SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 9.8.2011 KOM(2011) 485 wersja ostateczna SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY W SPRAWIE DZIAŁALNOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R. W ZAKRESIE ZACIĄGANIA I UDZIELANIA POŻYCZEK

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie... 2 2. Działalność Unii Europejskiej w zakresie udzielania pożyczek... 2 2.1. Informacje ogólne... 2 2.2. Instrument wsparcia bilansu płatniczego... 2 2.2.1. Zasadnicze cechy instrumentu wsparcia bilansu płatniczego... 2 2.2.2. Operacje wsparcia bilansu płatniczego w 2010 r... 3 2.3. Instrument pomocy makrofinansowej... 4 2.3.1. Zasadnicze cechy pomocy makrofinansowej... 4 2.3.2. Operacje pomocy makrofinansowej w 2010 r.... 5 2.4. Instrument pożyczkowy Euratomu... 6 2.4.1. Ogólna charakterystyka... 6 2.4.2. Operacje Euratomu w 2010 r.... 6 2.5. Odpowiedź UE na kryzys związany z długiem państwowym w strefie euro... 6 2.5.1. Środki uchwalone w odniesieniu do Grecji... 6 2.5.2. Europejski mechanizm stabilizacji finansowej... 7 2.5.3. Europejski Instrument Stabilności Finansowej... 8 2.5.4. Operacje prowadzone przy udziale europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej... 9 3. Działalność Unii Europejskiej w zakresie zaciągania pożyczek... 9 3.1. Opis... 9 3.2. Wsparcie bilansu płatniczego... 10 3.3. Pomoc makrofinansowa... 11 3.4. Euratom... 11 4. Europejski Bank Inwestycyjny... 11 4.1. Działalność EBI w zakresie udzielania pożyczek... 11 4.2. Działalność EBI w zakresie zaciągania pożyczek... 12 PL 1 PL

1. WPROWADZENIE Decyzje Rady ustanawiające różne instrumenty pożyczkowe Unii Europejskiej nakładają na Komisję wymogi corocznego informowania Parlamentu Europejskiego i Rady o wykorzystaniu tych instrumentów. Aby spełnić te wymogi, w niniejszym sprawozdaniu przedstawiono operacje udzielania pożyczek (sekcja 2) realizowane w ramach poszczególnych instrumentów oraz odpowiadające im działania w zakresie zaciągania pożyczek (sekcja 3). Uwzględnia ono wsparcie bilansu płatniczego państw członkowskich spoza strefy euro 1, pomoc makrofinansową udzielaną przez Unię Europejską państwom trzecim oraz działalność Euratomu i środki finansowe podejmowane w odpowiedzi na kryzys związany z długiem państwowym w strefie euro. Na potrzeby stworzenia pełnego obrazu działalności UE w zakresie udzielania i zaciągania pożyczek w ostatniej sekcji zawarto krótki przegląd działalności Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) w tym zakresie w roku 2010. 2. DZIAŁALNOŚĆ UNII EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE UDZIELANIA POŻYCZEK Komisja udziela wsparcia finansowego państwom trzecim i państwom członkowskim w oparciu o różne podstawy prawne, w zależności od danego regionu geograficznego i celu takiego wsparcia. 2.1. Informacje ogólne Operacje finansowe, którymi Komisja zarządza na mocy różnych decyzji Rady, przyjmują zazwyczaj formę pożyczek dwustronnych. Są one finansowane ze środków udostępnianych przez rynki kapitałowe i są objęte gwarancją budżetu UE. 2.2. Instrument wsparcia bilansu płatniczego Wsparcie bilansu płatniczego przybiera formę udzielanych przez Unię pożyczek średnioterminowych, przyznawanych zazwyczaj w powiązaniu ze wsparciem finansowym ze strony Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) i innych pożyczkodawców instytucjonalnych, takich jak EBI, EBOR lub Bank Światowy, lub dwustronnym wsparciem ze strony państw członkowskich. 2.2.1. Zasadnicze cechy instrumentu wsparcia bilansu płatniczego Instrument ten ma charakter instrumentu nadzwyczajnego i jest uruchamiany decyzją Rady na zasadach określanych w poszczególnych przypadkach. Potencjalnymi beneficjentami są państwa członkowskie spoza strefy euro borykające się z poważnymi trudnościami w zakresie bilansu płatniczego. Wsparcie ma charakter makroekonomiczny (tj. nie jest powiązane z konkretnym wykorzystaniem przekazanych środków, jak ma to miejsce w przypadku wspierania projektów). Jego wypłata jest uzależniona od spełnienia określonych warunków 1 Rozporządzeniem Rady (UE) nr 407/2010 z dnia 11 maja 2010 r. ustanowiono podobny mechanizm w pełni wspierany z budżetu UE europejski mechanizm stabilizacji finansowej na potrzeby udzielania wsparcia państwom członkowskim należącym do strefy euro. PL 2 PL

