KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 10.10.2012 COM(2012) 602 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie studium wykonalności dotyczącego układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między Unią Europejską a Kosowem {SWD(2012) 339 final} Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na temat ogłoszenia przez Kosowo niepodległości. PL PL
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie studium wykonalności dotyczącego układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między Unią Europejską a Kosowem 1. WPROWADZENIE Główne zasady procesu stabilizacji i stowarzyszenia określono w komunikacie Komisji z maja 1999 r. 1, a w czerwcu 1999 r. Rada je potwierdziła. Poprzez wspomniany proces Unia Europejska (UE) wyraża swoją determinację do podjęcia udziału w wyzwaniu i odpowiedzialności za stabilność regionu Bałkanów Zachodnich. W zamian za zgodność z odpowiednimi wymogami, UE oferuje zainteresowanym krajom indywidualnie dopasowane stosunki umowne: układy o stabilizacji i stowarzyszeniu. Warunki zawarcia stosunków umownych z krajami Bałkanów Zachodnich określono w konkluzjach Rady z kwietnia 1997 r. Główne elementy obejmują rzetelne zaangażowanie się na rzecz podjęcia reform demokratycznych, poszanowania i ochrony praw człowieka, mniejszości i wolności słowa oraz wolnych i regularnych wyborów. Rada oczekuje również wdrożenia pierwszych reform gospodarczych, readmisji z państw członkowskich i zaangażowania na rzecz współpracy regionalnej. Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Feira (w czerwcu 2000 r.) dano wyraźny sygnał poparcia dla regionu Bałkanów Zachodnich, ustanawiając status potencjalnych kandydatów do członkostwa. Wiadomość tę dodatkowo wzmocniono na szczycie w Zagrzebiu (w listopadzie 2000 r.). W konkluzjach Rady Europejskiej z marca 2003 r. stwierdzono, że przyszłość Bałkanów Zachodnich jest w UE oraz że konieczna jest silna wola polityczna i niesłabnące wysiłki, aby to umożliwić. Z agendy z Salonik dla Bałkanów Zachodnich z czerwca 2003 r. wyraźnie wynika, że kraje Bałkanów Zachodnich i wsparcie dla ich przygotowań do procesu przyszłej integracji z europejskimi strukturami i osiągnięcia członkostwa w Unii stanowią jeden z najważniejszych priorytetów UE. Do chwili obecnej studia wykonalności przygotowano dla Albanii, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii, Serbii i Czarnogóry. Następnie ze wszystkimi tymi krajami podpisano układy o stabilizacji i stowarzyszeniu. Na posiedzeniu Rady w grudniu 2011 r. przypomniano wolę UE, aby wspomagać rozwój gospodarczy i polityczny Kosowa w ramach jasno określonej perspektywy europejskiej, zgodnie z europejską perspektywą członkostwa regionu. Rada podkreśla potrzebę podjęcia konkretnych kroków w tej sprawie. W lutym 2012 r. Rada przyjęła do wiadomości zamiar Komisji dotyczący rozpoczęcia studium wykonalności w sprawie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między Unią Europejską a Kosowem, bez uszczerbku dla stanowiska państw członkowskich w sprawie statusu lub jakichkolwiek przyszłych decyzji, które mają być podejmowane przez Radę. 1 Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na temat ogłoszenia przez Kosowo niepodległości. COM(1999) 235 final PL 2 PL
W związku z konkluzjami Rady z lutego 2012 r. Komisja złożyła deklarację, w której stwierdza, że w studium wykonalności Komisja sprawdzi, czy spełniono kryteria polityczne, gospodarcze i prawne układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Rozpoczęcie studium wykonalności w odniesieniu do układu o stabilizacji i stowarzyszeniu z Kosowem pozostaje bez uszczerbku dla jego statusu prawnego oraz stanowisk państw członkowskich w sprawie uznania Kosowa. Metodologia Studium opiera się na ustaleniach przedstawionych w dokumencie roboczym służb Komisji 2. Opracowano go na podstawie kwestionariusza wypełnionego przez władze Kosowa, misji oceniającej składającej się z 20 ekspertów, wkładów biura UE w Prisztinie, organizacji międzynarodowych i organizacji pozarządowych. W studium oceniono, czy Kosowo jest gotowe do negocjowania, a następnie zdolne do wdrożenia układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Dokument określa kwestie priorytetowe, którymi należy się zająć przed rozpoczęciem negocjacji oraz priorytetowe obszary, jakimi Kosowo będzie musiało się zająć, aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Aspekty prawne Możliwość Unii do zawierania umów międzynarodowych nie jest ograniczona do powszechnie uznanych niezależnych państw lub organizacji międzynarodowych. Umowy takie mogą być zawierane z każdym podmiotem, w odniesieniu do którego druga umawiająca się strona przyznaje, że może zawrzeć umowę, która będzie podlegać przepisom międzynarodowego prawa publicznego. W przeszłości UE zawarła kilka umów międzynarodowych z udziałem podmiotów innych niż suwerenne państwa. Rada zawarła te umowy na podstawie art. 218 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (lub poprzednich artykułów, art. 300 i wcześniej 228 WE). Należy w tym kontekście podkreślić, że użycie art. 218 TFUE jako podstawy prawnej do zawarcia umowy z Kosowem, nie stanowi uznania Kosowa przez Unię jako niezależnego państwa ani nie oznacza uznania Kosowa przez poszczególne państwa członkowskie, pod warunkiem, że zostanie dokonane wyraźne zastrzeżenie w tym względzie. Nie stanowi ona również wycofania uznania przez państwa członkowskie, które je już uznały. Nie ma żadnych przeszkód prawnych, aby Unia zawarła na tej podstawie układ o stowarzyszeniu z Kosowem. W prawie UE nie istnieje żadna dokładna definicja tego pojęcia: art. 217 TFUE wskazuje jedynie, że taka umowa tworzy stowarzyszenie, charakteryzujące się wzajemnością praw i obowiązków, wspólnymi działaniami i szczególnymi procedurami. Jak wynika z praktyki unijnej, układy o stowarzyszeniu tworzą specjalne, uprzywilejowane powiązania z państwem trzecim. Układy o stowarzyszeniu kładą zawsze szczególnie duży nacisk na wspólne wartości i zasady, zawierają ważny element dotyczący handlu, przewidują zbliżenie krajowych ustawodawstw i strategii politycznych do wszystkich głównych obszarów polityki Unii, a także regulują współpracę w niemal każdym obszarze kompetencji Unii Europejskiej. Stowarzyszenie jest budowane za pomocą ram instytucjonalnych, które nie tylko obejmują mechanizm podejmowania decyzji, ale przewidują również intensywny dialog na poziomie służby cywilnej. 2 SWD(2012) 339 final. PL 3 PL
