ZGROśENIA WYSTĘPUJĄCE W PRACY ADMINISTRACYJNO-BIUROWEJ ORAZ METODY OCHRONY PRZED NIMI I ICH OCENA Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 27
ZagroŜenia ZagroŜenia przy wykonywaniu pracy biurowej wynikają najczęściej: z obciąŝeń fizycznych z pracy przy komputerze z monotonii pracy ze stresu w pracy ze sposobu oświetlenia miejsca pracy Ponadto mogą takŝe występować zagroŝenia wypadkowe, związane najczęściej z poślizgnięciem, potknięciem i upadkiem pracownika bądź poraŝeniem prądem elektrycznym. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 28
ObciąŜenie fizyczne organizmu ObciąŜenie fizyczne organizmu moŝe być: dynamiczne statyczne ObciąŜenie organizmu podczas pracy fizycznej jest uzaleŝnione od rodzaju wysiłku fizycznego. DuŜe znaczenie ma tu pozycja ciała podczas pracy, t.j: siedząca, stojąca, wymuszona. WaŜnym czynnikiem przy obciąŝeniach fizycznych jest odpowiednia organizacja pracy, a szczególnie długość zmiany roboczej oraz częstotliwość powtarzanych czynności. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 29
Praca w pozycji siedzącej Praca w biurze niesie za sobą zagroŝenia związane z: obciąŝeniami mięśniowo-szkieletowymi, wymuszoną pozycją siedzącą podczas pracy. Bardzo często długotrwała praca w pozycji siedzącej, a zwłaszcza w niewłaściwej pozycji ciała moŝe powodować powaŝne dolegliwości bólowe, a w dłuŝszym okresie zmiany zwyrodnieniowe stawów, zwłaszcza kręgosłupa. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 30
Zapobieganie negatywnym skutkom pracy siedzącej Aby przeciwdziałać negatywnym skutkom pracy siedzącej, naleŝy zadbać, Ŝeby stanowisko pracy było wyposaŝone w: odpowiednie siedzisko, biurko odpowiedniej konstrukcji, dodatkowo w podnóŝek. Osoby pracujące w pozycji siedzącej powinny równieŝ przestrzegać określonych zaleceń: Podczas pracy naleŝy przyjmować taką pozycję, aby kręgosłup był utrzymywany w pozycji naturalnej nie zgarbionej lub skręconej. Po kaŝdej godzinie pracy przy komputerze naleŝy robić 5-minutowe przerwy. Podczas takiej przerwy moŝna zmienić charakter wykonywanej pracy lub wykonać kilka ćwiczeń. Siedzisko powinno być tak wyregulowane, aby podpierać plecy w okolicy lędźwiowej, a ramiona powinny spoczywać na podłokietnikach siedziska. Wysokość siedziska powinna być tak ustawiona, aby nie dopuszczać do ucisku w strefie podkolanowej, a stopy nie znajdowały się pod siedziskiem. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 31
Monotonia Monotonia spowodowana jest brakiem lub jednostajnością bodźców oraz niezmiennością sytuacji. Najczęściej występuje w stanach bezczynności, oczekiwania, np. obserwacji wskaźników monitora. Monotonia spowodowana brakiem bodźców wzrokowych oraz słuchowych określana jest jako monotonia sensoryczna. Jej efektem są często: spowolnienie czynności układu krąŝenia oraz układu oddechowego, wystąpienie senności, zmniejszenie zakresu wykonywanych czynności czego skutkiem jest znaczny spadek wydajności pracy, wzrost liczby popełnianych błędów, a co za tym idzie, sytuacji niebezpiecznych czy nawet potencjalnie wypadkowych. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 32
Monotonia cd. Negatywnym skutkiem powtarzania jednostajnych czynności (ruchów) jest przeciąŝenie wysiłkiem fizycznym niektórych grup mięśni. Efektem jednostajnej pracy moŝe być tzw. zespół cieśni nadgarstka lub łokieć tenisisty. Niebezpiecznym efektem ubocznym ciągłej pracy w pozycji siedzącej jest równieŝ nadmierne obciąŝenie statyczne mięśni kręgosłupa stabilizujących pozycję ciała. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 33
Zapobieganie negatywnym skutkom monotonii Najlepszym sposobem eliminacji tych zagroŝeń i uciąŝliwości jest analiza toku pracy oraz wprowadzenie: rotacji na stanowiskach pracy przerw w pracy urozmaicenia wykonywanych zadań w czasie przerw czynności wymagających aktywności fizycznej Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 34
Zespół suchego oka Tzw. zespół suchego oka moŝe mieć miejsce w następujących okolicznościach: osoba pracująca przy komputerze stale wpatruje się w dwuwymiarową płaszczyznę, podczas gdy naturalne widzenie jest trójwymiarowe; obserwowana płaszczyzna ma niekorzystne ustawienie pionowe; obciąŝeniem dla oka jest wpatrywanie się w podświetlony ekran, czyli bezpośrednio w źródło światła; podczas pracy przy obsłudze monitora zmniejsza się liczba mrugnięć oczami, co prowadzi do wysychania powierzchni gałki ocznej, czego skutkiem jest niedostateczne nawilŝanie oka podraŝniona zostaje spojówka i rogówka, pojawiają się typowe dolegliwości oczu, takie jak: pieczenie, zaczerwienienie, uczucie suchości, swędzenie oraz pogarsza się jakość widzenia, obraz zaczyna się zamazywać. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 35
