Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego w Koksowni Huty Stali Częstochowa

Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego w Koksowni Huty Stali Częstochowa Opis zakładu Koksownia Huty Stali Częstochowa Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest jednym z wydziałów Huty Stali Częstochowa Spółka z o.o. Składa się z dwóch podstawowych oddziałów produkcyjnych: Oddział Produkcji Koksu (Węglownia, Piecownia, Sortownia) i Oddział Produkcji Węglopochodnych. Koksownię zbudowano w latach 1958 62. Powstały wówczas 4 baterie koksownicze o łącznej zdolności produkcyjnej 1,38 mln. ton koksu rocznie. W latach 1972 73 oddano do eksploatacji dwie nowe baterie koksownicze i zdolność produkcyjna wzrosła do 2,14 mln. ton koksu rocznie. W latach 1989 91 wyłączono z eksploatacji 3 baterie koksownicze, a 3 pozostałe poddano remontom modernizacyjnoodtworzeniowym. Obecnie Koksownia posiada dwie baterie koksownicze systemu ubijanego typu PWR 51B. Łączna ilość komór 114 - (2x57). Roczna zdolność produkcyjna Koksowni wynosi 550000 600000 Mg koksu tj. około 1500 1600 Mg koksu/dobę, przy rocznym zużyciu mieszanki węglowej około 800 000 Mg. Głównymi produktami Koksowni są: koks (stabilizowany, wielkopiecowy, przemysłowo-opałowy, oraz sortymenty drobne - orzech, groszek, koksik), gaz koksowniczy, surowa smoła koksownicza. Ponadto produkuje się benzol, fenolan sodu, siarczan amonu i siarkę. Systematyczna działalność w kierunku zmniejszenia szkodliwego oddziaływania Koksowni na środowisko rozpoczęła się w roku 1985. Obecny poziom oddziaływania Koksowni na środowisko jest efektem kilkuletnich prac modernizacyjnych, poprawy metod zarządzania oraz ciągłego podnoszenia świadomości ekologicznej całej załogi, poprzez opracowany i wdrożony system szkoleń. astosowane rozwiązania zarządzania oraz ścisły reżim technologiczny, pozwalają Koksowni spełniać wszystkie krajowe normy dotyczące ochrony środowiska, a ich nowatorstwo znalazło uznanie w kraju i za granicą, czego dowodem są liczne dyplomy i medale, m.in. łote Medale otrzymane na Światowej Wystawie Inicjatyw i Nowości Technicznych Eureka w Brukseli: w 1992 roku za modernizację baterii koksowniczej oraz w 1996 roku za wdrożenie katalityczno-sodowej metody oczyszczania gazu koksowniczego. a wdrożenie i uzyskanie certyfikatu Systemu arządzania Środowiskowego (SŚ) Koksownia została laureatem nagrody Panteon Polskiej Ekologii. Obecnie w Koksowni na bazie istniejącego systemu zarządzania środowiskowego jest wdrażany zintegrowany system zarządzania, który obejmie system zarządzania jakością wg wymagań ISO 9000:2000, system zarządzania środowiskowego wg wymagań ISO 14001:1996 oraz system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wg wymagań PN-N 18001:1999. Ogólne informacje o systemie zarządzania środowiskowego System zarządzania środowiskowego wg normy ISO 14001 jest narzędziem organizacyjnym, umożliwiającym ustalenie i utrzymanie zasad funkcjonowania firmy w zakresie ochrony środowiska, zgodnych z wymogami prawnymi w tej dziedzinie. Prowadzi jednocześnie do ciągłego doskonalenia działalności prośrodowiskowej. System taki został opracowany i wdrożony w Koksowni Huty Częstochowa. Poświadczeniem jego właściwego funkcjonowania są certyfikaty, przyznane Koksowni w roku 1997 równolegle przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC) oraz Bureau Veritas Quality International (BVQI) oraz w 2000r. przez BVQI i Polski Rejestr Statków (PRS). - towarzystwa certyfikacyjne. Podstawą do rozpoczęcia prac nad systemem zarządzania środowiskowego w Koksowni, było arządzenie Dyrektora Huty. Kierownik wydziału wydał oświadczenie o przystąpieniu do opracowania i wdrożenia SŚ na wydziale. 1