Wynika z tego, że Unia może zawrzeć taką umowę z państwem trzecim, jeżeli jego organy polityczne i sądowe są w stanie zagwarantować przestrzeganie warunków układu, stosowania ich i wprowadzania w życie. Celem niniejszego studium wykonalności jest właśnie zbadanie, czy gospodarczy i polityczny rozwój Kosowa umożliwiłby podjęcie licznych obowiązków wynikających z układu o stowarzyszeniu. Z prawnego punktu widzenia, wystarczy jednak stwierdzić, że fakt, iż niektóre państwa członkowskie nie uznają Kosowa jako niezależnego państwa, nie stanowi dla władz Kosowa przeszkody prawnej we wdrażaniu zobowiązań, które wynikałyby z układu o stowarzyszeniu. Stowarzyszenie Kosowa z Unią Europejską nie jest sprzeczne z faktem, że państwa członkowskie Unii mają na mocy prawa międzynarodowego różne stanowiska w sprawie statusu Kosowa. Ponadto, pod koniec negocjacji musiałby zostać ustalony dokładny charakter prawny układu pod względem jego rzeczywistej treści i odpowiedniego uwzględnienia kontekstu prawnego. Międzynarodowa obecność 3 w Kosowie nie stanowi przeszkody dla władz Kosowa w realizacji zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Układ taki nie stałby w sprzeczności z rezolucją nr 1244 Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych z 1999 r. i jest zgodny z bieżącą obecnością Misji Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie. W celu nadzorowania wdrażania kompleksowej propozycji uregulowania statusu Kosowa utworzono międzynarodowe biuro cywilne. W dniu 10 września br., po ustaleniu, że Kosowo zasadniczo wdrożyło warunki kompleksowej propozycji dotyczącej ustalenia statusu Kosowa i przyjęło konieczne ramy konstytucyjno-prawne, międzynarodowa grupa sterująca zadeklarowała zakończenie nadzoru niepodległości Kosowa oraz koniec mandatu międzynarodowego przedstawiciela cywilnego. W związku z tym biuro międzynarodowego przedstawiciela cywilnego zostanie zamknięte do końca 2012 r. Po zakończeniu tego procesu UE przyjmie na siebie większą rolę w Kosowie. Głównym celem misji UE w zakresie praworządności (EULEX) jest pomoc i wsparcie dla władz Kosowa w kluczowych obszarach rządów prawa: policji, wymiaru sprawiedliwości i służb celnych. W zakres jej mandatu wchodzą pewne obowiązki wykonawcze. Jeżeli układ o stowarzyszeniu zostałby zawarty, misja UE wspierałaby w ramach swoich kompetencji władze Kosowa w realizacji takiej umowy. Aspekty związane z północną częścią Kosowa Północna część Kosowa stanowi obszar obejmujący takie gminy jak: Leposaviq/Leposavić, Zubin Potok oraz Zveçan/Zvečan, a także część gminy Mitrovicë/Mitrovica na północ od rzeki Ibër/Ibar. Ludność większościową na tym obszarze stanowią Serbowie. W tej części Kosowa nadal pewne struktury są finansowane i utrzymywane przez Serbię. Dotyczy to nie tylko szpitali czy szkół, ale także administracji gmin, służb bezpieczeństwa i struktur sądowniczych. Obecnie sąd rejonowy w Mitrovicy może działać tylko przy wsparciu sędziów należących do EULEX. Serbskie przedsiębiorstwo energetyczne prowadzi na północy nielicencjonowany oddział, nadal działa nielicencjonowany serbski operator telefonii 3 Należy przypomnieć, że obecność wysokiego przedstawiciela w Bośni i Hercegowinie, wspierana przez Biuro Wysokiego Przedstawiciela (OHR), mianowanego przez Radę ds. Zaprowadzania Pokoju w celu nadzorowania cywilnego wdrażania porozumienia pokojowego z Dayton, nie została uznana za prawną przeszkodę na drodze do podpisania Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między Unią Europejską a Bośnią i Hercegowiną. PL 4 PL
komórkowej, a mieszkańcy północnego regionu często korzystają z alternatywnych dróg do przekroczenia granicy/linii granicznej. Północna część Kosowa znajduje się w trudnej sytuacji gospodarczej. Miejscowa ludność jest nadmiernie uzależniona od publicznej służby zatrudnienia i pomocy społecznej finansowanej przez Belgrad. Potencjał tego obszaru pod względem zasobów naturalnych, takich jak kopalnia w Trepça/Trepča, nie jest dostatecznie wykorzystany. Przeprowadzony w 2011 r. spis powszechny mieszkańców Kosowa nie obejmował danych na temat tej części Kosowa. Wskaźnik uczestnictwa ludności wspomnianych gmin w wyborach w Kosowie był niezwykle niski. W maju 2012 r. równolegle z wyborami w Serbii gminy Zubin Potok i Zveçan/Zvečan jednostronnie zorganizowały oddzielne wybory lokalne. Prisztina, Belgrad ani wspólnota międzynarodowa nie uznały tych wyborów. W odpowiedzi na rozstawienie oddziałów policji kosowskiej i służb celnych na granicy/przejściach granicznych w lecie 2011 r. wzniesione zostały liczne barykady. Większość z nich obecnie już rozebrano. Nadal istnieje barykada na głównym moście na rzece Ibër/Ibar. Obecna sytuacja charakteryzująca się wybuchami przemocy i częstymi wzrostami napięcia nie może zostać utrzymana. Ważną rolę we