Organizacja stanowiska pracy wyposaŝonego monitor ekranowy Stanowisko pracy wyposaŝone w monitor ekranowy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy. Wszystkie elementy stanowiska pracy powinny być usytuowane w zasięgu kończyn górnych, a dostęp do stanowiska pracy swobodny. D dokumenty; DR drukarka; JC jednostka centralna; K klawiatura; M monitor; P pojemnik z dyskietkami Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 36
Organizacja stanowisk pracy z monitorem ekranowym cd.1 Odległość między pracownikiem a tyłem sąsiedniego monitora co najmniej 0,8 m. 80 cm Odległości między sąsiednimi monitorami co najmniej 0,6 m. 60 cm Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 37
Organizacja stanowiska pracy z monitorem ekranowym cd. 2 Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 38
Uchwyt na dokumenty Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy naleŝy wyposaŝyć w uchwyt na dokumenty, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem: między ekranem monitora i klawiaturą lub w innym miejscu w pozycji minimalizującej uciąŝliwe ruchy głowy i oczu. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 39
PoraŜenie prądem elektrycznym PoraŜenie prądem elektrycznym najczęściej następuje w wyniku: zainstalowania wadliwych urządzeń, niewłaściwej obsługi urządzeń, podejmowania próby naprawy instalacji i urządzeń bez posiadania odpowiednich kwalifikacji. Zainstalowane urządzenia, przewody, gniazda, przedłuŝacze powinny być sprawne technicznie i gwarantować bezpieczeństwo pracy. Codziennie, przed rozpoczęciem pracy, naleŝy dokonywać przeglądu tych urządzeń. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 40
Oświetlenie Poziom natęŝenia oświetlenia potrzebny do wykonywania określonej pracy wzrokowej dobiera się w zaleŝności od: stopnia trudności pracy wzrokowej wielkości szczegółu pracy wzrokowej Przy stopniu trudności pracy wzrokowej większym od przeciętnego, utrudnieniach w wykonywaniu pracy i wymaganiu zapewnienia duŝej wygody widzenia naleŝy przyjmować poziom natęŝenia oświetlenia około 300 lx. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 41
Olśnienie Olśnieniem nazywa się stan procesu widzenia, przy którym występuje odczucie niewygody lub zmniejszenie zdolności rozpoznawania przedmiotów na skutek zbyt intensywnego oświetlenia lub nadmiernych kontrastów w przestrzeni lub w czasie. Z punktu widzenia skutków wyróŝnia się następujące rodzaje olśnienia: przeszkadzające przykre oślepiające Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 42
Ograniczenie olśnienia Ograniczenie olśnienia jest związane z odpowiednim doborem oprawy oświetleniowej, a dokładniej elementów optycznych (np. klosz mleczny, odbłyśnik). Olśnienia mogą być znacznie ograniczone przez: odpowiednie zaprojektowanie systemu oświetlenia w taki sposób, aby Ŝadna oprawa oświetleniowa nie była umieszczona nad miejscem wykonywania zadania wzrokowego; zwiększenie strumienia świetlnego padającego z kierunków bocznych; stosowanie opraw mających duŝą dolną powierzchnię świecącą i małą luminancję; projektowanie stanowisk pracy i materiałów do pracy o matowych powierzchniach w celu zmniejszenia skutków odbicia. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 43
Tętnienie światła Tętnienie światła jest zaliczane jedynie do czynników uciąŝliwych, ale wymaga ograniczenia, poniewaŝ moŝe niekorzystnie wpływać na samopoczucie pracownika. Zmienny w czasie strumień świetlny wysyłany przez elektryczne źródło światła wynika praktycznie z częstotliwości prądu zasilającego to źródło. Problem tętnienia światła pojawia się najczęściej, gdy stosuje się lampy wyładowcze, tzw. świetlówki. Skutecznym rozwiązaniem tego problemu jest zasilanie sąsiednich opraw z róŝnych faz i stosowanie elektronicznego układu stabilizująco-zapłonowego. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 44
Oświetlenie pomieszczeń pracy z komputerem DuŜy poziom natęŝenia oświetlenia jest niezbędny na płaszczyźnie klawiatury i stołu. W płaszczyźnie monitora zbyt duŝy poziom natęŝenia oświetlenia ekranu jest niekorzystny ze względu na zmniejszenie kontrastu jaskrawości znaków i tła na ekranie. Dla prac związanych z pisaniem ręcznym, obsługiwaniem klawiatury, czytaniem, przetwarzaniem danych przewiduje się natęŝenie oświetlenia nie mniejsze niŝ 500 lx. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 45