Na przełomie roku 1995 i 1996 wykonano przegląd wstępny Koksowni i rozpoczęto szkolenie załogi w zakresie SŚ i ochrony środowiska. Cały personel Koksowni został uświadomiony o SŚ, jego idei i celach, a pracownicy, których praca ma lub może mieć wpływ na środowisko zostali dodatkowo przeszkoleni. Początkowo SŚ opracowywany był według normy brytyjskiej BS 7750:1994, jednak ze względu na zbliżający się termin zakończenia prac nad normą ISO 14001 oraz jej międzynarodowy charakter, podjęto decyzję o zmianie wzorca opisującego system zarządzania środowiskowego. tych względów SŚ na Koksowni został opracowany i wdrożony zgodnie z wymaganiami ISO 14001. Program auditów wewnętrznych rozpoczął się od września 1996 roku, a w marcu 1997 BVQI przeprowadziło audit wstępny, przygotowujący Koksownię do certyfikacji. Audit certyfikujący został przeprowadzony wspólnie przez BVQI i PCBC w maju 1997. Stosowne certyfikaty zostały wydane w czerwcu 1997 roku. Koksownia Huty Częstochowa, jako drugi zakład w Polsce oraz druga koksownia w Europie posiadała certyfikowany system zarządzania środowiskowego wg ISO 14001. Opracowany i wdrożony system zarządzania środowiskowego, funkcjonujący w Koksowni od 6 lat, jest racjonalną kontynuacją inwestycji technicznych i zarazem narzędziem organizacyjnym, służącym doskonaleniu świadomości ekologicznej załogi oraz zmniejszaniu negatywnego oddziaływania wydziału na środowisko. Charakteryzuje się wielokrotnie niższymi kosztami niż inwestowanie w nowy sprzęt lub technologie. Jest to inwestowanie w organizację i w ludzi, czyli jeden z najbardziej efektywnych sposobów inwestowania. W związku z wdrażaniem SŚ w Koksowni stworzono nową strukturę organizacyjną (m in. utworzono stanowisko Specjalisty ds. Systemów Ekologicznych), określono kompetencje i odpowiedzialności osób biorących udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem. wiązane to było z zapewnieniem prawidłowego przepływu informacji, kontrolowaniem funkcjonowania ludzi, urządzeń technicznych i pomiarowych oraz dokumentowaniem zarówno wszelkich danych i informacji, jak i podejmowanych działań. Cechą charakterystyczną systemu zarządzania środowiskowego jest ciągłe doskonalenie działalności proekologicznej przedsiębiorstwa. Wynika to z jego polityki i przyjętego programu działania. Punktem wyjścia do zarządzania środowiskowego wg wymagań określonych normą jest sprecyzowanie polityki przedsiębiorstwa w zakresie ochrony środowiska, z której w zestawieniu z rozpoznaniem oddziaływania zakładu na środowisko wynikają cele. Cele osiągane są poprzez zadania, których realizacja pozwala ograniczyć szkodliwe oddziaływanie procesów produkcyjnych na środowisko. Trzeba te zadania zaplanować stosownie do możliwości przedsiębiorstwa, wyznaczyć osoby odpowiedzialne za ich wykonanie w ustalonym terminie oraz zapewnić odpowiednie środki techniczne i finansowe. Innymi słowy opracować program realizacji celów i zadań, zwany dalej programem ochrony środowiska. Aby właściwie opracować cele środowiskowe konieczne jest wcześniejsze, prawidłowe