wpieraniu utrzymywania spokoju odgrywają KFOR i EULEX. Dialog między Prisztiną a Belgradem Sytuacja w północnej części Kosowa nadal stanowi wyzwanie dla Kosowa, Serbii, regionu Bałkanów Zachodnich i wspólnoty międzynarodowej. W następstwie podjętej we wrześniu 2010 r. rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych UE wspiera dialog między Prisztiną a Belgradem. Celem zainicjowanego w marcu 2011 r. dialogu jest promowanie współpracy, osiągnięcie postępu na drodze do Europy i poprawa warunków życia ludności. Do tej pory strony osiągnęły porozumienie w sprawie swobodnego przepływu osób, stempli celnych, uznawania dyplomów uniwersyteckich, katastru, rejestrów cywilnych, zintegrowanego zarządzania granicami i kwestii współpracy regionalnej. Kosowo i Serbia muszą nadal wdrażać w dobrej wierze wszystkie osiągnięte do tej pory umowy i w sposób konstruktywny angażować się we wszystkie kwestie, w jakie włączona jest UE. Osiągnięcie dalszych postępów w kwestiach północy kraju będzie wymagać od wszystkich zainteresowanych podmiotów współpracy w konstruktywnym duchu. Swój wkład muszą wnieść władze Kosowa. Muszą one promować wieloetniczne Kosowo i wychodzić na wprost szczególnym potrzebom miejscowej ludności. Kosowo nadal przygotowuje program dotyczący północy kraju, zgodnie z konkluzjami Rady z grudnia 2011 r. Także pozostałe mniejszości mieszkające na północy kraju skorzystają z normalizacji. Obecna sytuacja stawia coraz to nowe wyzwania i wymaga pilnych rozwiązań. W tym kontekście Komisja jest zdania, że korzyści płynące z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu mogą stanowić zachętę dla mieszkańców wszystkich części Kosowa, w tym także mieszkańców północnej. 2. STOSUNKI MIĘDZY UNIĄ EUROPEJSKĄ A KOSOWEM Kosowo stopniowo wzmacnia struktury zajmujące się procesem integracji europejskiej. Kosowo ustanowiło Krajową Radę ds. Integracji z UE, której przewodniczy Prezes. Celem tej krajowej rady jest mobilizowanie instytucji w Kosowie do uzyskiwania rezultatów w ramach PL 5 PL
krajowego programu reform unijnych. Ministerstwo Integracji Europejskiej prowadzi grupę zadaniową ds. integracji europejskiej. Ministerstwo wykazało się umiejętnością mobilizowania innych ministerstw i instytucji, koordynując kompleksowy udział Kosowa w przygotowaniu niniejszego studium wykonalności. Przegląd komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady: Kosowo realizacja perspektywy europejskiej z 2009 r. 4 W 2009 r. Komisja opublikowała komunikat na temat Kosowa, który zawierał zalecenia w sprawie szeregu praktycznych kroków, jakie UE mogłaby podjąć w celu zapewnienia dalszych postępów Kosowa na drodze do Europy. UE rozpoczęła negocjacje w sprawie liberalizacji reżimu wizowego i przedstawiła plan działania w zakresie liberalizacji wiz władzom Kosowa; władze Kosowa przedstawiły obecnie pierwsze sprawozdanie. W 2011 r. UE zgodziła się na przedłużenie obowiązywania autonomicznych środków handlowych dla Kosowa. Kosowo zostało również objęte konwencją w sprawie paneurośródziemnomorskiej kumulacji pochodzenia, w której - po zawarciu umowy handlowej - może aktywnie uczestniczyć. Kosowo kontynuuje przygotowania do integracji z ramami nadzoru gospodarczego i budżetowego. W grudniu 2011 r. Rada uznała, że członkostwo Kosowa w Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju miałoby pozytywny wpływ na społeczno-ekonomiczny rozwój tego kraju. W marcu 2011 r. Komisja zaleciła Radzie, aby upoważniła ją ona do wynegocjowania umowy ramowej umożliwiającej uczestnictwo Kosowa w programach unijnych. Komisja i Kosowo zakończyły trzy cykle dialogu w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia. Dialog ten okazał się skutecznym mechanizmem monitorowania Kosowa i doradztwa na jego rzecz w zakresie środków, jakie należy podjąć w celu wdrożenia europejskiego programu reform. Mechanizm ten przewiduje również konsultacje z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Wraz z Albanią, byłą jugosłowiańską republiką Macedonii i Czarnogórą Kosowo korzysta w ramach instrumentu pomocy przedakcesyjnej z programów współpracy transgranicznej. Wzrosły przydziały dla Kosowa w ramach instrumentu na program Erasmus-Mundus, Tempus i Young Cell. Ogólnie rzecz biorąc, w ramach na lata 2007 2013, Kosowo ma do dyspozycji kwotę 635,4 mln EUR. Wspólnie z władzami Kosowa Komisja zainicjowała zorganizowany dialog na temat rządów prawa. Dowodzi to zaangażowania politycznego władz Kosowa i Komisji do podjęcia na wczesnym etapie procesu rozszerzenia wyzwań istniejących w tym obszarze. Obecność UE w Kosowie Posiadające podwójną funkcję biuro specjalnego przedstawiciela UE i międzynarodowego przedstawiciela cywilnego zostało podzielone. Biuro specjalnego przedstawiciela UE i biuro łącznikowe Komisji Europejskiej połączono w jedno biuro UE. Pozwoliło to wzmocnić obecność i widoczność UE w Kosowie. Mandat misji EULEX przekształcono i zredukowano, aby odzwierciedlić rosnący potencjał władz Kosowa. Jej mandat przedłużono do czerwca 2014 r., aby mogła wspierać władze Kosowa w stawianiu czoła utrzymującym się wyzwaniom. Kosowo musi utrzymać dobrą współpracę z misją i udzielać jej czynnego 4 COM(2009) 534 final PL 6 PL
