OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ MIASTA CHEŁM W ROKU 2011

PAŃSTWOWY POWIATOWY INSPEKTOR SANITARNY W CHEŁMIE OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ MIASTA CHEŁM W ROKU 2011 Chełm, dnia 20 lutego 2012 r.

O C E N A stanu sanitarnego i sytuacji epidemiologicznej miasta Chełm w roku 2011 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Chełmie działając w oparciu o Ustawę z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 z późn. zm.) prowadził działalność kontrolną, badawczą, opiniodawczą i profilaktyczną w ramach szeroko pojętej promocji zdrowia oraz zadań określonych w Narodowym Programie Zdrowia. Realizując powyższe zadania inspekcja sanitarna powiatu chełmskiego przedstawia w niniejszej informacji ocenę: - sytuacji epidemiologicznej, - warunków zdrowotnych środowiska bytowania człowieka (komunalne, żywieniowe, środowiska pracy, nauczania i wychowania), - działalności opiniodawczej i kontrolnej nadzoru zapobiegawczego, - działalności w zakresie edukacji zdrowotnej społeczeństwa. 2

I. Ocena sytuacji epidemiologicznej Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych miasta Chełma można ocenić jako korzystną. Nie było epidemicznego występowania chorób zakaźnych. W 2011 roku obserwowany wzrost zachorowań na niektóre choroby zakaźne miał - podobnie jak w latach ubiegłych charakter sezonowy lub był kontynuacją trendów wieloletnich. Zarejestrowano spadek zachorowań na: ospę wietrzną i salmonelozę. Wzrost zachorowań wystąpił na: gruźlicę, bakteryjne i wirusowe zakażenia jelitowe, boreliozę, płonicę, różę, wzw typu B, wzw typu C. Więcej też było kontaktów ze zwierzętami podejrzanymi o wściekliznę. Na tym samym poziomie utrzymują się zachorowania na biegunki u dzieci do lat 2 (40p.), różyczkę (9p), nagminne zapalenie przyusznic (7p). Tabela 1. Liczba oraz wskaźniki zapadalności zachorowań. Lp. Nazwa jednostki chorobowej 2010 2011 zach. zap. zach. zap. 1. Salmoneloza 18 26,6 15 22,3 2. Bakteryjne zakażenia jelitowe 12 17,7 15 22,3 3. Wirusowe zakażenia jelitowe 44 65,0 101 150,0 4. Biegunki 84 124,1 103 153,0 5. Róża 9 13,3 13 19,3 6. Choroba meningokokowa - inwaz. - - 3 4,5 7. Płonica 11 16,2 19 28,2 8. Borelioza 14 20,7 25 37,1 9. Ospa wietrzna 406 599,8 428 635,7 10. Różyczka 4 5,9 9 13,4 11. Świnka 15 22,2 7 10,4 12. WZW typu B 1 1,5 5 7,4 13. WZW typu C 8 11,9 12 17,8 14. Gruźlica 11 16,2 34 50,5 3

wzw typu B 2007-2011 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2007 2008 2009 2010 2011 Zap.m.Chełm Zap. kraj Wykres 1. Sytuacja epidemiologiczna wzw typu B na terenie miasta Chełma w latach 2007-2011 Wzw typu C jest w dalszym ciągu dużym problemem epidemiologicznym ze względu na wysoki wskaźnik zapadalności oraz utrzymującą się od kilku lat tendencję wzrostową. Z uwagi na brak swoistych metod zapobiegania zakażeniom w działaniach inspekcji sanitarnej kładzie się nacisk na kontrolę sterylizacji, dezynfekcji, procedur wykonywania zabiegów (medycznych i niemedycznych) naruszających ciągłość tkanek oraz utrzymanie wysokich standardów higieniczno sanitarnych wykonywania tych świadczeń. Wczesne rozpoznanie zakażenia daje wysoką szansę wyleczenia. To powinno skłaniać do podejmowania działań zapewniających dostępność do specjalistycznego poradnictwa, diagnostyki laboratoryjnej i leczenia zakażeń wirusami hepatotropowymi. wzw typu C 2007-2011 30 25 20 15 10 5 0 2007 2008 2009 2010 2011 Zap.m.Chełm Zap. kraj Wykres 2. Sytuacja epidemiologiczna wzw typu C na terenie miasta Chełma w latach 2007-2011 4

Salmonelozy 2007-2011 40 30 20 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 Zap.m.Chełm Zap. kraj Wykres 3. Sytuacja epidemiologiczna salmonelozy na terenie miasta Chełma w latach 2007-2011 r. Szczepienia skojarzoną szczepionką przeciwko odrze, śwince i różyczce przeniosły wymierne efekty. Nagminne zapalenie przyusznic 2007-2011 25 20 15 10 5 0 2007 2008 2009 2010 2011 Zap.m.Chełm Zap. kraj Wykres 4. Sytuacja epidemiologiczna nagminnego zapalenia przyusznic na terenie miasta Chełma w latach 2007-2011. 5

