PORADNIK dla przeprowadzających badania ankietowe Młodzi i substancje psychoaktywne 23
Szanowni Państwo! Dziękujemy za udział w największej ogólnopolskiej kampanii edukacyjno- -profilaktycznej Zachowaj Trzeźwy Umysł. W tym roku częścią ZTU ponownie są badania ankietowe, do udziału w których zapraszamy uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych z Państwa samorządu. Przed przystąpieniem do badań prosimy o dokładne zapoznanie się z informacjami zawartymi w tym przewodniku. Dzięki temu wydawnictwu uczestnictwo w badaniach nie sprawi Państwu większych trudności. Oczywiście, w sytuacjach niestandardowych służymy pomocą, w tym celu prosimy o kontakt z biurem kampanii. Więcej informacji o badaniu Młodzi i substancje psychoaktywne, a także wyniki ogólnopolskie z 2014 roku znajdą Państwo na stronie internetowej www.trzezwyumysl.pl. W imieniu całego zespołu ZTU życzę Państwu udanej kampanii! Piotr Adamski, szef kampanii ZTU Co daje badanie? Biorąc udział w badaniu, otrzymują Państwo: diagnozę ilościową i opis trendów dotyczących używania substancji psychoaktywnych, wyniki badań ogólnopolskich przeprowadzonych na największej w kraju próbie badawczej, wyniki badań z terenu Państwa samorządu (miasta, gminy), pełny raport na płycie CD z wynikami badań.
I Informacje podstawowe CEL BADANIA Badanie ankietowe Młodzi i substancje psychoaktywne 2015 przeprowadzane wśród uczniów szkoły podstawowej będzie miało za zadanie zweryfikowanie przekonań i wiedzy o szkodliwości substancji psychoaktywnych. Badając młodzież gimnazjalną, będziemy skupiać się na pomiarze natężenia zjawiska używania substancji psychoaktywnych oraz problemie dostępności tych substancji. Jakie są terminy? Badanie potrwa od 15 kwietnia do 30 czerwca 2015 r. Kto przeprowadza badanie? Badanie może przeprowadzić każda osoba dorosła (najlepiej pedagog) po zapoznaniu się z poradnikiem. Jak przeprowadzić badanie? Preferujemy metodę internetową. Każdy samorząd (lub instytucja), który weźmie udział w badaniu, otrzymuje kody dostępu do formularza na specjalnej stronie internetowej www.ankieta.gkrpa.pl. Jaka jest grupa docelowa? W badaniu skupimy się na dwóch grupach (roczniki 2002 i 1999): w 2014 r. przebadaliśmy klasy V szkół podstawowych i II gimnazjum, w 2015 r. by dokonać ewaluacji będą to analogicznie VI klasy szkół podstawowych i III gimnazjum. Kiedy otrzymam wyniki badania? Pełen zbiór danych otrzymają Państwo jesienią 2015 roku. II Dobór próby Badaniem objęci są uczniowie klas VI szkoły podstawowej oraz klas III gimnazjów. Badanie jest prowadzone w formie ankiety audytoryjnej, w której kluczowe jest zapewnienie anonimowości. Długość wywiadu nie powinna przekroczyć 30 45 minut (jednej godziny lekcyjnej). III Wybierz swoją metodę! Po zapoznaniu się z informacjami zawartymi w poradniku prosimy zdecydować, czy będą Państwo przeprowadzać badania w formie tradycyjnej (ankiety papierowe), czy też w formie elektronicznej (formularz WWW). W zależności od wybranego modelu prosimy postępować zgodnie z instrukcjami. DLACZEGO PRZEZ INTERNET? Kwestionariusz elektroniczny (dostępny na stronie www.ankieta.gkrpa.pl.) ma tę przewagę nad tradycyjnym, że: po pierwsze zwiększa atrakcyjność badania w grupie docelowej, po drugie: nie posiada ograniczeń ilościowych badanych uczniów, po trzecie: ankieter nie musi wypełniać zbiorczej tabeli z odpowiedziami. Jest to zatem metoda ciekawsza dla uczniów, mniej czasochłonna od tradycyjnej, nie wymaga też dużego wysiłku ze strony nauczyciela/pedagoga/koordynatora przeprowadzającego badanie. Trzeba