisko to tworzą przede wszystkim takie 54

gatunki jak: chwastnica jednostronna (Echinochloa crus-galli), komosa biała (Chenopodium album), przetacznik perski (Veronica persica), włośnica sina (Setaria pumila), wilczomlecz obrotny (Euphorbia helioscopia) i gwiazdnica pospolita (Stellaria media). 3. Pastwiska i łąki kośne, ze względu na ekstensywny charakter ich użytkowania, są miejscami, gdzie zachowuje się półnaturalny układ roślinności. Z siedliskami tymi związany jest szereg rzadkich gatunków roślin łąkowych i często nadwodnych oraz zwierząt występujących na terenach otwartych i w siedliskach wilgotnych. Tereny te mają duże znaczenie w zachowaniu walorów krajobrazowych i utrzymaniu lokalnej bioróżnorodności. Występują tu głównie półnaturalne i antropogeniczne trawiaste zbiorowiska łąk. Zbiorowiska wodne Występujące na waloryzowanym terenie większe zbiorniki wodne mają głównie charakter antropogeniczny. Na pozostałym obszarze występują przeważnie małe, naturalne oczka wodne wśród podmokłych łąk i lasów, stanowiące istotne elementy lokalnych ekosystemów. Na brzegach wokół zbiorników wodnych występuje zjawisko intensywnego rozwoju zbiorowisk szuwarowych. Najbardziej rozpowszechnionym i zajmującym największe przestrzenie jest zespół trzcin i oczeretów Scirpo - Phragmitetum. Gatunkami charakterystycznymi dla tego zespołu są: oczeret jeziorny (Schoenoplectus lacustris), pałka szerokolistna (Typha latifolia), pałki wąskolistna (Typha angustifolia), jeżogłówkę gałęzista (Sparganium erectum), szczaw lancetowaty (Rumex hydrolapathum), marek szerokolistny (Sium latifolium), a także i trzcina pospolita (Phragmites australis) wykazująca największą żywotność. Do wymienionych roślin dołączają się charakterystyczne gatunki ze związku Phragmition: mozga trzcinowata (Phalaris arundinacea), manna mielec (Glyceria maxima), tatarak zwyczajny (Acorus calamus) oraz gatunki charakterystyczne dla rzędu Phragmitetalia. Powyższe gatunki występują w różnym stosunku ilościowym, co sprawia, iż poszczególne płaty różnią się wyglądem, w jednym panuje trzcina, dochodząc do 4 m wysokości, w innym pałki czy oczeret jeziorny albo dwa lub kilka gatunków na raz. Obszar śródpolnych oczek wodnych zlokalizowany jest głównie w Mysłowicach Laryszu. Tworzą one unikatowe, małe ekosystemy stwarzające warunki do życia rzadkim i zagrożonym gatunkom roślin i zwierząt. W celu zachowania walorów przyrodniczych obszaru 55

oraz jego znaczenie w kszatłtowaniu i utrzymnaniu lokalnej bioróżnorodności planuje się utworzenie użytku ekologicznego Kumaki. Istniejące obszary i obiekty chronione Obszary chronione W obszarze inwentaryzacji nie występują obszary Natura 2000 zgłoszone do Komisji Europejskiej, wyznaczone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 21.07.2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229 poz. 2313). Również nie występują projektowane obszary Natura 2000 (Shadow List). Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku wyróżnia dziesięć form ochrony przyrody w Polsce: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz ochronę gatunkową roślin, zwierząt i grzybów. W obrębie omawianego terenu występuje 1 forma ochrony przyrody - pomnik przyrody. Najbliższe obszary chronione, które występują do 10 km od terenu inwentaryzacji to (rysunek 5, tabela 1.7): 1. Rezerwat Przyrody Las Murckowski Ochojec 2. Obszar Chronionego Krajobrazu Dobra-Wilkoszyn 3. Obszar Natura 2000 Łąki w Jaworznie PLH240042 Torfowisko Sosnowiec-Bory -PLH240038 4. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Źródła Kłodnicy 56

Lp. Forma ochrony 1. Obszar Natura 2000 2. Obszar Natura 2000 Nazwa obiektu Łąki w Jaworznie PLH240042 Torfowisko Sosnowiec- Bory - PLH240038 Najbliższe formy ochrony przyrody Opis Łąki w Jaworznie tworzą zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), które są siedliskiem chronionych, zagrożonych i lokalnie rzadkich gatunków roślin naczyniowych. Rosną tu między innymi: mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus), kosaciec syberyjski (Iris sibirica), goryczka wąskolistna (Gentiana pneumonanthe), a spośród storczyków: gółka długoostrogowa (Gymnadenia conopsea), kruszczyk błotny (Epipactis palustris), kukułka szerokolistna (Dactylorhiza majalis). Na jednej z powierzchni stwierdzono lipiennika loesela (Liparis loeselii). Łąki są miejscem bytowania dwóch gatunków modraszków: modraszka nausitous (Maculinea nausithous) i modraszka telejusa (Maculinea teleius). Torfowisko wysokie zlokalizowane jest w Kotlinie Przemszy, w obniżeniu z niewielkim ciekiem wodnym, zasilanym wodami wysiękowymi. Swym zasięgiem obejmuje obszar o powierzchni 2 ha. Jest to stosunkowo dobrze zachowane siedlisko z typowo wykształconymi płatami roślinności torfowiskowej i liczna populacja lipiennika Loeselii (Liparis loeselii). Spośród gatunków chronionych odnotowano tu także rosiczkę okrągłolistną (Drosera rotundifolia), długolistną (Drosera anglica) i pośrednią (Drosera intermedia), bagno zwyczajne (Rhododendron tomentosum) oraz storczyki: wyblin jednolistny (Malaxis monophyllos), listera jajowata (Listera ovata), kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis atrorubens) Tabela 1.7 Odległość od granic Terenu Górniczego Brzezinka 3 9,3 km 9,1 km 57

i kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine) 3. Rezerwat przyrody 4. Obszary Chronionego Krajobrazu Las Murckowski Dobra- Wilkoszyn Rezerwat został utworzony w południowowschodniej części Wyżyny Katowickiej, w dzielnicy Katowice-Murcki, na powierzchni 7,04 ha w 1953 roku. Z biegiem czasu rezerwat powiększono i obecnie Las Murckowski zajmuje powierzchnię 102,56 ha. Został on utworzony w celu zachowania fragmentu lasu mieszanego o cechach naturalnych, położonego w pobliżu terenu silnie zurbanizowanego. Teren jest silnie urozmaicony i pofałdowany i rozciąga się od kopalni Murcki, aż na wschód, do zboczy Wzgórza Wandy. Dominującym zbiorowiskiem roślinnym jest kwaśna buczyna. Wielowiekowym drzewostanem i pomnikowymi drzewami, gdzie średnia wieku buków niejednokrotnie przekroczyła 150 lat. Flora naczyniowa rezerwatu liczy 210 gatunków, w tym objęte ochroną ścisła i częściową: m. in. kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine) oraz wiele gatunków rzadkich, i mszaków oraz grzybów min. flagowca olbrzymiego ( Meripilus giganteus). Obszar chronionego krajobrazu "Dobra- Wilkoszyn" o powierzchni 321,87 ha został powołany w celu ochrony rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Za najcenniejsze zbiorowiska roślinne należy uznać fragmenty lasu o charakterze grądowym, bogate florystycznie łąki, zbiorowiska roślinności wodnej i nadwodnej, a na terenach bezleśnych i suchych - murawy piaszczyskowe. Fauna i flora są mocno zróżnicowane. Na szczególną uwagę zasługują łąki wilgotne z mieczykiem dachówkowatym (Gladiolus imbricatus), kosaćcem syberyjskim (Iris 6,0 km 8,4 km 58

5. Zespół przyrodniczokrajobrazowy 6. Rezerwat przyrody Źródła Kłodnicy Ochojec sibirica), kukułką szerokolistną (Dactylorhiza majalis). Zespół przyrodniczo- krajobrazowy znajduje się w południowej części miasta Katowice, na terenie Lasów Murckowskich, u źródeł rzeki Kłodnicy. Zajmuje powierzchnię 98,26 ha. Teren źródliskowy porasta głównie las łęgowy z wyraźną dominacją 120-130 letniej olchy czarnej (Alnus glutinosa). Występują tu chronione i rzadkie gatunki roślin: czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), kopytnik pospolity (Asarum europaeum), zimowit jesienny (Colchicum autumnale), ciemiężyca zielona (Veratrum lobelianum), oraz chronione i rzadkie gatunki zwierząt, wśród których na szczególną uwagę, zasługują płazy: ropucha (Bufo bufo), traszka zwyczajna (Lissotriton vulgaris), rzekotka drzewna (Hyla arborea). Rezerwat Ochojec jest rezerwatem florystycznym, o powierzchni 25, 73 ha, utworzonym w celu ochrony zbiorowiska roślin górskich, w szczególności stanowiska liczydła górskiego. Występują tu gatunki rzadkie na niżu m.in. liczydło górskie (Streptopus amplexifolius), lepiężnik biały (Petasites albus), starzec Fuchsa (Senecio Fuchsie) i starzec kędzierzawy (Senecio rivularis), ciemiężyca zielona (Veratrum lobelianum), jeżyna gruczołowata (Rubus hiatus). W miejscach podmokłych: siedmiopalecznik błotny (Comarum palustre), bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata) i tojeść bukietowa (Lysimachia thyrsiflora). Ze zwierząt chronionych można tu spotkać: traszka zwyczajna (Triturus vulgaris), 8,5 km 9,7 km 59

rzekotka drzewna (Hyla arboreta), jaszczurka zwinka (Lacerta agilis), jaszczurka żyworodna ( Lacerta vivipara). Rys. 5. Rozmieszczenie obszarów chronionych w pobliżu inwentaryzaowanego terenu (źródło: geoportal.gov.pl). Pomniki przyrody W obrębie badanego obszaru występuje tylko 1 gatunek drzewa pomnikowego. Na podstawie rozporządzenia nr 39/2005 Wojewody Śląskiego z dnia 26 sierpnia 2005 r. (Dz. Urz. nr 110, poz. 2865) został ustanowiony pomnik przyrody: Buk pospolity (Fagus sylvatica). 60

Tabela 1.8 Pomnik przyrody ustanowiony na podstawie Rozp. nr 41/2005 Wojewody Śląskiego Lp. Nazwa pomnika przyrody (gatunek) 1 Buk pospolity (Fagus sylvatica) Obwód [cm] Nr działki ewid. Opis lokalizacji 340 684/8 Trójkąt Trzech Cesarzy Eksploatacja górnicza nie wpływnie negatywnie na występujący na tym terenie pomnik przyrody. 1.2. ZAPOTRZEBOWANIE NA MEDIA Dane charakterystyczne: lp Wyszczególnienie Etap budowy Etap docelowy 1. Zatrudnienie 100 500 2. Zapotrzebowanie na wodę pitną 9 m 3 /d 45 m 3 /d 3. Odprowadzenie ścieków 9 m 3 /d 45 m 3 /d 4. Odprowadzenie wód powierzchniowych opady atm. opady atm. 5. Ilość wód dołowych 4,2 m 3 /min 2,1 m 3 /min 6. Wydobycie - 3600 t/d Zapotrzebowanie na ciepło: Roczne zużycie ciepła do celów wydobycia (wentylacji) 720 MWh, moc max 500kW. Ciepło do ogrzania budynków i wody do mycia - moc 2,76 MW. Roczne zużycie ciepła - ok. 1 400 MWh. Max. zużycie dobowe ciepła - łącznie ok. 24 MWh. Moc szczytową ciepła - łącznie ok. 3,26 MW, łączne zużycie 3 150 MWh lub 11,4 tys. GJ). Maksymalna moc szczytowa ciepła odpowiednio 2 i 6 MW. Roczne zużycie prądu 22 GWh. 61

Wodę pitną planuje się pozyskać z Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Mysłowicach. Przedsiębiorstwo wskazało, że w okolicach planowanego Zakładu Górniczego Brzezinka 3 przebiega sieć wodociągowa 160PE (ulica Piaskowa) będąca własnościa prywatną oraz 225PE (ulica Cmentarna), będąca własnością MPWiK. MPWiK zapewnia dostawę wody pitnej po uzyskaniu zgodny na włączenie się do sieci wodociągowej. Najbliżej przedmiotowego terenu znajduje się sieć kanalizacji sanitarnej w ulicy Cmentarnej i przy skrzyżowaniu ulic Cmentarnej i Piaskowej. Istnieje możliwość odprowadzania ścieków komunalnych do tej kanalizacji poprzez zabudowę lokalnej przepompowni ścieków wraz z kolektorem tłocznym. Tauron Dystrybucja S.A. Oddział w Będzinie pismem z dnia 24.02.2015r. oświadczył, że instnieje możliwość przyłączenia do sieci elektroenergetycznej i dostaw energii elektrycznej. Zakup energii w postaci ciepła i gazu planuje się od lokalnych operatorów. Na etapie budowy zakładu górniczego przewiduje się wykorzystanie istniejących na jego terenie dwóch kotłowni do produkcji potrzebnego na tym etapie ciepła. Na etapie eksploatacji zakładu górniczego ciepło technologiczne będzie w części kupowane od operatorów zewnętrznych, a część będzie pozyskiwana z planowanej stacji zagospodarowania i utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego. Część wód dołowych będzie wykorzystywana jako wody technologiczne pozostałość zostanie odprowadzana do rzeki Przemszy na podstawie uzyskanego pozwolenia wodnoprawnego. 1.3. PRZEWIDYWANE WIELKOŚCI EMISJI, WYNIKAJĄCE Z FUNKCJONOWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 1.3.1. ZIDENTYFIKOWANE EMISJE PRZEWIDYWANE Zidentyfikowano następujące źródła emisji związanych z planowaną działalnością górniczą na złożu Brzezinka 3 mogących stanowić zagrożenia dla poszczególnych elementów środowiska. Etap inwestycyjny: 62

Źródło emisji Emisja Element środowiska Zakład Główny pyły i gazy hałas odpady ścieki powietrze klimat akustyczny powierzchnia ziemi, wody powierzchniowe wody powierzchniowe Upadowe i wyrobiska podziemne wody podziemne odpady wody powierzchniowe powierzchnia ziemi Etap eksploatacji: Źródło emisji Emisja Element środowiska Zakład Główny pyły i gazy hałas odpady ścieki powietrze klimat akustyczny powierzchnia ziemi, wody powierzchniowe wody powierzchniowe Upadowe i wyrobiska podziemne wody podziemne osiadania odpady wody powierzchniowe powierzchnia ziemi, dobra kultury materialnej, przyroda powierzchnia ziemi Etap likwidacji: Źródło emisji Emisja Element środowiska Zakład Główny pyły i gazy hałas odpady ścieki powietrze klimat akustyczny powierzchnia ziemi, wody powierzchniowe wody powierzchniowe Wyrobiska podziemne wody podziemne wody powierzchniowe 1.3.2. ROZWIĄZANIA CHRONIĄCE ŚRODOWISKO Projektowana działalność górnicza uwzględnia zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Spółka Brzezinka w swoich działaniach dąży do ograniczania możliwych, negatywnych skutków oddziaływania na środowisko, pełnego dostosowania i skorelowania przyszłej działalności wydobywczej z dyrektywami unijnymi w zakresie ograniczania negatywnych skutków oddziaływania zakładu górniczego na środowisko m.in. przez: podjęcie działań zmierzających do minimalizacji powstawania odpadów innych niż wydobywcze, w tym niebezpiecznych, 63

ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów wydobywczych wraz z intensyfikacją ich zagospodarowania w wyrobiskach górniczych, zmniejszanie oddziaływania odprowadzanych ścieków na wody powierzchniowe, utrzymywanie emisji pyłowo-gazowej na poziomie zapewniającym ochronę powietrza atmosferycznego, optymalny dobór urządzeń emiterów hałasu na etapie projektowania, budowy obiektów i doboru wyposażenia, celem minimalizacji ograniczenia poziomu emisji hałasu do środowiska ze źródeł stanowiących obiekty technologiczne kopalni, minimalizowanie wpływów eksploatacji górniczej na powierzchnię, poprzez radykalne wprowadzenie zasad nieinwazyjnego projektowania przyszłej eksploatacji w zakresie ograniczającym deformacje, produkcję węgli przyjaznych środowisku ograniczanie emisji metanu do atmosfery poprzez gospodarcze wykorzystanie metanu z powietrza kopalnianego w instalacji cieplnej. Zaproponowany i przyjęty do realizacji w Spółce system instalacji zatłaczania mieszanin popiołowo wodnych do wyrobiskach podziemnych, umożliwi zagospodarowanie większej ilości pyłów dymnicowych i wód słonych, jak również zmniejszy zagrożenie pożarowe w likwidowanych wyrobiskach. Projekt obejmuje obiekty dla przygotowania mieszaniny samozestalającej się z pyłami dymnicowymi (zlokalizowane na powierzchni zakładu górniczego) oraz rurociągi, którymi mieszanina będzie doprowadzana do miejsc zatłaczania w podziemnych wyrobiskach górniczych. Efektem ekologicznym będzie ograniczenie ładunku soli (Cl+SO 4 ) w odprowadzanych wodach dołowych. Kolejnym elementem w ograniczeniu wielkości ładunku soli są zaprojektowane osadniki dołowe zlokalizowany przy pompowni głównego odwadniania dla realizacji selektywnego odwodnienia. Wody wysoko zmineralizowane wykorzystywane będą w całości na potrzeby zakładu, natomiast wody o niższej mineralizacji odprowadzane po sklarowaniu na powierzchni do rzeki Przemszy. Dla minimalizacji zużycia wody pitnej projektuje się wprowadzenie systemów wodooszczędnościowych m.in. w łaźni pracowniczej. Tam, gdzie to będzie możliwe, zastąpi się wodę pitną wodą z odwodnienia zakładu górniczego (myjki samochodowe do mycia opon, 64

podwozi, systemy ppoż. urządzenia gaśnicze, zraszające, mycie dróg wewnątrzzakładowych, itp.). 1.3.3. PRZEWIDYWANE EMISJE 1.3.3.1. Etap budowy 1.3.3.1.1. Wody podziemne Prognozowany dopływ wód podziemnych do wyrobisk górniczych na etapie budowy inwestycji wyniesie maksymalnie około 4,72 m 3 /min (PZZ). Wody te będą ujmowane selektywnie w miejscach koncentracji dopływów. Zakłada się wykorzystanie ich do potrzeb własnych a nadmiar odprowadzany będzie po oczyszczeniu z zawiesiny w osadniku powierzchniowym, poprzez ciek Przyrwa do rzeki Przemszy. Gospodarka wodno-ściekowa zakładu górniczego zaprojektowana zostanie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz przy zachowaniu dopuszczalnych warunków w zakresie odprowadzania ścieków przemysłowych (wód kopalnianych) do wód powierzchniowych. Szczegółowe warunki hydrogeologiczne zostaną przedstawione w Dokumentacji hydrogeologicznej sporządzanej w związku z wykonywaniem odwodnień w celu wydobywania kopaliny. Dokumenatcja ta podlegać będzie zatwierdzeniu przez właściwy organ administracji geologicznej. 1.3.3.1.2. Wody powierzchniowe W Mysłowicach przy ulicy Piaskowej, na terenie planowanego obszaru górniczego przewiduje się lokalizację infrastruktury związanej z procesem wydobycia węgla kamiennego. Inwestor planuje modernizację i wykorzystanie istniejącej infrastruktury oraz wykorzystanie części terenu użytkowanego dotychczas przez firmę Zakład Przeróbki Węgla Brzezinka (Plan zagospodarowania terenu zakładu głównego - załącznik 3). Zaopatrzenie w wodę do celów socjalno-bytowych na tym etapie będzie się odbywało z sieci wodociągów komunalnych. Ścieki bytowe powstające w czasie budowy ZG Brzezin- 65

ka 3 będą odprowadzane do istniejącej kanalizacji komunalnej. W tabeli 1.9 przedstawiono prognozowane zużycie wody do celów socjalno-bytowych na etapie budowy. Tabela 1.9 Przewidywane zużyci wody pitnej do celów socjalno-bytowych. L.P. Zużycie wody do celów bytowych [m 3 /d] 1 Etap budowy 9,0 Źródło: Obliczenia własne według PZZ Część wód kopalnianych pochodzących z z odwadniania górotworu, w czasie budowy, po oczyszczeniu z zawiesiny w osadniku powierzchniowym, będzie odprowadzana poprzez przyujściowy odcinek cieku Przyrwa do rzeki Przemszy. Ilość wód dołowych w czasie budowy zakładu oszacowano na poziomie około 4,72 m 3 /min, a ładunek zasolenia nie przekroczy 20 t/d, do czasu uruchomienia eksploatacji w planowanym zakresie. Gospodarka wodno-ściekowa zakładu górniczego zarojektowana zostanie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz przy zachowaniu dopuszczalnych warunków w zakresie odprowadzania ścieków przemysłowych (wód kopalnianych) do wód powierzchniowych. 1.3.3.1.3. Powietrze Emisja zorganizowana gazów i pyłów do powietrza na terenie instalacji dotyczyć będzie spalania węgla w dwóch kotłach węglowych o mocy 150 i 100 kw. Zakładany czas pracy kotłowni wyniesie do 18 godz. na dobę, przez cały rok kalendarzowy. Kotły posiadają emitory o wysokości 7,5 m kocioł 150 kw oraz 10,0 m kocioł 100kW. Obliczona, przy założeniu kaloryczności węgla 20 MJ/kg i średnim zużyciu 17 25 kg/godz., emisja z kotłów wyniesie: kocioł 100kW, 4380 godz./rok Substancja kg/h max Mg/rok SO 2 0,408 1,775 NO 2 0,037 0,163 CO 0,765 3,328 66

CO 2 31,450 136,808 Pył zawieszony 0,340 1,479 Kocioł 150kW, 6570 godz./rok: Substancja kg/h max Mg/rok SO 2 0,600 3,942 NO 2 0,055 0,361 CO 1,125 7,391 CO 2 46,250 303,863 Pył zawieszony 0,500 3,285 Emisja niezorganizowana gazów i pyłów do powietrza na terenie instalacji dotyczy pyłów i gazów, dla pyłów może pochodzić z: placów materiałowych i składowych, dróg wewnątrzzakładowych, oraz pyłów i gazów: ze spalania paliw - środki transportu ruch pojazdów. Niewielka emisja niezorganizowana zanieczyszczeń do powietrza, powstająca na etapie realizacji inwestycji pochodzić będzie ze spalania paliw oleju napędowego w silnikach maszyn i pojazdów wykorzystywanych do prac ziemnych (wykopy, instalacje ziemne), transportu, zabudowy i montażu elementów konstrukcyjnych, taśmociągów, przesypów, rurociągów, urządzeń oraz związanych z tym prac spawalniczych. Większość prac wykonywana będzie w rejonie inwestycji. Tu do robót ziemnych może być wykorzystana koparka i samochody ciężarowe wywrotki. Transport dotyczy takich pojazdów jak: samochody ciężarowe - ciągniki siodłowe z naczepami transport materiałów, elementów i sprzętu, dźwigi samojezdne rozładunek i ew. montaż elementów. Ze względu na zakres i obszar lokalizacji inwestycji czas realizacji prac transportowych i montażowych będzie stosunkowo krótki, przez co dodatkowa emisja zanieczyszczeń do powietrza wynikająca ze spalania paliw będzie nieznaczna i zaniknie po zrealizowaniu inwestycji. 67

Do obliczeń wielkości emisji przyjęto następujące założenia: 1. wskaźniki emisji ze spalania paliw w silnikach samochodów i maszyn roboczych przyjęto według: Aktualne Przepisy w Ochronie Środowiska, Agencja Ochrony Środowiska w Gdańsku, 1993 r. z silników o zapłonie samoczynnym, powyżej 3 roku eksploatacji - w wysokości (g/kg spalanego paliwa): L.p. Rodzaj SO 2 NO 2 CO C x H y Sadza 1 Samochody z zapłonem samoczynnym, ciężarowe ciężkie, pow. 3 roku eksploatacji 9,9 42,44 41,18 14,17 2,06 2 Maszyny robocze 9,45 40,64 60,35 14,07 4,32 2. zużycie oleju napędowego (silniki wysokoprężne): samochód około 15 kg/h maszyna około 25 kg/h 3. samochody i dźwig lub zamiennie koparka będą pracowały okresowo, 4. średni czas pracy samochodów i maszyn 2 godz. na dobę, 5. założony, przewidywany czas trwania tego typu prac inwestycyjnych rocznie 240 godz. pracy. Przy takich założeniach wyliczono następujące wielkości emisji: Praca maszyn: dźwig, koparka: Substancja kg/h max Mg/rok SO 2 0,236 0,05664 NO 2 1,016 0,24384 CO 1,508 0,36192 C x H y 0,352 0,08448 sadza 0,108 0,02592 Transport materiałów (1 samochód ciężarowy) Substancja kg/h max Mg/rok SO 2 0,1485 0,03564 NO 2 0,6366 0,152784 68

CO 0,6177 0,148248 C x H y 0,21255 0,051012 sadza 0,0309 0,007416 Jednocześnie można przyjąć, że nowoczesne silniki spełniają wymagania europejskich norm emisji spalin z silników maszyn i ich emisja w rzeczywistości jest niższa niż zakładana wskaźnikowo. Przykładowo, wg danych literaturowych, redukcja emisji w porównaniu np. standardu Euro 2 z Euro 5, może wynieść: dla CO 35%, NOx 51%, węglowodorów 77%. Największa spośród innych - emisja dwutlenku azotu i tlenku węgla z silników maszyn roboczych i środków transportu ma głównie charakter niezorganizowanej emisji powierzchniowej z rejonu prac i terenu, po którym poruszają się pojazdy oraz liniowej wzdłuż tras przejazdu. Z danych literaturowych wynika, że w przypadku takiej emisji obserwuje się zjawisko szybkiego spadku stężenia z odległością od terenu czy krawędzi drogi. Ponieważ spawanie prowadzone będzie sporadycznie, okresowo, w przeliczeniu rocznie ok. 40 godz., emisja oszacowana w oparciu o dane dla typowych procesów spawalniczych jest niewielka i może osiągać wielkość: pył - 0,028 kg/h, 0,00112 Mg/rok, NO 2-0,002 kg/h, 0,00008 Mg/rok CO - 0,018 kg/h, 0,00072 Mg/rok Obliczone wielkości emisji zarówno dla maszyn i pojazdów oraz prac spawalniczych są niewielkie i oddziałują na powietrze jedynie na terenie zakładu. Emisja będzie miała charakter okresowy i zmienny, wg przyjętego harmonogramu prac. Skutki tej emisji zanikną po zaprzestaniu prac inwestycyjnych. Emisja niezorganizowana pyłów Omawiana inwestycja dotyczy miedzy innymi budowy instalacji zrzutu węgla na zwały, w tym zabudowy mostów przenośnikowych, przenośników, stacji przesypowych, stacji załadowczej i prac dotyczących utwardzenia terenu wraz z budową odwodnienia, instalacji kanalizacji deszczowej, przyłączem ppoż. oraz budowy drogi dojazdowej. Planowana instalacja umożliwi wielowariantowy zrzut i selekcję zwałowanego węgla. Ciągi transportowe, zsuwnie i przesypy będą szczelnie obudowane. W przypadku dłuższego 69

składowania węgla w suchych okresach letnich, w celu zapobiegania pyleniu, węgiel będzie okresowo zraszany z zabudowanej instalacji ppoż. W związku z tym można założyć, że wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza nie będzie istotna. Działalność urządzeń i pojazdów obsługujących rejon instalacji oddziałuje w nieznacznym stopniu na powietrze poprzez emisję niezorganizowaną zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, związaną z procesami technologicznymi i operacjami pomocniczymi. Utwardzenie dróg dojazdowych i placu składowego może ograniczyć zużycie paliw w maszynach (ładowarka) i samochodach ciężarowych. W tym przypadku będzie to ograniczało negatywnie oddziaływanie na powietrze, wynikające ze spalania paliw w pojazdach. 1.3.3.1.4. Hałas W tabeli 1.10 przedstawiono wykaz głównych źródeł oddziaływujących w czasie prac związanych z przygotowaniem terenu oraz budową obiektów. W modelu obliczeniowym założono, że prace będą się odbywały jednocześnie w wyodrębnionych rejonach S1 i S2, a głównym źródłem hałasu będą pracujące maszyny i urządzenia typu: spycharki i ładowarki kołowe, dźwigi, żurawie, koparko-ładowarki, wózki podnośnikowe, wywrotki, maszyny do wykańczania nawierzchni poziom mocy akustycznej tego typu urządzeń wynosi 101 db, ręczne kruszarki do betonu i młoty, maszyny do zagęszczania poziom mocy akustycznej tego typu urządzeń wynosi 105 db, agregaty prądotwórcze, sprężarki poziom mocy akustycznej tego typu urządzeń wynosi 98 db ; transport samochodowy, poziom mocy akustycznej pojedynczego pojazdu ciężkiego związany ze startem, hamowaniem i manewrowaniem odniesiony do czasu 8 godzin wynosi 72,3 db. N liczba operacji startów, hamowań i manewrów pojazdów w czasie odniesienia T. Poziomy mocy akustycznej poszczególnych źródeł zostały określone na podstawie Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używa- 70

nych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska oraz instrukcji ITB 338/2003. Metodyka została przedstawiona w punkcie 8.1 dotyczącym fazy eksploatacji. Zakład się, że prace z zastosowaniem ciężkiego sprzętu prowadzone będą jedynie w porze dnia. Poszczególne maszyny i urządzenia będą zlokalizowane lub będą się poruszały po określonym obszarze stanowiącym powierzchniowe źródło hałasu S1 i S2. Tabela 1.10 Wykaz głównych źródeł hałas związanych z przygotowaniem terenu oraz budową obiektów Oznaczenie źródła Źródła hałasu Czas pracy źródła w czasie odniesienia T 8godzin/ poziom mocy akustycznej odniesiony dla czasu odniesienia Całkowity poziom mocy akustycznej zastępczego źródła powierzchniowego db S1, S2 Spycharka, ładowarka kołowe, koparka, wózki podnośnikowe, zagęszczarki Ręczne kruszarki do betonu i młoty, maszyny do zagęszczania Pracuje 1 źródło przez 4 godziny / 98,0 db Pracuje 1 źródło przez 0,5 godziny/ 93 db 100,7 db Agregaty prądotwórcze, sprężarki Pracuje 1 źródło przez 4 godziny/ 95,0 db Transport samochodowy 16 samochodów/8 godzin/ 84,3 db Dodatkowo w czasie prac wyburzeniowo budowlanych będą pracowały dwie kotłownie źródła typu budynki B1 i B2. Wydruk danych wejściowe oraz wyników obliczeń, dla etapu prowadzenia prac budowlanych przedstawiono w załączniku 16. Na załączonej mapie (załącznik 15) przedstawiono przebieg izolinii hałasu powodowanego pracą maszyn i urządzeń w czasie przygotowywania terenu oraz prowadzenia prac budowlanych. Ocenę uciążliwości, związanej z etapem budowy, przeprowadzono porównując obliczone wartości równoważnego dźwięku A dla czasu odniesienia, osiem najbardziej nieko- 71

rzystnych godzin w porze dnia, z odpowiednią wartością dopuszczalną. Porównanie to przeprowadzono dla punktów obliczeniowych zlokalizowanych na najbliższych terenach chronionych. Wyniki obliczeń hałasu dla pory dnia Tabela 1.11. Symbol oznaczenia punktu obliczeniowego oraz jego lokalizacja Punkt obliczeniowy P1 granica terenów chronionych ul. Piaskowa 5, na wysokości 4 m Punkt obliczeniowy P2 granica terenów chronionych ul. Piaskowa 3, na wysokości 4 m Punkt obliczeniowy P3 granica terenów chronionych ul. Piaskowa 6-8, na wysokości 4 m Punkt obliczeniowy P4 granica terenów chronionych ul. Piaskowa 10, na wysokości 4 m Równoważny poziom dźwięku A [db] dla czasu odniesienia T Poziom obliczony Poziom dopuszczalny 45,7 db 50,0 db 48,7 db 50,0 db 42,3 db 50,0 db 39,7 db 50,0 db Na podstawie wyników przeprowadzonych obliczeń, dla założonych danych wejściowych dotyczących czasów pracy i parametrów akustycznych poszczególnych źródeł hałasu, nie stwierdzono wystąpienia przekroczeń poziomów dopuszczalnych hałasu dla pory dnia. W porze nocnej nie będzie prowadzonych prac inwestycyjnych. 1.3.3.1.5. Odpady Budowa zakładu górniczego zwiazana będzie z wytwarzaniem odpadów. Na podstawie analizy danych dotyczących gospodarki odpadami w innych budowanych kopalniach węgla kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz na podstawie zapisów w Projekcie Zagospodarowania Złoża Brzezinka 3 prognozować można rodzaje wytwarzanych odpadów oraz ich przybliżone ilości. Prognozę taką zaprezentowano w tabeli 1.12. 72