zidentyfikowanie aspektów środowiskowych i ich ocena. Pewne problemy wystąpiły już przy identyfikacji aspektów. W pierwotnej wersji metody identyfikacji aspektów weszliśmy bardzo szczegółowo w procesy działalności Koksowni. Identyfikując np. aspekty przy emisji niezorganizowanej z baterii koksowniczej (tzw. smużenie baterii) wyspecyfikowaliśmy kilkanaście aspektów (np. tlenek węgla, węglowodory aromatyczne, węglowodory alifatyczne, benzen, amoniak, siarkowodór, fenol i inne). W praktyce nadzorując te aspekty, wpływ mamy ogólnie na całą emisję a nie na poszczególne jej składniki. Bezcelowe było rozpisywanie emisji niezorganizowanej na kilkanaście aspektów, więc w kolejnej wersji identyfikacji emisja ta została ujęta jako jeden aspekt. Takich przykładów było więcej. Pewne aspekty nie zostały w ogóle zidentyfikowane, co zostało ujawnione w trakcie auditów. 2

Jeszcze większym problemem było określenie kryteriów do oceny aspektów. W pierwszym podejściu jednym z bezwzględnych kryteriów uznania aspektu jako aspekt znaczący było objęcie aspektu wymogiem prawnym. Jednak kierując się logicznym podejściem do tego zagadnienia, trudno uznać za aspekt znaczący np. emisję pyłu węglowego z Młynowni, jeżeli zgodnie z decyzją o dopuszczalnej emisji emisja ta może wynosić do 1 kg/h, a pomiary wykazują tę emisję na poziomie 0,1 kg/h czy emisję pyłu koksowego z Sortowni, jeżeli zgodnie z decyzją o dopuszczalnej emisji emisja ta może wynosić do 2 kg/h, a pomiary wykazują tę emisję na poziomie 0,1-0,2 kg/h. Innymi kryteriami była m. in. Polityka Środowiskowa i koszty związane z aspektem. Dokonując oceny według powyższych kryteriów wyspecyfikowano wówczas ponad 150 aspektów znaczących. e względu na zbyt dużą ilość aspektów znaczących i trudności w objęciu ich wszystkich odpowiednim nadzorem konieczna była korekta kryteriów. W zweryfikowanym kryterium przyjęliśmy, że aspekt objęty wymogiem prawnym będzie aspektem znaczącym, jeżeli jego wartość przekroczy 50% wartości określonej normą. czasem pewnej zmianie uległy również inne kryteria. miany kryteriów spowodowały, że obecnie w Koksowni liczba aspektów znaczących zmniejszyła się do 19. Poniżej w tabeli 1 przedstawione są przykładowe aspekty znaczące z listy z roku 1997, w tabeli 2 natomiast przedstawiono pełną listę z roku 2002. Tabela 1. Lista aspektów znaczących - 1997 r. Lp. Aspekt Źródło naczący 1 Emisja pyłu węglowego Młynownia I - układ I tak 2 Emisja pyłu węglowego Młynownia I - układ II tak 3 Emisja pyłu węglowego Młynownia II - układ I tak 4 Emisja pyłu węglowego Młynownia II - układ II tak 5 Wytwarzanie odpadów - pył węglowy Młynownia tak 6 Emisja SO 2 tak 7 Emisja NO x tak 8 Emisja CO tak 9 Emisja pyłu tak 10 Emisja węglowodorów aromatycznych tak 11 Emisja węglowodorów alifatycznych tak 12 Emisja CS 2 Bateria koksownicza nr 2 tak 13 Emisja NH 3 (smużenie baterii) tak 14 Emisja benzenu tak 15 Emisja benzo(a)pirenu tak 16 Emisja cyjanowodoru tak 17 Emisja fenolu tak 18 Emisja pirydyny tak 19 Emisja tak... tak... tak 159 Emisja węglowodorów aromatycznych tak 160 Emisja NH 3 tak 162 Emisja benzenu biorniki magazynowe tak 163 Emisja cyjanowodoru tak 164 Emisja fenolu tak 3