Różyczka 2007-2011 70 60 50 40 30 20 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 Zap.m.Chełm Zap. kraj Wykres 5. Sytuacja epidemiologiczna różyczki na terenie miasta Chełma w latach 2007-2011 W dalszym ciągu utrzymuje się wysoka zapadalność na ospę wietrzną. Ospa wietrzna 2007-2011 700 600 500 400 300 200 100 0 2007 2008 2009 2010 2011 Zap.m.Chełm Zap. kraj Wykres 6. Sytuacja epidemiologiczna ospy wietrznej na terenie miasta Chełma w latach 2006-2010 Nie występowały zachorowania na: odrę, błonicę, poliomyelitis, czerwonkę, tężec, krztusiec, dur brzuszny i dury rzekome, wzw typu A, zatrucia grzybami, pestycydami. Wzrost zachorowań na bakteryjne i wirusowe zakażenia jelitowe, boreliozę, podobne jak w latach ubiegłych był kontynuacją trendów wcześniej obserwowanych. 6

Zarejestrowano 3 ogniska zatrucia pokarmowego wywołane przez: Norowirusy, Clostridium botulinum, Salmonella Enteritidis. W ognisku wywołanym przez Norowirusy ogółem narażonych było 138 osób, zachorowało 34. Nośnika zakażenia nie ustalono, natomiast prawdopodobnym źródłem zakażenia była pracownica kuchni. Zatruciu toksyną botulinową uległy dwie osoby dorosłe, które spożywały bigos wekowany. W ognisku wywołanym przez pałeczkę Salmonella Enteritidis narażone były 3 osoby. Wszystkie zachorowały i były hospitalizowane. Nośnikiem bakterii były jaja. Tabela 2. Procent uodpornienia dzieci i młodzieży w 2011 roku w porównaniu z latami 2008-2010 przedstawia się następująco: Lp. Uodpornienie przeciwko 2008 2009 2010 2011 1 Krztuścowi 95,3 95,2 96,0 95,9 2 Błonicy i tężcowi 98,5 97,9 98,3 98,1 3 Poliomyelitis 95,2 95,2 96,0 95,9 4 Odrze 99,2 99,1 99,1 99,1 5 Gruźlicy (szczepienia noworodków) 99,6 99,8 99,0 99,5 6 Różyczka 99,9 99,9 99,9 99,9 7 Wzw typu B 99,6 99,6 99,3 99,3 8 Haemophilus influenzae typu B 87,8 90,2 92,5 92,4 W 2011 roku opracowano 166 ognisk chorób zakaźnych. Najwięcej dotyczyło zachorowań na: zatrucia pokarmowe 39 przypadków, salmonelozę oraz styczność z osobą chorą lub nosicielem pałeczek Salmonella 21 p, wzw oraz nosicielstwo HBV i HCV 10 p, boreliozę 30, gruźlicę 34, inne zachorowania 32. We wszystkich ogniskach przeprowadzono dochodzenie epidemiologiczne a osoby ze styczności objęto nadzorem. Na terenie powiatu grodzkiego znajduje się 235 obiektów służby zdrowia. Przeprowadzono w nich 202 kontrole. Usterki najczęściej dotyczyły złego stanu technicznego, malowania pomieszczeń. W celu usunięcia stwierdzonych uchybień wydano 6 decyzji. 7

II. Higiena środowiska i obiektów użyteczności publicznej. 1. Zaopatrzenie ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i na potrzeby gospodarcze. Wody podziemne na terenie miasta Chełma stanowią jedyne źródło zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. Podstawowym źródłem zaopatrzenia ludności miasta w wodę do spożycia jest wodociąg zbiorowego zaopatrzenia eksploatowany przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie. Stan higieniczno - sanitarny ujęć wody i stacji wodociągowych wodociągu w roku 2011 był dobry. Na podstawie prowadzonego przez Powiatową Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Chełmie monitoringu kontrolnego i przeglądowego jakości wody dostarczanej przez Wodociąg Zbiorowego Zaopatrzenia w Chełmie, należy stwierdzić, że mieszkańcy Chełma korzystali w 2011 r. z wody o dobrej jakości. Obiekt ten zaopatruje w wodę ok. 62 000 mieszkańców Chełma. W okresie sprawozdawczym odnotowywano jednostkowe interwencje w sprawie jakości wody od mieszkańców miasta, które po dokonaniu badań laboratoryjnych nie potwierdziły się. W 2011 r. Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna nadzorem sanitarnym objęła również 3 wodociągi indywidualne zlokalizowane na terenie miasta. Ich ocenę przedłożono w poniższej tabeli 3. Tabela 3. Wodociągi lokalne Nazwa wodociągu lokalnego Liczba ludności korzystającej z wody Produkcja Ocena wody Gmina Miejscowość Ulica (m 3 dobrej /d) dobra / zła jakości m. Chełm SP WSzS Chełm Szpitalna 53 142 dobra 2 - m. Chełm Przeds. Robót Drogowych Chełm z wody złej jakości Podgórze 2 10 dobra 110 - m. Chełm PKP Chełm Rejowiecka 176 50 dobra 31 - Razem: 143-2. Miejsca wyznaczone do kąpieli i baseny kąpielowe. W roku 2011 kontynuowano nadzór sanitarny nad miejscem wyznaczonym do kąpieli zlokalizowanym na terenie Glinianek Horodyskich. Zarządca obiektu w ramach kontroli wewnętrznej przeprowadził badania jakości wody w miejscu wyznaczonym do kąpieli przed sezonem letnim i w trakcie trwania sezonu. Jakość wody odpowiadała wymaganiom sanitarnym, a teren przylegający do kąpieliska utrzymywany był w porządku i czystości. 8