Tabela 1.12 Prognozowane rodzaje oraz ilości odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne i obojętne wytwarzanych na etapie budowy Zakładu Górniczego Brzezinka 3 Kod odpadu Nazwa odpadu Prognozowane ilości wytwarzane rocznie w tonach 01 01 02 Odpady z wydobywania kopalin innych niż rudy metali 400 000 07 02 13 Odpady tworzyw sztucznych 5 07 02 99 Odpady zawierajace gumę 20 12 01 13 Odpady spawalnicze 0,01 13 02 08* Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 2 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 2 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 10 15 01 07 Opakowania ze szkła 2 15 01 10* Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone 1 15 02 02* Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne zanieczyszczone 0,2 substancjami niebezpiecznymi 15 02 03 Sorbenty, materiały, tkaniny do wycierania, ubrania ochronny, inne niż wymienione w 15 02 02 1 16 01 03 Zużyte opony 2 16 04 03* Inne materiały wybuchowe 0,01 16 05 09 Zużyte chemikalia inne niż wymienione w 16 05 06, 16 05 07, 16 05 08, zużyte pochłaniacze i aparaty ochronne dróg oddechowych 16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe 0,1 16 06 05 Inne baterie i akumulatory 0,1 17 01 01 Odpady betonu i gruz budowlany 10 17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych 20 i elementów wyposażenia inne niż 17 01 06 17 02 01 Drewno odpadowe 1 17 02 02 Szkło 0,1 17 04 05 Żelazo i stal 2 17 04 11 Kable 0,1 17 09 04 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu 5 20 01 01 Papier i tektura 0,5 0,1 73

20 01 39 Tworzywa sztuczne 0,5 20 01 40 Metale 0,5 20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 10 Oprócz powyżej wymienionych odpadów możliwe jest wytwarzanie na etapie budowy zakładu górniczego innych odpadów zarówno niebezpiecznych jak i innych niż niebezpieczne. Na etapie poprzedzającym budowę Zakładu Górniczego Brzezinka 3 Inwestor dokona wyboru wykonawcy inwestycji. Inwestor wybierze wykonawcę posiadającego niezbędne zezwolenia na wytwarzanie, transport, odzysk lub/i unieszkodliwianie odpadów. Wymagania te zostaną ujęte w umowie na budowę zakładu górniczego. 1.3.3.2. Etap eksploatacji 1.3.3.2.1. Wody podziemne Podstawą do określenia ilości i jakości wód dołowych z dopływu naturalnego do wyrobisk podziemnych, złoża Brzezinka 3 są ustalenia Dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 (Decyzja Ministra Środowiska znak: DGK-VIII-4741-8210/73/44174/14/MW z dnia 31.10.2014r. w sprawie zatwierdzenia dokumentacji). Ilość i jakość wód z dopływu naturalnego do złoża Brzezinka 3 będzie się zmieniała w miarę realizacji robót udostępniających oraz sukcesywnie prowadzonej eksploatacji węgla. Do wyrobisk podziemnych dopływać będą wody o niskiej mineralizacji (woda przemysłowa niespełniająca wymagań dla wody pitnej) oraz wody o podwyższonym zasoleniu (woda o ograniczonych możliwościach wykorzystania n.p. do sporządzania mieszanin samozestalających do wypełniania pustek poeksploatacyjnych). Po uruchomieniu eksploatacji na zakładanym poziomie z uwzględnianiem technologii wydobycia opisanej w PZZ dopływ naturalny do wyrobisk górniczych ustalono na poziomie 2,1 m 3 /min. Poza tym należy wziąć pod uwagę ujmowany dopływ z wyrobisk poeksploatacyjnych oraz z upadowych (wody technologiczne), który szacuje się na poziomie 4,2 m 3 /min. Częściowo wody te zostaną wykorzystane do potrzeb własnych ZG Brzezinka 3. Nadmiar 74

niewykorzystanych wód dołowych będzie odprowadzany do wód powierzchniowych. Całkowity zatem dopływ wód dołowych na tym etapie wyniesie około 6,3 m 3 /min. W projektowanym okresie eksploatacji do połowy roku 2049, przewidywany jest stopniowy wzrost ilości i stężenia chlorków i siarczanów w wodach pochodzących z dopływu naturalnego do projektowanej kopalni. Przewiduje się, że maksymalny ładunek chlorków i siarczanów dopływający do wyrobisk górniczych złoża Brzezinka 3, wyniesie średniodobowo około 246 t/d (według dokumentacji geologicznej). Prognozowane sumaryczne stężenie chlorków i siarczanów w wodach z dopływu naturalnego będzie wynosiło od 1,5 g/l do około 100 g/l. Wzrost stężenia chlorków i siarczanów do prognozowanych wartości maksymalnych w wodach dopływających do kopalni nastąpi po osiągnięciu zakładanej wielkości wydobycia, w najgłębszej części złoża Brzezinka 3. Należy podkreślić, że wstępny bilans ilościowo-jakościowy wód pochodzących z dopływu naturalnego do kopalni będzie weryfikowany w czasie sporządzania dokumentacji hydrogeologicznej dla ZG Brzezinka 3 zatwierdzanej przez właściwy organ administracji geologicznej. Inwestor będzie zobowiązany do uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na odwodnienie ZG Brzezinka 3. 1.3.3.2.2. Wody powierzchniowe Projektowany zakład górniczy obejmuje obiekty przemysłowe i socjalne zlokalizowane na powierzchni, zabezpieczające prowadzenie podziemnej eksploatacji węgla ze złoża Brzezinka 3 do połowy roku 2049. Media, w tym wodę pitną, planuje się pozyskać od lokalnych operatorów. Ścieki bytowe odprowadzane będą do miejskiej kanalizacji sanitarnej. Niewykorzystane przez ZG Brzezinka 3 wody dołowe (ścieki przemysłowe) po oczyszczeniu z zawiesiny w osadnikach powierzchniowych będą wprowadzane do rzeki Przemszy poprzez ciek Przyrwa. Część przemysłowa zakładu górniczego zlokalizowana będzie głównie na nieruchomościach i obiektach dostosowanych do potrzeb ZG Brzezinka 3, a użytkowanych dotychczas przez Zakład Przeróbki Węgla Brzezinka. W części południowej planuje się usytuować zbiornik podsadzkowy, niezależny punkt poboru pyłów dymnicowych (pyłów) z cy- 75

stern w obiegu zamkniętym, budynek zarządu, magazyn materiałów, warsztaty naprawcze: elektryczny, mechaniczny, maszyn samojezdnych, automatyki i teletechniki oraz budynek kopalnianej stacji ratownictwa górniczego. Wykonane zostaną dwa osadniki wód dołowych, z których zasilana będzie: instalacja podsadzkowa, instalacja do zmulania pyłów oraz dołowa i powierzchniowa instalacja ppoż. Obiekty socjalne (w tym łaźnia górnicza) zaprojektowane zostaną dla 500 pracowników ZG Brzezinka 3. Tabela 2.13 Przewidywane zużyci wody pitnej do celów socjalno-bytowych. L.P. Zużycie wody do celów bytowych [m 3 /d] 1 Etap eksploatacji 45,0 Źródło: Obliczenia własne według PZZ W części południowej, bezpośrednio przy ul Piaskowej planowany jest parking dla samochodów osobowych załogi. Parking dla jednośladów planowany jest w części północnej przy ul. Piaskowej. Wody opadowe i roztopowe (w ilości średnio około 50 m 3 /d) zostaną ujęte w system kanalizacji deszczowej i po podczyszczeniu wykorzystane do potrzeb własnych ZG Brzezinka 3. W tabeli 1.14 zestawiono bilans gospodarki wodno-ściekowej ZG Brzezinka 3 dla planowanej eksploatacji węgla w ilości około 3600 t/d. Wody dopływające do upadowych zostaną ujęte w miejscach koncentracji dopływu i wykorzystane do potrzeb technologicznych zakładu górniczego (chłodzenie, zraszanie). Planowane jest również zawracanie wód kopalnianych o największym zasoleniu do wypełniania pustek poeksploatacyjnych podsadzką samozestalającą. Projektowana do połowy roku 2049 eksploatacja złoża Brzezinka 3 będzie wiązała się z koniecznością odprowadzania ścieków socjalno-bytowych do kanalizacji miejskiej (w ilości średnio około 45 m 3 /d) oraz koniecznością odprowadzania niewykorzystanego nadmiaru wód dołowych (w ilości średnio około 8500 m 3 /d) do wód powierzchniowych (rzeka Przemsza, poprzez ciek Przyrwa). 76

Tabela 1.14 Bilans wodno-ściekowy projektowanego ZG Brzezinka 3 dla docelowej eksploatacji węgla L.p. Rodzaj Ilość [m 3 /d] Średnio Maks. Wody 1 Wody dołowe z dopływu naturalnego do kopalni (w rejonie eksploatacji) 3 024 3 600 2 Wody technologiczne (ujęte selektywnie) 6 048 7 200 3 Wody opadowe i roztopowe (ujęte w system kanalizacji deszczowej) 50 100 4 Woda wodociągowa z sieci komunalnej (cele bytowe) 45 60 Suma (pkt. 1-4) 9 167 10 960 Ścieki 1 Ścieki bytowe do kanalizacji miejskiej 45 60 2 Nadmiar niewykorzystanych wód dołowych (ścieki przemysłowe) 8 500 10 180 3 Straty wody w procesach technologicznych 622 720 Suma (pkt. 1-3) 9 167 10 960 Źródło: Obliczenia własne według PZZ 1.3.3.2.3. Powietrze Punkt ten dotyczy jedynie oddziaływania powierzchniowego terenu Zakładu Górniczego Brzezinka 3. Zamierzone przedsięwzięcie (w tej części obszaru) oddziaływać będzie w fazie eksploatacji na powietrze w wyniku emisji zorganizowanej z kotła gazowego o mocy 1 MW i ze spalania paliw w maszynach i samochodach ciężarowych obsługujących zwały węgla potraktowanych jak emitory powierzchniowe. Obliczenia wpływu emisji zanieczyszczeń na stan powietrza Obliczenia przeprowadzono przy pomocy programu Operat FB, którego algorytm jest zgodny z zasadami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 26.01.2010 r. Wydruki komputerowe danych i obliczeń wraz z rysunkami izolinii zamieszczono w załączniku 17. 77

Jedynym istotnym zanieczyszczeniem powietrza związanym z eksploatacją instalacji będzie dwutlenek azotu, którego emisja powstaje ze spalania gazu - metanu w kotle gazowym oraz ze spalania paliw oleju napędowego w silnikach maszyn spychacza, ładowarki oraz w samochodach ciężarowych. Wyniki obliczeń stężeń maksymalnych Wyniki obliczeń sumy stężeń maksymalnych zamieszczono w tabeli 1.15. Tabela 1.15 Ocena sumy stężeń maksymalnych jednogodzinnych analizowanych substancji, dla zespołu emitorów Nazwa zanieczyszczenia Suma stężeń max. [µg/m 3 ] Stęż. dopuszcz. D1 [µg/m 3 ] Obliczać stężenia w sieci receptorów Ocena pył PM-10 4,70 280 - Smm < 0.1*D1 dwutlenek siarki 5,76 350 - Smm < 0.1*D1 tlenki azotu jako NO 2 164,6 200 TAK 0.1*D1< Smm <D1 tlenek węgla 212,1 30000 - Smm < 0.1*D1 węglowodory alifatyczne 41,5 3000 - Smm < 0.1*D1 pył zawieszony PM 2,5 4,70 - bez oceny - brak D1 1.3.3.2.4. Hałas Źródła hałasu Wykaz głównych źródeł hałasu związanych z przedmiotowym przedsięwzięciem przedstawiono w tablicy 1.17. Źródła typu budynek Powierzchnie ścian budynków, w których zlokalizowane są maszyny i urządzenia oraz realizowane procesy technologiczne stanowią wtórne źródła hałasu. Równoważny poziom mocy akustycznej A cząstkowej takiego źródła, przypadający na 1m 2 powierzchni ściany, można wyliczyć ze wzoru: 78

L w L wew R C gdzie: L wew - poziom dźwięku A wewnątrz pomieszczenia w odległości 1 m od ściany; Przyjęty do obliczeń równoważny poziom dźwięku A, dla czasu odniesienia 8 najbardziej niekorzystnych godzin pory dnia i jednej godzinie pory nocy, wynosi: 93 db w budynkach sortowni i załadunku węgla na wagony, 90 db w pomieszczeniach stacji napędowej taśmociągu, stacji przesypowej, instalacji do utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego; R wskaźniki izolacyjności akustycznej ścian; Przyjęto do obliczeń 25 db dla ścian pełnych z otworami okiennymi i bramami oraz 15-20 db dla ściany z dodatkowymi otworami technologicznymi. C poprawka określająca stopień rozproszenia wewnętrznego pola akustycznego i pochłaniania wewnętrznej powierzchni rozpatrywanego segmentu ściany. Znając pole powierzchni ściany S jej całkowity poziom mocy akustycznej A można określić z zależności: L wc L wew R 10 log S C [db]. Źródło liniowe Źródła liniowe hałasu (L4-L5) związane są z ruchem samochodów ciężkich przyjeżdżających/ wyjeżdżających z terenu zakładu oraz transportem kolejowym. Trasy, po których poruszają się samochody lub pociągi zastąpiono liniowym źródłem dźwięku zlokalizowanym na wysokości 0,5 metra w nad poziomem gruntu. Równoważny poziom mocy akustycznej takiego źródła, przypadający na 1 metr długości trasy, określa się z zależności: gdzie: L P L 10 log N VT L poziom mocy akustycznej A źródła wynoszący: - 100 db dla samochodu ciężarowego w czasie jazdy; - 115 db dla pociągu; V prędkość ruchu; 79

T czas odniesienia, 8 godzin w porze dnia; w porze nocy źródła nie działają; N liczba przejazdów w czasie odniesienia T; zakład się, że w ciągu ośmiu najbardziej niekorzystnych godzin w porze dnia na teren zakładu: wjedzie i wyjedzie 8 samochodów (16 przejazdów tam i powrót) oraz 2 składy pociągów. Źródła powierzchniowe Maszyny i urządzenia działające na określonym obszarze lub poruszające się w sposób niezorganizowany po określonym terenie, reprezentują źródła powierzchniowe S. Poziom mocy akustycznej A takich źródeł, przypadający na 1 m 2 powierzchni można wyznaczyć z zależności: L W n ( 0,1Li ) i 1 10log(10 ) 10log S gdzie: L L i io 10log nt T i L io poziom mocy akustycznej źródła; np.: spycharka 103 db;; t i czas oddziaływania źródła 4 godziny w czasie odniesienia T; T czas odniesienia; n liczba źródeł o tym samym poziomie mocy akustycznej A; S powierzchnia terenu. Hałas emitowany z parkingu dwupoziomego na 114 pojazdów, a związany z hamowaniem, startem i manewrowaniem samochodów osobowych reprezentowany jest przez źródło powierzchniowe P. Równoważny, całkowity, poziom mocy akustycznej A odniesiony do czasu odniesienia T wyznaczono z zależności: gdzie: L W L L L H S M 10log(10 L L L HO SO MO 10log 10log ( 0.1LH 0.1LS 0.1LM ) 10log NtH T NtS T Nt T M ) L HO poziom mocy akustycznej A pojedynczego pojazdu w czasie hamowania: 80