Tabela 2. Lista aspektów znaczących - 2002 r. Lp. Działanie / wyrób Aspekt Status emisja pyłu węglowego z Młynowni I i II 1. Młynownie odpady - pył węglowy wytrącony w urządzeniach odpylających emisja pyłu koksowego - W1, W2, W3, W4, W5 2. Sortownie koksu odpady - pył węglowy wytrącony w urządzeniach odpylających 3. emisja pyłu z procesu wypychania komór Smużenie baterii koksowniczych (obsadzanie, koksowanie, odpady - pył wytrącony w urządzeniach odpylających wypychanie) emisja surowego gazu koksowniczego podczas awarii 4. Opalanie baterii koksowniczych emisja pyłowo-gazowa z baterii 2 i 4 emisja pyłowo-gazowa 5. Gaszenie koksu zwiększona emisja pyłowo-gazowa związana z awaryjną pracą wieży gaśniczej wytwarzanie odpadów: koksik 6. wytwarzanie odpadów: smółka sytnikowa Węglopochodne wytwarzanie odpadów: sole sumaryczne (kondensacja, wytwarzanie odpadów: siarka odpadowa amoniakalnia, benzolownia, zrzut ścieków do kanalizacji sanitarnej podczas awarii odsiarczalnia, skład smoły i benzolu, zrzut ścieków do kanalizacji deszczowo-przemysłowej odfenolownia, oczyszczalnia podczas awarii mechaniczna) zwiększona emisja zanieczyszczeń gazowych na drodze oczyszczania gazu koksowniczego podczas awarii 7. Działalność administracyjno - produkcyjna Koksowni wytwarzanie odpadów: poremontowych wytwarzanie odpadów: niebezpiecznych (świetlówki, akumulatory, zużyte oleje) Po zidentyfikowaniu i dokonaniu oceny aspektów środowiskowych można było przystąpić do opracowania Programu zarządzania środowiskowego. Jednak aby opracować Program należy wcześniej określić cele, jakie chcemy uzyskać. Koksownia opracowała algorytm identyfikacji celów środowiskowych, na podstawie którego określa się przedsięwzięcia/zadania, których wykonanie pozwala na realizację tych celów. Realizacja Programu zarządzania środowiskowego pozwala zakładowi być zawsze w zgodności z Polityką środowiskową i wymogami prawnymi oraz ciągle doskonalić swoje oddziaływanie na środowisko. W tabeli 3 przedstawiono przykładowe określenie celu środowiskowego oraz zadania pozwalające na osiągnięcie tego celu (tabela 4). 4

Tabela 3. Określanie celów środowiskowych Lp. Aspekt znacząc y Źródło Przekroczon y limit prawny? Niezgodność z polityką? 1. rzut ścieków Oczyszczalni a wód Sygnały od stron zainteresowanyc h? Istnieje potrzeba poprawy? Tak / Nie Tak / Nie Tak / Nie Tak / Nie Nie Nie Tak Tak Obniżyć zawartość cyjanków w ściekach Cel Tabela 4. Program zarządzania środowiskowego Lp. adanie/ temat Termin realizacji Osoba odpowiedzialna / wykonawca 1. Przeprowadzenie prób nad nową technologią oczyszczania wód pogazowych z cyjanków. 2. Budowa nowej instalacji do oczyszczania wód pogazowych z cyjanków 3. Wdrożenie nowej technologii oczyszczania wód pogazowych z cyjanków. 31.12. 1999r. 31.06. 2000r. 31.12. 2000r. Kier. Oddz. Wpoch. / Kier. Lab. Ochr. Środ. -ca Kier. Wydz. Koksowni /Gł. Energetyk Kier. Oddz. Wpoch. / Kier. Lab. Ochr. Środ. Rodzaj planu, w którym uwzględniono zadanie w ramach kosztów inwestycyjnych w ramach kosztów inwestycyjnych w ramach kosztów inwestycyjnych Przewidywane koszty [zł] Efekty 5 000 Obniżenie zawartości cyjanków w wodzie pogazowej o 40% do 31.12.2000r. w stosunku do II-go półrocza 1998r. 10 000 5 000 Opracowanie i wdrożenie SŚ, oprócz stworzenia warunków formalnych dla jego istnienia i funkcjonowania, wymagało również podniesienia świadomości pracowników jednostki organizacyjnej, w tym świadomości ekologicznej w celu przygotowania ich do obciążenia dodatkowymi obowiązkami wynikającymi z faktu wdrożenia SŚ. Stąd też konieczność opracowania i