zapewnić: salę komputerową z dostępem do internetu. Komputery powinny być wyposażone w przeglądarki internetowe z aktywną obsługą Java Script. Wspierane wersje przeglądarek to Internet Explorer 8+, Mozilla Firefox, Google Chrome, Opera. IV Wybieram metodę elektroniczną co robić? Badania ankietowe w formie elektronicznej mogą być realizowane od 15 kwietnia do 30 czerwca 2015 roku. W tych dniach aktywny będzie moduł ankietowy na stronie www.ankieta.gkrpa.pl. Aby przeprowadzić badanie w formie elektronicznej, należy posiadać kody aktywujące, które są wygenerowane indywidualnie dla każdego samorządu. Listę kodów wyślemy pocztą elektroniczną lub tradycyjną do koordynatorów kampanii Zachowaj Trzeźwy Umysł najpóźniej do 31 marca 2015 r. 3
W ankiecie elektronicznej nie ma ograniczenia ilości próby badanych uczniów. Oznacza to, że mogą Państwo przebadać nawet całe roczniki, czyli wszystkie klasy szóste (SP) i trzecie (GIM). Ankieta może być przeprowadzana etapami. Nie ma potrzeby badać wszystkich uczniów w tym samym momencie. Wszystkie elektronicznie ankiety zostaną zliczone/ zamknięte 1 lipca 2015 roku. Przykład: Jeśli w Państwa mieście/gminie do klas szóstych SP uczęszcza 453 uczniów i chcą Państwo otrzymać bardzo dokładne dane (przebadać całą populację), to mogą Państwo np. 17 kwietnia przebadać 50 uczniów, 30 kwietnia kolejnych 70, 12 maja kolejnych 215 i tak dalej. Jeśli do 30 czerwca ankiety elektroniczne wypełnią wszyscy uczniowie, taką właśnie próbę będą Państwo mieli w swoich wynikach. Prosimy pamiętać, że jeden uczeń wypełnia ankietę tylko raz! Prosimy również pamiętać, aby podczas wypełniania ankiet uczniowie mieli zagwarantowaną pełną anonimowość, a także by przed rozpoczęciem badania poinformować ich o celach (patrz: Informacje podstawowe) i dobrowolności udziału. Rodzice/opiekunowie uczniów także powinni wiedzieć, że dana klasa będzie uczestniczyła w badaniu ankietowym Młodzi i substancje psychoaktywne. Klasa (grupa) jest gotowa do badania, jeżeli każdy z badanych uczniów ma zagwarantowane samodzielne stanowisko komputerowe z dostępem do internetu. Jedno stanowisko musi być również zagwarantowane dla osoby prowadzącej ankietę. Posłuży ono do aktywacji kwestionariusza ankietowego. BADANIE ELEKTRONICZNE KROK PO KROKU 1. Osoby przeprowadzające ankietę otrzymują listę kodów aktywujących od miejskiego/ gminnego koordynatora kampanii Zachowaj Trzeźwy Umysł (zazwyczaj jest to osoba odpowiedzialna za profilaktykę w gminie/mieście). Lista ta generowana jest indywidualnie dla każdej gminy/każdego miasta i nie jest dołączona do niniejszego poradnika. Kody dostarczymy Państwu do 31 marca 2015 roku. 2. Należy wytypować uczniów do badania (losowo, proporcjonalnie, reprezentatywnie) Przykład: Jeśli w klasach szóstych (SP) uczy się 200 uczniów (w tym 125 dziewcząt), a chcą Państwo przebadać mniejszą grupę (np. 100 uczniów), to do badania należy wylosować 100 osób 63 dziewczęta i 37 chłopców. 3. Jeśli zdecydują się Państwo badać całą populację uczniów z odpowiednich klas, nie ma potrzeby tworzenia grupy reprezentatywnej. 4. W dowolnym dla siebie terminie pomiędzy 15 kwietnia a 30 czerwca prosimy przygotować klasy (grupy) do badań, tzn. zapewnić dostęp do stanowisk komputerowych. Badanie należy poprzedzić krótkim wstępem, omawiając cele i kwestię anonimowości odpowiedzi, jednak nie należy wcześniej udostępniać pytań ankietowych. 5. Procedura przeprowadzenia ankiety: a) Należy wejść na stronę internetową badania www.ankieta.gkrpa.pl. Na stronie tej znajdują się elektroniczne kwestionariusze ankietowe. Kwestionariusze są nieaktywne, a dostęp do nich chroniony jest tzw. Kodem Respondenta. Aby rozpocząć badanie, ankieter musi najpierw aktywować Kod Respondenta (patrz podpunkt b). b) Ankieter wybiera opcję Jestem ankieterem widoczną na ekranie powitalnym. Po wybraniu tej opcji na ekranie wyświetlają się dwa pola, w które należy wpisać dwa kody. W pole pierwsze, nazwane Kod Gminy, ankieter wpisuje Kod Gminy przypisany do swojej gminy lub swojego miasta (pierwsza 4