L HO = 94 db; L SO poziom mocy akustycznej A pojedynczego pojazdu w czasie startu: L SO = 97 db; L MO poziom mocy akustycznej A pojedynczego pojazdu w czasie manewrowania: L MO = 94 db; t H czas trwania operacji hamowania pojedynczego pojazdu 3 sekundy; t S czas trwania operacji startu pojedynczego pojazdu 5 sekund; t S czas trwania operacji manewrowania pojedynczego pojazdu 10 sekund; T czas odniesienia [s]; N liczba operacji startów, hamowań i manewrów pojazdów lub w czasie odniesienia T. Poziom mocy akustycznej źródła związanego ze startem, hamowaniem oraz manewrowaniem pojazdów samochodowych ciężkich, źródło Z, można wyznaczyć z zależności: L W 10log(10 ( 0.1LH 0.1LS 0.1LM ) ) gdzie: L L L H S M L L L HO SO MO 10log 10log 10log Nt T H Nt T S Nt T M L HO poziom mocy akustycznej pojedynczego pojazdu w czasie hamowania: L HO = 100 db(a) dla grupy pojazdów ciężkich; L SO poziom mocy akustycznej pojedynczego pojazdu w czasie startu: L SO = 105 db(a) dla grupy pojazdów ciężkich; L MO poziom mocy akustycznej pojedynczego pojazdu w czasie manewrowania: L SO = 100 db(a) dla grupy pojazdów ciężkich; t H czas trwania operacji hamowania pojedynczego pojazdu 3 sekundy dla grupy pojazdów ciężkich; 81

t S czas trwania operacji startu pojedynczego pojazdu 5 sekund dla grupy pojazdów ciężkich; t S czas trwania operacji manewrowania pojedynczego pojazdu 30 sekund dla grupy pojazdów ciężkich; T czas odniesienia [s]; N liczba operacji startów, hamowań i manewrów pojazdów w czasie odniesienia T, 8 samochodów w ciągu ośmiu godzin pory dnia. Wykaz i parametry akustyczne źródeł hałasu związanych z planowanym przedsięwzięciem. Tabela 1.17 L.p. Oznaczenie źródła Nazwa źródła 1 B1 Budynek instalacji do utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego 2 B2.1 Praca maszyn i urządzeń oraz procesy technologiczne realizowane w pomieszczeniach sortowni 3 B2.2 Praca maszyn i urządzeń oraz procesy technologiczne realizowane w pomieszczeniach sortowni 4 B3 Stacja napędu taśmociągu Poziom równoważny mocy akustycznej A odniesiony do czasu odniesienia T (pora dnia 8 godzin, pora nocy 1 godzina) [db] Pora dnia Pora nocy Źródła typu budynek Czas pracy źródła w czasie odniesienia T 89,7 db 89,7 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h 92,3 db 92,3 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h 91,0 db 91,0 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h 88,0 db 88,0 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h 5 B4 Stacja przesypowa 88,3 db 88,3 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h 6 B5 Załadunek węgla na wagony 97,9 db --- Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: nie działa 82

7 Z Start, hamowanie i manewrowanie pojazdów w rejonie załadunku węgla 8 L1 Pomost odstawy urobku obudowana estakada transportowa 9 L2 Pomost odstawy urobku obudowana estakada transportowa 10 L3 Pomost odstawy urobku obudowana estakada transportowa 11 L4 Ruch samochodów ciężkich Źródła punktowe Źródła liniowe 81,3 db --- Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: nie działa 84,2 db (60 db na 1 m długości) 77,0 db (60 db na 1 m długości) 78,4 db (60 db na 1 m długości) 79,6 db (63 db na 1 m długości trasy) 12 L5 Ruch pociągu 96,4 db (69 db na 1 m długości trasy) 13 D Dyfuzor wentylatora głównego przewietrzania 14 S Praca ciężkiego sprzętu na zwałowisku 15 P Parking samochodów osobowych Źródła powierzchniowe 84,2 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h 77,0 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h 78,4 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h --- Pora dnia: 16 przejazdów/8 h. Pora nocy: nie działa --- Pora dnia: 4 przejazdy/8 h. Pora nocy: nie działa 95,0 db 95,0 db Pora dnia: 8 h/8 h. Pora nocy: 1 h/1h 100,0 db --- Pora dnia: 4 h/8 h. Pora nocy: nie działa 83,6 db 88,1 db Pora dnia: 114 pojazdów. Pora nocy: 57 pojazdów 1.3.3.2.5. Odpady Na etapie eksploatacji projektowany Zakład Górniczy Brzezinka 3 będzie wytwórcą odpadów niebezpiecznych oraz innych niż niebezpieczne i obojętne. Na podstawie analizy danych dotyczących gospodarki odpadami w innych działających obecnie kopalniach węgla 83

kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego prognozować można rodzaje wytwarzanych odpadów przez projektowany Zakład Górniczy Brzezinka 3 oraz przybliżone ilości tych odpadów. Prognozę jakościową i ilościową odpadów niebezpiecznych etapie eksploatacji zaprezentowano w tabeli 1.18, a odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w tabeli 1.19. Tabela 1.18 Prognozowane rodzaje i ilości odpadów niebezpiecznych na etapie eksploatacji złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 Lp. Kod Odpady niebezpieczne Prognozowane ilości wytwarzane rocznie w tonach 1. 06 02 01 * Wodorotlenek wapniowy 1 2. 06 04 04 * Odpady zawierające rtęć 0,01 3. 13 01 10* Mineralne oleje hydrauliczne niezawierajace zwiazków chlowcoorganicznych 4. 13 02 05 * Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 10 5. 13 02 08 * Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 10 6. 13 03 10 * Inne oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła 7. 15 02 02 * Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania 5 8. 15 01 10 * Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone 9. 16 02 13 * Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy 1 10. 16 05 07* 11. 16 05 08* Zużyte nieorganiczne chemikalia zwaierajace substancje niebezpieczne Zużyte organiczne chemikalia zawierające substancje niebezpieczne 12. 16 06 01 * Baterie i akumulatory ołowiowe 0,5 13. 16 06 02 * Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe 0,5 14. 17 02 04* Odpady drewna, szkła i tworzyw sztucznych zawierające lub zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi 5 10 5 0,2 0,1 5 Tabela 1.19 84

Prognozowane rodzaje i ilości odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne na etapie eksploatacji złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 Lp. Kod Odpady inne niż niebezpieczne Prognozowane ilości wytwarzane rocznie w tonach 1. 01 01 02 Odpady z wydobywania kopalin 25 000 2. 01 04 12 Odpady powstające przy płukaniu i oczyszczaniu kopaliny 15 000 3. 07 02 13 Odpady tworzyw sztucznych 10 4. 07 02 99 Inne niewymienione odpady (pozostałości gumy) 100 5. 12 01 13 Odpady spawalnicze 0,5 6. 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 2 7. 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 5 8. 15 01 04 Opakowania stalowe 2 9. 15 01 07 Opakowania ze szkła 1 Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny inne niewymienione w 15 02 10. 15 02 03 5 02 11. 16 01 03 Zużyte opony 10 12. 16 01 17 Metale żelazne 100 13. 16 01 18 Metale nieżelazne 20 14. 16 02 14 Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 5 15. 16 02 16 Elementy usunięte z różnych urządzeń inne niż 16 02 15 2 16. 16 05 09 Zużyte chemikalia, zużyte pochłaniacze i aparaty ochronne dróg oddechowych 17. 16 06 05 Inne baterie i akumulatory 0,5 18. 17 01 01 Odpady betonu i gruz budowlany 5 19. 17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia 20. 17 02 01 Drewno 5 21. 17 02 02 Szkło 2 22. 17 04 01 Miedź, brąz, mosiądz 2 23. 17 04 02 Aluminium 1 24. 17 04 03 Ołów 1 25. 17 04 05 Żelazo i stal 20 26. 17 04 11 Kable inne niż wymienione w 17 04 10 5 1 10 85

27. 17 09 04 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu 5 28. 20 01 01 Papier i tektura 5 29. 20 01 39 Tworzywa sztuczne 5 30. 20 01 40 Metale 5 31. 20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 100 W zaprezentowanej prognozie na etapie eksploatacji wymieniono 14 rodzajów odpadów niebezpiecznych i 31 rodzajów odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Nie eliminuje to jednak możliwości powstawania innych odpadów. Działalność Zakładu Górniczego Brzezinka 3 w zakresie gospodarki odpadami musi być zgodna z zapisami Ustawy o odpadach, w tym inwestor jest zobowiązany do uzyskania wszelkich niezbędnych pozwoleń w zakresie gospodarki odpadami. 1.3.3.3. Etap likwidacji Z chwilą podjęcia decyzji stawiającej w stan likwidacji Zakład Górniczy Brzezinka 3 prowadzący eksploatację złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 realizacja przedsięwzięć likwidacyjnych będzie się odbywać na podstawie planu ruchu likwidowanego, podziemnego zakładu górniczego, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16.02.2012 r. w sprawie planów ruchu zakładów górniczych (Dz. U. Nr 12 poz. 372), po zatwierdzeniu go przez właściwego Dyrektora OUG. W/w plan ruchu składał się będzie z części podstawowej i szczegółowej. 1.3.3.3.1. Wody podziemne Prognozowany dopływ wód podziemnych do wyrobisk górniczych w końcowej fazie eksploatacji złoża Brzezinka 3 będzie utrzymywał się na poziomie 2,1 m 3 /min przy planowanym systematycznej likwidacji pustek poeksploatacyjnych z wykorzystaniem pyłów dymnicowych. Zakłada się, że do zmulania pyłów dymnicowych będą wykorzystywane najbardziej zasolone wody z dopływu naturalnego do kopalni. Pozwoli to na redukcję ładunku zasolenia (o 15-20%) odprowadzanego z wodami dołowymi do wód powierzchniowych. Sposób odwadniania złoża Brzezinka 3 po zakończenia planowanej eksploatacji w roku 2049 bę- 86

dzie zależny od istniejącego stanu w zakresie eksploatacji złóż sąsiadujących zakładów górniczych. Zagadnienia te, dotyczące zabezpieczenia sąsiednich złóż kopalin oraz wyrobisk i obiektów sąsiednich zakładów górniczych a także ujęć wody, przeciwdziałania zmianom stosunków wodnych na powierzchni i innych, zostaną określone w odpowiedniej dokumentacji hydrogeologicznej, która podlega zatwierdzeniu przez właściwy organ administracji geologicznej. Decyzja o zatwierdzeniu takiej dokumentacji zostanie załączona do części podstawowej planu ruchu likwidowanego podziemnego zakładu górniczego. W przypadku podjęcia decyzji o zatapianiu zrobów zostanie sporządzony odpowiedni projekt techniczny zaopiniowany przez Zespół Zagrożeń Wodnych i zatwierdzony przez KRZG. Likwidacja podziemnych wyrobisk górniczych będzie prowadzona głównie poprzez ich otamowanie i lub podsadzanie. Upadowe udostępniające z powierzchni zostaną zasypane w miarę możliwości własnym kamieniem dołowym oraz tłuczniem na odcinkach gdzie konieczne będzie pozostawienie korków filtracyjnych. Szczegółowe rozwiązania dotyczące likwidacji upadowych udostępniających, zostaną określone w stosownych projektach technicznych i technologicznych zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Gospodarka wodno-ściekowa zakładu górniczego zarojektowana zostanie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz przy zachowaniu dopuszczalnych warunków w zakresie odprowadzania ścieków przemysłowych (wód kopalnianych) do wód powierzchniowych. 1.3.3.3.2. Wody powierzchniowe W czasie likwidacji części przemysłowej na powierzchni przewidywane zużycie wody do potrzeb socjalno bytowych będzie zależne od ilości pracowników zaangażowanych w roboty likwidacyjne lub adaptacyjne związane z dostosowaniem istniejących obiektów i infrastruktury do pełnienia nowych funkcji. Ścieki z terenu ZG Brzezinka 3 będą wprowadzane do istniejącej kanalizacji komunalnej. Na tym etapie, zapotrzebowanie na wodę oraz ilość odprowadzanych ścieków oszacowano na poziomie około 3 m 3 /d. 87

Konieczność odprowadzania wód dołowych pochodzących z odwadniania górotworu po zakończeniu eksploatacji może wystąpić w przypadku prowadzenia eksploatacji węgla w sąsiedztwie wyeksploatowanego złoża Brzezinka 3 po roku 2049. 1.3.3.3.3. Powietrze Likwidacja Zakładu Górniczego Brzezinka 3 wymagać będzie wykonania prac wyburzeniowych prowadzonych na powierzchni ziemi. Emisja zanieczyszczeń wynikać będzie z wykonywania następujących rodzajów prac: - prace wyburzeniowe, - transport odpadów. W związku z powyższym zakresem należy oczekiwać emisji zarówno pyłu mineralnego oraz różnorodnych zanieczyszczeń gazowych (NO x, CO, SO 2, CO 2, węglowodory alifatyczne). Sposoby ograniczenia tej emisji, której wielkość na obecnym etapie jest trudna do oszacowania polegają na działaniach organizacyjno - technicznych, z których jako najważniejsze można wymienić: stosowanie środków transportu i maszyn roboczych z silnikami spełniającymi normy emisyjne, wyznaczenie dróg transportowych i ich utwardzenie w celu zminimalizowania wtórnego pylenia w czasie ruchu pojazdów, zabezpieczenie odpadów przed wtórnym pyleniem. Źródła emisji występujące w fazie likwidacji nie podlegają Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji i nie wymagają pomiarów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji. Uciążliwości z tego tytułu wystąpią w najbliższym otoczeniu Zakładu Górniczego, szacuje się, że na granicy terenu ZG nie wystąpią przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłu, tlenków azotu, tlenku węgla czy węglowodorów. Emisja będzie miała charakter przejściowy i zaniknie po zakończeniu prac. 88

1.3.3.3.4. Hałas Prace likwidacyjne należy prowadzić wyłącznie w porze dziennej, w godzinach 6:00 22:00, z zapewnienie odpowiedniej organizacji pracy, przy użyciu sprawnego sprzętu. Emisja hałasu, związana z etapem budowy będzie miała charakter przejściowy. W tabeli 1.20 przedstawiono wykaz maszyn i urządzeń przewidzianych do zastosowania w czasie prowadzenia prac związanych z pracami likwidacyjnymi. Założono, że poszczególne maszyny będą się przemieszczać po określonym obszarze stanowiącym powierzchniowe źródło hałasu. Tabela 1.20 Wykaz głównych źródeł hałasu etap prac likwidacyjnych Źródła hałasu Dane akustyczne źródeł Czas oddziaływania Maszyny i urządzenia budowlane: - spycharka gąsienicowa, - spycharka kołowa, - koparko ładowarka kołowa, - dźwig budowlany, - sprężarka. Ruch samochodów ciężkich Start, hamowanie i manewrowanie w rejonie upadowej Źródła hałasu poruszają się w obrębie terenu przeznaczonego pod inwestycję. Źródło powierzchniowe o całkowitym poziomie mocy akustycznej 106,0 db(a) Źródło liniowe o poziomie mocy akustycznej na 1 metr długości trasy 63,0 db(a) Źródło powierzchniowe o całkowitym poziomie mocy akustycznej 84,3 db(a) Czas oddziaływania: 6 godzin w ciągu ośmiu najbardziej niekorzystnych godzin pory dnia. W porze nocy prace budowlane są wstrzymane. Zakłada się, iż w ciągu 8 godzin pory dnia na teren budowy wjedzie/wyjedzie 16 samochodów ciężkich Zakłada się, iż w ciągu 8 godzin pory dnia na teren budowy wjedzie/wyjedzie 16 samochodów ciężkich. 1.3.3.3.5. Odpady Projektowana eksploatacja górnicza złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 zakończy się likwidacją Zakładu Górniczego Brzezinka 3. Na etapie likwidacji tego Zakładu prognozuje się powstawanie odpadów zarówno niebezpiecznych jak i innych niż niebezpieczne i obojętne. Prognozę jakościową i ilościową zestawiono w tabeli 1.21. 89