wdrożenia programów szkoleniowych, którymi objęty został cały personel. W celu prawidłowego sporządzenia materiałów szkoleniowych i przeprowadzenia szkoleń dla odpowiednich grup pracowników, opracowano szczegółowy proces identyfikacji potrzeb szkoleniowych. Identyfikacja ta oparta była na powiązaniu znaczących aspektów środowiskowych z odpowiednim stanowiskiem (tabela 5). Tabela 5. Macierz STANOWISKO - ASPEKT NACĄCY Stanowisko Aspekty znaczące 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 Po rozpatrzeniu wszystkich stanowisk i wszystkich aspektów znaczących została wyselekcjonowana lista 5

stanowisk, na których praca ma lub może mieć znaczący wpływ na środowisko (tzw. personel kluczowy). Dla tych pracowników przeprowadzono dodatkowe szkolenie, tzw. szkolenie szczegółowe, którego zakres i tematyka wynikają z potrzeb szkoleniowych. Wydziałowe materiały szkoleniowe przeznaczone dla personelu kluczowego zawierają wszelkie informacje, konieczne do prowadzenia pracy na stanowiskach w sposób zapewniający spełnianie wymagań polityki środowiskowej wydziału oraz innych wymagań prawnych dotyczących SŚ oraz dokumentów do sterowania operacyjnego. ostały one podzielone na części o następującej zawartości: Część I. System zarządzania środowiskowego wg normy ISO 14001 1. Rys historyczny systemu zarządzania środowiskowego 2. Charakterystyka normy ISO 14001 3. Definicje ogólne 4. Etapy opracowywania i wdrażania SŚ 5. Metodyka przeprowadzenia wstępnego przeglądu wydziału (wpw) 6. Dokumentacja systemu 7. miany organizacyjne 8. Audity SŚ 9. Przegląd SŚ przez kierownictwo 10. Certyfikacja 11. Spodziewane efekty funkcjonowania SŚ Część II. Ochrona środowiska, oddziaływanie Huty Częstochowa oraz Koksowni na środowisko 1. Wiadomości ogólne 2. Informacje o zakładzie 2.1. Inwestycje proekologiczne w Hucie w ostatnich 10 latach 2.2. Wielkości charakteryzujące oddziaływanie Huty na środowisko 2.3. Kierunki dalszych przemian w aspekcie wymagań ekologicznych 3. Wydział Koksowni 3.1. Informacje wstępne 3.2. Rodzaje zanieczyszczeń emitowanych z Koksowni 3.3. Aktualne wyposażenie w urządzenia i instalacje Koksowni dla eliminacji zanieczyszczeń do środowiska 3.4. Emisja do atmosfery 3.5. Hałas 3.6. Woda i ścieki 3.7. Skażenie gleby i wód gruntowych 3.8. Obecny sposób postępowania w przypadkach wystąpienia awarii 3.9. Odpady 3.10. Informacje technologiczno - produkcyjne 3.10.1. Surowce 3.10.2. Produkty 3.10.3. Energia 3.11. Wykorzystanie surowców do produkcji oraz nośników energetycznych 3.12. Analiza oddziaływania Wydziału Koksowni na środowisko 3.13. Koszty poniesione na ochronę środowiska przez Koksownię w 1996 r. 4. Rejestr przepisów prawnych dotyczących ochrony środowiska 4.1. Część ogólna 4.2. Woda - część ogólna 4.3. Ochrona powietrza 4.4. Ścieki 4.5. Odpady 4.6. Decyzje 6

4.7. arządzenia wewnętrzne 4.8. Dopuszczalne limity zanieczyszczeń w ściekach Część III. System zarządzania środowiskowego w Wydziale Koksowni 1. Wstęp 2. Oświadczenie Kierownika Wydziału Koksowni 3. Polityka środowiskowa Wydziału Koksowni 4. Powiązania z Hutą Częstochowa 5. akresy odpowiedzialności 6. Przekazywanie informacji 7. Wykaz dokumentów SŚ 8. Typowe nieprawidłowości powodujące zagrożenia ekologiczne Część IV. Charakterystyka oddziałów Koksowni 1. Węglosortownia 1.1 Charakterystyka urządzeń Węglosortowni 1.2 Charakterystyka emitorów i urządzeń odpylających