kolumna, nazwana Kod Gminy w tabeli kodów otrzymanej od koordynatora). W pole drugie, nazwane Kod Ankietera, ankieter wpisuje jeden z Kodów Ankietera z otrzymanej od koordynatora tabeli kodów (druga kolumna). Jeżeli program poinformuje ankietera, że wybrany kod jest aktualnie wykorzystywany przez inną osobę, należy po prostu wpisać kolejną z dostępnych pozycji. Kolejną kwestią, którą ankieter musi zrobić, jest zaznaczenie, czy aktywowany ma być kwestionariusz dla szkół podstawowych, czy dla gimnazjów. Na koniec należy kliknąć przycisk Aktywuj ankietę. Jeżeli oba kody zostaną wpisane poprawnie, wówczas program wyświetli ekran z informacją o pomyślnej aktywacji kwestionariusza ankietowego. c) Po aktywacji kwestionariusza przez ankietera należy poprosić uczniów o wejście na stronę www.ankieta.gkrpa.pl i wybranie opcji Jestem respondentem. d) Z listy kodów otrzymanej od koordynatora należy odczytać Kod Respondenta znajdujący się w tym samym wierszu, co wpisany uprzednio Kod Ankietera. Kod ten należy podać uczniom. Można też napisać go na tablicy. e) Następnie ankieter prosi młodych respondentów o wpisanie Kodu Respondenta w pole Kod Respondenta, a później o kliknięcie przycisku Zaloguj się do ankiety. Jeśli ankieter podał uczniom właściwy kod (odpowiadający podanemu przez siebie Kodowi Ankietera), a ci poprawnie wpisali go w wymienione powyżej pole, wówczas nastąpi pomyślne logowanie do kwestionariusza ankietowego. Ankieter powinien sprawdzić, czy wszystkim respondentom udało się poprawnie zalogować. f) Uczniowie wypełniają ankietę maksymalnie przez 45 minut. Po udzieleniu odpowiedzi na wszystkie pytania należy kliknąć na przycisk Prześlij formularz. Wyniki zostaną wówczas przesłane na serwery organizatora ankiety i nastąpi automatyczne wylogowanie z kwestionariusza. UWAGA! Respondenci bezwzględnie muszą odpowiedzieć na wszystkie pytania przed upływem 45 minut. Po tym czasie nastąpi automatyczna dezaktywacja kwestionariusza, która uniemożliwi zapisanie wyników. g) Po zakończeniu badania ankieter klika na przycisk Dezaktywuj formularz ankietowy i wyloguj się na ekranie swojego komputera. W ten sposób procedura dobiega końca. PROCEDURA PRZEPROWADZENIA ANKIETY PRZEZ INTERNET INFOGRAFIKA ANKIETER wejść na www.ankieta.gkrpa.pl wybrać Jestem ankieterem wpisać Kod Gminy wpisać Kod Ankietera wybrać typ kwestionariusza kliknąć Aktywuj ankietę podać Kod Respondenta uczniom (np. napisać go na tablicy) po wypełnieniu ankiety przez wyszystkich uczniów kliknąć Dezaktywuj formularz ankietowy i wyloguj się. RESPONDENCI wejść na www.ankieta.gkrpa.pl wybrać Jestem respondentem wpisać Kod Respondenta (np. przepisać go z tablicy) kliknąć Zaloguj do ankiety wypełnić kwestionariusz kliknąć Prześlij formularz 5
