ANALIZA SWOT DLA GMINY DRAWSKO POMORSKIE Przejście od diagnozy do celów strategicznych Analiza SWOT przeprowadzona według podejścia instytucjonalnego Mocne strony i słabe strony to czynniki zależne od nas (te, na które mamy wpływ planistyczny i zarządczy). Szanse i zagrożenia, to czynniki obiektywne, na które nie mamy bezpośredniego wpływu sprawczego. Przykład - zgodnie z tym podejściem bogactwo zasobów naturalnych stanowi szansę, natomiast dopiero wydobycie surowców i ich wykorzystanie zaliczane jest do silnych stron. Charakter występowania czynnika pozytywny negatywny Zdolność wpływania na ten Mamy wpływ SILNE STRONY (S) SŁABE STRONY (W) element przez samorząd Nie mamy wpływu SZANSE (O) ZAGROŻENIA (T) Poziom szczegółowości analizy SWOT Analizę SWOT przeprowadzono w 10 obszarach tematycznych. Wykonano najpierw szczegółowe analizy SWOT w ramach poszczególnych obszarów tematycznych, w oparciu o dziewięć najważniejszych motorów rozwoju lokalnego oraz obszar inne (elementy, które nie mają wpływu na rozwój, są jednak istotne dla wspólnoty). Motory rozwoju: 1) kapitał społeczny, społeczny klimat rozwoju, 2) przywództwo, 3) zasoby środowiska naturalnego, 4) zasoby pracy,
5) teren i korzyści miejsc, 6) poziom nauki, techniki, kultury, 7) potencjał gospodarczy, 8) kapitał finansowy /inwestycyjny, 9) zainwestowanie infrastrukturalne, 10) inne. 1. Kapitał społeczny, społeczny klimat rozwoju Liczba organizacji pozarządowych i zmiany, liczba członków organizacji pozarządowych i zmiany, nagrody i wyróżnienia dla organizacji pozarządowych - krajowe i lokalne, liczba spotkań dyskusyjnych w roku, liczba i czytelnictwo prasy lokalnej, poruszana tematyka na łamach prasy lokalnej, ilość lokalnych organizacji biznesowych, ilość spotkań w roku samorząd organizacje pozarządowe, ilość spotkań w roku samorząd środowiska biznesu, ilość spotkań w roku organizacje pozarządowe środowiska biznesu. Poziom uczestnictwa społeczności w dialogu publicznym. Relacje pomiędzy grupami, organizacjami i administracją. Charakter grup formalnych i nieformalnych. Obywatelskie akcje edukacyjne, petycyjne, inwestycyjne. 2. Przywództwo Wyraziste postacie wśród mieszkańców, autorytety lokalne, urodzeni na miejscu sławni obywatele, zgłoszeni kandydaci w wyborach do liczby możliwych miejsc na listach, łączna liczba obywateli, którzy byli lub są radnymi, najaktywniejsze partie polityczne, grupy wyznaniowe i ich przywódcy, liderzy środowisk, autorytety. 3. Zasoby środowiska naturalnego Lasy, akweny wodne, rzeki i strumienie, pomniki przyrody, rezerwaty przyrody, typ roślinności, stan środowiska naturalnego, wielkość zanieczyszczeń, znajdujące się na terenie miasta naturalne i sztuczne zbiorniki wodne, ich położenie, dojazd, linia brzegowa, kopaliny, kopalnie surowców, miejsce, szacowana wielkość i charakter eksploatowanych surowców naturalnych, zasoby wód podziemnych, uzdrowiska, mikroklimaty. 4. Zasoby pracy Dane demograficzne, liczba ludności z końca 2003, 2004, 2005, 2006r, struktura wykształcenia i zawodowa, struktura wiekowa, relacja kobiety mężczyźni, struktura zatrudnienia, stosunek aktywnych zawodowo do nieaktywnych, struktura wykształcenia aktywnych zawodowo, struktura wykształcenia bezrobotnych, struktura
