WOJEWODA OPOLSKI PSiZ.I.431.53.2018.DG Opole, dnia 07 sierpnia 2018 r. Pani Danuta Pawlik Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej ul. Planetorza 52 47-253 Cisek WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Nazwa i adres jednostki kontrolowanej Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Cisku ul. Planetorza 52 47-253 Cisek II. III. Imię, nazwisko i stanowisko służbowe inspektorów Daria Grabowska inspektor wojewódzki Oddziału Nadzoru i Kontroli Pomocy Społecznej w Wydziale Polityki Społecznej i Zdrowia Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Opolu przewodnicząca zespołu inspektorów, Joanna Antosz - inspektor wojewódzki Oddziału Nadzoru i Kontroli Pomocy Społecznej w Wydziale Polityki Społecznej i Zdrowia Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Opolu. Termin kontroli 12, 13 i 17 lipca 2018 r. IV. Zakres kontroli Realizacja zadań wynikających z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej 1 przez gminę oraz zgodność zatrudnienia pracowników z wymaganymi kwalifikacjami. V. Ocena skontrolowanej działalności, ze wskazaniem ustaleń, na których została oparta W wyniku kontroli pozytywnie z nieprawidłowościami ocenia się działalność Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Cisku w kontrolowanym zakresie. VI. W trakcie kontroli wyjaśnień udzielała: Pani Danuta Pawlik Kierownik Ośrodka Pani Daria Grüner asystent rodziny. Ustalenia kontroli 1 (Dz.U. z 2018 r. poz. 998 t. j.); nazywana w dalszej części wystąpienia pokontrolnego: ustawą. 1/11
Zgodnie z treścią art. 10 ustawy Gmina Cisek organizuje pracę z rodziną i powierzyła zadania gminy z zakresu realizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemu pieczy zastępczej Gminnemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w Cisku na podstawie Uchwały Rady Gminy Nr XIX/119/2012 z dnia 05.11.2012 r. Stosownie do treści art. 178 ustawy Wójt Gminy Cisek, na podstawie zarządzenia Nr 76/2012 z dnia 14.11.2012 r. upoważnił Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej do wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny oraz wydawania w tych sprawach decyzji. 1. Składanie radzie gminy rocznych sprawozdań z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz opracowanie i realizacja 3-letnich programów wspierania rodziny, Stosownie do art. 179 ust. 1 ustawy Kierownik Ośrodka złożył Radzie Gminy roczne sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny w terminie do 31 marca w roku 2017 i 2018 oraz przedstawił potrzeby w związku z koniecznością wykonywania zadań nałożonych ustawą. W wyniku analizy dokumentacji prowadzonej w ośrodku ustalono, że stosownie do art. 179 ust. 2 ustawy Rada Gminy Cisek Uchwałą Nr XI/64/2015 z dnia 23 listopada 2015 r. oraz Uchwałą Nr XXXIII/202/2018 z dnia 26 marca 2018 r. przyjęła Gminny Program Wspierania Rodziny w Gminie Cisek na lata 2015-2017 oraz na lata 2018-2020. Programy przyjęte przez radę gminy zawierały diagnozę społeczną gminy, zasoby jakimi gmina dysponuje, cele programu, sposób realizacji programu, źródła jego finansowania, partycypację w kosztach umieszczania dzieci w pieczy zastępczej oraz sposób monitorowania programu. Zgodnie z założeniami Gminnego Programu Wspierania Rodziny w Gminie Cisek na lata 2015-2017 gmina podejmowała działania ukierunkowane na wspieranie rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz podejmowała działania profilaktyczne na rzecz wzmacniania rodziny. W tym celu inicjowano i wspierano realizację programów przeciwdziałających patologii wśród dzieci i młodzieży oraz podejmowano działania z zakresu profilaktyki uzależnień realizowanych w środowisku szkolnym i rodzinnym za pomocą takich instytucji jak: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Policja, placówki oświatowe. Powyższe instytucje (funkcjonujące na terenie gminy) wraz z Gminnym Ośrodkiem Kultury biorą również udział w organizowaniu czasu wolnego dla dzieci i młodzieży. Ponadto Gmina Cisek monitoruje środowiska zagrożone uzależnieniami i wykluczeniem społecznym, motywuje do podjęcia terapii oraz zapewnia pomoc materialną oraz rzeczową rodzinom potrzebującym. W związku z faktem, iż gmina Cisek nie oferuje nieodpłatnego wsparcia dla rodzin przeżywających trudności, mieszkańcy gminy mają możliwość skorzystania ze specjalistycznego wsparcia prawnego i psychologicznego w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kędzierzynie- Koźlu. 