Stres w pracy Stres jest to zespół emocjonalnych, poznawczych behawioralnych i fizjologicznych reakcji na uciąŝliwe oraz szkodliwe aspekty treści pracy, organizacji pracy i środowiska pracy. Reakcje emocjonalne na stres to: lęk, niepokój, gniew, złość, rozczarowania. Przy dłuŝszym działaniu stresu następuje zwykle obniŝenie poziomu jakości wykonywania zadań intelektualnych oraz motorycznych obniŝenie wydajności pracy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 46
Źródła stresu Źródłami stresu w pracy są: wykonywane przez pracownika zadania robocze; fizyczne właściwości środowiska pracy; społeczne i organizacyjne warunki pracy; środowisko zewnętrzne wobec organizacji (np. klienci). Stres związany jest ze społecznymi i organizacyjnymi warunkami pracy i nadmiernym obciąŝeniem pracą. Paradoksalnie czynnikiem stresującym jest równieŝ niedociąŝenie pracą, szczególnie gdy pracownik wykonuje mało urozmaiconą, monotonną pracę niewymagającą specjalnych umiejętności. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 47
Poślizgnięcia, upadki, potknięcia Poślizgnięcia, upadki i potknięcia są zagroŝeniami typowymi dla pracy biurowej, występującymi przy przemieszczaniu się osób. Powierzchnie, po których przemieszczają się pracownicy, często są śliskie i nierówne (np. schody), a wykładziny dywanowe często pofałdowane lub podarte. W takich okolicznościach, przez nieuwagę pracownika, dochodzi do potknięcia się bądź upadku. Wynikiem takich zdarzeń są złamania kończyn lub skręcenia stawu skokowego. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 48
Czynniki chemiczne Do grupy pracowników administracyjno-biurowych moŝna zaliczyć pracowników zatrudnionych na róŝnych stanowiskach, np. laborant lub farmaceuta. Wówczas istotnym zagroŝeniem są stosowane w procesie pracy substancje i preparaty chemiczne. Na stanowiskach pracy mogą one występować w postaci: gazów, par, cieczy lub ciał stałych. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 49
Sposób wchłaniania czynników chemicznych do organizmu i skutki Wchłanianie szkodliwych czynników chemicznych zachodzi w duŝej mierze przez układ oddechowy, ale równieŝ przez: nieuszkodzoną skórę, przewód pokarmowy. Kontakt substancji chemicznych ze skórą moŝe prowadzić do występowania: podraŝnień, wysypki, trądziku, a przy długotrwałym naraŝeniu do: owrzodzenia, wylewów podskórnych, oparzeń, uszkodzenia właściwości ochronnych skóry. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 50
Skutki naraŝenia na czynniki chemiczne Zawodowe naraŝenie na czynniki chemiczne moŝe być przyczyną: stanów zapalnych skóry, niewydolności układu oddechowego, zaburzeń psychoneurologicznych, chorób nowotworowych. Skutki naraŝenia na szkodliwe substancje chemiczne mogą być miejscowe i układowe, a ich nasilenie moŝe mieć charakter ostry lub przewlekły. Skutki miejscowe to działanie draŝniące i uczulające skórę i błony śluzowe. Skutki układowe to zmiany w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym, wątrobie, nerkach, układzie sercowo-naczyniowym. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 51
Podział substancji i preparatów chemicznych z uwagi na stwarzane zagroŝenie Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne podlegają klasyfikacji pod względem stwarzanych dla zdrowia człowieka zagroŝeń i zalicza się je do następujących kategorii zagroŝenia: bardzo toksyczne (symbol T+), np. cyjanowodór; toksyczne (symbol T), np. formaldehyd, anilina; szkodliwe (symbol Xn), np. glikol etylenowy; Ŝrące (symbol C), np. amoniak, związki chloru; draŝniące (symbol Xi), np. aminy; uczulające (symbol Xi lub Xn), np. akrylan etylu; rakotwórcze (symbol T+ lub T lub Xn), np. benzen, azbest; mutagenne (symbol T+ lub T lub Xn), np. epoksyetan; działające szkodliwie na rozrodczość (symbol T+ lub T, lub Xn); np. pestycydy, kwas akrylowy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 52
Ryzyko zawodowe pojęcia Ryzyko zawodowe oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia niepoŝądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagroŝeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Ocena ryzyka zawodowego polega na zbadaniu wszystkich działań związanych z wykonywaną pracą oraz otoczeniem pracownika, które mogą być przyczyną urazów lub pogorszenia stanu zdrowia pracownika. Celem oceny ryzyka zawodowego jest stwierdzenie, czy konieczne jest podjęcie działań zmierzających do wyeliminowania zagroŝeń, poprzez właściwą organizację pracy lub zastosowanie środków ochronnych ograniczających te zagroŝenia. Stwierdzenie, Ŝe ryzyko jest dopuszczalne, oznacza, Ŝe zastosowano wystarczające środki chroniące pracowników przed zagroŝeniem. Stwierdzenie, Ŝe ryzyko jest niedopuszczalne, oznacza, Ŝe naleŝy podjąć moŝliwie szybkie działania i zastosować dodatkowe środki chroniące pracowników. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 53