zawodowa absolwentów szkół i uczelni, poziom, wyniki edukacyjne (zdawalność egzaminów, wyniki na olimpiadach, innych konkursach wiedzy). Szkolnictwo policealne, nauka permanentna, możliwości dokształcania (co ma mieszkaniec do dyspozycji jako dokształcanie, podaż kursów i szkoleń dla mieszkańców i organizacji). Działalność popularnonaukowa, współpraca między jednostkami i współpraca z jednostkami pozaszkolnymi. 5. Teren i korzyści miejsca Renty położenia, szlaki transportowe, odległości do głównych ośrodków, lotniska, autostrady, kontakty trans-graniczne, walory ukształtowania terenu, interesujące sąsiedztwa, zasoby historyczne, ważne wydarzenia historyczne, legendy, unikatowe walory geograficzne, Pod jakim względem terytorium miasta jest wyjątkowe (szczególne zabytki, układy urbanistyczne, unikalna architektura, unikalne ciągi ulic, pomniki itd.)? Co jest zasobem, wartością wspólnoty, z czego wspólnota jest dumna? Jakie ciekawe miejsca i atrakcje są w mieście i okolicy? Czy na terenie miasta występują jakieś zabytki lub szczególne miejsca, o których turyści zwykle nie wiedzą? Rola obszaru miasta w przyrodniczym systemie powiatu i województwa (czy jest istotna, czy bez większego znaczenia). Struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta. Struktura użytkowania terenów (prywatne, publiczne). Co jest ładne w widoku, co jest brzydkie? Jakie są i jak funkcjonują przestrzenie publiczne? Obrzędy, miejsca pamięci, potrawy regionalne. 6. Potencjał gospodarczy Rejestracje firm, wyrejestrowania, jak dotychczas rozwijała się gospodarka w mieście? Które dziedziny działalności rozwijają się dobrze? Które upadają? Jakie rodzaje działalności są w mieście prowadzone? Rozwój turystyki (baza, oferta turystyczna, najciekawsze produkty turystyczne, liczba turystów). Struktura produkcji i usług. Kategorie produkcji i usług, produkcja na głowę mieszkańca, eksport, główne produkty, najlepsze (sławne) produkty, główne usługi, tradycje gospodarcze, tradycje rzemieślnicze, liczba banków i placówek bankowych, fundusze gwarancyjne, inkubatory przedsiębiorczości. 7. Kapitał finansowy (inwestycyjny) W ciągu wielolecia: dochody na jednego mieszkańca, dochody własne na jednego mieszkańca, nakłady na inwestycje globalne, nakłady na inwestycje z budżetu, pozyskiwanie dofinansowania zewnętrznego kwotowe i w stosunku do wydatków inwestycyjnych, PIT i CIT, wszystkie kategorie podatku od nieruchomości, ceny
działek w atrakcyjnych lokalizacjach, ceny mieszkań w atrakcyjnych lokalizacjach, wartość inwestycji prywatnych na terytorium gminy, struktura źródeł dochodów gminy. 8. Poziom nauki, techniki, kultury Osiągnięcia, nagrody, sukcesy, innowacyjność technologiczna, patenty, wynalazki, ilość imprez kulturalnych, uczestnictwo mieszkańców i gości, wymiar imprez lokalny, regionalny, krajowy, światowy, festiwale. Jaka jest jakość, dostępność i konsumpcja dóbr kultury? Placówki kulturalne, jednostki kultury, ich zasoby materialne, kultura fizyczna. Artyści, grupy artystyczne (przeszłość i współczesność). 9. Zainwestowanie infrastrukturalne Stopień pokrycia terytorium gminy sieciami infrastruktury drogowej, internetowej, telekomunikacyjnej, innej łączności, wodno kanalizacyjnej, energetycznej, gazowej, ciepłowniczej. WARTOŚCIOWANIE ELEMENTÓW ANALIZY SWOT W kolejnych działaniach w każdym obszarze wyodrębniono czynniki najważniejsze i istotne dla rozwoju regionu oraz pozostałe elementy i możliwości rozwojowe. Umożliwiło to wskazanie kluczowych zagadnień, które następnie zostały włączone do zbiorczej analizy SWOT i zostały częściowo przeformułowane. SILNE STRONY: otwartość samorządu na współpracę z NGO, park Miejski im. Fryderyka Chopina, runo leśne, czyste powietrze, lasy stanowiące 36% powierzchni gminy, zespół czystych jezior, jezioro Lubie, Jezioro Zarańsko, duża ilość głazów narzutowych, rzeka Drawa, rzeka Brzeźnicka Węgorza i wodospady, zasoby taniej siły roboczej, zmniejszające się stale bezrobocie oraz zwiększenie ilości miejsc pracy, radni gminy wywodzą się z lokalnych komitetów wyborczych,