wsparcia w wykonywaniu mandatu misji. Przez cały proces reorganizacji Komisja ściśle współpracuje z misją EULEX w celu zapewnienia sprawnej transformacji i trwałego wsparcia władz Kosowa. Kosowo w kontekście regionalnym Kosowo uczestniczy w Radzie ds. Współpracy Regionalnej, Traktacie o Wspólnocie Energetycznej i Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej oraz CEFTA i jest gotowe uczestniczyć w innych inicjatywach regionalnych. Formuła udziału Kosowa w strukturach współpracy regionalnej przyjęta w lutym 2012 r. stanowi dobrą podstawę do intensyfikacji i rozszerzenia bezpośredniego udziału Kosowa w tych mechanizmach. Należy do nich Traktat o Wspólnocie Transportowej, współpraca sądowa oraz uregulowania w zakresie polityki zatrudnienia i polityki społecznej w ramach Sieci Europy Południowo-Wschodniej ds. polityki zatrudnienia i polityki społecznej (ang. South- East Europe Employment and Social Policy Network) oraz Sieci Europy Południowo- Wschodniej ds. ochrony zdrowia (ang. SEE Health Network). Należy również zapewnić pełen udział Kosowa w inicjatywie Dekada Integracji Romów. 3. OCENA 3.1. Kwestie polityczne System polityczny Kosowa jest oparty na zasadach demokracji parlamentarnej. Zasady te są zapisane w jego akcie założycielskim i ramach prawnych. W ciągu ostatnich trzech lat nastąpiła konsolidacja funkcjonowania instytucji demokratycznych i poszanowania praworządności. Ustanowiono niezbędne instytucje. Główna odpowiedzialność za realizowanie procesu reform spoczywa na instytucji prezydenta, rządu i parlamentu. Trybunał Konstytucyjny odgrywa ważną rolę w gwarantowaniu poszanowania zasad demokratycznych i konstytucji, na przykład poprzez swoje wyroki w sprawie mandatu obecnego prezydenta. Stopniowo poprawia się także współpraca pomiędzy rządem i parlamentem w zakresie prawodawstwa. Kosowo wykazuje dotychczas wystarczające zaangażowanie na rzecz demokratycznych zasad zarządzania, aby rozpocząć negocjacje w sprawie zawarcia układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z takiej umowy, Kosowo musi kontynuować wdrażanie reform demokratycznych. Należy zwłaszcza wzmocnić nadzór zgromadzenia i jego komisji nad organami wykonawczymi i sektorem bezpieczeństwa na drodze zacieśnionej kontroli prawodawstwa i monitorowania wdrażania strategii i ustaw. Należy wzmocnić finansową i administracyjną niezależność zgromadzenia od rządu. Można to osiągnąć poprzez przyjęcie ustawodawstwa w sprawie statusu pracowników służby cywilnej. Ważne jest również, by rząd zmodyfikował w konsultacji ze zgromadzeniem projekt budżetu zanim przedstawi go zgromadzeniu celem przyjęcia. Kosowo przeprowadzało regularne wybory na szczeblu centralnym i lokalnym. System wyborczy pozwala na konkurencję między poszczególnymi partiami politycznymi, a wyborcom daje możliwość swobodnego wyboru. Wynikiem tego było z czasem formowanie różnych składów koalicji rządzącej. Ostatnie wybory powszechne w roku 2010/2011 pokazały, że do zgromadzenia mogą wejść nowe partie polityczne. Kosowo jest gotowe do rozpoczęcia negocjacji w sprawie zawarcia układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Jednak wybory te nacechowane były jednocześnie poważnymi niedociągnięciami i trudnościami technicznymi. W związku z tym Kosowo musi zapewnić poprawę ram prawnych w celu PL 7 PL
lepszego odzwierciedlenia dobrych praktyk i standardów w UE, aby wypełnić swoje zobowiązania w ramach takiej umowy. Ramy prawne w zakresie rządów prawa są złożone, gdyż obejmują ustawodawstwo byłej Jugosławii i Federalnej Republiki Jugosławii, przepisy UNMIK i nowe prawodawstwo Kosowa. Przeprowadzono pewne elementy koniecznych reform legislacyjnych w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej. Kilku ważnych ustaw nadal brakuje lub muszą zostać zmienione, w szczególności w sferze prania pieniędzy i konfiskaty mienia. W perspektywie krótkoterminowej, Kosowo musi okazać swoje zaangażowanie w skuteczne zwalczanie przestępczości zorganizowanej, wszczynając między innymi dochodzenia we współpracy z EULEX. Kosowo musi przyjąć nowe ustawodawstwo w sprawie konfiskaty aktywów i dostosować do unijnego dorobku prawnego ustawy o zapobieganiu praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Dużym wyzwaniem pozostaje nadal egzekwowanie ram prawnych w zakresie zwalczania różnych form przestępczości zorganizowanej. Aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, Kosowo musi przede wszystkim przedstawić dowody konkretnych wyników w walce z przestępczością zorganizowaną. Konieczne jest także wzmacnianie i wdrażanie prawodawstwa dotyczącego zapobiegania zwłaszcza handlowi ludźmi, handlowi narkotykami i prekursorami narkotyków oraz przemytowi broni, a także zwalczania tych rodzajów przestępczości. Konieczna jest również poprawa wiarygodności statystyk Kosowa. Do krajowych ram prawnych wprowadzono istotne przepisy niezbędne do walki z korupcją. Chodzi tutaj o przepisy dotyczące oświadczeń majątkowych, zapobiegania konfliktom interesów przy pełnieniu funkcji publicznych, urzędników ujawniających przypadki naruszenia, zamówień publicznych oraz finansowania partii politycznych. Ważne jest obecnie, aby Kosowo osiągnęło wymierne wyniki w tym obszarze. Na przestrzeni ostatnich trzech lat, zreorganizowano prokuraturę i policję w taki sposób, aby wzmocnić ich zdolności do zajęcia się problemem korupcji. Kosowo posiada również agencję antykorupcyjną uprawnioną do prowadzenia dochodzeń administracyjnych i sprawozdawczości. Zdolności administracyjne urzędu odpowiadają jej obowiązkom. W perspektywie krótkoterminowej Kosowo musi okazać swoje zaangażowanie w skuteczne zwalczanie korupcji, wszczynając między innymi dochodzenia we współpracy z EULEX. Kosowo musi przyjąć nową strategię antykorupcyjną. Aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, Kosowo musi skutecznie wdrażać prawodawstwo antykorupcyjne i ustanowić nowy mechanizm skutecznego zapobiegania korupcji. Kosowo musi w trybie priorytetowym przedstawić dowody konkretnych wyników walki z korupcją. Obejmowałyby one skuteczne dochodzenia i ściganie przestępstw popełnianych przez powołanych i wybieranych urzędników, którzy dopuścili się korupcji. Konieczna jest również poprawa wiarygodności statystyk Kosowa w tym obszarze. W konkluzjach Rady z kwietnia 1997 r. podkreśla się znaczenie odpowiednich procedur readmisji. W ramach procesu liberalizacji reżimu wizowego, Kosowo przyjęło ustawę o readmisji i w dalszym ciągu współpracuje z państwami członkowskimi UE w tej dziedzinie. Konieczne jest pełne wdrożenie tej ustawy i zapewnienie reintegracji osób odesłanych do kraju. PL 8 PL