Kto odpowiada za przeprowadzenie oceny ryzyka? Ocena ryzyka zawodowego jest obowiązkowa i za jej przeprowadzenie odpowiedzialny jest pracodawca. Pracodawca ma takŝe obowiązek informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąŝe się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagroŝeniami. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 54
Ocena ryzyka zawodowego w skali 3-stropniowej prawdopodobieństwo Prawdopodobieństwo wystąpienia następstw zagroŝeń: mało prawdopodobne następstwa zagroŝeń to takie, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika. prawdopodobne następstwa zagroŝeń to takie, które mogą wystąpić nie częściej niŝ kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika. wysoce prawdopodobne następstwa zagroŝeń to takie, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 55
Ocena ryzyka zawodowego w skali 3-stropniowej cięŝkość następstw CięŜkość następstw zagroŝeń: mała jeśli powstające w wyniku zagroŝeń urazy i choroby nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy (bóle głowy, niewielkie stłuczenia, zranienia lub podraŝnienia oczu, np. spowodowane intensywną pracą przy komputerze); średnia jeśli powstające w wyniku zagroŝeń urazy i choroby zawodowe powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji (np. zranienia, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, choroby oczu, bóle kręgosłupa spowodowane nieprawidłową postawą); duŝa jeśli powstające w wyniku zagroŝeń urazy i choroby powodują cięŝkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć (np. oparzenie III stopnia, zawodowe uszkodzenie słuchu, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa uniemoŝliwiające pracę, choroby układu naczyniowo-sercowego, np. będące przyczyną stresu). Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 56
Ocena warunków pracy na stanowisku wyposaŝonym w monitor ekranowy Istotnym elementem wiąŝącym się bezpośrednio z analizą i oceną zagroŝeń jest ocena warunków pracy na stanowiskach wyposaŝonych w monitory ekranowe. Pracodawca ma obowiązek przeprowadzić taką ocenę w aspekcie: organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposaŝenia w sposób zapewniający spełnienie wymagań bhp, stanu elementów wyposaŝenia stanowisk pracy zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed poraŝeniem prądem elektrycznym, obciąŝenia narządów wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego, obciąŝenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem, obciąŝenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 57
System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy (tzw. dyrektywa ramowa) stanowi m.in., Ŝe pracodawca ma obowiązek: ocenić wielkość ryzyka zagraŝającego bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników środki zapobiegawcze, metody produkcyjne oraz organizacja pracy powinny zapewnić zwiększenie poziomu ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, który został wykazany w ocenie; uwzględniać moŝliwości pracownika w aspekcie jego bezpieczeństwa i zdrowia przy powierzaniu mu zadań do wykonania; zapewnić, aby planowanie i wprowadzenie nowych technik było konsultowane z pracownikami lub ich przedstawicielami w zakresie konsekwencji wyboru danego wyposaŝenia, warunków i środowiska pracy związanych z bezpieczeństwem i zdrowiem pracowników; podjąć stosowne kroki w celu zapewnienia, aby jedynie odpowiednio poinstruowani pracownicy mieli dostęp do obszaru, w którym grozi powaŝne i szczególne niebezpieczeństwo. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 58
System zarządzania bhp cd. Dyrektywa Rady 90/270/EWG z 29 maja 1990 r. wskazuje, Ŝe pracodawca powinien stosować następujące środki: unikanie ryzyka, ocena ryzyka, którego nie moŝna uniknąć, dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, stosowanie nowych rozwiązań technicznych, zastępowanie środków niebezpiecznych bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi, nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej, właściwe instruowanie pracowników. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 59