2. Zgodność zatrudnienia asystentów rodziny z kwalifikacjami określonymi w art. 12 i 13 ustawy oraz tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny Ośrodek zatrudnia jednego asystenta rodziny w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie umowy o pracę w systemie zadaniowego czasu pracy zawartej na czas nieokreślony. Asystent ukończył studia magisterskie na kierunku nauki o rodzinie co zgodnie z zapisem art. 12 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy, daje mu uprawnienia do wykonywania zawodu asystenta rodziny. W aktach osobowych asystenta rodziny znajdowały się zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2, 3 i 4 ustawy, oświadczenia potwierdzające, że pracownik nie jest i nie był pozbawiony władzy 2/11
rodzicielskiej ani że nie była mu ona zawieszona i ograniczona, nie dotyczy go obowiązek alimentacyjny, nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Zgodnie z zapisem art. 176 pkt 2 ustawy Gmina Cisek stwarza możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystenta rodziny, który w ramach systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji w zakresie pracy z dziećmi i rodziną, uczestniczył w następujących szkoleniach: Superwizja asystenta rodziny i koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, Praca z rodziną dotkniętą przemocą, Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie i przemocy ze względu na płeć, Asystentura rodzin- założenia a rzeczywistość, Trudności pojawiające się w pracy z rodziną, Wpływ uzależnień na przemoc w rodzinie i motywowanie do zmiany. 3. Tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez: zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa; organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do działań rodzin wspierających; prowadzenie placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienie w nich miejsc dla dzieci Zgodnie z art. 176 pkt 3 ustawy rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych Gmina Cisek zapewnia pomoc asystenta rodziny. Z uwagi na fakt, iż gmina nie dysponuje bezpłatnym poradnictwem prawnym i psychologicznym, rodzinom objętym wsparciem ośrodka zapewnia się dostęp do specjalistycznego poradnictwa realizowanego w placówkach oświatowych działających na terenie gminy Cisek. Działania w placówkach oświatowych są skierowane na ucznia i jego rodzinę w formie udziału w programach informacyjno-edukacyjnych, zajęciach pozalekcyjnych, kampaniach i akcjach edukacyjnych oraz zajęciach psycho-edukacyjnych prowadzonych przez psychologa zatrudnionego w Poradni Psychologiczno-pedagogicznej w Kędzierzynie-Koźlu (zał. 1). Ponadto mieszkańcy gminy mają możliwość otrzymania wsparcia psychologicznopedagogicznego oraz prawnego w instytucjach takich jak: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kędzierzynie-Koźlu oraz Urząd Gminy Bierawa, gdzie znajdują się punkty nieodpłatnej pomocy prawnej dla mieszkańców powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego. Asystent rodziny na początku współpracy z rodziną zapoznaje podopiecznych z ofertą Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kędzierzynie-Koźlu, w którym, mają możliwość uzyskania profesjonalnego wsparcia psychologicznego, pedagogicznego i prawnego, w ramach funkcjonującego w nim Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie oraz zespołu ds. Interwencji Kryzysowej i Poradnictwa Specjalistycznego oraz nieodpłatnej pomocy prawnej. Specjalistyczny Ośrodek wsparcia dla Ofiar przemocy w Rodzinie stwarza możliwość uczestniczenia w grupach wsparcia dla kobiet, socjoterapii dla dzieci oraz grupach edukacyjnych dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie. Na terenie gminy Cisek nie funkcjonują placówki wsparcia dziennego, nie ma również rodzin wspierających. 4. Finansowanie: podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny; kosztów związanych z udzielaniem pomocy, o której mowa w art. 29 ust. 2 ustawy, ponoszonych przez rodziny wspierające W gminie nie funkcjonują rodziny wspierające w związku z czym nie zachodzi konieczność pokrywania kosztów o których mowa w art. 29 ust. 2 ustawy. 3/11