W ciągu ostatnich trzech lat Kosowo przyjęło regulacje prawne dotyczące ważniejszych reform wymiaru sprawiedliwości. Głównym elementem tej reformy są zasady bezstronności, niezależności, rozliczalności i skuteczności. Reformy powodują zmianę struktury systemu sądownictwa i prokuratury. Ustanowiono radę prokuratorów i wzmocniono radę sędziów. Istnieją już kluczowe instytucje wymiaru sprawiedliwości, choć w sądzie w północnej Mitrovicy obecni są tylko sędziowie EULEX. Instytucje te zwiększały stopniowo swój potencjał administracyjny i wiedzą teraz, w jaki sposób należy kontynuować te reformy. Wysiłki na rzecz zmniejszenia liczby zaległych starych spraw zaczynają powoli przynosić efekty. Przy wdrażaniu nowej struktury sądów, Kosowo musi zapewnić utrzymanie kompetencji specjalnej prokuratury odpowiedzialnej za sprawy związane z przestępczością zorganizowaną, zbrodniami wojennymi i korupcją. Oczywiste jest, że Kosowo nadal zmaga się z wieloma znacznymi wyzwaniami w tym obszarze. Aby wywiązać ze swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, Kosowo musi dalej zwiększać skuteczność, odpowiedzialność i bezstronność sądownictwa. Musi skutecznie wdrożyć cztery główne ustawy dotyczące reformy sądownictwa, między innymi poprzez zapewnienie ich spójności. Kosowo musi podjąć środki zmierzające do zmniejszenia całkowitej liczby zaległych spraw. Władze Kosowa muszą zapewnić odpowiednie bezpieczeństwo i ochronę sędziom, prokuratorom, świadkom i skarżącym, a także urzędnikom sądowym. Kosowo musi zapewnić, że rozprawy będą się odbywać w odpowiednich pomieszczeniach i w sposób zgody z procedurą sądową. Należy kontynuować rekrutację sędziów i prokuratorów wśród mniejszości, jak to określono w ramach legislacyjnych. Ramy legislacyjne ustalające podstawowe warunki stabilnej i profesjonalnej służby cywilnej już w dużej mierze istnieją. Przepisy te wzorują się na najnowszych podejściach do kwestii administracji publicznej w Europie. Potencjał administracji publicznej na szczeblu centralnym jest większy niż na poziomie gminnym. Kosowo ustanowiło także instytucję rzecznika obywatelskiego, która jest kluczowym niezależnym organem propagującym prawa człowieka i podstawowe wolności. Rzecznik obywatelski boryka się jednak z trudnościami budżetowymi i lokalowymi. W perspektywie krótkoterminowej, Kosowo musi przyjąć niezbędne prawodawstwo wtórne dotyczące służby cywilnej i wynagrodzeń w służbie cywilnej. Musi także przydzielić rzecznikowi obywatelskiemu pomieszczenia oraz zapewnić mu niezależność budżetową. Rząd musi ująć bez zmian wstępny projekt budżetu rzecznika obywatelskiego w projekcie budżetu ogólnego przedkładanym parlamentowi. Jednocześnie konieczne jest, aby Kosowo nadal wdrażało niezbędną reformę administracji publicznej. Aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, Kosowo musi poczynić postępy w realizacji strategii i planu działania w zakresie administracji publicznej i związanego z tym prawodawstwa. Konieczne jest także zapewnienie zrównoważonej reformy administracji publicznej uwzględniającej niezbędne zasoby ludzkie i finansowe. Należy zwiększyć odsetek osób należących do mniejszości, które pracują w administracji publicznej. Skuteczna i fachowa administracja publiczna ma zasadnicze znaczenie dla pomyślnego wdrażania umowy. Konstytucja Kosowa oraz ogólne ramy legislacyjne zawierają gwarancje poszanowania podstawowych praw człowieka i ochrony mniejszości. Mimo że Kosowo nie jest członkiem ONZ ani Rady Europy, jego konstytucja stanowi, że główne konwencje i protokoły ONZ i Rady Europy są tam stosowane bezpośrednio i mają pierwszeństwo przed prawodawstwem PL 9 PL
krajowym. W ciągu ostatnich trzech lat Kosowo podjęła kroki na rzecz praktycznego wdrożenia tych przepisów. Istnieją jednak poważne wyzwania, którym Kosowo będzie musiało sprostać w celu wypełnienia swoich zobowiązań w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Kwestia ta jest szczególnie ważna w świetle nowych ram strategicznych UE i planu działania UE dotyczącego praw człowieka i demokracji, przyjętego przez Radę w czerwcu 2012 r. Kosowo musi prowadzić dochodzenia i ścigać wszelkie napaści na dziennikarzy, a także zakończyć procedurę parlamentarną dotyczącą zmiany kodeksu karnego w zakresie odpowiedzialności karnej mediów i ochrony źródeł dziennikarzy. Kosowo musi również usprawnić i uprościć działanie wielu różnych podmiotów zaangażowanych w ochronę praw człowieka i praw podstawowych w celu zapewnienia skutecznego monitorowania i egzekwowania ram prawnych w tym obszarze. Kosowo musi poczynić postępy w egzekwowaniu praw własności, na przykład zmniejszając zaległości w rozpatrywaniu spraw i poprawiając wykonywanie decyzji sądowych i administracyjnych. Należy lepiej zharmonizować przepisy w zakresie ochrony danych osobowych ze standardami UE oraz zwiększyć zdolności administracyjne w tym obszarze. W zakresie ochrony mniejszości istnieją ramy prawne, w tym gwarancje konstytucyjne. Konstytucja Kosowa, zgodnie z konwencją ramową Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, jest bezpośrednio stosowana w Kosowie. Osoby należące do mniejszości są dobrze