Węglosortowni 1.3 Rejestr znaczących aspektów środowiskowych Węglosortowni 2 Piecownia 2.1 Charakterystyka urządzeń Piecowni 2.2 Charakterystyka emitorów i urządzeń odpylających Piecowni 2.3 Rejestr znaczących aspektów środowiskowych Piecowni 3 Węglopochodne 4 Materiały niebezpieczne lub łatwopalne Poza tym przeprowadzono szkolenie uświadamiające dla kierownictwa wydziału i personelu inżynieryjno - technicznego. Dla tych pracowników opracowano w formie broszury materiały szkoleniowe zawierające szereg informacji dotyczących m.in. oddziaływania Koksowni na środowisko, kierunków planowanych zmian, kosztów związanych z ochroną środowiska, informacji na temat systemu zarządzania środowiskowego i elementów systemu według normy ISO 14001, sposobów wdrożenia SŚ w zakładzie, genezy i korzyści z wdrożenia systemu na tle oddziaływania na środowisko. W celu uświadomienia pracowników w zakresie: znaczenia działania zgodnego z polityką środowiskową i procedurami oraz wymaganiami systemu zarządzania środowiskowego; znaczących, aktualnych lub potencjalnych wpływów działania pracowników na środowisko, a także korzyści dla środowiska wynikających z poprawy ich działania; ich zadań i odpowiedzialności w osiąganiu zgodności działania z polityką środowiskową i procedurami oraz wymaganiami systemu zarządzania środowiskowego, łącznie z wymaganiami dotyczącymi gotowości na wypadek awarii i reagowania na awarie; potencjalnych konsekwencji nieprzestrzegania ustalonych procedur operacyjnych, przeprowadzone zostały szkolenia wstępne, które objęły całą załogę Koksowni. Dla tych pracowników przygotowano folder informacyjny zawierający m.in. krótkie informacje o spoczywającej na nich odpowiedzialności wynikającej z wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego, o polityce wydziału, znaczących aspektach środowiskowych, przepisach dotyczących ochrony środowiska. Mając wyszkoloną załogę oraz precyzyjną identyfikację aspektów środowiskowych i ich ocenę należało określić te obszary działalności zakładu, które należy poddać szczegółowemu nadzorowi operacyjnemu. W tym celu opracowaliśmy dokumenty systemowe (procedury, instrukcje, specyfikacje itp.), w których zostały określone kryteria operacyjne. Odpowiedni monitoring tych obszarów oraz przestrzeganie założonych kryteriów operacyjnych, pozwala mieć nadzór nad znaczącymi aspektami środowiskowymi a tym samym zmniejszać uciążliwy wpływ działalności zakładu na środowisko. W tabeli 7 przedstawiono listę kilku procedur i instrukcji służących do prowadzenia nadzoru operacyjnego. 7

Tabela 7. Wybrane procedury i instrukcje operacyjne Nr Tytuł dokumentu identyfikacyjny PC 6.1/10 Procedura postępowania z odpadami na Wydziale Koksowni PC 6.1/11 Procedura zarządzania gospodarką energetyczną Koksowni PC 6.2/1 Procedura kontroli, monitorowania i wykonywania pomiarów procesów, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko PC 6.5/1 Identyfikacja i ocena potencjalnych sytuacji awaryjnych, przeciwdziałanie awariom oraz postępowanie w trakcie i po awarii w Wydziale Koksowni ICS 0001 Instrukcja postępowania z odpadami okresowymi. ICS 0101 Instrukcja postępowania z pyłem z odpylania urządzeń Węglowni i Sortowni. ICS 0201 Instrukcja postępowania z pyłem koksowym z odpylni ICS 0301 Instrukcja postępowania z solami sumarycznymi ICR 0108 Instrukcja obsługi odpylni młynowni. ICR 0123 Instrukcja obsługi instalacji odpylających sortowni. Rezultaty wprowadzonych zmian W tabelach 8 i 9 przedstawiono efekty działań proekologicznych w Koksowni, w których duży wkład ma wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego. Tabela 8. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska Koksowni w latach 1996-2002 Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska [zł.] Rok 1996 r. 1997 r. 2001 r. 2002 r. 1.342.943 560.000 303.436 283.233 Tabela 9. Emisja zanieczyszczeń do atmosfery w latach 1996-2002 Rok EMISJA [ Mg ] pył SO 2 NO 2 benzen w.alifat. w.arom. B/a/P CO 1996 107 58 367 7 104 6 0,016 49 1997 72 38 312 2 62 5 0,010 249 2001 72 33 465 1,2 39 3,0 0,006 311 2002 67 42 380 1,2 40 2,4 0,005 261 Wzrost emisji tlenku węgla wynika z urealnienia jej wielkości poprzez zastosowanie nowych metod pomiarowych - analizatorów w miejsce analizy objętościowej gazów aparatem Orsata (wg doc. J. Kapały). Nakłady na wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego nie przekroczyły 250 tys. zł. Kwota ta obejmuje czas pracy pracowników zatrudnionych przy wdrażaniu systemu, koszty szkoleń, przeglądu wykonanego przez firmę konsultingową i certyfikacji. We wcześniejszym okresie poniesiono znaczne nakłady na modernizację techniczną i technologiczną, nie są one jednak bezpośrednio związane z kosztami wdrażania systemu. Uzyskanie certyfikatu systemu zarządzania środowiskowego było na pewno jednym z bardzo ważnych argumentów, który przyczynił się do warunkowego zejścia Huty z listy zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska (tzw. listy 80 ). Wielu korzyści uzyskanych z wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego nie można ocenić zyskami materialnymi. Dotyczy to podniesienia świadomości ekologicznej pracowników, uporządkowania działalności w dziedzinach związanych z ochroną środowiska, poprawy wizerunku wydziału. 8

Podsumowanie Reasumując, SŚ na Wydziale Koksowni wprowadzany był w sposób prawie optymalny. Podstawowe znaczenie w realizacji tego zadania miało zaangażowanie kierownictwa wydziału oraz stosunkowo wysoka świadomość ekologiczna pracowników wydziału. Korzyści z wdrożonego SŚ zaczynają być coraz lepiej widoczne, przede wszystkim dla personelu Koksowni. Wdrożony program szkoleń pracowników zaowocował zwiększeniem ich świadomości środowiskowej, wagi przywiązywanej do jakości wykonywanej pracy oraz jej wpływu (faktycznego i potencjalnego) na, ogólnie rzecz biorąc, środowisko. Wdrożone procedury i instrukcje systemowe umożliwiły lepsze kontrolowanie prowadzonych działań, zarówno w sferze produkcyjnej jak i w sferze zarządzania wydziałem. Poprawiany jest w sposób ciągły proces komunikowania się. Na zakończenie, warto powiedzieć o kilku doświadczeniach, które stały się naszym udziałem podczas dotychczasowych prac nad wdrażaniem systemu. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują poniższe obserwacje i wnioski: Kluczem do wdrożenia SŚ jest poparcie naczelnego kierownictwa firmy. Bez poparcia naczelnego kierownictwa mniej prawdopodobne jest współdziałanie kierowników w omawianym procesie. adaniem naczelnego kierownictwa jest także zapewnienie by wdrażany projekt (SŚ w przypadku Koksowni) odpowiadał potrzebom całej organizacji, a nie tylko jej części.! Odpowiedzialność za projekt powinna spoczywać na kierownikach. większa się wtedy prawdopodobieństwo, że będą się w