Stosownie do art. 176 pkt 4 gmina finansuje podnoszenie kwalifikacji przez asystenta rodziny, w roku 2018 jedno szkolenie zostało sfinansowane z budżetu gminy. Z tego tytułu gmina poniosła koszt udziału asystenta rodziny w szkoleniu pt. Wpływ uzależnień na przemoc w rodzinie i motywowanie do zmiany. 5. Współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym Z dokumentacji prowadzonej w ośrodku wynika, że gmina stosownie do art. 176 pkt 5 ustawy ponosi częściową odpłatność za dzieci przebywające w pieczy zastępczej, w wysokości 10%, 30% lub 50% wydatków w zależności od okresu pobytu dziecka w pieczy zastępczej tj. zgodnie z zasadami finansowania określonymi w art. 191 ust. 9 i 10 ustawy. W roku 2017 r. gmina pokryła częściowe koszty pobytu dzieci w rodzinach zastępczych na łączną kwotę 14 063,00 zł. oraz pobytu dziecka umieszczonego w placówce opiekuńczo-wychowawczej w wys. 32 037,00 zł. Natomiast w roku 2018 do dnia poprzedzającego dzień kontroli koszty pobytu dzieci w pieczy zastępczej jakie poniosła gmina wyniosły 10 989, 02 zł. z tytułu dzieci przebywających w rodzinach zastępczych oraz 9 505,54 zł. jako koszt poniesiony w związku z dziećmi przebywającymi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. 6. Sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 187a ust. 1 ustawy Sprawozdania rzeczowo-finansowe za I i II półrocze 2017 r. z wykonywania przez gminę zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zostały sporządzone przez gminę Cisek w Centralnej Aplikacji Statystycznej i przekazane Wojewodzie Opolskiemu w terminach określonych w 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r.,poz.213) w dniach: 27 lipca 2017 r. i 16 stycznia 2018 r. 7. Prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, zamieszkałego na terenie gminy W celu weryfikacji działań podejmowanych przez pracowników Ośrodka, w ramach prowadzonego monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, o których mowa w art. 176 ust. 7 ustawy, kontroli poddano dokumentację 13 rodzin z dziećmi, które nie współpracują z asystentem rodziny. Z analizy dokumentacji rodzin wynika, że rodziny te są objęte stałym monitoringiem prowadzonym przez pracowników socjalnych z uwagi na wystąpienie takich problemów jak: ubóstwo, niepełnosprawność, wielodzietność, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, bezrobocie, rodzina niepełna. Monitoring pracownika socjalnego polegał na wizytach w miejscu zamieszkania rodziny w zależności od potrzeb. W przypadku 1 rodziny wizyty pracownika socjalnego odbywały się średnio co miesiąc, w pozostałych przypadkach średnio raz na 2-7 miesięcy. Wizyty pracownika socjalnego w większości przypadków wynikały z potrzeby ubiegania się przez rodzinę o pomoc. Pracownik socjalny każdorazowo przeprowadzał wywiad środowiskowy w celu zweryfikowania sytuacji socjalno-bytowej rodziny w związku z ubieganiem się o pomoc w postaci zasiłków celowych, okresowych, posiłków dla dzieci. Ponadto pracownik socjalny podejmował następujące działania: 4/11
wnioskował pisemnie do Sądu Rejonowego w Kędzierzynie-Koźlu o wgląd w sytuację rodzinną dzieci w przypadku powzięcia informacji o nieprawidłowym sprawowaniu opieki nad małoletnimi, motywował członków rodziny do aktywizacji zawodowej (rejestracji w Powiatowym Urzędzie Pracy, aktywnego poszukiwania pracy), motywował rodzinę do podejmowania czynności zmierzających do poprawy warunków mieszkaniowych rodziny (pomoc w sporządzeniu pism urzędowych w celu pozyskania lokalu z zasobów gminy), proponował rodzinie wsparcie asystenta, informował o możliwościach ubiegania się przez rodzinę z przysługujących jej świadczeń. Z analizy dokumentacji prowadzonej przez pracownika socjalnego wynika, że spośród 13 rodzin nieobjętych wsparciem asystenta, których dokumentacja została poddana kontroli, w przypadku 7 w rodzinach występowały nieprawidłowości w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Tylko w 1 przypadku pracownik socjalny zawnioskował o objęcie rodziny wsparciem asystenta. Zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy, pracownik socjalny po dokonaniu analizy sytuacji rodziny, z której wynika konieczność przydzielenia rodzinie asystenta powinien wystąpić do kierownika ośrodka z wnioskiem o jego przydzielenie. 