Tabela 1.21 Prognozowane rodzaje oraz ilości odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne Kod odpadu i obojętne na etapie likwidacji Zakładu Górniczego Brzezinka 3 Nazwa odpadu Prognozowane ilości wytwarzane rocznie w tonach 13 02 08* Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 5 15 02 03 Sorbenty, materiały, tkaniny do wycierania, ubrania ochronny, inne niż wymienione w 15 02 02 2 16 01 03 Zużyte opony 2 16 01 04* Zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy 10 16 01 06 Zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy niezawierające cieczy i innych elementów niebezpiecznych 100 16 01 17 Metale żelazne 1 000 16 01 18 Metale nieżelazne 50 16 02 14 Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 20 16 02 16 Elementy usunięte z różnych urządzeń inne niż 16 02 15 10 16 05 09 Zużyte chemikalia, zużyte pochłaniacze i aparaty ochronne dróg oddechowych 1 16 06 05 Inne baterie i akumulatory 0,5 17 01 01 Odpady betonu i gruz budowlany 20 000 17 01 02 Gruz ceglany 5 000 17 01 03 Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia 100 17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia 10 000 17 02 01 Drewno 10 17 02 02 Szkło 5 17 02 03 Tworzywa sztuczne 20 17 04 01 Miedź, brąz, mosiądz 2 17 04 02 Aluminium 20 17 04 03 Ołów 1 17 04 04 Cynk 5 17 04 05 Żelazo i stal 5 000 17 04 07 Mieszaniny metali 5 000 17 04 11 Kable inne niż wymienione w 17 04 10 10 17 09 04 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu 5 000 20 01 01 Papier i tektura 0,5 90

20 01 39 Tworzywa sztuczne 0,5 20 01 40 Metale 0,5 20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 10 Oprócz powyżej wymienionych odpadów możliwe jest wytwarzanie na etapie likwidacji zakładu górniczego innych odpadów zarówno niebezpiecznych jak i innych niż niebezpieczne. Na etapie poprzedzającym likwidację Zakładu Górniczego Brzezinka 3 właściciel dokona wyboru wykonawcy likwidacji. Właściciel wybierze wykonawcę prac likwidacyjnychposiadającego niezbędne zezwolenia na wytwarzanie, transport, odzysk lub/i unieszkodliwianie odpadów. Wymagania te zostaną ujęte w umowie na likwidacje zakładu górniczego. 91

2. OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA, OBJĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, W TYM ELEMENTÓW ŚRODOWISKA OBJĘTYCH OCHRONĄ NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY 2.1. CHARAKTERYSTYKA FIZJOGRAFICZNA OBSZARU 2.1.1. POŁOŻENIE ADMINISTRACYJNE Obszar złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 leży w granicach administracyjnych miasta Mysłowice (rysunek 6). Mysłowice położone są na terenie województwa śląskiego, zajmują obszar o powierzchni 6 557 ha i zamieszkuje go ok. 75 tys. osób. Wschodnią granicę tworzą rzeki: Brynica, Czarna Przemsza i Przemsza, natomiast zachodnią: grobla na stawie Hubertus III, Dolina Boliny wraz z lasami Murckowskimi oraz Dolina Przyrwy. Południowe obrzeże stanowi skraj lasów Ławecko - Dziećkowickich i krawędź Wzgórz Dziećkowskich. Omawiany obszar położony jest w południowej części miasta Mysłowice na terenie osiedli: Powstańców Śląskich, Zawadzkiego oraz dzielnicach Brzęczkowice, Brzezinka, Kosztowy, Larysz i Hajdowizna. Od północnej strony obszar ten graniczy z Sosnowcem, a od wschodniej z Jaworznem. Osiedle Powstańców Śląskich charakteryzuje się wysoką zabudową bloków. Rejon Brzęczkowic to typowa dzielnica mieszkaniowa Mysłowic, gdzie w części zachodniej występuje zabudowa jednorodzinna o niezbyt wysokiej intensywności, ze znacznym udziałem terenów otwartych, natomiast w części wschodniej zlokalizowane jest osiedle Powstańców Śląskich. Brzezinka i Kosztowy to najsilniej zurbanizowane części południowego obszaru miasta Mysłowice. Larysz cechuje się szybko rozwijającą się częścią miasta Mysłowice, ponieważ w rejonie tym następuje proces wypierania rolnictwa przez zabudowę mieszkaniową. 92

Rys. 6. Położenie administracyjne złoża Brzezinka 3 2.1.2. REGIONALIZACJA GEOGRAFICZNA Według regionalizacji fizyczno geograficznej Polski J. Kondrackiego (Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa. 2002) omawiany teren leży w megaregionie Pozaalpejska Europa Zachodnia (3) w prowincji Wyżyny polskie (34), podprowioncji Wyżyna Śląsko - Krakowska (341), makroregion Wyżyna Śląska (341.1) mezoregion Wyżyna Katowicka (341.13) i Pagóry Jaworznickie (341.14), (rysunek 7). Wyżyna Katowicka (341.13) zbudowana jest z węglonośnych skał karbońskich, na których zalegają dolomity i wapienie triasu oraz osady czwartorzędowe. Ze względu na duże zasoby pokładów węgla kamiennego region jest silnie uprzemysłowiony i przekształcony przez człowieka. Pagóry Jaworznickie (341.14) są regionem o powierzchni 513 km 2, zbudowanym z dolomitów triasowych, tworzącym liczne wzniesienia porozdzielane różnorodnym systemem obniżeń zbudowanych z piasków lodowcowych i rzecznych czwartorzędu. Najwyższym szczytem regionu jest Grodzisko o wysokości 346 m n.p.m. 93

Rys. 7. Regionalizacja fizyczno-geograficzna Polski, według J. Kondrackiego 2.1.3. MORFOLOGIA TERENU Ogólnie powierzchnia terenu, na którym zlokalizowane jest złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 jest słabo urozmaicona, niemal płaska, o różnicy wzniesień od około +239 m n.p.m. w dolinie rzeki Przemszy, do około +260 m n.p.m. w części zachodniej. Przeważają tereny o niewielkich nachyleniach (do 5 %) w kierunku wschodnim. Większe nachylenia występują w obrębie stoków wzgórz zrębowych oraz zboczach doliny Przemszy i miejscami dochodzą do 30%. Wyraźne wzniesienie terenu widoczne jest w rejonie Dziećkowic, w południowo-wschodniej części omawianego terenu złoża (rejon Pagórów Jaworznickich), (rysunek 8). Oprócz naturalnie wykształconych form terenu na obszarze Mysłowic można spotkać liczne występujące formy antropogeniczne, takie jak: wyrobiska poeksploatacyjne, kamieniołomy, piaskownie, glinianki, zwałowiska odpadów poprzemysłowych, warpie, nasypy i wkopy linii kolejowych i dróg, składowiska odpadów oraz tereny rekultywacji technicznej dawnych wyrobisk. Wyjątkowo licznie nagromadzone są liniowe elementy antropogeniczne w postaci wkopów i nasypów dróg (autostrada A4 i droga S-1-wschodnia obwodnica GOP), 94

nasypy i wkopy linii kolejowych pomiędzy Słupną i Brzęczkowicami, nasypy linii kolejowej Mysłowice-Oświęcim w rejonie doliny Rowu Kosztowskiego (pomiędzy Kosztowami i Brzezinką) oraz różnego rodzaju obwałowań (wały przeciwpowodziowe, obwałowania zbiorników). Rys. 8. Rzeźba terenu Mysłowic Natomiast według regionalizacji geomorfologicznej Polski, autorstwa M. Klimaszewskiego, uszczegółowionej przez S. Gilewską, teren waloryzacji znajduje się w prowincji Wyżyny Śląsko Małopolskiej, podprowincji Wyżyna Śląsko Krakowska, makroregion Wyżyna Śląska, mezoregion Wyżyna Śląska Południowa i obejmuje Kotlinę Mysłowicką i częściowo Płaskowyż Bytomsko-Katowicki. Kotlina Mysłowicka obejmuje wąski pas doliny Czarnej Przemszy i Przemszy rozszerzając się w części południowej w obrębie plejstoceńskiej terasy doliny rzeki (rejon składowiska odpadów pomiędzy Przemszą, Dziećkowicacmi i Kosztowami). Kotlina Mysłowicka jest 95

wypełniona piaskami czwartorzędowymi i wykazuje silną asymetrię: po stronie jaworznickiej teren jest płaski, a po stronie mysłowickiej przeważają strome i wysokie zbocza. Powierzchnia kotliny nachylona jest od ok. 248 m n.p.m. w części północnej do ok. 240 m n.p.m. w części południowej. 2.1.4. HYDROGRAFIA TERENU Pod względem hydrograficznym (załącznik 4) obszar złoża Brzezinka 3 oraz planowany Teren Górniczy Brzezinaka 3 znajdują się w zlewni Przemszy, będącej dopływem Wisły. Projektowany Zakład Górniczy (ZG) Brzezinka 3 znajduje się w zlewni cieku Przyrwa będącego dopływem rzeki Przemszy. Przyrwa jest ciekiem o długości około 1,65 km a powierzchnia jego zlewni wynosi około 3,9 km 2. Najważniejszym dopływem Przemszy w analizowanym rejonie jest Rów Kosztowski, płynący z zachodu na wschód, wzdłuż południowej granicy złoża. Ciek ten zasilany jest wodami z rowów odwadniających i w Dziećkowicach wpływa do rzeki Przemszy. Rów Kosztowski jest ciekiem o długości około 6,25 km a powierzchnia jego zlewni wynosi około 38,8 km 2. Wielkości opadów atmosferycznych oraz charakterystyczne przepływy w rzece Przemsza podano wg komentarza do Mapy hydrograficznej, arkusz Katowice (M-34-63-A) i arkusz Oświęcim (M-34-63-C). Średni roczny opad atmosferyczny na posterunku Maczki wynosił w roku normalnym 842 mm, w roku wilgotnym 1011 mm, a w roku suchym 553 mm. Średnie roczne wielkości przepływów charakterystycznych dla Przemszy w pobliskich profilach hydrometrycznych przedstawia tabela 2.1. Średnie roczne wielkości przepływów charakterystycznych dla Przemszy Tabela 2.1 Rzeka/potok Profil Charakterystyczne objętości przepływów [m 3 /s] SNQ SSQ SWQ Biała Przemsza Niwka (1961-1999) 5,39 7,50 17,9 Przemsza Jeleń (1994-2013) 12,9 18,6 49,7 Źródło: Średnie z wielolecia 1961-1999 r. - Mapa hydrograficzna, arkusz Katowice (M-34-63-A) oraz arkusz Oświęcim (M-34-63-C), GGK Warszawa 2001 r. Dane z wielolecia 1994-2013 r., IMGW Warszawa 2014 r. 96

Przepływy Przemszy w bardzo dużym stopniu są determinowane wpływami antropogenicznymi. Średni dopływ wód dołowych do zlewni Przemszy wynosi około 7 m 3 /s, co stanowi 54,3 % SNQ. Na stan czystości wód rzeki Przemszy wpływają liczne zrzuty ścieków przemysłowych. Pozwolenia na odprowadzanie ścieków posiada aż 40 zakładów, z czego 22 zrzuty pochodzą z kopalń, a 18 z pozostałych branż. Jakość wód całego dorzecza objęta jest monitoringiem regionalnym prowadzonym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. W punkcie monitoringowym w km 12+800 rzeki (wodowskaz Jeleń) średnie zmierzone sumaryczne stężenie chlorków i siarczanów utrzymuje się w ostatnich latach na poziomie 550-750 mg (Cl+SO 4 )/l (średnio 0,65g/l). Plan gospodarowania wodami (PGW) na obszarze dorzecza Wisły zawiera m.in. ogólny opis cech charakterystycznych dorzecza, podsumowanie znaczących oddziaływań i wpływów działalności człowieka na stan wód powierzchniowych i podziemnych, informacje dotyczące monitoringu wód oraz określenie ich stanu, cele środowiskowe i odstępstwa od osiągnięcia celów środowiskowych oraz podsumowanie programów działań zapisanych w Programie wodno-środowiskowym kraju. ZG Brzezinka 3 odprowadzał będzie oczyszczone ścieki przemysłowe (w tym wody kopalniane) do rzeki Przemszy poprzez ciek Przyrwa. Przyrwa jest ciekiem o długości około 1,65 km a powierzchnia jego zlewni wynosi około 3,9 km 2. W południowej części projektowanego Terenu Górniczego Brzezinka 3 poza obszarem górniczym płynie Rów Kosztowski, uchodzący do rzeki Przemszy. Rów Kosztowski nie jest i nie będzie odbiornikiem wód dołowych pochodzących z odwadniania ZG Brzezinka 3. Analizowany obszar (złoże Brzezinka 3 ) leży na terenie trzech jednolitych części wód powierzchniowych. Około 65% powierzchni złoża zlokalizowane jest w granicach JCWP PLRW200010212999 (Przemsza od Białej Przemszy do ujścia - odbiornik wód dołowych), około 15% powierzchni złoża zlokalizowane jest w granicach JCWP PLRW2000821279 (Przemsza od zbiornika Przeczyce do ujścia Białej Przemszy) a pozostała część (około 20%) zlokalizowana jest w granicach JCWP PLRW2000421294 (Rów Kosztowski). Na rysunku 9 przedstawiono lokalizację złoża Brzezinka 3 na mapie podziału hydrograficznego Polski. 97

Rys. 9. Fragment mapy podziału hydrograficznego Polski z lokalizacją złoża Brzezinka 3. Źródło: http://mapa.kzgw.gov.pl/ 98

W zatwierdzonym Planie gospodarowania wodami (PGW) na obszarze dorzecza Wisły przedstawiono charakterystykę jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP): Przemsza od Białej Przemszy do ujścia, a także Rów Kosztowski oraz Przemsza od zbiornika Przeczyce do ujścia Białej Przemszy. Na rysunku 10 przedstawiono lokalizację złoża Brzezinka 3 na mapie jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP). Rys. 10. Lokalizacja złoża Brzezinka 3 na mapie jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP). Warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz warunki korzystania z wód zlewni, zgodnie z art. 120 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, ustala w drodze aktu prawa miejscowego dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej po ich uzgodnieniu z prezesem krajowego zarządu gospodarki wodnej. Warunki korzystania z wód regionu wodnego Małej Wisły nie zostały ustalone w tym trybie przez Dyrektora Regionalnego Zarządu 99

Gospodarki Wodnej w Gliwicach. W obwieszczeniu nr 1/2011 z dnia 18 października 2011r. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach zawiadomił o przystąpieniu do sporządzenia projektu Rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Małej Wisły. W tabeli 2.2 przedstawiono dane charakterystyczne dla obszarów JCWP będących w zasięgu złoża Brzezinka 3. L.p. Nazwa JCWP Dane charakterystyczne dla obszarów JCWP. Przemsza od Białej Przemszy do ujścia - odbiornik wód dołowych Przemsza od zbiornika Przeczyce do ujścia Białej Przemszy częściowo w granicach złoża Brzezinka 3 Tabela 2.2 Rów Kosztowski częściowo w granicach złoża Brzezinka 3 1 Kod JCWP PLRW200010212999 PLRW2000821279 PLRW2000421294 2 Nazwa JCWP Przemsza od Białej Przemszy do ujścia Przemsza od zbiornika Przeczyce do ujścia Białej Przemszy Rów Kosztowski 3 SCWP MW0209 MW0209 MW0204 4 Region wodny region wodny Małej Wisły region wodny Małej Wisły region wodny Małej Wisły 5 Kod obszaru dorzecza 2000 2000 2000 6 Obszar dorzecza obszar dorzecza Małej Wisły obszar dorzecza Małej Wisły obszar dorzecza Małej Wisły 7 Jednostka zarządzająca RZGW w Gliwicach RZGW w Gliwicach RZGW w Gliwicach 8 Status cieku naturalna część wód silnie zmieniona część wód naturalna część wód 9 Ocena stanu cieku zły zły zły 100