reprezentowane w zgromadzeniu i w funkcjach politycznych na szczeblu rządowym. Przy silnym wsparciu międzynarodowym Kosowo nadal oferowało możliwości powrotu przesiedleńcom. Ogólnie rzecz biorąc, od 2000 r. do Kosowa powróciły ponad 23 000 osób należących do mniejszości. Kosowo zaczęło również przeprowadzać decentralizację obejmującą ustanowienie nowych gmin zamieszkiwanych w większości przez populację należącą do mniejszości. W perspektywie krótkoterminowej Kosowo musi utworzyć organ umożliwiający bezpośrednie konsultacje w sprawie wspierania i ochrony dziedzictwa religijnego i kulturowego wspólnot religijnych, zwłaszcza serbskiego kościoła ortodoksyjnego. Aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, Kosowo musi działać na rzecz wieloetnicznego Kosowa poprzez stworzenie takich warunków dla Serbów kosowskich, aby czuli, że czeka ich tam pewna przyszłość, a także ułatwiać powrotów osobom, które są tym zainteresowane. Komisja oczekuje także, że Kosowo będzie kontynuowało przeprowadzanie decentralizacji, w szczególności w nowych gminach, pomagając w ten sposób w integracji Serbów kosowskich. Urzędowi komisarza ds. języków należy przydzielić budżet, personel oraz pomieszczenia. Kosowo musi również wprowadzić w życie prawodawstwo w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i dziedzictwa serbskiego kościoła ortodoksyjnego, w szczególności przepisy dotyczące historycznego centrum Prizren oraz wsi Velika Hoča/Hoçë e Madhe. Publiczny nadawca Kosowa musi zapewnić nadawanie w języku serbskim. Należy prowadzić dochodzenia w sprawach ataków na tle etnicznym lub religijnym, sprawców pociągać do odpowiedzialności, a dyskryminację zwalczać. Co się tyczy społeczności romskiej, aszkalskiej i egipskiej, żyjących nadal w bardzo złych warunkach, Kosowo musi wykazać postępy w realizacji strategii i planu działania, w tym poprzez przydzielenie niezbędnych zasobów. PL 10 PL
W kwestii zbrodni wojennych Kosowo utrzymuje bliską współpracę z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii. Kosowo musi wspierać prace specjalnego zespołu dochodzeniowego EULEX. 3.2. Kwestie gospodarcze Kosowo wdrożyło niezbędne początkowe reformy zmierzające do ustanowienia w pełni funkcjonującej gospodarki rynkowej. Zgodnie z konkluzjami Rady z kwietnia 1997 r. jest to wystarczające do nawiązania stosunków umownych z krajami Bałkanów Zachodnich. Jednocześnie gospodarka Kosowa stoi przed wieloma ważnymi wyzwaniami. Stopa bezrobocia jest bardzo wysoka, a sektor prywatny jest nadal słaby. W celu poprawy otoczenia biznesu i wspierania rozwoju sektora prywatnego należy uporać się z powszechnie stosowanymi rozwiązaniami nieformalnymi i wzmocnić rządy prawa. Należy dołożyć znaczących dalszych starań w celu lepszego ukierunkowania polityki gospodarczej, rozwiązania kwestii konsolidacji fiskalnej, tworzenia miejsc pracy i konkurencyjności, a także promowania prywatnych inwestycji, aby osiągnąć bardziej zrównoważony wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu. 3.3. Zdolność do podjęcia zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu Przeprowadzona przez Komisję analiza potwierdza, że w przypadku większości sektorów Kosowo wprowadziło elementy ram prawnych oraz podstawowe zdolności administracyjne. Wystarcza to, aby rozpocząć negocjacje w sprawie zawarcia układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Dokument roboczy służb Komisji podkreśla jednocześnie, że istnieją znaczne luki i liczne zagadnienia, którymi Kosowo musi się stopniowo zająć, aby wypełniać zobowiązania wynikające umowy. Kluczowym sektorem w kontekście układu o stabilizacji i stowarzyszeniu jest sektor handlu. Kosowo posiada liberalny system handlowy i bardzo otwartą gospodarkę z nielicznymi ograniczeniami handlu. Kosowo jest członkiem CEFTA i stosuje zasady bezcłowej wymiany do wszystkich produktów przemysłowych i produktów rolnych wobec wszystkich członków CEFTA. Korzysta z bezcłowego dostępu do unijnego rynku dla produktów przemysłowych i prawie wszystkich produktów rolnych w ramach autonomicznego systemu UE. Podjęło kroki zmierzające do zmodernizowania ram regulacyjnych dotyczących swobodnego przepływu towarów w celu zbliżania do unijnego dorobku prawnego poprzez przyjęcie nowych przepisów zgodnych ze standardami UE oraz wyeliminowanie niezgodnych z nimi przepisów. Ministerstwo Handlu i Przemysłu jest poddawane reorganizacji, aby poprawić jego zdolności w tym obszarze w kontekście części układu o stabilizacji i stowarzyszeniu odnoszących się do handlu. Restrukturyzacja nie została jeszcze przeprowadzona do końca. W związku z tym w perspektywie krótkoterminowej Kosowo musi wdrożyć rządową decyzję o restrukturyzacji ministerstwa oraz ustanowić strukturę, która zajęłaby się prowadzeniem i koordynacją takich rokowań. W celu lepszego zrozumienia wpływu przepisów dotyczących handlu układu o stabilizacji i stowarzyszeniu na gospodarkę Kosowa, musi ono przygotować badanie analityczne obejmujące jasną deklarację dotyczącą jego priorytetów negocjacyjnych. Istnieją również inne obszary, w których Kosowo musi poczynić postępy w zakresie realizacji zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Jednym z kluczowych elementów jest wdrożenie ram prawnych dotyczących handlu, konkurencji i rynku wewnętrznego. Nielegalny handel zwierzętami i ich ubój istnieje nadal i Kosowo musi PL 11 PL