8. Wykonywanie zadań wynikających z rządowych programów z zakresu wspierania rodziny oraz rządowego programu, o którym mowa w art. 187 a ust. 1 ustawy Gmina Cisek w 2017 r. realizowała ogłoszony przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej program na dofinansowanie zadań w ramach Programu asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej na rok 2017 w związku, z czym gmina otrzymała dotację w wysokości 20 100 zł. W ramach realizacji zadań wynikających z ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem Kierownik Ośrodek na podstawie art. 10 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem przyznał 1 świadczenie w formie jednorazowego świadczenia z tytułu urodzenia się żywego dziecka, które posiada zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstało w prenatalnym okresie rozwoju dziecka albo w czasie porodu w wysokości 4.000,00 zł. Według Kierownika Ośrodka rodzina nie oczekiwała innych form wsparcia. 8a. Ocena zasadności, sposobu i trybu postępowania w zakresie przyznania i odmowy przyznania świadczenia wychowawczego oraz orzekania o świadczeniach nienależnie pobranych pod względem zgodności z obowiązującym Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie szczegółowych realizacji rządowego programu Dobry start 2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Cisku realizuje rządowy program wsparcia rodzin z dziećmi Dobry start. Z analizy prowadzonej dokumentacji wynika, że zgodnie z 8 ust. 3 pkt 1 Wójt Gminy Cisek upoważnił Kierownika GOPS w Cisku do prowadzenia postępowań w sprawie świadczenia z programu rządowego Dobry start. Do prowadzenia postępowań z zakresu rządowego programu Dobry start wójt upoważnił również 2 pracowników ośrodka: referenta ds. świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego oraz inspektora ds. administracyjnych oraz świadczeń rodzinnych. W myśl zapisu 8 ust. 5 rozporządzenia realizacja zadań z zakresu programu Dobry start nie narusza norm zatrudnienia pracowników socjalnych. 2 (Dz. U. z 2018 r. poz. 1061 t. j. ); nazywanego w dalszej części wystąpienia pokontrolnego: rozporządzeniem. 5/11
Z prowadzonego w ośrodku Dziennika Korespondencyjnego wynika, że na dzień 13 lipca 2018 r. do ośrodka wpłynęło 36 wniosków o przyznanie świadczenia z programu Dobry start, w 8 przypadkach organ rozpatrzył pozytywnie otrzymane wnioski oraz poinformował na podstawie 10 ust. 6 rozporządzenia wnioskodawcę o przyznaniu świadczenia w wysokości 300 zł. co jest zgodne z 5 ust. 1 rozporządzenia. W trakcie kontroli ustalono, że we wszystkich przypadkach świadczenie dobry start zostało przyznane rodzicom w związku z rozpoczęciem roku szkolnego przez osobę, o której mowa w 4 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia. W każdym przypadku postępowanie w sprawie przyznania prawa do świadczenia dobry start zostało wszczęte przez organ na wniosek strony. Poddana kontroli dokumentacja zawierała zgodnie z wymogami 10 ust. 4 rozporządzenia prawidłowo wypełniony wniosek zawierający dane dotyczące: nazwy i adresu organu właściwego; wnioskodawcy i dzieci, na które wnioskodawca ubiega się o przyznanie świadczenia dobry strat, w tym: imię, nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania, obywatelstwo, numer PESEL, a w przypadku gdy nie nadano numeru PESEL- numer i serie dokumentu potwierdzającego tożsamość, stan cywilny wnioskodawcy oraz, o ile je posiada - adres poczty elektronicznej i numer telefonu; oświadczenie o uczęszczaniu do szkoły; oświadczenie o legitymowaniu się przez dziecko orzeczeniem o niepełnosprawności; klauzulę następującej treści: Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia ; inne dokumenty, w tym oświadczenia, niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia dobry start. Stosownie do 13 ust. 1 oraz 28 ust. 1 rozporządzenia wnioski w sprawie ustalenia prawa do świadczenia dobry start zostały złożone drogą elektroniczną, przyjmowane były od dnia 1 lipca 2018 r. W każdym z kontrolowanych przypadków ośrodek samodzielnie weryfikował dane dotyczące wnioskodawcy i dzieci, na które wnioskodawca ubiegał się o przyznanie świadczenia, co jest zgodne z 25 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia. W związku z nieudostępnieniem usługi wymiany informacji w Systemie Informacji Oświatowej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ośrodek, zgodnie z wytycznymi zawartymi w komunikacie opublikowanym w Centralnej Aplikacji Statystycznej w dniu 02 lipca 2018 r., weryfikował informacje dotyczące uczęszczania dziecka do szkół i placówek oświatowych opierając się na oświadczeniu złożonym przez wnioskodawcę zgodnie z 35 rozporządzenia. W badanym okresie, w poddanych kontroli sprawach nie odnotowano przypadku odmowy przyznania świadczenia oraz postępowania w sprawie nienależnie pobranego świadczenia. Do ostatniego dnia kontroli nie dokonano żadnej wypłaty świadczenia dobry start. 9. Wspieranie rodziny zgodnie z zasadami określonymi w dziale II rozdziale 1 i 2 ustawy Kierownik Ośrodka wyjaśnił kontrolującym, że w rodzinach przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych zapewnia się wsparcie ze strony asystenta rodziny i pracowników socjalnych, którzy dokonują analizy: sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego, przyczyn kryzysu w rodzinie oraz pomagają w rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny. Działania pracowników na rzecz rodziny opierają się na wzmocnieniu roli i funkcji rodziny oraz przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodzin. Wspieranie rodziny jest prowadzone również w formie pomocy w opiece i wychowaniu dziecka dzięki takim instytucjom jak świetlice szkolne w których organizowane są dla dzieci zajęcia pedagogiczne oraz opiekuńczo-wychowawcze. 6/11
Na dzień kontroli asystent rodziny współpracował z 4 rodzinami, co jest zgodne z art. 15 ust. 4 ustawy. Kontroli poddano dokumentację 9 rodzin objętych pracą asystenta rodziny, w okresie od stycznia 2017 r. do dnia poprzedzającego dzień kontroli. W wyniku analizy dokumentacji prowadzonej przez asystenta rodziny ustalono, że w 1 przypadku asystent został przydzielony rodzinie na podstawie postanowienia sądu. W pozostałych przypadkach asystent podjął współpracę z rodziną po przeprowadzonej analizie sytuacji rodziny przez pracownika socjalnego, który wnioskował o przydzielenie asystenta rodziny z powodu występowania: ubóstwa, bezrobocia i niezaradności życiowej, w tym niezaradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych oraz prowadzenia gospodarstwa domowego, wielodzietności, niepełnosprawności, alkoholizmu, przemocy w rodzinie. Kierownik Ośrodka oświadczył kontrolującym, że w badanym okresie nie zaistniała konieczność przydzielenia asystenta rodziny na podstawie art. 11 ust. 1a ustawy tj. małoletniemu rodzicowi opuszczającemu młodzieżowy ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii, schronisko dla nieletnich lub zakład poprawczy. W żadnej z rodzin objętych wsparciem asystenta nie było dzieci przebywających w pieczy zastępczej. W wyniku prowadzonych czynności kontrolnych stwierdzono, że dokumentacja rodzin objętych pomocą asystentów zawierała: 1) wywiady środowiskowe wraz z wnioskami pracownika socjalnego o objęcie rodziny działaniami asystenta rodziny oraz zgodę Kierownika Ośrodka na przyznanie tej formy pomocy; 2) zgodę na podjęcie współpracy rodziny z asystentem rodziny; 3) plany pracy z rodziną oraz ich aktualizacje; 4) sprawozdania półroczne z pracy asystenta; 5) karty pracy z rodziną; 6) notatki służbowe zawierające opis przebiegu oraz daty wizyt asystenta u rodziny; 7) rejestr indywidualnych konsultacji wychowawczych określający kontakty pracownika ze szkołą; 8) karty informacyjne dotycząca rodziny. Stwierdzono, że podczas przeprowadzania wywiadu środowiskowego pracownik socjalny dokonywał analizy sytuacji rodziny, następnie wnioskował o objęcie rodziny działaniami asystenta rodziny. Po otrzymaniu wniosku Kierownik Ośrodka przydzielał rodzinie asystenta. Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy, asystent opracowywał i realizował plan pracy z rodziną. Plany pracy z rodziną zwierały cele główne i cele szczegółowe, na które ukierunkowana była współpraca z asystentem. Plany pracy z rodziną były sporządzane we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym (zał. 2). Żaden z planów pracy z rodziną, poddanych weryfikacji, nie zawierał terminów realizowanych działań, a w 6 na 9 rodzin, których dokumentacja została poddana kontroli, nie określono przewidywanych efektów co jest niezgodne z art. 15 ust. 3 ustawy. Działania podejmowane w celu realizacji planu pomocy rodzinie oraz częstotliwość spotkań asystenta z rodziną były dokumentowane w notatkach służbowych oraz tzw. Dzienniku wizyt, w którym zapisywano wszystkie wizyty asystenta w miejscu zamieszkania rodziny, rozmowy telefoniczne, porady, skierowania do specjalistów, informacje o współpracy z innymi instytucjami. Na podstawie skontrolowanej dokumentacji stwierdzono, że asystent rodziny stosownie do zapisu art. 14 ustawy, pracował z rodziną w miejscu zamieszkania lub miejscu wskazanym przez rodzinę. Spotkania odbywały się od 1 do 7 razy w miesiącu, w zależności 7/11
od potrzeb. Asystent podejmował działania adekwatne do występujących w rodzinie problemów, udzielał pomocy w poszukiwaniu zatrudnienia, podejmowaniu i utrzymaniu pracy zarobkowej. Niezwłocznie podejmował działania interwencyjne i zaradcze w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodziny oraz działania zmierzające do podniesienia poziomu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, a także prowadzenia gospodarstwa domowego. Wskazywał, jak sprawnie można wykonywać obowiązki domowe, doradzał, w jaki sposób zarządzać środkami finansowymi, pomagał w codziennej organizacji dnia rodziny, zachęcał rodziny do spędzania wspólnie czasu w sposób produktywny, towarzyszył im podczas zakupów, informował i wyjaśniał, w jaki sposób należy wypełnić dokumenty oraz załatwić sprawy urzędowe. Asystent motywował rodziny do podjęcia terapii odwykowych, kierował do różnych specjalistów. Współpracował z pracownikami socjalnymi, szkołą, policją, kuratorami sądowymi. Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 17 ustawy, asystent sporządzał na wniosek sądu opinie o rodzinie i jej członkach. Z analizy treści 2 sporządzonych na wniosek sądu opinii wynika, że opis sytuacji rodziny zawierał niekompletne informacje o rodzinie. W jednej z opinii asystent nie uwzględnił informacji o ciąży małoletniej. Ponadto opinie do sądu były lakoniczne, ograniczały się do kilku zdań, nie zawierały kompletnej informacji na temat funkcjonowania rodziny oraz przebiegu i efektów współpracy z asystentem. W przypadku rodziny objętej wsparciem asystenta w wyniku decyzji sądu, dokumentacja nie zawierała żadnych informacji kierowanych do sądu dotyczących współpracy asystenta z rodziną, co zdaniem pracownika, wynika ze zbyt krótkiej współpracy, która trwała ok. 2,5 miesiąca. Na podstawie dokumentacji poddanej kontroli ustalono, że 1 rodzina współpracująca z asystentem rodziny w okresie poddanym kontroli, była objęta procedurą Niebieskiej Karty z uwagi na podejrzenie wystąpienia przemocy w rodzinie. W trakcie czynności kontrolnych ustalono, że asystent rodziny stosownie do treści art. 15 ust. 1 pkt 19 ustawy, współpracował z uczestnikami grupy roboczej utworzonej w ramach procedury Niebieskie Karty. Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 18 ustawy, asystent rodziny współpracował z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny. Z poddanej kontroli dokumentacji rodzin z którymi asystent zakończył współpracę wynika, że powodem zakończenia współpracy było: zmiana miejsca zamieszkania rodziny (w przypadku 1 rodziny). Asystent rodziny wystosował prośbę do ośrodka znajdującego się w gminie, w której osiedliła się rodzina, o wsparcie rodziny pomocą asystenta. Pismo zawierało również informację o adresie rodziny oraz o dotychczasowym przebiegu współpracy z rodziną; brak podstaw do dalszej współpracy ( w przypadku 1 rodziny). Asystent po półrocznej współpracy stwierdził, że w rodzinie nie występują trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w związku z czym uznał za zasadne zakończyć współpracę z rodziną; osiągnięcie zamierzonych celów tj. podniesienie umiejętności opiekuńczowychowawczych, poprawienie relacji w rodzinie oraz zaprzestanie nadużywania alkoholu przez członka rodziny, ukończenie szkoły przez małoletnią, złożenie pozwu o alimenty ( w przypadku 3 rodzin) Asystent rodziny, stosownie do treści art. 15 ust. 1 pkt 16 ustawy, monitorował sytuację rodzin poprzez wizyty w miejscu ich zamieszkania, które odbywały się co najmniej raz na 2 miesiące do 3 razy w miesiącu. W stosunku do 1 z rodzin, objętej w okresie kontrolnym działaniami asystenta, zespół inspektorów miał wątpliwości co do zasadności zakończenia współpracy z asystentem rodziny. Z dokumentacji wynika, że w rodzinie dochodziło do licznych 8/11
interwencji Policji. Osoby sąsiadujące z rodziną skarżyły się na głośne zachowanie rodziny w godzinach nocnych oraz sygnalizowały, że w rodzinie dochodzi do libacji alkoholowych w obecności dzieci. Pomimo istniejących faktów, asystent po półrocznej współpracy, zakończył pracę z rodziną stwierdzając brak podstaw do dalszej współpracy z rodziną. Asystent wyjaśnił kontrolującym, że był w kontakcie z dzielnicowym, który uczestniczył w interwencjach u rodziny dlatego miał pewność, że zgłoszenia były bezpodstawne i w rodzinie nie dochodziło do niepokojących sytuacji. Niemniej w dokumentacji prowadzonej przez pracownika nie znajdują się notatki z rozmów z funkcjonariuszem Policji lub inne dokumenty świadczące o powyższych ustaleniach. VII. Zakres, przyczyny i skutki stwierdzonych uchybień lub nieprawidłowości oraz wskazanie osób odpowiedzialnych za ich powstanie. W trakcie kontroli stwierdzono następujące nieprawidłowości: 1) plany pracy sporządzane przez asystenta rodziny nie zawierały terminów realizowanych działań oraz przewidywanych efektów co jest niezgodne z art. 15 ust. 3 ustawy; 2) opinie do sądu były lakoniczne, nie zawierały istotnych faktów dotyczących rodziny; 3) niedokumentowanie przez asystenta rodziny istotnych ustaleń oraz faktów dotyczących rodziny; 4) niewystępowanie przez pracownika socjalnego do kierownika ośrodka o przydzielenie asystenta w rodzinach, których sytuacja wskazuje na konieczność podjęcia współpracy z asystentem. Przyczyną stwierdzonych nieprawidłowości było nieprzestrzeganie zapisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Brak określenia terminów realizowanych działań oraz przewidywanych efektów, w planie pracy z rodziną, może skutkować niską wydajnością pracy asystenta, który nie określił w planie pracy z rodziną w jakim terminie oczekuje, że zadanie zostanie zrealizowane oraz jaki rezultat przez konkretne działanie zamierza osiągnąć. Opinia o rodzinie, sporządzona dla potrzeb sądu, niezawierająca istotnych faktów dotyczących rodziny, może w konsekwencji doprowadzić do podejmowania przez sąd nieadekwatnych działań w stosunku do rzeczywistych potrzeb i deficytów rodziny lub do braku podejmowania jakichkolwiek działań. Niewystępowanie do kierownika ośrodka o przydzielenie asystenta, pomimo przeprowadzenia analizy sytuacji rodziny, z której wynika konieczność podjęcia współpracy z asystentem, może skutkować udzieleniem niewystarczającego wsparcia rodzinie, które ogranicza się jedynie do pomocy realizowanej przez pracownika socjalnego opartej głównie na przyznawaniu rodzinie świadczeń rzeczowych i finansowych. Uwagi i wnioski. W wyniku kontroli stwierdzono, że: 1) Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Cisku prowadzi postępowania w sprawach z zakresu wspierania rodziny oraz wydaje w tych sprawach decyzje; 2) Kierownik Ośrodka składa radzie gminy roczne sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawia potrzeby związane z realizacją zadań na podstawie których rada gminy uchwala gminne programy wspierania rodziny; 3) asystent rodziny jest zatrudniony w systemie zadaniowego czasu pracy i posiada kwalifikacje określone w art. 12 ust. 1 ustawy; 4) w gminie nie funkcjonują placówki wsparcia dziennego ani rodziny wspierające, rodzinom przeżywającym trudności stwarza się możliwość dostępu do specjalistycznego poradnictwa poza gminą Cisek; 9/11