dotyczących polityki gospodarczej i ma na celu złagodzenie łącznych obciążeń w zakresie finansowania zewnętrznego państw członkowskich będących jego odbiorcami oraz ustabilizowanie bilansu płatniczego. Wspomniane warunki polityczne są uzgadniane przez Komisję (po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Finansowym) i dane państwo członkowskie w protokole ustaleń podpisywanym przed realizacją umów pożyczki. Wsparcie ułatwia wdrażanie środków dostosowawczych służących rozwiązaniu zaistniałych trudności. Weryfikacja wdrożenia tych środków jest warunkiem wypłaty kolejnych transz pożyczki. W ciągu dwudziestu lat od ustanowienia instrumentu w 1975 r. 2 Wspólnota przeprowadziła szereg operacji mających na celu wsparcie bilansu płatniczego państw członkowskich znajdujących się w obliczu poważnych zagrożeń lub trudności finansowych. Operacje te polegały na udzieleniu pożyczek finansowanych w drodze pożyczek zaciąganych przez Wspólnotę. W związku ze skalą światowego kryzysu finansowego (który rozpoczął się na przełomie lat 2007 i 2008) konieczne stało się ponowne uruchomienie instrumentu wsparcia bilansu płatniczego. Ponadto wzrost liczby kwalifikujących się państw członkowskich w wyniku rozszerzenia Unii oraz pogorszenie się sytuacji gospodarczej w części z nich doprowadziły do zwiększenia pułapu kwoty udzielanych pożyczek, aby sprostać potencjalnym potrzebom. Pułap został zwiększony w szczególności w grudniu 2008 r. 3 z 12 mld EUR do 25 mld EUR; w maju 2009 r. podjęto decyzję o kolejnym jego podwyższeniu do 50 mld EUR 4 w celu utrzymania możliwości szybkiej reakcji na ewentualne przyszłe wnioski o wsparcie bilansu płatniczego. W ramach tego pułapu na dzień 31 grudnia 2010 r. rozdysponowano kwotę 14,6 mld EUR na rzecz Węgier 5, Łotwy 6 i Rumunii 7. Tabela 1: Sytuacja w zakresie wsparcia bilansu płatniczego na dzień 31 grudnia 2010 r. (w mln EUR) Państwo Kwota uchwalona Kwota wypłacona Węgry 6 500 5 500 Łotwa 3 100 2 900 Rumunia 8 5 000 3 650 Ogółem 14 600 12 050 2.2.2. Operacje wsparcia bilansu płatniczego w 2010 r. W 2010 r. w kilku transzach wypłacono łączną kwotę 2,85 mld EUR. 2 3 4 5 6 7 8 Rozporządzenie Rady (EWG) nr 397/75 z dnia 17 lutego 1975 r. ustanawiające nowy mechanizm, tzw. mechanizm pożyczkowy Wspólnoty, w celu pomocy niektórym państwom WE w przezwyciężeniu przejściowej nierównowagi na rachunku obrotów bieżących wywołanej przez pierwszy kryzys naftowy. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1360/2008 z dnia 2 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 332/2002 ustanawiające instrument średnioterminowej pomocy finansowej dla bilansów płatniczych państw członkowskich. Rozporządzenie Rady (WE) nr 431/2009 z dnia 18 maja 2009 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 332/2002 ustanawiające instrument średnioterminowej pomocy finansowej dla bilansów płatniczych państw członkowskich. Decyzja Rady 2009/102/WE z dnia 4 listopada 2008 r. Decyzja Rady 2009/290/WE z dnia 20 stycznia 2009 r. Decyzja Rady 2009/459/WE z dnia 6 maja 2009 r. Trzecią transzę w kwocie 1,2 mld EUR wypłacono Rumunii dnia 24 marca 2011 r. PL 3 PL