V Wybieram metodę tradycyjną (papierową) co robić? 1. W zestawie materiałów Zachowaj Trzeźwy Umysł, który przesłaliśmy do Państwa samorządu, znajdowały się wydrukowane ankiety (o ile zostały zamówione). W skład bazowego pakietu ZTU wchodzi 100 ankiet dla szkół podstawowych i 100 ankiet dla gimnazjów. Dla samorządów, które zamówiły połowę pakietu (lub samo badanie), jest to odpowiednio 50 kwestionariuszy SP i 50 kwestionariuszy GIM. 2. W badaniu ankietowym realizowanym metodą tradycyjną nie wolno kserować lub w jakikolwiek inny sposób powielać kwestionariuszy. UWAGA! Jeśli chcą Państwo przeprowadzić badanie na większej populacji uczniów niż liczba posiadanych ankiet, prosimy o wybranie badań realizowanych drogą elektroniczną. W przypadku stwierdzenia większej liczby ankiet niż wynika to z zamówienia organizator (SPiDR) zachowuje sobie prawo do odstąpienia od przygotowania lokalnych wyników badań dla samorządu. 3. Badania ankietowe w formie tradycyjnej mogą być realizowane od 1 kwietnia do 30 czerwca 2015 roku. Najpóźniej do tego dnia należy wysłać do biura kampanii wypełnione przez uczniów oryginalne ankiety WRAZ Z JEDNYM WYPEŁNIONYM ZBIORCZYM AR- KUSZEM ODPOWIEDZI, którego wzór znajduje się na stronie 8 tego poradnika. 4. Aby ułatwić przeprowadzanie badań, najlepiej powołać lokalnego koordynatora, do którego będą spływać wszystkie kwestionariusze i który będzie odpowiedzialny za wypełnienie ZBIORCZEGO ARKUSZA ODPOWIEDZI. Do organizatora badania należy przesłać tylko jeden arkusz na gminę/miasto. 5. Prosimy pamiętać, aby podczas wypełniania ankiet uczniowie mieli zagwarantowaną pełną anonimowość, a także by przed rozpoczęciem badaniem poinformować ich o celach (patrz: Informacje podstawowe) i dobrowolności udziału. Rodzice/opiekunowie uczniów także powinni wiedzieć, że dana klasa będzie uczestniczyła w badaniu ankietowym Młodzi i substancje psychoaktywne. 6. Badanie tradycyjne krok po kroku: a) Należy wytypować uczniów do badania (losowo, proporcjonalnie, reprezentatywnie) Przykład: Jeśli w klasach szóstych (SP) uczy się 200 uczniów (w tym 125 dziewcząt), a chcą Państwo przebadać mniejszą grupę (np. 100 uczniów), to do badania należy wylosować 100 osób 63 dziewczęta i 37 chłopców. b) Przeprowadzając ankietę, należy pamiętać o zachowaniu anonimowości odpowiedzi uczniów. c) Wybierając metodę tradycyjną, trzeba zebrać wszystkie wypełnione ankiety i podzielić według rocznika, a następnie według płci. d) Następnie należy przeprowadzić weryfikację kwestionariuszy (opisane w dalszej części poradnika). Te kwestionariusze, które nie spełniają kryteriów weryfikacji, należy odrzucić, a ich liczbę wpisać w odpowiednie pole na arkuszu zbiorczym. Nie należy uwzględniać ich w dalszym liczeniu. e) Kolejny krok to zliczenie wszystkich odpowiedzi dla każdego pytania oraz wpisanie wyników w ZBIORCZYM ARKUSZU ODPO- WIEDZI. Czynności te przeprowadzić należy wyłącznie z tymi kwestionariuszami, które poprawnie przeszły weryfikację (patrz: podpunkt d). f) Wypełniony ZBIORCZY ARKUSZ ODPOWIE- DZI WRAZ Z ANKIETAMI należy przesłać na adres: Stowarzyszenie Producentów i Dziennikarzy Radiowych, ul. Grochowska 45a, 60-277 Poznań w terminie do 30 czerwca 2015 roku (z dopiskiem na kopercie: ANKIETY). 6
VI Procedura weryfikacji kwestionariuszy dla osób zliczających ankiety na arkuszu zbiorczym Z puli kwestionariuszy zliczanych na arkuszu zbiorczym należy wyłączyć te, które zawierają odpowiedzi obarczone błędem logicznym. Są to takie odpowiedzi, które opisują sytuację niemożliwą. Przykład: Pytanie: Czy w ciągu ostatnich 30 dni spożywałeś/aś alkohol? Zaznaczone odpowiedzi: tak oraz nie. Nie jest możliwe, aby uczeń w ciągu ostatniego miesiąca zarówno spożywał alkohol, jak i go nie spożywał. Jeśli respondent oświadcza, że pił w dowolny z 30 dni poprzedzających udział w badaniu, to nie może zaznaczyć