L.p. Nazwa JCWP Przemsza od Białej Przemszy do ujścia - odbiornik wód dołowych Przemsza od zbiornika Przeczyce do ujścia Białej Przemszy częściowo w granicach złoża Brzezinka 3 Rów Kosztowski częściowo w granicach złoża Brzezinka 3 10 Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych zagrożona zagrożona zagrożona 11 Derogacje 4(4) -1 - derogacje czasowe - brak możliwości technicznych 4(4) -1 - derogacje czasowe - brak możliwości technicznych 4(4) -1 - derogacje czasowe - brak możliwości technicznych 12 Uzasadnienie derogacji Wpływ działań antropogenicznych na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań, generuje konieczność przesunięcie w czasie osiągnięcie celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Wpływ działań antropogenicznych na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań, generuje konieczność przesunięcie w czasie osiągnięcie celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Wpływ działań antropogenicznych na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań, generuje konieczność przesunięcie w czasie osiągnięcie celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. 13 Powierzchnia zlewni JCWP 93,47 91,69 19,83 km 2 14 Administrator cieku RZGW w Gliwicach RZGW w Gliwicach ŚZMiUW w Katowicach Źródło: http://geoportal.kzgw.gov.pl/imap/ Zatwierdzony 22.02.2011 r. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, który został opublikowany 21.06.2011 r. w Monitorze Polskim Nr 49, poz. 549. 101

2.1.5. UŻYTKOWANIE TERENU (WRAZ Z UWARUNKOWANIAMI WYNIKAJĄCYMI Z ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO), SĄSIEDZTWO, NAJBLIŻSZE ZABUDOWANIA, POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE Zagospodarowanie terenu w rejonie złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 oraz planowanego Terenu Górniczego Brzezinka 3, ilustrują zamieszczone mapy: lokalizacji złoża (załącznik 1) i sytuacyjno-wysokościowa (załącznik 2). Obszar złoża o powierzchni 7,27 km 2 (tj. 727 ha) zajmują: grunty leśne: grunty rolne (I- IV kl. bon.): grunty rolne (V-VI kl. bon.): zabudowa przemysłowa: grunty komunalne: inne (parki, rezerwaty, obsz. ujęć wodn. itp.): 204 ha, 55 ha, 176 ha, 23 ha, 269 ha, 0 ha. Teren ten charakteryzuje się zróżnicowanym zagospodarowaniem powierzchni terenu. Na większości obszaru skupia się budownictwo mieszkalne zarówno jednorodzinne jak i wielopiętrowe bloki mieszkalne (osiedle wielopiętrowych bloków w dzielnicy Brzęczkowice). Na krańcach północno-zachodnich (dzielnica Słupna), wschodnich (dzielnica Brzęczkowice w dolinie Przemszy) i na południu (dzielnica Kosztowy) znajdują się lasy, pozostałe tereny pokryte są łąkami oraz polami uprawnymi. Usytuowane są tutaj również obiekty przemysłowe, m.in. powierzchnie magazynowe firmy Panattoni Park Mysłowice oraz obiekty Medicare, a także firma spedycyjno-transportowa Transgór S.A. zlokalizowane przy drodze krajowej S1 oraz w bliskim sąsiedztwie autostrady A4. Znaczną część powierzchni terenu zajmują strategiczne ciągi komunikacyjne, szczególnie rozjazdy dróg szybkiego ruchu, m.in. Wschodnia Obwodnica GOP, odcinek autostrady A4 Kraków-Wrocław, linie kolejowe Mysłowice Oświęcim w części zachodniej i Katowice-Kraków w części północnej oraz linie kolei piaskowych użytkowane przez KP Szczakowa oraz KP Maczki Bór. Na przedmiotowym terenie nie zostały ustanowione i nie jest planowane utworzenie obszarów chronionych w ramach sieci ECONET i Natura 2000. Przez przedmiotowy obszar przebiegają linia kolejowa nr 138 Katowice - Oświęcim oraz linia kolejowa nr 134 Jaworzno-Szczakowa Mysłowice wchodzą w skład międzynaro- 102

dowej linii kolejowej E 30. Linie te ma duże znaczenie dla ruchu pasażerskiego i towarowego oraz stwarzają dogodne połączenie między południowymi regionami kraju. Linie te na podstawie Decyzji nr 3 Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 24 marca 2014 roku w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych (Dz. U. Min. Infrastruktury i Rozwoju z 2014 roku, poz. 25) przebiegają na przedmiotowym terenie przez tereny zamknięte. PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Analiza ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego miast Mysłowice, Jaworzno i Sosnowiec w granicach projektowanego Obszaru Górniczego i Terenu Górniczego Brzezinka 3 w kontekście przepisu art. 80 ust. 3 ustawy z dnia 3.10.2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko została przedstawiona w opracowaniu stanowiącym załącznik 5. Opracowanie to stanowi integralną część niniejszego Raportu. 2.2. BUDOWA GEOLOGICZNA ZŁOŻA 2.2.1. POŁOŻENIE GEOLOGICZNE Złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 usytuowane jest w północno-wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, w strefie przejściowej między jednostkami tektonicznymi: Siodłem Głównym na północy, a Niecką Główną na południu. Rozciągłość warstw ma kierunek od południowego-zachodu do północnego-wschodu, a upad skierowany na południowy-wschód waha się od 2 do 12 0. W rejonie złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 współwystępują dwie stare jednostki tektoniczne ukształtowane w górnym karbonie: synklinalna strefa Bytom - Brodła o kierunku NW - SE oraz niecka Zagłębia Górnośląskiego o kierunku W - E. Różnorodność i złożoność powstałych później elementów strukturalnych w obrębie tych jednostek jest wynikiem ich wielofazowego rozwoju w okresie ruchów starokimeryjskich na przełomie triasu i jury. Młodsza generacja struktur to rowy i zręby tektoniczne powstałe w czasie ruchów alpejskich, a skomplikowany system różnokierunkowych uskoków o dużych zrzutach spowodował po- 103

wstanie odrębnych struktur wyniesionych lub obniżonych. Najstarszą z tych struktur jest niecka chrzanowska o osi w kierunku NW-SE. Strop utworów osadowych karbonu zalega na rzędnych od +200 m n.p.m. w południowej części złoża (rejon otworu Brzezinka 10), do ponad +270 m n.p.m. na północy oraz w rejonie otworu Wanda. Udokumentowane zasoby węgla kamiennego w złożu Brzezinka 3 zalegają w pokładzie 510 warstw siodłowych litostratygraficznie zaliczanych do Górnośląskiej Serii Piaskowcowej górnego karbonu. Węgiel kamienny tego pokładu to węgiel płomienny typu 31 i gazowo-płomienny typu 32. Zasoby węgla kamiennego rozpoznane zostały w kategorii B. Pokład 510 Pokład ten o stałej rozciągłości w złożu Brzezinka 3 i znacznej miąższości, zalega na głębokościach od ok. 700 m w części północnej złoża do ok. 1050 m na południu. Natomiast miąższość tego pokładu mniejszą od 4,0 m (1,1 m) stwierdzono jedynie w otworze wiertniczym Brzezinka 10 znajdującym się na południu tuż za granicą złoża (rys. 7). Zasoby węgla kamiennego tego pokładu w całości udokumentowano w kategorii B. Pokład ten w przeszłości był eksploatowany w sąsiednich złożach: Niwka-Modrzejów, Mysłowice i Wesoła. 2.2.2. STRATYGRAFIA I LITOLOGIA Złoże węgla kamiennego Brzezinka 3 znajduje się we wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, w strefie przejściowej pomiędzy Siodłem Głównym na północy, a Niecką Główną na południu. Złoże Brzezinka 3 obejmuje jedynie zasoby węgla kamiennego zalegające w pokładzie 510 występującego w obrębie warstw siodłowych, w dolnej części Górnośląskiej Serii Piaskowcowej, dlatego nadkładem dla omawianego złoża są zarówno osady zalegające nad stropem karbonu tj. osady czwartorzędowe jak również osady karbonu produktywnego składającego się z (od góry profilu): - krakowskiej serii piaskowcowej, w której udokumentowane są złoża Brzezinka i Brzezinka 1 - serii mułowcowej, w której udokumentowane są złoża Brzezinka, Brzezinka 1 i Brzezinka 2 104

- górnośląskiej serii piaskowcowej, w której udokumentowano złoże Brzezinka 2 Poniżej przedstawiono budowę geologiczną złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 w układzie stratygraficznym od dołu profilu rozdzielając utwory złożowe od nadkładu w profilu osadów karbonu produktywnego (górnego). 2.2.2.1. Karbon produktywny (górny) Kompleks utworów górnego karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego jest dwudzielny: w dolnej jego części występują utwory paraliczne, ukształtowane w warunkach okresowych zalewów morskich, a część górna wykształcona jest jako utwory limniczne. Na terenie złoża Brzezinka 3 utwory paraliczne w postaci serii piaskowcowo-ilastych z pokładami węgla kamiennego występują na znacznych głębokościach, to jest poniżej dokumentowanego złoża. Na utworach tych występują kolejno trzy limniczne serie osadowe górnego karbonu (od dołu profilu): - Górnośląska Seria Piaskowcowa (GSP) z pokładami węgla kamiennego o numeracji 407-510 - Seria Mułowcowa (SM) z pokładami węgla kamiennego o numeracji 301-406 - Krakowska Seria Piaskowcowa (KSP) z pokładami węgla kamiennego grupy 200 W wymienionych seriach limnicznych górnego karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego wydzielono litostratygraficznie warstwy (od dołu profilu) siodłowe i rudzkie należące do Górnośląskiej Serii Piaskowcowej, załęskie i orzeskie zaliczone do Serii Mułowcowej oraz warstwy łaziskie Krakowskiej Serii Piaskowcowej. Warstwy siodłowe reprezentowane są głównie przez piaskowce o znacznych miąższościach około 10-140 m. W obrębie złoża Brzezinka 3 średnia miąższość warstw siodłowych to ok. 18 m, a zmienność miąższości waha się do 5 do 38 m. W utworach tych udokumentowany został pokład węgla kamiennego 510 z o miąższościach od 4,70 m (otwór Brzezinka 9 rys. 2) do 14,20 m (otwór Niwka Modrzejów 12 rys. 2), a jego grubość wzrasta w kierunku północno-zachodnim. Pokład 510 jest podstawą eksploatacji węgla kamiennego ze złoża Brzezinka 3, w związku z czym, warstwy siodłowe stanowią skały złożowe, a nadległe utwory karbonu produktywnego stanową skały nadkładu. 105

Warstwy rudzkie stanowiące materiał nadkładu złoża Brzezinka 3 wykształcone są podobnie jak warstwy siodłowe. Miąższość kompleksu warstw rudzkich waha się w granicach złoża w przedziale 90 210 m, przy czym maleje od maksymalnych wartości stwierdzanych w części środkowej w kierunkach na północ i na południe. W obrębie warstw rudzkich udokumentowane zostały pokłady z grupy 400 oznaczone numerami: 407, 408, 409 i 418. Warstwy załeskie i orzeskie zaliczane do Serii Mułowcowej w ujęciu złoża Brzezinka 3 stanowią materiał nadkładu nad złożem (pokładem 510). Utwory te są wykształcone w postaci naprzemiennie występujących łupków piaszczystych i ilastych z przewarstwieniami piaskowców i licznymi pokładami węgla. Miąższość wkładek piaskowcowych waha się od kilkunastu centymetrów do kilkunastu metrów, przy czym udział tych utworów w całym kompleksie nie przekracza około 20-30% ogólnej miąższości tych warstw. Miąższość kompleksu Serii Mułowcowej na obszarze złoża wynosi średnio około 580 m. W obrębie omawianych warstw wstępują pokłady węgla grupy 400 oznaczone numerami 401 i 404/1 oraz grupy 300 oznaczone numerami: 303/1, 304/2, 312/1, 318/3, 331, 349, 354/1, 355, 356, 358 i zaliczone do złóż węgla kamiennego Brzezinka i Brzezinka 2 Warstwy łaziskie stanowiące utwory nadkładu złoża Brzezinka 3 zaliczają się do dolnej części Krakowskiej Serii Piaskowcowej i w granicach dokumentowanego złoża występują w formie zredukowanej. Miąższość warstw łaziskich osiąga w części południowej do 342,0 m (otwór Brzezinka 10 rys. 2), a w części północnej występują wychodnie tych warstw pod utwory czwartorzędowe. Wychodnie pokładów tych warstw przebiegają przekątnie przez rejon złoża z SW na NE. W profilu dominują piaskowce różnoziarniste, miejscami zlepieńcowate lub z wkładkami zlepieńców, które wykształcone są w postaci monolitycznych ław przedzielonych nielicznymi przewarstwieniami ilastymi, najczęściej towarzyszącymi pokładom węgla kaniennego. Pokłady warstw łaziskich opisane numerami 214, 215 i 216 mają stosunkowo dużą miąższość. 2.2.2.3. Nadkład utworów karbonu produktywnego Nadkład utworów górnego karbonu stanowią osady czwartorzędowe. Reprezentowane są przez osady akumulacji rzeczno-jeziorno-lodowcowej. Wykazują znaczną zmienność w wykształceniu litologicznym oraz miąższości, która osiąga w południowej części złoża ponad 50 m (otwór Brzezinka 10 rys. 2). Osady czwartorzędowe wykształcone są w postaci 106

różnoziarnistych piasków jasnożółtych do rdzawych, miejscami przeławiconych soczewkami i wkładkami glin oraz iłów, które lokalnie osiągają miąższość do ok. 14 m. 2.2.3. TEKTONIKA Tektonika złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 jest dosyć skomplikowana. Złoże pocięte jest uskokami o zróżnicowanych zrzutach dochodzących do ok. 50 m, które tworzą strukturę blokową złoża. Uskoki przecinające utwory karbońskie maja głównie przebieg zbliżony do południkowego. Największe znaczenie mają uskoki stanowiące naturalne granice złoża: Centralny i Wanda-Luiza. W złożu występują również mniejsze uskoki o przebiegu równoleżnikowym. Znaczący oskok o przebiegu równoleżnikowym to uskok Książęcy znajdujący się poza złożem Brzezinka 3. Uskok ten stwierdzono robotami na kilku kopalniach sąsiednich złoża Brzezinka 3. Ponadto złoże przecięte jest mniejszymi uskokami o zrzutach do ok. 50 m. Charakterystyka głównych uskoków Uskok Wanda - Luiza biegnący wzdłuż zachodniej granicy złoża stanowi jednocześnie granicę eksploatacyjną dla złóż Wesoła i Mysłowice. Przebieg jego jest południkowy, z odchyleniem w odcinku południowym, w kierunku południowo-wschodnim. Zrzut w kierunku wschodnim waha się od około 180 m w części południowej do około 350 m w części północnej omawianego złoża. Częściowo uskok Wanda (ze strefy Wanda-Luiza) został stwierdzony robotami górniczymi Kopalni Mysłowice-Wesoła. W rejonie otworu Niwka Modrzejów 24 strefa uskokowa rozszczepia się na dwa uskoki zrzucające warstwy w kierunku wschodnim. Zachodni uskok nazwany dalej Uskokiem Wanda stwierdzony został robotami górniczymi w złożu Wesoła, a jego zrzut w sąsiedztwie złoża Brzezinka 3 wynosi ok. 225 m. Natomiast uskok wschodni nazywany uskokiem Luiza został stwierdzony robotami górniczymi w złożu Niwka Modrzejów, a jego zrzut wynosi ok. 170 m. Strefie uskokowej Wanda-Luiza towarzyszy szereg mniejszych uskoków o zrzutach od 15 m do 65 m. Uskok Centralny o rozciągłości NNE-SSW stanowi wschodnią granicę dokumentowanego złoża. Wyinterpretowano go na podstawie danych z otworów Czeczott 2c, Brzezinka 9 i 10 oraz robót górniczych w pokładzie 215 dawnej kopalni "Nowa Przemsza". Uskok ten zrzuca 107