Tabela 2: Wykaz operacji wypłaty pożyczki w ramach instrumentu wsparcia bilansu płatniczego w 2010 r. Państwo Decyzja Transza Data Kwota (w mln EUR) Łotwa 2009/290/WE trzecia 11/3/2010 500 czwarta 20/10/2010 200 Rumunia 2009/459/WE druga 11/3/2010 1 000 trzecia 22/9/2010 1 150 Jeżeli chodzi o realizację bieżących operacji wsparcia bilansu płatniczego: Ogółem 2 850 okres dostępności pomocy finansowej dla Węgier upłynął w listopadzie 2010 r. W związku z tym ostatnia transza w ramach instrumentu w kwocie 1 mld EUR nie zostanie wypłacona. Jeżeli chodzi o Łotwę, do stycznia 2012 r. dostępna jest kwota 200 mln EUR, jednak państwo członkowskie nie zamierza zwrócić się o jej wypłatę. W ramach bieżących operacji wsparcia bilansu płatniczego nie zostanie zatem wypłacona łączna kwota w wysokości 1,2 mld EUR, ponadto czwartą transzę na rzecz Rumunii w kwocie 1,2 mld EUR wypłacono w marcu 2011 r., a piątą, ostatnią w czerwcu 2011 r. 2.3. Instrument pomocy makrofinansowej Szczegółowe informacje na temat operacji pomocy makrofinansowej zawarto w rocznym sprawozdaniu Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie realizacji pomocy makrofinansowej dla państw trzecich 9. 2.3.1. Zasadnicze cechy pomocy makrofinansowej Celem instrumentu pomocy makrofinansowej jest udzielenie wsparcia krajom kandydującym, potencjalnym krajom kandydującym i państwom sąsiadującym w rozwiązaniu krótkoterminowych problemów w zakresie bilansu płatniczego i w stabilizacji finansów publicznych oraz zachęcenie ich do przeprowadzenia reform strukturalnych. Pomoc makrofinansowa ma charakter instrumentu nadzwyczajnego i czasowego, a jej przyznanie jest obwarowane surowymi warunkami. Uruchomienie instrumentu zależy od podjęcia wysiłków dostosowawczych i reformatorskich, mających zagwarantować przywrócenie gospodarki państwa będącego odbiorcą pomocy na ścieżkę zrównoważonego rozwoju oraz wzmocnienie jej odporności na przyszłe wstrząsy makroekonomiczne. Operacje pomocy makrofinansowej stanowią uzupełnienie programów dostosowawczych MFW. Pomoc makroekonomiczna może przybierać formę dotacji lub pożyczek. 9 Dotychczas nieopublikowane za rok 2010. Sprawozdanie za 2009 r. opublikowano jako dokument Komisji COM(2010) 513, SEC(2010) 1117. PL 4 PL

Jeżeli chodzi o metodykę stosowaną przy dokonywaniu wyboru między pożyczkami a dotacjami w poszczególnych operacjach pomocy makrofinansowej, w styczniu 2011 r. Komisja przekazała Komitetowi Ekonomiczno-Finansowemu obszerną notę wyjaśniającą stosowane kryteria, które Komitet zatwierdził. Metodyka zostanie również przedstawiona w sprawozdaniu rocznym dotyczącym pomocy makrofinansowej za rok 2010. Uzgodnione kryteria można podzielić na dwie szerokie kategorie: poziom rozwoju gospodarczego i społecznego państwa będącego odbiorcą 10 oraz jego zdolność obsługi zadłużenia i spłaty. Pod uwagę bierze się również kryteria stosowane przez Bank Światowy i MFW odnośnie do udzielania pomocy finansowej. Zasadniczo pożyczki w ramach pomocy makrofinansowej wypłaca się w kilku transzach, po spełnieniu określonych warunków makroekonomicznych. Każda wypłata jest powiązana z transakcją zaciągnięcia odpowiedniej pożyczki przez Komisję. W przypadku sytuacji niewykonania zobowiązania wynikającej z niespełnienia przez państwo korzystające z pomocy obowiązku spłaty zadłużenia Komisja może uruchomić Fundusz Gwarancyjny dla działań zewnętrznych 11, dzięki czemu spłata zaciągniętej przez Komisję pożyczki nie jest zagrożona 12. 2.3.2. Operacje pomocy makrofinansowej w 2010 r. W 2010 r. najważniejsze działania w zakresie pomocy makrofinansowej obejmowały wnioski w sprawie nowych operacji oraz powiązane negocjacje z odpowiednimi władzami. Były to następujące działania: w lipcu 2010 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły decyzję o przekazaniu Ukrainie kwoty 500 mln EUR 13 w formie pożyczki. Wraz z pożyczką w kwocie 110 mln EUR przyznaną na mocy decyzji podjętej przez Radę w 2002 r. Ukraina ma dostęp do łącznej kwoty 610 mln EUR, jeżeli chodzi o Republikę Mołdowy, w październiku 2010 r. przyjęto decyzję o przyznaniu temu państwu kwoty do 90 mln EUR w formie dotacji. W 2010 r. nie prowadzono żadnego działania polegającego na wypłacie pożyczki w ramach instrumentu pomocy makrofinansowej 14. 