jednocześnie odpowiedzi nie. Analogicznie, jeśli oświadcza, że nie pił alkoholu w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie, to nie może równocześnie zaznaczyć odpowiedzi tak. Równoczesne zaznaczenie obu odpowiedzi nie ujawnia sprzeczności w poglądach respondenta, lecz sprzeczność logiczną, której nie można uwzględnić przy obliczaniu wyników badania. Z tej przyczyny kwestionariusze zawierające przynajmniej jedną odpowiedź obarczoną takim błędem należy odrzucić, stosując poniższą procedurę: 1. Dla szkół podstawowych na następujące pytania uczeń może udzielić tylko jednej odpowiedzi: 5, 7, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 19. Jeżeli na przynajmniej jedno z tych pytań respondent udzielił więcej niż jednej odpowiedzi, wówczas cały kwestionariusz przenosimy do puli kwestionariuszy odrzuconych. 2. Dla gimnazjów na następujące pytania uczeń może udzielić tylko jednej odpowiedzi: 1, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27, 29, 31, 32, 33. Jeżeli na przynajmniej jedno z tych pytań respondent udzielił więcej niż jednej odpowiedzi, wówczas cały kwestionariusz przenosimy do puli kwestionariuszy odrzuconych. 3. Do puli kwestionariuszy odrzuconych należy ponadto przenieść te, na których respondenci wpisali inny rok urodzenia niż wymagany. W przypadku uczniów szkół podstawowych badamy osoby urodzone w 2002 roku. W przypadku uczniów gimnazjum badamy osoby urodzone w 1999 roku. 4. Kwestionariusze odrzucone należy podzielić ze względu na płeć, podliczyć i wpisać w pola w nawiasach oznaczone cyframi 1, 2, 3 i 4 na arkuszu zbiorczym. 5. Nie należy podliczać odpowiedzi na pytania z kwestionariuszy odrzuconych. Nie należy uwzględniać ich w wyniku wpisywanym do tabel zbiorczych. VII Uwaga dotycząca wypełniania arkusza zbiorczego Pary kolumn arkusza zbiorczego odpowiadają kolejnym pytaniom. Wiersze odpowiadają odpowiedziom. Jeżeli na dane pytanie istnieje mniej odpowiedzi niż wierszy arkusza zbiorczego, wówczas należy wypełnić tylko te komórki, które odpowiadają istniejącym odpowiedziom, zaś nadmiarowe należy pozostawić puste. UWAGA! Organizatorzy badania ankietowego Młodzi i substancje psychoaktywne rekomendują wersję elektroniczną badania jako optymalną zaoszczędzą Państwo czas i pieniądze. W razie pytań lub wątpliwości prosimy o kontakt telefoniczny 61 855 33 81, informacji udzielają Tomasz Nowak i Anna Borzeskowska. 7
1,2,3,4 kwestionariusze, które nie spełniają kryteriów weryfikacji (przeczytaj w poradniku) a b c d e f g a b c d e f g a b c d e f g a b c d e f g Pyt. 1 Pyt. 2 Pyt. 3 Pyt. 4 Pyt. 5 Pyt. 6 Pyt. 7 Pyt. 8 Pyt. 9 Pyt. 10 Pyt. 11 Pyt. 12 DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH ZBIORCZY ARKUSZ ODPOWIEDZI Nazwa gminy:... OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA WYPEŁNIENIE ARKUSZA ODPOWIEDZI: Pyt. 13 Pyt. 14 Pyt. 15 Pyt. 16 Pyt. 17 Pyt. 18 Pyt. 19 Pyt. 20 Pyt. 21 Pyt. 22 Pyt. 23 Pyt. 24 Pyt. 25 DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH Imię i nazwisko:... E-mail:... Telefon:... Pyt. 1 Pyt. 2 Pyt. 3 Pyt. 4 Pyt. 5 Pyt. 6 Pyt. 7 Pyt. 8 Pyt. 9 Pyt. 10 Pyt. 11 Pyt. 12 Pyt. 13 Pyt. 14 Pyt. 15 Pyt. 16 DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH PRZEBADANO: SZKOŁY PODSTAWOWE Dziewcząt:... (...) 1 Pyt. 17 Pyt. 18 Pyt. 19 Pyt. 20 Pyt. 21 Pyt. 22 Pyt. 23 Pyt. 24 Pyt. 25 Pyt. 26 Pyt. 27 Pyt. 28 Pyt. 29 Pyt. 30 Pyt. 31 Pyt. 32 Pyt. 33 Chłopców:... (...) 2 DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH DZ CH GIMNAZJA Dziewcząt:... (...) 3 Chłopców:... (...) 4 SZKOŁA PODSTAWOWA GIMNAZJUM