niego czynnie angażować. Jeżeli zaś projekt prowadzą specjaliści, kierownikom łatwiej jest pomijać wyniki prac. Jeżeli kierownicy uczestniczą w ustalaniu celów projektu, są one lepiej dopasowane do realiów.! W starannie dobranych punktach projektu należy korzystać z rad kierowników. Procedura taka chroni projekt przed deformacją, a także zwiększa otwartość kierowników na proponowane rozwiązania.! Nie należy dopuścić do dominacji aspektów technicznych. Należy brać pod uwagę mniej wymierne aspekty problemu wdrożenia projektu. Chodzi tu przede wszystkim o to, jaki jest wpływ ludzi na proponowane zmiany i rozwiązania oraz jak one wpływają na ludzi.! bieranie i interpretacja wszelkich danych powinna zachodzić szybko i sprawnie. Długi, rozwlekły proces zbierania danych niekorzystnie wpłynie na proces realizacji projektu. Sprawne i szybkie zbieranie informacji skróci proces wdrożenia projektu zwiększając jego przydatność.! Należy być przygotowanym do tego, że przy wprowadzaniu nowego systemu mogą się pojawić pewne trudności. Jeżeli kierownicy przewidują problemy i przygotowują się do nich, nie wpłyną one ujemnie na skuteczność projektu. Kierownicy powinni współpracować z podwładnymi przy opracowaniu pomysłów i propozycji, które przyczynią się do skuteczności projektu.! Ponieważ wszelkie zapisy związane z wdrożeniem systemu zarządzania środowiskowego stanowią podstawę podejmowania odpowiednich decyzji oraz dowód jego funkcjonowania, należy prowadzić dokładną rejestrację zaszłości. W miarę realizacji zadania, mogą zdezaktualizować się założenia i informacje początkowo wprowadzone do projektu jako dane wejściowe. Pomoże to w rozwiązywaniu podobnych problemów w przyszłości. Argumentem używanym często przeciwko wdrażaniu systemu zarządzania środowiskowego jest duży koszt takiego przedsięwzięcia. Otóż warto powiedzieć, że podstawowym kosztem jest czas pracy poświęcony na opracowanie i wdrożenie systemu. Szacunkowo, dla kilkusetosobowej jednostki wystarcza praca jednej, dwóch osób w pełnym wymiarze czasu pracy oraz od kilku do kilkunastu procent czasu pracy poświęconych przez grupę dziesięcio-, piętnastoosobową. Warto porównać ten koszt do pełnych kosztów ochrony środowiska w firmie, obejmujących nie tylko opłaty i kary, ale także inwestycje, remonty i eksploatację urządzeń ochrony środowiska, koszty przetwarzania odpadów i produktów ubocznych, straty energii (to także odpad, choćby ze względu na CO2) i inne. Biorąc więc pod uwagę uporządkowanie przez system wielu zagadnień, koszty te należy ocenić jako niewielkie w porównaniu z wieloma 9

inwestycjami technicznymi. Sprawa nakładów i efektów z wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego wymaga szerszego i oddzielnego potraktowania. Oczywiście wspomniane wyżej trudności nie powinny być przeszkodą dla skutecznego wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego. Tym niemniej lepiej zdawać sobie z nich sprawę i odpowiednio do nich przygotować niż uświadamiać je stopniowo dopiero w trakcie prac. Opracowanie i wdrożenie systemu przynosi efekty, musi jednak bazować na poważnym i rozsądnym podejściu firmy do tej sprawy. Kontakt Bolesław Biłka Kierownik miany Wydziału Koksowni (p.o. Specjalista ds. Systemów arządzania) Koksownia Huty Stali Częstochowa Sp. z o.o. ul. Kucelińska 22, 42-207 Częstochowa tel. (034) 323-82-65, fax (034) 323-2102, kom. 600 193 196 10