10 11 12 13 14 Jako główny wskaźnik proponuje się dochód narodowy brutto na mieszkańca. Zob. rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 480/2009. Jak dotąd nie odnotowano żadnego przypadku niewykonania zobowiązania w odniesieniu do pożyczek udzielonych w ramach pomocy makrofinansowej. Chociaż spłata zaciągniętej pożyczki jest w ostatecznym rozliczeniu pokrywana przez gwarancję z budżetu UE, Fundusz Gwarancyjny działa jako bufor płynnościowy chroniący budżet UE przed ryzykiem żądań zapłaty wynikających z niewykonania zobowiązania przez państwo korzystające z pomocy. Obszerne sprawozdanie dotyczące funkcjonowania Funduszu zawarto w dokumencie COM(2010) 418 oraz w towarzyszącym dokumencie roboczym służb Komisji SEC(2010) 968. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 388/2010/UE z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie udzielenia pomocy makrofinansowej Ukrainie (Dz.U. L 179 z 14.7.2010, s. 1). Jeżeli chodzi o realizację bieżącej pomocy finansowej w formie dotacji, w styczniu i w sierpniu wypłacono Gruzji kwoty 7,7 mln EUR i 23 mln EUR. Ponadto we wrześniu Kosowo otrzymało kwotę 30 mln EUR, natomiast w grudniu 2010 r. wypłacono pierwszą transzę w kwocie 40 mln EUR na rzecz Republiki Mołdowy. PL 5 PL

2.4. Instrument pożyczkowy Euratomu 2.4.1. Ogólna charakterystyka Instrument pożyczkowy Euratomu może być wykorzystywany do finansowania projektów w państwach członkowskich (decyzja Rady 77/270/Euratom) lub w niektórych państwach trzecich (na Ukrainie, w Rosji lub w Armenii) (decyzja Rady 94/179/Euratom). Pożyczki te stanowią operacje pozabudżetowe, które Komisja finansuje pożyczkami zaciąganymi równolegle na rynku finansowym. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku pomocy makrofinansowej, w przypadku sytuacji niewykonania zobowiązania Komisja może uruchomić Fundusz Gwarancyjny dla działań zewnętrznych. W 1990 r. Rada ustanowiła pułap zaciąganych pożyczek na 4 mld EUR, przy czym odpowiednie decyzje w sprawie udzielenia pożyczek podjęto w odniesieniu do około 3,4 mld EUR, którą to kwotę wypłacono. W 2002 r. Komisja zaproponowała zwiększenie pułapu zaciąganych pożyczek z 4 mld EUR do 6 mld EUR, co do którego nie osiągnięto jeszcze porozumienia w Radzie. 2.4.2. Operacje Euratomu w 2010 r. W 2010 r. nie podjęto żadnych decyzji o udzieleniu pożyczek ani nie wypłacono żadnych środków. 2.5. Odpowiedź UE na kryzys związany z długiem państwowym w strefie euro Oprócz trudności w zakresie bilansu płatniczego, o których mowa w sekcji 2.2, światowy kryzys finansowy i pogorszenie koniunktury gospodarczej doprowadziły również do pogorszenia się warunków niektórych państw członkowskich strefy euro w zakresie zaciągania pożyczek. W celu rozwiązania problemów wynikających z kryzysu finansowego rządy i banki centralne tych państw członkowskich podjęły bezprecedensowe środki polityki budżetowej i pieniężnej. Mimo to warunki krótko- i długoterminowego finansowania pozostały trudne. W związku z tym Rada i państwa członkowskie strefy euro uchwaliły w maju 2010 r. pakiet środków mających na celu utrzymanie stabilności finansowej w strefie euro i ogólnie w Europie. 2.5.1. Środki uchwalone w odniesieniu do Grecji Na wniosek władz greckich ministrowie państw strefy euro dnia 2 maja 2010 r. jednomyślnie zdecydowali o uruchomieniu pomocy stabilizacyjnej dla Grecji w formie pożyczek dwustronnych udzielonych przez inne państwa członkowskie strefy euro i łączonych centralnie przez Komisję, na warunkach określonych w ich deklaracji z dnia 11 kwietnia 2010 r. Pomocy udzielono w ramach trzyletniego wspólnego programu pomocy z MFW, przewidującego pakiet finansowy w wysokości 110 mld EUR na pomoc Grecji w zaspokojeniu jej potrzeb w zakresie finansowania. Program jest obwarowany surowymi PL 6 PL