dobry kontakt władz samorządowych ze społecznością lokalną poprzez częste spotkania burmistrza i radnych z mieszkańcami, zabytkowe śródmieście miasta, zrewitalizowany dworzec kolejowy, średniowieczne mury miejskie, teren gminy jest miejscem pierwszych projektów najbardziej znanego architekta XX wieku, Waltera Gropiusa (spichlerz w Jankowie, willa Metzler oraz inne obiekty), dobre połączenie drogowe i kolejowe z większymi ośrodkami (Szczecin, Koszalin, Poznań), droga krajowa nr 20, duże zasoby archeologiczne, m.in. Wyspa świętych koni, sieć grodzisk wczesnośredniowiecznych, dobrze rozwinięta sieć szlaków turystycznych, na terenie gminy odbywa się wiele rajdów sportów motorowych, m.in. kwalifikacji Pucharu Świata, bogata oferta kulturalna świetlic na terenach wiejskich, nowo wybudowane Centrum Kultury z kinem, kopalnie kruszyw mineralnych w Mielenku i Wolicznie, przyjazny klimat dla przedsiębiorców, duża ilość uzbrojonych terenów produkcyjnych przy ul. Starogrodzkiej w Drawsku, pomnik czołgów, duża ilość skamielin tropikalnych morza sprzed setek milinów lat, brak dużych zakładów przemysłowych, Obiad drawski, bardzo zróżnicowana struktura własnościowa terenów, zaplecze sportowe (boiska), skanalizowanie i zwodociągowanie gminy na bardzo wysokim poziomie systematyczny rozwój budżetu gminy (w tym wzrost dochodów własnych), zasób eksponatów muzealnych. SŁABE STRONY: brak dostępu dla łodzi do brzegów jezior,
opóźnienia w zagospodarowaniu kilku obszarów w centrum miasta, słaba podstawowa opieka zdrowotna, odpływ młodych ludzi, niska zaradność społeczeństwa, brak miejsc pracy dla ludzi wykształconych, niskie zaangażowanie społeczeństwa w rozwój gminy, brak współpracy gmin w zakresie polityki turystycznego wykorzystania rzeki Drawy, brak lokalnych liderów oraz mała liczba społeczników, słaba aktywizacja ludzi starszych, zły stan melioracji i jej urządzeń, słaba baza gastronomiczna i noclegowa, duże rozdrobnienie przedsiębiorczości, brak społeczeństwa obywatelskiego, brak ścieżek rowerowych, brak przepławek, brak dużych pracodawców na terenie gminy, niedostateczna promocja gminnych walorów, brak obwodnicy drogowej miasta, brak komunikacji publicznej (miejskiej), zbyt wolno postępujące procesy planowania przestrzennego, brak produktu lokalnego, brak wyraźnie zidentyfikowanego produktu turystycznego, zbyt mała ilość parkingów, krótki sezon turystyczny, zły stan techniczny dróg. SZANSE: rozbudowa infrastruktury poligonu, nasyp kolejki wąskotorowej, Berlinka, port lotniczy Goleniów, cmentarzysko Gotów w Nowym Łowiczu,
poligon drawski, niewykorzystywany amfiteatr w Olesznie, wody geotermalne, moda na agroturystykę, dobry wizerunek gminy wśród mieszkańców gmin sąsiednich, na terenie gminy znajduje się Ośrodek Rewalidacyjno-Edukacyjno- Wychowawczy w Gudowie, cztery obszary na terenie gminy Drawsko wchodzące w skład sieci Natura 2000, bogata flora i fauna prawnie chroniona, przewaga liczebna kobiet, stała liczba mieszkańców, brak przemysłu uciążliwego dla środowiska, nowy okres finansowania 2014 2020. ZAGROŻENIA: kłusownictwo, zatrudnianie na czarno, przyrost liczby osób trwale bezrobotnych, trudna współpraca z konserwatorem zabytków, zły stan obiektów zabytkowych w mieści i gminie, brak porozumienia podmiotów działających w branży turystycznej, brak dobry praktyk współpracy pomiędzy ludźmi, istnienie szarej strefy, odkładanie w czasie kluczowych inwestycji zależnych od decyzji innych szczebli samorządu, brak środków dla środowiska naukowego, odpływ ludzi wykształconych z terenu gminy, niski poziom wykształcenia mieszkańców, roszczeniowe podejście społeczeństwa, duża odległość od dużych miast, niska zamożność społeczeństwa, główną rolę w turystyce odgrywa turystyka jednodniowa,