5) Gmina Cisek współfinansuje pobyt dzieci w pieczy zastępczej i podnoszenie kwalifikacji przez asystenta rodziny, nie ponosi kosztów związanych z rodzinami wspierającymi, ponieważ takie na terenie gminy nie funkcjonują; 6) Ośrodek na podstawie art. 176 pkt 6 ustawy sporządza sprawozdania rzeczowofinansowe w obszarze wspierania rodziny oraz przekazuje je Wojewodzie Opolskiemu w wersji elektronicznej z zastosowaniem systemu teleinformatycznego w terminach określonych w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18.02.2016 r. w sprawie sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; 7) ośrodek prowadzi monitoring sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, zamieszkałego na terenie gminy zgodnie z art. 176 ust. 7 ustawy; 8) ośrodek realizował w 2017 r. Program asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej na rok 2017 ogłoszony przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej; 9) ośrodek realizuje zadania z zakresu programu rządowego Dobry Start ; 10) rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych zapewnia się wsparcie ze strony asystenta rodziny i pracowników socjalnych oraz placówek oświatowych funkcjonujących na terenie gminy. Ponadto mieszkańcy gminy mają możliwość skorzystania ze specjalistycznego poradnictwa prawnego oraz psychologicznego oferowanego w Urzędzie Gminy Bierawa oraz Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kędzierzynie-Koźlu oferowanego dla mieszkańców powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego; 11) asystent rodziny zatrudniony w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Cisku realizował zadania określone w art. 15 ust. 1 ustawy; 12) plany pracy z rodziną sporządzane przez asystenta nie zawierały terminów realizowanych działań oraz przewidywanych efektów co jest niezgodne z art. 15 ust. 3 ustawy; 13) opinie sporządzane do sądu były lakoniczne, nie zawierały istotnych faktów dotyczących rodziny; 14) asystent rodziny nie dokumentował istotnych ustaleń oraz faktów dotyczących rodziny; 15) pracownik socjalny po sporządzeniu analizy sytuacji rodziny, z której wynika konieczność podjęcia współpracy z asystentem, nie wnioskował w każdym przypadku o przydzielenie rodzinie asystenta. VIII. Zalecenia pokontrolne Z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości, na podstawie art. 197d ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U z 2018 r. poz. 998) zalecam: 1) sporządzanie przez asystenta rodziny planów pracy z rodziną zawierających terminy ich realizacji i przewidywane efekty stosownie do treści art. 15 ust. 3 ustawy; 2) sporządzanie opinii do sądu zawierające kompleksową informację o funkcjonowaniu rodziny oraz przebiegu współpracy asystenta z rodziną; 3) dokumentowanie wszystkich czynności służbowych podejmowanych przez asystenta rodziny; 4) występowanie przez pracownika socjalnego do Kierownika Ośrodka o przydzielenie asystenta we wszystkich rodzinach, których sytuacja wskazuje na konieczność podjęcia współpracy z asystentem. Stosownie do 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli, zastrzeżenia do wystąpienia pokontrolnego, w tym: wystąpienia niezawierającego zaleceń pokontrolnych, składa się na 10/11
zasadach określonych w art. 197 d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w myśl którego kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych, zgłosić do nich zastrzeżenia. Umotywowane zastrzeżenia zgłasza się na piśmie do Wojewody Opolskiego. Ponadto na podstawie art. 186 pkt 3a ustawy, proszę o przesłanie informacji o sposobie realizacji zaleceń pokontrolnych w terminie 30 dni od daty otrzymania wystąpienia pokontrolnego do Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Opolu. Inspektor Wojewódzki Z up. Wojewody Opolskiego Daria Grabowska Mieczysław Wojtaszek Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia Inspektor Wojewódzki Joanna Antosz Do wiadomości: Pan Alojzy Parys Wójt Gminy Cisek ul. Planetorza 52 47-253 Cisek 11/11