warunkami dotyczącymi polityki 15, będącymi wynikiem negocjacji Komisji i MFW z władzami greckimi, w porozumieniu z EBC. Państwa członkowskie strefy euro wniosły wkład w wysokości 80 mld EUR 16. Ponadto MFW osiągnął porozumienie z władzami greckimi co do pomocy w realizacji programu poprzez promesę kredytową w wysokości 30 mld EUR 17. Rola Komisji W ramach instrumentu pożyczkowego na rzecz Grecji Komisja nie występuje ani w roli pożyczkodawcy, ani w roli pożyczkobiorcy. W szczególności przedstawiciele państw członkowskich Unii Europejskiej podjęli dnia 5 maja 2010 r. decyzję o powierzeniu Komisji zadań związanych z koordynacją łączonych pożyczek dwustronnych oraz zarządzaniem nimi, jak określono w umowie między wierzycielami zawartej w dniu 8 maja 2010 r. przez państwa członkowskie strefy euro udzielające pomocy 18. Rola ta nie prowadzi do zwiększenia wydatków Komisji lub jakiejkolwiek innej pozycji wydatków w ramach budżetu UE 19. 2.5.2. Europejski mechanizm stabilizacji finansowej Rozporządzeniem Rady (UE) nr 407/2010 z dnia 11 maja 2010 r. ustanowiono europejski mechanizm stabilizacji finansowej na podstawie art. 122 ust. 2 20 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) z pełną gwarancją budżetu UE. Maksymalna kwota dostępna w ramach mechanizmu wynosi 60 mld EUR. Pomoc finansowa Unii w ramach europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej przyjmuje formę pożyczki lub linii kredytowej. Komisja jest upoważniona do zaciągania w imieniu Unii Europejskiej pożyczek na rynkach kapitałowych lub od instytucji finansowych. Uruchomienie mechanizmu jest obwarowane surowymi warunkami w kontekście wspólnego programu wsparcia UE/MFW. W szczególności pomoc finansową Unii przyznaje się na mocy decyzji przyjętej na wniosek Komisji przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną, zawierającej: a) warunki przyznania pożyczki lub linii kredytowej, b) ogólne warunki pomocy finansowej dotyczące 15 16 17 18 19 20 Główne elementy warunków dotyczących polityki zawarto w decyzji Rady z dnia 8 czerwca 2010 r. skierowanej do Grecji celem wzmocnienia i pogłębienia nadzoru budżetowego oraz wezwania Grecji do zastosowania środków służących ograniczeniu deficytu uznanemu za niezbędne w celu likwidacji nadmiernego deficytu (2010/320/UE). Warunki te wyjaśniono szczegółowo w protokole ustaleń zawartym między władzami greckimi a Komisją w imieniu państw członkowskich strefy euro. Z których do marca 2011 r. wypłacono 38 mld EUR. Z których do marca 2011 r. wypłacono 14,6 mld EUR. Do tych zadań należy między innymi, w imieniu i pod zwierzchnictwem państw członkowskich strefy euro, udzielanie pomocy, negocjowanie i podpisywanie umów pożyczki z Grecją, otwieranie rachunku w EBC w imieniu pożyczkodawców oraz korzystanie z tego rachunku przy przetwarzaniu wszystkich płatności dokonywanych w imieniu pożyczkodawców lub przez pożyczkobiorcę, koordynacja procesu wypłat, niektóre obliczenia, rozdzielanie płatności między pożyczkodawców oraz udzielanie pożyczkodawcom informacji na temat przypadków naruszenia umowy pożyczki lub wniosków o zwolnienie z obowiązku lub dokonanie zmian w tym zakresie. http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/genaff/114338.pdf Art. 122 ust. 2 TFUE przewiduje możliwość przyznania pomocy finansowej państwom członkowskim, które znalazły się w trudnej sytuacji z racji nadzwyczajnych okoliczności pozostających poza ich kontrolą. PL 7 PL

polityki gospodarczej oraz c) program dostosowawczy opracowany przez państwo członkowskie korzystające z pomocy w celu spełnienia warunków gospodarczych wiążących się z udzieleniem pomocy. Komisja i państwo członkowskie korzystające z pomocy sporządzają protokół ustaleń, zawierający szczegółowy opis ogólnych warunków dotyczących polityki gospodarczej określonych przez Radę. Następnie Komisja przekazuje protokół ustaleń Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Warunki dotyczące polityki gospodarczej podlegają regularnej weryfikacji i w razie potrzeby mogą być dostosowywane 