zwiększyć kontrolę tych praktyk. Należy także wzmocnić kontrole na rynkach zwierząt gospodarskich. Korzyści przyniosłaby temu krajowi poprawa statystyk dotyczących przedsiębiorstw. Aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, Kosowo musi udoskonalić obiekty służące do przeprowadzania fitosanitarnych i weterynaryjnych kontroli przywozu oraz zdolności w zakresie przenoszenia próbek. Należy sfinalizować przeniesienie inspektorów bezpieczeństwa żywności i weterynarii z gmin do Agencji ds. Żywności i Weterynarii Kosowa. Należy usystematyzować wprowadzanie informacji do bazy danych w zakresie identyfikacji, rejestracji i przepływu zwierząt. Laboratoria prowadzące kontrole żywności muszą posiadać akredytację. 4. OGÓLNE WNIOSKI I ZALECENIA Od czasu konfliktu, jaki miał miejsce pod koniec lat 90., Kosowo poczyniło znaczne postępy na drodze do UE. Ustanowiło stabilne instytucje i ramy prawne konieczne do demokratycznych rządów i ochrony praw człowieka wszystkich zamieszkujących tam mniejszości oraz praw powracających przesiedleńców. Istnieją podstawowe ramy instytucjonalne i prawne służące zagwarantowaniu rządów prawa. Prawodawstwo przewiduje mocne gwarancje niezależności sądownictwa. Podstawowe instytucje sądownictwa zaczęły wykonywać swoje funkcje. W dużej mierze gotowe są także ramy prawne niezbędne dla stabilnej i fachowej administracji publicznej. Kosowo wdrożyło niezbędne reformy początkowe zmierzające do ustanowienia w funkcjonującej gospodarki rynkowej. Kraj ten posiada liberalny system o - ogólnie rzecz biorąc - bardzo otwartej gospodarce z nielicznymi ograniczeniami handlu. Jednym z głównych wyzwań gospodarczych Kosowa jest bardzo wysoki poziom bezrobocia. Poprzez rozpoczęcie prowadzonego pod patronatem UE dialogu z Serbią, Kosowo wykazało zaangażowanie na rzecz współpracy regionalnej i stabilności. Wypracowało również dobre stosunki z większością swoich sąsiadów. Uczestniczy w niektórych forach regionalnych i przewodniczyło CEFTA. W ciągu ostatnich trzech lat Kosowo zwiększyło swój potencjał do wypełniania zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Kosowo jest obecnie jedynym krajem Bałkanów Zachodnich, które nie posiada jeszcze stosunków umownych z UE ani nie korzysta z liberalizacji reżimu wizowego. W zakresie handlu podlega ono autonomicznym środkom handlowym UE. Z prawnego punktu widzenia UE może zawrzeć układ o stabilizacji i stowarzyszeniu z Kosowem zgodnie z art. 217 i art. 218 TFUE. Układ o stabilizacji i stowarzyszeniu między Kosowem a UE może zostać zawarty w taki sposób, aby nie naruszał stanowisk państw członkowskich w sprawie statusu Kosowa. Przy kilku okazjach Rada potwierdziła europejską perspektywę krajów Bałkanów Zachodnich. Niedawno, w grudniu 2011 r., Rada potwierdziła taką perspektywę dla tego kraju. Jego europejskie ambicje cieszą się w Kosowie silnym poparciem społecznym. Sytuacja w północnej części Kosowa pozostaje ważnym wyzwaniem dla Kosowa, całego regionu Bałkanów Zachodnich i UE. Wszystkie zaangażowane podmioty muszą podjąć pozytywne i aktywne kroki, aby rozwiązać tę sytuację. Do władz krajowych należy PL 12 PL
promowanie wieloetnicznego Kosowa. Muszą one stworzyć takie warunki, aby kosowscy Serbowie czuli, że czeka ich tam pewna przyszłość. Obecna sytuacja nie stanowi przeszkody do prowadzenia negocjacji w sprawie układu, ale kraj ten musi poprawić sytuację, aby wypełnić zobowiązania na mocy układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Przepisy ewentualnego przyszłego układu o stabilizacji i stowarzyszeniu są korzystne dla osób żyjących w północnej części Kosowa. UE jest zdecydowana pomagać wszystkim zainteresowanym stronom znaleźć rozwiązania na rzecz poprawy jakości życia osób żyjących na północy kraju. Analiza przedstawiona w dokumencie roboczym służb Komisji i streszczona w niniejszym komunikacie sugeruje, że Kosowo jest w dużej mierze gotowe rozpocząć rokowania w sprawie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Ważne jest również, aby nadal wykonywało ono w dobrej wierze wszystkie umowy zawarte między Belgradem i Prisztiną i aby angażowało się w sposób konstruktywny we wszystkie kwestie, którym patronuje UE. Wychodząc z powyższego założenia, Komisja zaproponuje wytyczne negocjacyjne dotyczące takiej umowy po podjęciu przez Kosowo następujących kroków: rządy prawa: wykazanie wyraźnego zaangażowania w osiągnięcie konkretnych rezultatów w walce z przestępczością zorganizowaną i korupcją polegającego m.in. na wszczynaniu dochodzeń i zapewnianiu ciągłej dobrej współpracy z misją EULEX. Wspieranie pracy specjalnego zespołu dochodzeniowego. Przy wdrażaniu nowej struktury sądów, zapewnienie utrzymania kompetencji specjalnej prokuratury odpowiedzialnej za sprawy związane z przestępczością zorganizowaną, zbrodniami wojennymi i korupcją. Przyjęcie przepisów w sprawie konfiskaty aktywów i rewizja ustawy o zapobieganiu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Przyjęcie nowej strategii antykorupcyjnej; administracja publiczna: przyjęcie niezbędnego prawodawstwa wtórnego dotyczącego służby cywilnej i wynagrodzeń w służbie cywilnej. Przydzielenie pomieszczeń instytucji rzecznika obywatelskiego oraz zapewnienie jej niezależności budżetowej poprzez zobowiązanie rządu do ujęcia wstępnego projektu budżetu rzecznika obywatelskiego bez zmian w projekcie budżetu ogólnego przedkładanym parlamentowi; ochrona mniejszości: utworzenie organu umożliwiającego bezpośrednie konsultacje w sprawie wspierania i ochrony dziedzictwa religijnego i kulturowego wspólnot religijnych, zwłaszcza serbskiego kościoła ortodoksyjnego; handel: wdrożenie rządowej decyzji o restrukturyzacji Ministerstwa Handlu i Przemysłu, ustanowienie struktury, która zajęłaby się prowadzeniem i koordynacją takich rokowań w Kosowie i przygotowanie analizy wpływu aspektów handlowych układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Kosowo musi nadal wykazywać swoje zaangażowanie w realizację ogólnego unijnego harmonogramu reform poprzez między innymi - poprawę dostosowania przepisów do unijnego dorobku prawnego. Aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, Kosowo musi poczynić postępy w szczególności w następujących obszarach: rządy prawa: przedstawić w trybie priorytetowym dowody konkretnych wyników walki z przestępczością zorganizowaną i korupcją oraz wzmocnić prawodawstwo i PL 13 PL