warstwy w kierunku wschodnim, wielkość zrzutu wynosi 15 120 m. Równolegle do uskoku Centralnego, biegnie uskok h=10-40 m o przeciwnym kierunku zrzutu (w kierunku zachodnim). W sąsiedztwie pokładu 304/2 uskoki te się przecinają. Uskok h=50 jest uskokiem o przebiegu równoleżnikowym kontynuującym się wzdłuż uskoku Książęcego, ale o przeciwnym zrzucie to jest w kierunku północnym. Uskok ten stanowi południową granicę dokumentowania złoża. 2.3. WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE Warunki hydrogeologiczne złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 wynikają bezpośrednio z jego budowy geologicznej. Analizując budowę geologiczną dokumentowanego obszaru można wydzielić dwa zasadnicze piętra wodonośne, związane z wodoprzepuszczalnymi utworami poszczególnych serii stratygraficznych: - czwartorzędu osady piaszczyste zalegające na przeważającej części złoża bezpośrednio na stropie utworów karbonu; - górnego karbonu reprezentowanego przez piaskowce Kakowskiej Serii Piaskowcowej (KSP), Serii Mułowcowej (SM) oraz Górnośląskiej Serii Piaskowcowej (GSP) Piętra wodonośne czwartorzędu oraz serii karbonu produktywnego powyżej warstw siodłowych związane są z nadkładem złoża. Natomiast piętro wodonośne mające zasadniczy wpływ na zawodnienie wyrobisk górniczych projektowanej kopalni, związane jest z przepuszczalnymi utworami warstw rudzkich i siodłowych zalegającymi w stropie pokładu 510. Warunki hydrogeologiczne w nadkładzie złoża Czwartorzędowe piętro wodonośne Czwartorzędowe piętro wodonośne budują osady piaszczysto żwirowe akumulacji rzeczno lodowcowej wykształcone w postaci piasków drobnych i średnich ze żwirem i otoczakami przewarstwione miejscami pyłami piaszczystymi. Osady te charakteryzują się dużą przepuszczalnością i wodochłonnością, stanowiąc poziomy porowo warstwowe o najczęściej swobodnym zwierciadle poziomu wodonośnego. Lokalnie warstwy wodonośne są przewarstwione osadami gliniasto-ilastymi, tworząc poziomy wodne o napiętym zwiercia- 108

dle. Obserwuje się zróżnicowaną miąższość oraz dużą zmienność wykształcenia horyzontów wodnych w omawianym piętrze. W obrębie czwartorzędowego piętra wodonośnego występują najczęściej dwa poziomy wodonośne, związane z utworami piaszczysto-żwirowymi rozdzielonymi nieprzepuszczalnymi warstwami iłów i glin. W profilu czwartorzędu wyróżnić można trzy kompleksy z czego dwa o charakterze wodonośnym: - górny kompleks piaszczysty zbudowany z holoceńskich pyłów, piasków różnoziarnistych i żwirów, którego miąższość według danych z otworów wiertniczych wynosi średnio 10 18 m, - środkowy kompleks składający się z utworów spoistych o charakterze izolacyjnym, to jest iłów i glin zastoiskowych w stanie plastycznym lub półzwartym, o miąższości ok. 3,0-8,5 m, - dolny kompleks zbudowany z piasków, żwirów i otoczaków plejstoceńskich zdeponowanych bezpośrednio na stropie utworów górnego karbonu, o miąższości ok. 8 10 m. Górny czwartorzędowy poziom wodonośny (I poziom wodonośny) posiada charakter swobodny. Zwierciadło wody nawiercono na głębokościach od 2,0 do 5,5 m. Wykonane badania współczynnika filtracji wskazują, że jego wartości zawierają się w granicach od 1,1x10-4 do 6,3x10-4 m/s (średnio 2,5x10-4 m/s). Wyraźny związek hydrauliczny z wodami tego I poziomu wodonośnego wykazują cieki, w tym Rów Kosztowski. Są one ciekami drenującymi czwartorzędowy poziom wodonośny. Natomiast rzeka Przemsza nie wykazuje wyraźnego związku hydraulicznego z wodami podziemnymi czwartorzędu, ponieważ jej koryto jest silnie zakolmatowane, a przez to często odizolowane od otaczających je przepuszczalnych utworów czwartorzędowych. Opisywany I poziom wodonośny czwartorzędu jest podścielony warstwą nieprzepuszczalnych iłów i glin o miąższości 3,0 8,5 m oddzielającą go od II poziomu wodonośnego, który na przeważającej powierzchni rejonu tworzy wspólny czwartorzędowo-karboński poziom wodonośny. Poziom ten ma kontakt hydrauliczny z poziomem pierwszym w miejscach wyklinowania warstwy ilastej. Poziom ten budują gruboklastyczne osady plejstocenu (piaski, żwiry, otoczaki) zalegające na stropie górnego karbonu, który na tym obszarze stanowią piaskowce Krakowskiej Serii Piaskowcowej. Utwory piaszczysto-żwirowe dolnego poziomu wodonośnego czwartorzędu, posiadają średni współczynnik filtracji 7,3x10-4 m/s. Z drugiego 109

poziomu wodonośnego próbnie uzyskano wydajność 208 m 3 /h, a obliczony w tym badaniu współczynnik filtracji wynosi 4,54x10-4 m/s. Zwierciadło wody II poziomu wodonośnego posiada charakter napięty, a nawiercone na głębokościach ok. 12 19 m stabilizuje się na głębokościach ok. 8 15 m. Karbońskie piętro wodonośne Nawiązując do budowy geologicznej, która ma decydujący wpływ na warunki hydrogeologiczne, w nadkładzie złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 opisano dwa pietra wodonośne związane z piaskowcami Krakowskiej Serii Piaskowcowej oraz Serii Mułowcowej. Karbońskie piętro wodonośne związane z piaskowcami Górnośląskiej Seri Piaskowcowej potraktowane zostało jako związane ze złożem i scharakteryzowane oddzielnie. Krakowska seria piaskowcowa Seria ta w dokumentowanym obszarze reprezentowana jest przez warstwy łaziskie, charakteryzuje się dominującym udziałem warstw piaskowców. Iłowce o miąższości do kilku metrów występują jedynie w otoczeniu pokładów węgla. Zwierciadła wody w poziomach wodonośnych Krakowskiej Serii Piaskowcowej mają charakter napięty, są typu subartezyjskiego i stabilizują się na głębokościach od 16,0 do 105,0 m. Uzyskiwane wydajności z warstw wodonośnych, kształtują się w granicach od 0,18 m 3 /h przy depresji 29,0 m do maksymalnej wartości 7,74 m 3 /h przy depresji 6,64 m. Współczynniki filtracji warstw łaziskich są zróżnicowane i wynoszą od 1,43 x 10-5 m/s do 2,99 x 10-8 m/s. Obliczony średni współczynnik filtracji dla krakowskiej serii piaskowcowej wynosi 1,88 x 10-6 m/s. Piaskowce tej serii stanowią średnio ponad 87% udziału w profilu, charakteryzują się dużą porowatością, wynoszącą średnio od 21,22 21,99%, natomiast odsączalności mieszczą się w granicach 0,0102-0,1032. Zaprezentowane wyniki badań hydrogeologicznych uzyskane obecnie z nie odbiegają od wyników wcześniej przeprowadzonych badań. Współczynnik filtracji wyliczony na podstawie badań hydrogeologicznych piaskowców w otworze N-M2 przy użyciu łyżki wiertniczej wyniósł 1,69 x 10-5 m/s oraz 2,4 x 10-6 m/s. Różnica wynika przede wszystkim z wykształcenia warstw w serii oraz lokalizacji względem stref uskokowych. Seria Mułowcowa Seria obejmuje warstwy orzeskie i załęskie (rudzkie s.l.) do pokładu węgla o numerze 406. Pod względem budowy litologicznej widoczna jest dominacja mułowców i iłowców nad piaskowcami. Badania polowe w warstwach tej serii zostały wykonane w otworze Czeczott 2c, a laboratoryjne na próbkach pobranych z profilu otworu N-M2. 110

Według danych archiwalnych w obrębie warstw serii mułowcowej napięte zwierciadło wody stabilizuje się na głębokościach od 9,0 m do 457,0 m ppt. Ciśnienie złożowe wynosi od 1,84 do 73,7 MPa, współczynnik filtracji zawarty jest w granicach 1,1x10-7 do 9,44x10-6 m/s. Natomiast wyniki badań laboratoryjnych wykonanych na próbkach serii mułowcowej przedstawiono w tabeli 2.3. 111

Tabela 2.3 Lp. Przedział głębokości pobrania próbki [m] Wyniki hydrogeologicznych badań laboratoryjnych skał w obrębie warstw wodonośnych Serii Mułowcowej GZW (otwór N-M2) Odsączalność Porowatość efektywna [%] Ciężar objętościowy [g/cm 3 ] Współczynnik filtracji k [m/s] 1 461,00-462,00 0,024 6,718 2,226 4,5x10-8 2 462,00-463,00 0,058 5,906 2,323 3,1x10-8 3 463,00-464,00 0,042 6,186 2,466 2,8x10-8 4 464,00-465,00 0,076 4,021 2,341 4,5x10-8 5 465,50-465,90 0,013 17,414 2,032 9,3x10-7 6 681,00-682,00 0,014 4,979 2,289 3,9x10-8 7 682,00-683,00 0,008 6,676 2,200 1,7x10-9 8 683,00-684,00 0,017 7,631 2,238 8,0x10-9 9 684,00-685,50 0,019 7,073 2,194 2,9x10-8 10 686,50-686,90 0,003 5,808 2,619 3,9x10-8 Badane próbki skał warstw wodonośnych Serii Mułowcowej poza przypadkiem z interwału o głębokości 465-466 m wykazują małą porowatość efektywną i współczynniki filtracji w przedziale wartości 10-8 10-9 m/s. Tylko w wymienionym interwale porowatość efektywna jest duża (17,4%) a współczynnik filtracji większy od 10-8 m/s (9,3 x 10-7 m/s). Wynika z tego, że zasobność w wodę tego pietra wodonośnego nie jest duża i większość skał ilastych w profilu to warstwy izolacyjne pomiędzy nadległym horyzontem wodonośnym warstw łaziskich i piętrem wodonośnym w utworach Górnośląskiej Seri Piaskowcowej. Warunki hydrogeologiczne złoża Górnośląska Seria Piaskowcowa Seria ta obejmuje warstwy rudzkie od pokładu węgla kamiennego 407 oraz warstwy siodłowe z pokładami węgla kamiennego o numeracji 501-510. Parametry hydrogeologiczne serii według dokumentacji geologicznej złoża Brzezinka kształtują się następująco: zwierciadło ustalone znajduje się na głębokościach od 267 do 350 m przy ciśnieniu złożowym 112

6,13 do 9,41 MPa. Wydajność potencjalna z horyzontu wodnego zawarta jest w przedziale 0,8 do 65,2 m 3 /h, a współczynniki wodoprzepuszczalności wahają się od 8,2 x 10-7 do 1,35 x 10-5 m/s. Natomiast na podstawie badań polowych stwierdzono, że całkowity dopływ z tej serii uzyskany w otworze Czeczott 2C wnosi 7,26 m 3 /h, a wyliczone współczynniki filtracji to 1,195 x 10-7 oraz 1,55 x 10-7 m/s. Parametry piaskowców Górnośląskiej Serii Piaskowcowej są zróżnicowane i zależne od głębokości zalegania warstw serii. Porowatość piaskowców waha się od 3,51 do 20,83%, a największe zróżnicowanie wykazuje przepuszczalność, przyjmując wartości od ok. 1,1x10-10 m/s właściwych dla warstw praktycznie nieprzepuszczalnych do wartości ok. 5,5 x 10-5 m/s. Dane archiwalne zostały uzupełnione laboratoryjnymi badania hydrogeologicznymi w otworze N-M2, z których wyniki zestawiono w tabeli 2.4. Tabela 2.4 Wyniki hydrogeologicznych badań laboratoryjnych przeprowadzonych w otworze N-M2, w obrębie warstw wodonośnych Górnośląskiej Serii Piaskowcowej GZW Lp. Przedział głębokości pobrania próbki [m] Odsączalność Porowatość efektywna [%] Ciężar objętościowy [g/cm 3 ] Współczynnik filtracji k [m/s] 1 878,00-879,00 0,096 2,861 2,492 1,0x10-8 2 879,00-880,00 0,010 1,070 2,542 1,2x10-8 3 880,00-881,00 0,030 3,721 2,257 2,4x10-8 4 881,00-882,00 0,020 0,859 2,391 2,8x10-8 5 882,00-883,00 0,014 4,154 2,372 3,3x10-8 6 883,00-884,00 0,043 2,616 2,362 2,3x10-8 7 884,00-885,00 0,033 2,981 2,406 2,6x10-8 8 885,00-886,00 0,020 3,402 2,404 2,6x10-8 9 886,00-887,00 0,011 1,889 2,400 1,3x10-8 10 887,00-888,00 0,011 4,311 2,364 5,0x10-8 11 922,00-923,00 0,007 6,221 2,122 7,3x10-9 12 924,00-925,00 0,025 9,882 2,005 3,3x10-7 13 926,00-927,00 0,024 5,511 2,057 2,9x10-7 14 928,00-929,00 0,018 2,338 2,158 4,3x10-7 113

15 930,00-931,00 0,019 5,867 2,085 2,5x10-8 16 932,00-933,00 0,027 8,593 2,062 4,1x10-8 17 934,00-935,00 0,022 6,430 2,068 2,8x10-8 18 936,00-937,00 0,007 4,728 2,093 3,2x10-8 19 938,00-939,00 0,016 8,193 2,042 6,4x10-8 20 940,00-941,00 0,016 15,077 2,018 5,3x10-8 21 942,00-943,00 0,021 4,656 2,116 2,5x10-8 22 944,00-945,00 0,010 4,132 2,362 9,1x10-8 23 946,00-947,00 0,016 7,497 2,035 7,7x10-8 24 948,00-949,00 0,020 2,726 2,477 2,5x10-8 25 950,00-951,00 0,013 5,510 2,269 4,3x10-8 26 952,00-953,00 0,010 3,059 2,431 5,0x10-8 27 954,00-955,00 0,019 1,785 2,469 1,7x10-7 28 956,00-957,00 0,013 4,675 2,307 4,1x10-8 29 958,00-958,70 0,010 1,326 2,556 4,2x10-8 Parametry hydrogeologiczne piaskowców badanej serii w otworze N-M2 potwierdzają duże zróżnicowanie uzyskanych wyników w zależności od głębokości zalegania serii oraz lokalizacji otworu badawczego. Porowatość utworów przewierconych w otworze waha się od 0,85 do 15,08%, a współczynnik filtracji osiąga wartości od 7,3 x 10-9 do 1,7 x 10-7 m/s. Analizując przytoczone wyniki badań, zauważyć można zależność pomiędzy wartościami poszczególnych podanych parametrów a głębokością zalegania warstw wodonośnych. Wraz ze wzrostem głębokości maleje porowatość, odsączalność oraz przepuszczalność warstw skalnych Górnośląskiej Seri Piaskowcowej GZW. Podziemne sztuczne zbiorniki wodne W rejonie północnym, w wyniku zatopienia wyrobisk górniczych KWK Niwka- Modrzejów powstał sztuczny podziemny zbiornik wodny W6 (2003) o pojemności 5,8 mln m 3. Celem utrzymania rzędnej w tym zbiorniku na 160 m n.p.m. prowadzone jest odwadnianie pompami głębinowymi w Szybie Kazimierz 1. Według stanu na 31.10.2013r. zwierciadło wody w szybie Kazimierz 1 znajdowało się na rzędnej 160,73 m n.p.m. Szacowany do- 114

pływ do wyrobisk Rejonu Niwka-Modrzejów wyniósł w 2012r. ok. 10,1 m 3 /min. Omawiany zbiornik był rozpatrywany w dokumentacji z 2009 roku jako potencjalne źródło zagrożenia wodnego dla projektowanych wyrobisk złoża Brzezinka 2. Wówczas zespół opiniotwórczy w protokole nr 12/2008 CZOK z dnia 30.09.2008r. stwierdził, że rejon Niwka-Modrzejów nie stwarza zagrożenia wodnego dla KWK Mysłowice-Wesoła. W związku z tym dla bezpieczeństwa północna część złoża Brzezinka 3 została oddzielona od opisywanego zbiornika filarem bezpieczeństwa, w obrębie którego wyznaczono zasoby filarowe. Jednostki hydrogeologiczne zawierające wody użytkowe W rejonie złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 w utworach górnego karbonu wyznaczono dwie jednostki hydrogeologiczne oznaczone bc 3 II i bc 3 III. Na obszarze złoża Brzezinka nie występują Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP), a najbliższy triasowy GZWP 452 Chrzanów, występuje poza południową granicą opisywanego złoża. Jednostka bc 3 II wyznaczona została we fragmencie Serii Mułowcowej i Górnośląskiej Seri Piaskowcowej, zbudowanych głównie z piaskowców. Zasilanie poziomów w tej jednostce następuje na wychodniach poprzez przepuszczalne utwory nadkładu. Jest to zbiornik odkryty, wielopoziomowy, a zwierciadło wód podziemnych w zasięgu leja depresji ma charakter swobodny. Wody pitne i przemysłowe pompowane są wyłącznie wyrobiskami górniczymi (Szyb Barbara V, Szyb Hofman). Jednostka bc 3 II znajduje się na zachód od granic złoża Brzezinka 3, a tylko niewielki północno-wschodni fragment tej jednostki występuje w jego rejonie. Jednostka bc 3 III wyznaczona została we fragmencie Krakowskiej Serii Piaskowcowej, zbudowanej z piaskowców i żwirowców. Zasilanie poziomów w tej jednostce następuje na ich bezpośrednich wychodniach lub przez przepuszczalne utwory nadkładu: triasu w niecce chrzanowskiej oraz czwartorzędu w dolinach i pradolinach. W górotworze jednostki wody pompowane są wyłącznie w szybach, gdzie drenaż wód następuje starymi zrobami w pokładach grupy 200. Nieliczne stare studnie wiercone mają najczęściej zdegradowane zasoby i mierną jakość wody. Zbiornik jest odkryty, wielopoziomowy, zwierciadło poziomów w zasięgu leja depresji ma charakter swobodny. Utwory warstw łaziskich tego poziomu pozostają w bezpośrednim kontakcie hydraulicznym z osadami czwartorzędu. Jednostka ta obejmuje swym zasięgiem centralną i południową część rejonu złoża węgla kamiennego Brzezinka 3. 115