21. Komisja ma obowiązek regularnego przedstawiania sprawozdań dla Komitetu Ekonomiczno- Finansowego i Rady dotyczących wykonania rozporządzenia w sprawie europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej oraz zawierających informacje o tym, czy nadal mają miejsce nadzwyczajne okoliczności, które uzasadniały przyjęcie tego rozporządzenia 22. W pierwszym sprawozdaniu, które opublikowano dnia 30 listopada 2010 r., stwierdzono, że wyjątkowe okoliczności nadal występują, w związku z czym należy utrzymać realizację europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej 23. 2.5.3. Europejski Instrument Stabilności Finansowej Europejski Instrument Stabilności Finansowej został utworzony przez państwa członkowskie strefy euro jako spółka będąca ich własnością z siedzibą w Luksemburgu, zgodnie z decyzjami podjętymi dnia 9 maja 2010 r. w ramach Rady ECOFIN. Europejski Instrument Stabilności Finansowej może emitować obligacje o łącznej wartości do 440 mld EUR gwarantowane przez państwa członkowskie strefy euro, przy czym środki pozyskiwane z emisji tych obligacji są następnie udostępniane w formie pożyczek państwom członkowskim strefy euro znajdującym się w trudnej sytuacji, na warunkach wynegocjowanych z Komisją działającą w porozumieniu z Europejskim Bankiem Centralnym i MFW oraz zatwierdzonych przez Eurogrupę. Udzielanie pożyczek przez Europejski Instrument Stabilności Finansowej nie jest objęte gwarancją budżetu UE. Komisja udziela Europejskiemu Instrumentowi Stabilności Finansowej porad i wsparcia. Ma ona swoich przedstawicieli w radzie dyrektorów i koordynuje własną działalność w zakresie zaciągania pożyczek z działalnością Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej w odniesieniu do finansowania programów, w które zaangażowane są obie te instytucje, w celu zoptymalizowania ich działalności na rynku kapitałowym pod względem terminów. 21 22 23 Weryfikacji dokonuje Komisja w porozumieniu z EBC, co najmniej raz na sześć miesięcy. Z państwem członkowskim korzystającym z pomocy omawia się wszelkie niezbędne zmiany w programie dostosowawczym. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, na wniosek Komisji podejmuje decyzję o wszelkich zmianach, jakie mają zostać wprowadzone w pierwotnych ogólnych warunkach dotyczących polityki gospodarczej, i zatwierdza zmieniony program dostosowawczy sporządzony przez państwo członkowskie korzystające z pomocy. Sprawozdanie powinno zostać przedstawione w terminie sześciu miesięcy od daty wejścia w życie rozporządzenia Rady (UE) nr 407/2010 oraz w stosownych przypadkach co sześć miesięcy po tej dacie (art. 9 rozporządzenia). http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=com:2010:0713:fin:pl:pdf PL 8 PL

2.5.4. Operacje prowadzone przy udziale europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej Operacje uchwalone w 2010 r.: Irlandia 24 W odpowiedzi na wniosek władz irlandzkich z dnia 21 listopada 2010 r. podjęto decyzję o udzieleniu trzyletniej wspólnej pomocy finansowej UE/MFW. Łączna wartość pomocy dla Irlandii wyniesie do 85 mld EUR, która to kwota zostanie wypłacona w kilku transzach. Kwota 17,5 mld EUR zostanie sfinansowana z wkładu Irlandii, tj. z rezerwy gotówkowej Skarbu Państwa oraz inwestycji krajowego funduszu rezerw emerytalnych (National Pension Reserve Fund). Pozostała część będzie pochodzić z następujących źródeł: europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej do kwoty 22,5 mld EUR 25, Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej do kwoty 17,7 mld EUR, MFW do kwoty 22,5 mld EUR, pożyczek dwustronnych udzielonych przez Zjednoczone Królestwo (3,8 mld EUR), Szwecję (0,6 mld EUR) i Danię (0,4 mld EUR). Operacje uchwalone po 2010 r.: Portugalia 26 W odpowiedzi na wystosowany dnia 7 kwietnia 2011 r. oficjalny wniosek władz portugalskich o udzielenie pomocy finansowej, dnia 17 maja 2011 r. Eurogrupa