wiele atrakcyjnych terenów i obiektów leży na terenie poligonu i jest niedostępnych, brak jednego zarządzającego drogami miasta jest czterech zarządców, spadek liczby uczniów powodem nie jest tylko niż, lecz również emigracja, bak dostatecznych połączeń pomiędzy miejscowościami gminy (PKS). Końcowa wersja analizy SWOT. Analiza SWOT/TOWS W efekcie dalszych działań przygotowano ostateczną wersję analizy SWOT, zawierającą najważniejsze elementy z analizy zbiorowej, istotne dla rozwoju regionu. Również na tym etapie dokonano wartościowania elementów zbiorczej analizy SWOT, co pozwoliło na wyłonienie kilku kluczowych zagadnień najważniejszych dla rozwoju miasta oraz w ostateczności przyporządkowanie ich do właściwego zakresu analizy. SILNE STRONY 1) rzeka Drawa 2) Walter Gropius 3) tereny produkcyjne przy ul. starogrodzkiej 4) zespół czystych jezior 5) zasoby archeologiczne SŁABE STRONY 1) krótki sezon turystyczny 2) brak produktu lokalnego 3) słaba infrastruktura turystyczna 4) zły stan techniczny dróg 5) ucieczka młodzieży SZANSE 1) moda na agroturystykę 2) Berlinka 3) nasyp kolejki wąskotorowej 4) poligon wojskowy ZAGROŻENIA 1) bardzo zróżnicowana struktura własnościowa terenów 2) wiele atrakcyjnych terenów i obiektów leży na terenie poligonu i jest niedostępnych 3) brak dostatecznej bazy noclegowej i gastronomicznej 4) kłusownictwo Kolejnym krokiem było dokonanie syntezy analizowanych czynników, z uwzględnieniem ich znaczenia dla rozwoju danej jednostki, co pozwoliło w dalszej kolejności określić obecną pozycję jednostki oraz potencjalne strategie
rozwoju. W ramach analizy SWOT postawiono kilka kluczowych pytań, które prowadzą do określenia strategii działania (poniższa tabela). Ponieważ analiza SWOT stanowi przykład typowego podejścia od wewnątrz na zewnątrz, dlatego komplementarnym podejściem jest analiza TOWS z zewnątrz do wewnątrz. ANALIZA SWOT ANALIZA TOWS 1. Czy siły pozwolą wykorzystać szanse? 5. Czy zagrożenia osłabią siły? 2. Czy słabości zablokują wykorzystanie szans? 3. Czy siły pozwolą na przezwyciężenie zagrożeń? 4. Czy słabości wzmocnią negatywny skutek 6. Czy szanse spotęgują siły? 7. Czy zagrożenia spotęgują słabości? 8. Czy szanse pozwolą przezwyciężyć słabości? Analiza TOWS/SWOT łączy oba podejścia do organizacji, a także uwzględnia interakcje między czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi, stanowiąc tym samym doskonały punkt wyjścia do sformułowania strategii organizacji. Zgodnie z metodologią tworzenia analizy TOWS/SWOT dla każdego z ośmiu pytań przedstawionych powyżej zbudowano odpowiednią macierz, za pomocą której zbadano relacje zachodzące odpowiednio między poszczególnymi zagrożeniami i siłami, szansami i siłami, zagrożeniami i słabościami, szansami i słabościami (analiza TOWS), a także relacje między poszczególnymi siłami i szansami, słabościami i szansami, siłami i zagrożeniami, słabościami i zagrożeniami (analiza SWOT). Interakcje między poszczególnymi czynnikami oceniane były według skali 0 2, gdzie 0 oznaczało brak zależności, 1 zależność słabą, natomiast, 2 zależność silną.