wdrażać je zwłaszcza w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi, handlowi narkotykami i prekursorami narkotyków oraz przemytowi broni, a także zwalczania tych rodzajów przestępczości. Poprawić wiarygodność statystyk dotyczących zwalczania poważnej i zorganizowanej przestępczości oraz korupcji. Aktywnie wspierać wykonywanie mandatu misji EULEX, w tym specjalnego zespołu dochodzeniowego. Zapewniać readmisję z państw członkowskich; sądownictwo: podjąć środki zmierzające do zmniejszenia całkowitej liczby zaległych spraw. Przeprowadzić reformę sądownictwa, zapewniając m.in. spójność pomiędzy ustawami o sądach, radach sędziów i prokuratorów i organach ścigania. Zapewnić odpowiednie bezpieczeństwo oraz środki ochrony sędziom i urzędnikom sądowym, prokuratorom, świadkom i skarżącym oraz przewidzieć skuteczne zabezpieczenia przed groźbami lub zastraszeniem. Zapewnić, aby rozprawy odbywały się w odpowiednich pomieszczeniach i w sposób zgodny z procedurą sądową. Kontynuować rekrutację sędziów i prokuratorów wśród mniejszości, jak to określono w ramach legislacyjnych; administracja publiczna: poczynić postępy w realizacji strategii i planu działania w zakresie administracji publicznej i związanego z tym prawodawstwa. Zapewnić zrównoważoną reformę administracji publicznej, uwzględniającą konieczne zasoby ludzkie i finansowe. Zwiększyć odsetek osób należących do mniejszości, które pracują w administracji publicznej; reforma systemu wyborczego i zgromadzenia: zadbać o to, aby ramy prawne regulujące kwestię wyborów lepiej odzwierciedlały najlepsze praktyki w UE oraz aby wdrażanie było również zgodne z międzynarodowymi standardami. Należy poprawić nadzór zgromadzenia nad władzą wykonawczą, w tym sektorem bezpieczeństwa, poprzez lepszą kontrolę prawodawstwa i monitorowanie wdrażania polityki i przepisów. Należy w większym stopniu uniezależnić od rządu finansowanie i administrację zgromadzenia, w szczególności przez przyjęcie prawodawstwa w sprawie statusu urzędników służby cywilnej zgromadzenia oraz zagwarantowanie, że zmiany rządu do projektu budżetu zgromadzenia zostaną skonsultowane ze zgromadzeniem przed przedłożeniem mu go do przyjęcia; prawa człowieka i prawa podstawowe: prowadzić dochodzenia i ścigać wszelkie napaści na dziennikarzy oraz zakończyć procedurę parlamentarną dotyczącą zmiany kodeksu karnego w zakresie odpowiedzialności karnej mediów i ochrony źródeł dziennikarzy. Usprawnić i uprościć strukturę licznych organów zajmujących się ochroną tych praw w celu zapewnienia skutecznego monitorowania i egzekwowania ram prawnych w tym obszarze. Poczynić postępy w egzekwowaniu praw własności, na przykład zmniejszając zaległości w rozpatrywaniu spraw i poprawiając wykonywanie decyzji sądowych i administracyjnych. Zharmonizować przepisy w zakresie ochrony danych osobowych ze standardami UE i skupić się na ich wykonywaniu poprzez opracowanie prawodawstwa wtórnego i tworzenie zdolności administracyjnych w tym obszarze; ochrona mniejszości: promować wieloetniczne Kosowo; Stworzyć takie warunki dla Serbów kosowskich, aby czuli, że czeka ich tam pewna przyszłość oraz ułatwić powrót osobom, które są tym zainteresowane. Kontynuować przeprowadzanie decentralizacji, w szczególności w nowych gminach. Przydzielić budżet, personel oraz pomieszczenia urzędowi komisarza ds. języków. Wprowadzić w życie PL 14 PL
prawodawstwo w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i serbskiego kościoła ortodoksyjnego. Zadbać o to, aby publiczny nadawca nadawał w języku serbskim. Prowadzić dochodzenia w sprawach ataków na tle etnicznym lub religijnym, a sprawców stawiać przed sądem. Wykazać postępy w realizacji strategii i planu działania na rzecz społeczności romskiej, aszkalskiej i egipskiej, w tym poprzez przydzielenie niezbędnych zasobów. kwestie handlu i rynku wewnętrznego: Wdrożyć ramy prawne dotyczące kwestii handlu, konkurencji i rynku wewnętrznego. Zwiększyć kontrolę nad istniejącym nadal nielegalnym handlem zwierzętami i ich ubojem i zwiększyć kontrole na rynkach zwierząt gospodarskich. Poprawić statystyki dotyczące przedsiębiorstw; kwestie fitosanitarne i weterynaryjne: udoskonalić obiekty służące do przeprowadzania fitosanitarnych i weterynaryjnych kontroli przywozu oraz zdolności w zakresie przenoszenia próbek. Zwiększyć bezpieczeństwo żywności i kontrole fitosanitarne m.in. poprzez sfinalizowanie przeniesienia inspektorów bezpieczeństwa żywności i weterynarii z gmin do Agencji ds. Żywności i Weterynarii Kosowa. Usystematyzować wprowadzanie informacji do bazy danych w zakresie identyfikacji, rejestracji i przepływu zwierząt. Akredytować laboratoria prowadzące kontrole żywności. Komisja wzywa Kosowo do intensyfikacji reform w tych obszarach i skupienia się na ich wdrażaniu. Tempo odnoszonych postępów zależy od Kosowa. Elementem kluczowym szybkiego wdrożenia unijnego programu reform jest publiczny i polityczny konsensus w Kosowie w tej dziedzinie. Komisja będzie w dalszym ciągu monitorować postępy tego kraju poprzez dialog w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia, zorganizowany dialog na temat praworządności, proces dialogu w sprawie wiz oraz regularne sprawozdania z postępów. PL 15 PL