i Rada uzgodniły warunki trzyletniego pakietu pomocy finansowej. W ramach pakietu finansowego pokryte zostaną potrzeby Portugalii w zakresie finansowania do kwoty 78 mld EUR. Środki będą pochodzić w równych częściach z następujących źródeł: europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej do kwoty 26 mld EUR 27, Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej do kwoty 26 mld EUR, MFW do kwoty 26 mld EUR. 3. DZIAŁALNOŚĆ UNII EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE ZACIĄGANIA POŻYCZEK 3.1. Opis W celu sfinansowania działalności w zakresie udzielania pożyczek określonej w decyzjach Rady Komisja jest upoważniona do pożyczania środków na rynkach kapitałowych w imieniu zarówno Unii Europejskiej, jak i Euratomu. Mechanizm operacji zaciągania i udzielania 24 25 26 27 Decyzja wykonawcza Rady nr 77/2011/UE z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawie przyznania Irlandii pomocy finansowej Unii (Dz.U. L 30 z 4.2.2011, s. 34). Dnia 12 stycznia 2011 r. Irlandii wypłacono pierwszą transzę w kwocie 5 mld EUR. Do czerwca 2011 r. wypłacono 11,4 mld EUR. Decyzja wykonawcza Rady nr 344/2011/UE z dnia 30 maja 2011 r. w sprawie przyznania Portugalii pomocy finansowej Unii (Dz.U. L 159 z 30.5.2011, s. 88). Dnia 31 maja 2011 r. Portugalii wypłacono pierwszą transzę w kwocie 1,75 mld EUR. Do czerwca 2011 r. wypłacono 6,5 mld EUR. PL 9 PL

pożyczek w ramach każdego z instrumentów (wsparcia bilansu płatniczego, pomocy makrofinansowej i pożyczek Euratomu) jest określony w odpowiedniej podstawie prawnej. Operacja zaciągnięcia pożyczki i odpowiadająca jej operacja udzielenia pożyczki są realizowane jako operacje równoległe, dzięki czemu dla budżetu UE nie wiążą się one z jakimkolwiek ryzykiem stopy procentowej ani ryzykiem walutowym. Pożyczkom pozostającym do spłaty przez Komisję odpowiadają pozostające do spłaty pożyczki beneficjentów. Tabela 3: Łączna wysokość pożyczek zaciągniętych przez Unię Europejską pozostające do spłaty kwoty główne na koniec każdego roku w latach 2002 2010 (1) (w mln EUR) EWWiS (w stanie likwidacji) (1)(2) Euratom (1) Wsparcie bilansu płatniczego Pomoc makrofinansowa Unia Europejska ogółem 2002 713 80 1 379 2 172 2003 431 105 1 372 1 908 2004 423 170 1 214 1 807 2005 440 385 1 080 1 905 2006 436 436 969 1 841 2007 400 474 786 1 660 2008 266 484 2 000 654 3 404 2009 214 481 9 200 584 10 479 2010 219 466 12 050 500 13 235 (1) Zastosowano kursy wymiany z dnia 31 grudnia każdego roku. (2) Europejska Wspólnota Węgla i Stali znajduje się od roku 2002 w stanie likwidacji. Termin wymagalności ostatnich obligacji wyemitowanych przez EWWiS upływa w roku 2019. 3.2. Wsparcie bilansu płatniczego Emisje obligacji potwierdziły pozycję UE jako jednego z ważnych emitentów na rynku obligacji referencyjnych denominowanych w euro. Obligacje te spotkały się z bardzo dobrym przyjęciem na rynku. W związku z bardzo dużym zainteresowaniem inwestorów szybko dochodziło do nadsubskrypcji. Podmioty, którym obligacje zostały ostatecznie przydzielone, należą do wszystkich głównych kategorii inwestorów są wśród nich banki centralne, fundusze inwestycyjne, departamenty skarbowe banków i zakłady ubezpieczeń 28. Ceny obligacji były zbliżone do najlepszych cen w ich grupie referencyjnej, w tzw. sektorze państwowym agencji ponadnarodowych (ang. Sovereign Supranational Agency Sector, SSA) i odpowiadały cenom obligacji emitentów takich jak Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) oraz Société de financement de l économie française (SFEF). 28 Dalsze informacje na temat działalności UE w zakresie zaciągania pożyczek można znaleźć w prezentacji dla inwestorów pod adresem internetowym: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/documents/eu_investor_presentation_18_may_2011 _rev.pdf. PL 10 PL