MACIERZE WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA Czy siły pozwolą wykorzystać szanse? O1 O2 O3 O4 suma S1 1 0 0 0 1 S2 1 0 0 0 1 S3 0 2 0 0 2 S4 2 0 1 0 3 S5 1 0 1 0 2 suma 5 2 2 0 9 Czy słabości zablokują wykorzystanie szans? O1 O2 O3 O4 suma W1 1 0 0 0 1 W2 0 0 0 0 0 W3 1 0 0 0 1 W4 0 1 0 1 2 W5 1 0 0 0 1 suma 3 1 0 1 5 Czy siły pozwolą na przezwyciężenie zagrożeń? T1 T2 T3 T4 suma S1 0 0 1 0 1 S2 0 0 0 0 0 S3 0 0 1 0 1 S4 0 0 1 0 1 S5 0 1 1 0 2 suma 0 1 4 0 5
Czy słabości wzmocnią negatywny skutek? T1 T2 T3 T4 suma W1 0 0 2 1 3 W2 0 0 0 0 0 W3 0 0 2 0 2 W4 0 0 1 0 1 W5 0 0 1 0 1 suma 0 0 6 1 7 Czy zagrożenia osłabią siły? S1 S2 S3 S4 S5 suma T1 0 1 0 1 2 4 T2 2 0 0 2 2 6 T3 2 1 1 2 1 7 T4 2 0 0 2 0 4 suma 6 2 1 7 5 21 Czy szanse spotęgują siły? S1 S2 S3 S4 S5 suma O1 2 1 0 2 1 6 O2 1 1 2 1 1 6 O3 0 1 0 1 1 3 O4 2 0 2 1 1 6 suma 5 3 4 5 4 21
Czy zagrożenia spotęgują słabości? W1 W2 W3 W4 W5 suma T1 0 0 2 2 0 4 T2 0 0 2 0 0 2 T3 2 0 1 0 0 3 T4 2 0 0 0 0 2 suma 4 0 5 2 0 11 Czy szanse pozwolą przezwyciężyć słabości? W1 W2 W3 W4 W5 suma O1 2 1 2 1 1 7 O2 1 0 1 2 0 4 O3 2 0 2 0 0 4 O4 2 2 2 1 1 8 suma 7 3 7 4 2 23 Kolejnym krokiem przeprowadzanej analizy było dokonanie zestawienia zbiorczego, w którym zsumowane zostało oddziaływanie poszczególnych czynników w ramach analizy SWOT i TOWS. Kombinacja czynników, dla których w zestawieniu zbiorczym wartość jest największa, wskazuje nam na optymalną strategię dla danej jednostki. W przypadku Drawska Pomorskiego analiza TOWS/SWOT wykazała, że wskazana byłaby strategia agresywna (maxi-maxi), opierająca się na maksymalnym wykorzystaniu efektu synergii między silnymi stronami organizacji i szansami występującymi w otoczeniu.
Zestawienie zbiorcze wyników analizy TOWS/SWOT SZANSE ZAGROŻENIA SILNE STRONY Strategia agresywna Strategia konserwatywna SŁABE STRONY Strategia konkurencyjna Strategia defensywna SZANSE ZAGROŻENIA SILNE STRONY 30/80 = 37,5 % 26/80 = 32,5 % SŁABE STRONY 28/80 = 35,0 % 18/80 = 22,5 % STRATEGIA AGRESYWNA przeważają mocne strony, a w otoczeniu silnie powiązane z nimi szanse, strategia silnej ekspansji oraz rozwoju wykorzystującego obydwa czynniki. Elementy analizy SWOT najsilniej oddziaływujące: SILNE wzmacniamy 1) zespół czystych jezior, 2) zasoby archeologiczne. SŁABE niwelujemy 1) krótki sezon turystyczny. SZANSE wykorzystujemy 1) poligon wojskowy, 2) moda na agroturystykę, 3) Berlinka.
ZAGROŻENIA unikamy 1) bardzo zróżnicowana struktura własnościowa terenów, 2) wiele atrakcyjnych terenów i obiektów leży na terenie poligonu i jest niedostępnych, 3) brak dostatecznej bazy noclegowej i gastronomicznej. Powyższe elementy analizy SWOT dały odpowiedź na następujące pytania, które umożliwiły wybór właściwego scenariusza rozwoju: 1) NA CZYM BĘDZIEMY BAZOWAĆ W REALIZACJI SCENARIUSZA? 2) CO CHCEMY WZMACNIAĆ? 3) CO I W JAKI SPOSÓB WYKORZYSTUJEMY? 4) CZEMU BĘDZIEMY ZAPOBIEGAĆ? oraz pozwoliły sformułować następujące cele strategiczne, odnoszące się do powyższej analizy SWOT: 1) UMOCNIENIE ROLI POLIGONU WE WSPIERANIU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI 2) DĄŻENIE DO POPRAWY DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ GMINY 3) WYKREOWANIE PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH NA BAZIE ZASOBÓW ARCHEOLOGICZNYCH 4) DĄŻENIE DO WYDŁUŻENIA SEZONU TURYSTYCZNEGO Opracowanie: Daniel Puchalski