Ujęcia wód podziemnych w utworach górnego karbonu Obecnie na terenie złoża węgla kamiennego Brzezinka 3 nie są ujmowane wody podziemne z warstw wodonośnych górnego karbonu. W przeszłości (lata 90-te ubiegłego wieku) woda z warstw łaziskich górnego karbonu była ujmowana 4 studniami przez Zakład Spedycyjno - Transportowy PW Transgór w Mysłowicach-Brzezince. Z uwagi na pogarszającą się jakość wody ujęcie to zostało zlikwidowane. Obecnie w sąsiedztwie złoża Brzezinka 3 występują dwa czynne ujęcia wód podziemnych z utworów górnego karbonu: ujęcie należące do Elektrowni Łaziska zlokalizowane w nieczynnych szybach KWK Mysłowice-Wesoła, ujęcie Jarosław Dąbrowski w Szybie Jarosław Zakładu Górniczego Sobieski. Charakterystyka jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) Złoże Brzezinka 3 przewidziane do eksploatacji zlokalizowane jest w obrębie Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) nr 134 i nr 146 (według zatwierdzonego dnia 22.02.2011 r. Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, który został opublikowany 21.06.2011 r. w Monitorze Polskim Nr 49, poz. 549). Około 80% powierzchni złoża zlokalizowane jest w granicach JCWPd nr 134, a pozostała część (około 20%) zlokalizowana jest w granicach JCWPd nr 146. Złoże Brzezinka 3 zlokalizowane jest w odległości około 0,5 km na północ od GZWP nr 452 Zbiornik (T1,2) Chrzanów oraz około 2,5 km na południe od GZWP nr 329 Zbiornik (T1,2) Bytom. JCWPd nr 134 znajduje się w regionie wodnym Subregion Środkowej Wisły wyżynny i zajmuje powierzchnię 573,79 km 2. Jej obszar częściowo pokrywa się z obszarami następujących GZWP: nr 327 Zbiornik (T1,2) Lubliniec Myszków, nr 329 Zbiornik (T1,2) Bytom, nr 453 Zbiornik (QDK) Biskupi Bór, nr 454 Zbiornik (T1,2) Olkusz Zawiercie, oraz nr 455 Zbiornik (QDK) Dąbrowa Górnicza. JCWPd nr 146 znajduje się w regionie wodnym Subregion Środkowej Wisły wyżynnym i zajmuje powierzchnię 217,54 km 2. Jej obszar częściowo pokrywa się z obszarami następujących GZWP: nr 452 Zbiornik (T1,2) Chrzanów oraz nr 453 Zbiornik (QDK) Biskupi Bór. 116

Na rysunku 11 przedstawiono lokalizację złoża Brzezinka 3 na mapie jednolitych części wód podziemnych (JCWPd). Należy podkreślić, że w rejonie złoża Brzezinka 3 utwory karbonu są przykryte wyłącznie utworami czwartorzędowymi, co powoduje przyspieszoną infiltrację wód opadowych do górotworu karbońskiego. Rys. 11. Lokalizacja złoża Brzezinka 3 na mapie jednolitych części wód podziemnych (JCWPd). W tabeli 2.5 przedstawiono dane charakterystyczne dla obszarów JCWPd nr 134 i 146. 117

Dane charakterystyczne dla obszaru JCWPd nr 134 i 146. Tabela 2.5 L.p. Nazwa JCWPd 134 146 Nazwa jednolitej części wód 1 podziemnych 134 146 Europejski kod jednolitej części 2 wód z literami PLGW2100134 PLGW2100146 Krajowy kod Jednolitej części 3 wód podziemnych GW2100134 GW2100146 Powierzchnia jednolitej części 4 wód km 2 573,79 217,54 5 Warstwowość jednowarstwowa jednowarstwowa 6 Średnia grubość 10-20, 100-300 m 10, 50-150 m 7 Średnia głębokość <300 m <200 (350) m Czy dana JCWPd przebiega 8 przez granicę obszaru dorzecza nie nie Czy dana JCWPd wykracza 9 poza granice regionu wodnego nie nie Czy dana JCWPd przebiega 10 przez granicę kraju nie nie Kod powiązanego obszaru 11 chronionego brak brak 12 Kod regionu wodnego 2000MW 2000MW 13 Kod dorzecza głównego 2000 2000 14 Ocena stanu ilościowego słaby słaby 15 Ocena stanu chemicznego dobry słaby Ocena zagrożenia nieosiągnięcia dobrego stanu ilościowego 16 zagrożona zagrożona Ocena zagrożenia nieosiągnięcia dobrego stanu chemicznego 17 niezagrożona zagrożona 18 Derogacje 4(5) - 1 - cele mniej rygorystyczne - brak możliwości technicznych 4(5) - 1 - cele mniej rygorystyczne - brak możliwości technicznych 4(4) 1 - brak możliwości technicznych Regionalny Zarząd Gospodarki 19 Wodnej RZGW Gliwice RZGW Gliwice 118

20 Uzasadnienie wyznaczenia JCW do derogacji Uzasadnienie wyznaczenia JCW do derogacji ze względu na wpływ górnictwa, prowadzone odwadnianie kopalń i zatapianie głębokich lejów depresji oraz brak możliwości zakończenia eksploatacji ze względów gospodarczych. Uzasadnienie wyznaczenia JCW do derogacji ze względu na wpływ górnictwa, prowadzone odwadnianie kopalń i zatapianie głębokich lejów depresji oraz brak możliwości zakończenia eksploatacji ze względów gospodarczych derogacje do 2021r.; (wydobywanie kopaliny) - Kopalnia węgla kamiennego Złoże Byczyna". Źródło: http://geoportal.kzgw.gov.pl/imap/ Zatwierdzony 22.02.2011 r. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, który został opublikowany 21.06.2011 r. w Monitorze Polskim Nr 49, poz. 549. Poniżej przedstawiono charakterystykę JCWPd nr 134 i 146. Charakterystyka JCWPd nr 134. Na rysunku 12 przedstawiono lokalizację Jednolitej Części Wód Podziemnych (JCWPd) - nr 134. Jednolita Część Wód Podziemnych (JCWPd) - nr 134 jest zlokalizowana w: - Regionie: Subregion Środkowej Wisły wyżynny i obejmuje swym zasięgiem: - Miasta: Piekary Śląskie, Siemianowice, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Jaworzno, Ruda Śląska, Świętochłowice, Chorzów, Katowice oraz Mysłowice. 119

Rys 12. Lokalizacja Jednolitej Części Wód Podziemnych (JCWPd) - nr 134. Źródło: PSH 120

Rys 13. Profile geologiczne w obrębie JCWPd - nr 134. Źródło: PSH Wody słodkie występują do 300 m p.p.t. W obrębie JCWPd nr 134 zlokalizowane są następujące Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) nr: - 327 zbiornik Lubliniec-Myszków - 329 zbiornik Bytom - 454 zbiornik Olkusz-Zawiercie - 453 zbiornik Biskupi Bór 121

- 455 zbiornik Dąbrowa Górnicza Na obszarze JCWPd nr 134 główne użytkowe poziomy wodonośne występują w utworach czwartorzędu, triasu i karbonu górnego. Na rysunku 10 przedstawiono profile geologiczne Jednolitej Części Wód Podziemnych (JCWPd) - nr 134. Opis warunków hydrogeologicznych i środowiskowych JCWPd nr 134 Na rysunku 14 przedstawiono charakterystykę środowiskową JCWPd nr 134. Rys. 14. Charakterystyka środowiskowa JCWPd nr 134. Źródło: Plan Gospodarowania Wodami dorzecza rzeki Wisły Czwartorzędowe piętro wodonośne ma charakter nieciągły. Zalega w postaci nieregularnych płatów, które wypełniają rzeźbę starszego podłoża. Posiada zmienną miąższość i różnorodne wykształcenie litologiczne. Plejstocen budują piaski i żwiry wodnolodowcowe oraz gliny pylaste i zwałowe. Holocen wykształcony jest w postaci osadów akumulacji rzecznej reprezentowanych przez: piaski, żwiry i namuły. W profilu pionowym czwartorzędowe piętro wodonośne stanowią utwory przepuszczalne (piaski i żwiry) przedzielone słaboprze- 122

puszczalnymi utworami zastoiskowymi (muły, pyły, gliny). Takie wykształcenie czwartorzędu spowodowało powstanie szeregu nieciągłych poziomów wodonośnych na ogół swobodnych o zwierciadle od 2,7 m do 12,0 m. Czwartorzędowe piętro wodonośne pozostaje lokalnie w łączności hydraulicznej z utworami wodonośnymi niższych pięter stratygraficznych. Większe znaczenie użytkowe mają utwory czwartorzędowe zaliczone do obszarów GZWP Dąbrowa Górnicza i Biskupi Bór. GZWP Dąbrowa Górnicza związany jest z doliną Czarnej Przemszy. Jest to przepływowy, hydrogeologicznie odkryty i jednopoziomowy zbiornik o powierzchni 22 km2. Miąższość warstwy wodonośnej wynosi przeciętnie 10 15 m, miejscami 30 m. GZWP Biskupi Bór jest to dolina kopalna zbudowana z piasków i żwirów o charakterze odkrytym. Zwierciadło wody występuje na głębokości od <5 do 30 m. Często jest on połączony z poziomami wodonośnymi karbonu i permu. Triasowy poziom wodonośny występuje głównie na obszarze, który częściowo pokrywa się z GZWP ujmującymi wody podziemne z utworów wodonośnych triasu środkowego i dolnego. Przede wszystkim jest to północne i północno-wschodnie obrzeżenie JCWPd. Triasowe piętro wodonośne reprezentowane jest przez poziomy wodonośne wapienia muszlowego i retu łączące się na znacznych przestrzeniach w kompleks wodonośny serii węglanowej triasu oraz poziom wodonośny niższego pstrego piaskowca. Warstwę rozdzielającą wspomniane poziomy wodonośne tworzą margliste utwory warstw gogolińskich, które na znacznych przestrzeniach mogły ulec dolomityzacji, redukcji lub zdyslokowaniu tracąc własności izolujące. Oba poziomy na znacznym obszarze łączą się umownie w jeden kompleks wodonośny zwany kompleksem wodonośnym serii węglanowej triasu. Główne kierunki przepływu wód są skierowane ku dolinom rzek a miąższość kompleksu wodonośnego wynosi od kilku metrów w zasięgu wychodni do ponad 100 m. Zwierciadło wody ma charakter swobodny, lokalnie napięty. Zasilanie poziomów odbywa się na całym obszarze ich występowania. Bezpośrednia infiltracja wód opadowych zachodzi w rejonach wychodni triasu, nieprzykrytych utworami czwartorzędu. Pośrednie zasilanie następuje przez przepuszczalne utwory czwartorzędowe oraz lateralnie w dolinach rzek. W obrębie poziomu pierwotny naturalny reżim wód został zaburzony na skutek odwadniającej działalności górnictwa rud cynku i ołowiu i górnictwa węgla kamiennego. Obecnie podstawę drenażu stanowią wyrobiska górnicze. Użytkowe piętro wodonośne karbonu produktywnego wykształcone głównie w wodonośnych piaskowcach górnośląskiej serii piaskowcowej i serii paralicznej. W profilu hydrogeologicznym tego piętra występują zespoły oddzielnych, warstwowo-szczelinowych 123

poziomów wodonośnych zbudowanych z piaskowców i zlepieńców. Ławice piaskowców zależnie od wykształcenia litologicznego, stopnia zaangażowania tektonicznego i głębokości zalegania cechuje zmienna, ale niezbyt duża wodonośność. Warstwy te, o miąższości w granicach od 5 do 66 m (lokalnie może nawet dochodzić do 180 m) są od siebie izolowane wkładkami nieprzepuszczalnych iłowców i prowadzą wody pod ciśnieniem. Zwierciadło wody jest napięte, lokalnie swobodne. Zasilanie piaskowców następuje na obszarze ich wychodni wodami atmosferycznymi, a poza rejonami wychodni wodami infiltracyjnymi z wodonośnych utworów młodszych. Główny kierunek przepływu ma miejsce ku ośrodkom drenażu. Podstawę drenażu stanowią wyrobiska górnicze oraz cieki. Głębokość występowania wód użytkowych waha się od ok. 210 m do 500 m. Lokalnie użytkowe poziomy wodonośne mogą być w kontakcie hydraulicznych z utworami permu zalegającymi bezpośrednio na zerodowanej powierzchni karbonu w sposób nieciągły. Są one wykształcone w postaci tufów, tufitów oraz zlepieńców. Na rysunku 15 przedstawiono schematy przepływu wód podziemnych w JCWPd nr 134. Rys. 15. Schematy przepływu wód podziemnych w JCWPd nr 134. Źródło: PSH W rejonie złoża Brzezinka 3 utwory karbonu sa przykryte wyłącznie utworami czwartorzędowymi, co powoduje przyspieszoną infiltrację wód opadowych do górotworu karbońskiego. 124

Charakterystyka JCWPd nr 146. Na rysunku 16 przedstawiono lokalizację Jednolitej Części Wód Podziemnych (JCWPd) - nr 146. Rys. 16. Lokalizacja Jednolitej Części Wód Podziemnych (JCWPd) - nr 146. Źródło: PSH Jednolita Część Wód Podziemnych (JCWPd) - nr 146 jest zlokalizowana w: - Regionie: Subregion Środkowej Wisły wyżynny i obejmuje swym zasięgiem: - Województwo śląskie: powiat bieruńsko-lędziński, miasta Jaworzno i Mysłowice. - Województwo małopolskie: powiaty oświęcimski i chrzanowski. Wody słodkie występują do 200 (lokalnie do 350) m p.p.t. W obrębie JCWPd nr 146 zlokalizowane są następujące Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) nr: - 452 Chrzanów - 453 zbiornik Biskupi Bór 125