Wyniki na rynku wtórnym również były bardzo zadowalające i potwierdziły silną pozycję UE jako pierwszoplanowego emitenta obligacji referencyjnych. Tabela 4: Obligacje UE wyemitowane w 2010 r. 29 Państwo Opis Data emisji Termin wymagalności Wielkość emisji (w EUR) Kupon Łotwa i Rumunia EU 3.375/2019 11/3/2010 10/5/2019 1,5 mld 3,375 % Rumunia EU 2.375/2017 22/9/2010 22/9/2017 1,15 mld 2,375 % Ogółem 2,65 mld Zaciągnięto jedną pożyczkę na zasadzie operacji równoległej na sfinansowanie czwartej transzy pożyczki dla Łotwy w kwocie 200 mln EUR: Tabela 5: Oferta UE na rynku niepublicznym w 2010 r. Państwo Opis Data emisji Termin wymagalności Wielkość emisji (w EUR) Kupon Łotwa EU 2.875/2025 20/10/2010 20/10/2025 0,2 mld 2,875 % 3.3. Pomoc makrofinansowa W 2010 r. w ramach pomocy makrofinansowej nie miała miejsce żadna operacja zaciągnięcia pożyczki. 3.4. Euratom W 2010 r. w ramach Euratomu nie miała miejsca żadna operacja zaciągnięcia pożyczki. 4. EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY 4.1. Działalność EBI w zakresie udzielania pożyczek EBI udziela pożyczek na potrzeby bezpośredniego finansowania poszczególnych projektów lub na potrzeby finansowania MŚP i lokalnych projektów o mniejszej skali poprzez pośredników finansowych. W 2010 r. łączna wartość zatwierdzonych przez EBI operacji osiągnęła kwotę 72 mld EUR, czyli o 9 % niższą niż rekordowy poziom z 2009 r., co wskazuje na stopniowy powrót do stanu sprzed kryzysu. 29 http://ec.europa.eu/economy_finance/financial_operations/market/borrowing/benchmark_issues_2015-16_en.htm PL 11 PL

Rozkład geograficzny udzielonych pożyczek oraz gwarancja budżetu UE: w UE: w państwach członkowskich UE przydzielono kwotę 63 mld EUR. Kwota ta nie jest objęta gwarancją budżetu UE, poza UE: w państwach spoza UE przydzielono kwotę 9 mld EUR. W ramach tej kwoty 5 mld EUR objęto gwarancją budżetu UE. Operacje udzielania pożyczek przez EBI mają wpływ na budżet UE wówczas, gdy są powiązane z gwarancjami UE, dopłatami do oprocentowania lub innymi warunkami dotyczącymi podziału ryzyka między UE a EBI. W szczególności: większość pożyczek EBI udzielanych na rzecz podmiotów spoza UE jest objęta gwarancją budżetu UE, obejmującą ryzyko dłużnika typu państwo lub ryzyko polityczne, podczas gdy ryzyko handlowe ponosi EBI. Osobne sprawozdanie na temat działalności zewnętrznej EBI w zakresie udzielania pożyczek w 2010 r. zostanie sporządzone przez Komisję w drugiej połowie 2011 r. Jednocześnie EBI zarządza instrumentami opartymi na podziale ryzyka, wykorzystującymi budżet UE dla wsparcia określonych obszarów polityki wewnątrzunijnej (np. mechanizmem finansowania opartym na podziale ryzyka na potrzeby projektów w zakresie badań i rozwoju oraz gwarancją pożyczkową na potrzeby projektów w zakresie transeuropejskich sieci transportowych (TEN-T)) 30. 4.2. Działalność EBI w zakresie zaciągania pożyczek Przez cały rok niepewność na rynku utrzymywała się na podwyższonym poziomie, przez co emisja obligacji stanowiła wyzwanie, zwłaszcza w przypadku emisji o dużym wolumenie i dłuższych terminach wymagalności. Ustanowienie Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej oraz podjęte reformy gospodarcze przyczyniły się do odbudowy zaufania wobec emitentów UE na rynku, chociaż rynek pozostał podatny na powtarzające się najważniejsze zagrożenia. EBI udało się uniknąć skutków takiej zmienności dzięki wykorzystaniu możliwości emisji obligacji referencyjnych i dokonywaniu bardziej ukierunkowanych emisji w okresach wysokiej zmienności. Było to również ułatwione dzięki utrzymaniu silnej pozycji EBI na rynku. W związku z tym EBI mógł osiągnąć swoje cele w ramach programu finansowania na 2010 r. poprzez pożyczenie kwoty 67 mld EUR na korzystnych warunkach. 30 Komisja składa Radzie i Parlamentowi co roku sprawozdanie na temat zastosowania nowych instrumentów finansowych finansowanych z budżetu UE w ramach corocznego budżetu, zgodnie z pkt 49 porozumienia międzyinstytucjonalnego między KE, PE i Radą. PL 12 PL