W roku 2011 nadzór sanitarny sprawowano tylko nad Krytą Pływalnią Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 8. Basen Otwarty MOSiR-u w Chełmie w sezonie letnim nie funkcjonował. W ramach nadzoru sanitarnego nad Krytą Pływalnią ZSzO Nr 8 przeprowadzono 4 kontrole stanu sanitarno - higienicznego, pobrano 60 próbek wody do badań laboratoryjnych oraz wydano: - jedną decyzję administracyjną znak: NS-HK. 723-7/11, z dnia 28 czerwca 2011 r na Krytą Pływalnię ZSzO Nr 8 w Chełmie w sprawie: naprawy wentylacji, uzupełnienia brakujących kratek wentylacyjnych, doprowadzenia do należytego stanu sanitarno-higienicznego ścian i sufitów w pokoju sprzątaczek, przebieralni dziewcząt i chłopców oraz pływalni - decyzja została wykonana. - 2 orzeczenia o braku przydatności wody do kąpieli na Krytą Pływalnię ZSzO Nr 8 w Chełmie ( w dniach 8 kwietnia i 7 lipca 2011 r.). 3. Obiekty użyteczności publicznej. Pod nadzorem sanitarnym na terenie miasta znajdowały się następujące grupy obiektów użyteczności publicznej: Lp. Tabela 4. Przeprowadzone kontrole Nazwa grup obiektów Ilość obiektów w grupie Ilość przeprowadzonych kontroli w 2011 r. Obiekty o złym stanie sanitarno - technicznym. na koniec 2011 r. 1. Ustępy publiczne 4 8-2. Zakłady fryzjerskie i kosmetyczne 119 149-3. Gabinety odnowy 11 15-4. SP Woj. Szpital Sp. w Chełmie 1 3 1 5. Pralnie 3 8 1 6. Hotele pracownicze 1 1-8. Hotele 6 12-9. Cmentarze 3 3-10. Targowiska 4 4-11. Izba wytrzeźwień 1 1-12. Zakład karny 1 5-13. Obiekty sportowe i kluby sportowe 3 5-14. Obiekty kulturalne i widowiskowe 3 5-15. Dworzec autobusowy 1 3-16. Schroniska dla bezdomnych 2 4-17. Apteki i hurtownie farm. 10 10-18. Magle 3 3-19. Dworce i przystanki PKP 3 5-20. Inne 117 145 - Razem: 296 389 2 9

Oceniając stan higieniczno - sanitarny obiektów i urządzeń użyteczności publicznej Chełma na koniec 2011 r., należy stwierdzić, że w porównaniu do roku 2010 nastąpiła dalsza poprawa w tym względzie. W 2011 r. do obiektów złych zakwalifikowano na terenie miasta Samodzielny Publiczny Szpital Specjalistyczny w Chełmie w związku z prowadzonym postępowaniem administracyjnym w sprawie doprowadzenia do należytego stanu sanitarno - technicznego części oddziałów szpitalnych oraz postępowaniem prowadzonym przez LPWIS w Lublinie w sprawie prawidłowej organizacji transportu odpadów medycznych i magazynu odpadów medycznych. Negatywnie oceniono również Pralnię Chemiczną zlokalizowaną przy ul. Wojsławickiej 2 z uwagi na toczące się postępowania administracyjne zmierzające do poprawy jej stanu sanitarno - technicznego. Do najistotniejszych problemów w zakresie utrzymania właściwych standardów higienicznych w obiektach użyteczności publicznej na terenie Chełma należy zaliczyć Przystanek PKP Chełm Miasto. Obiekt ten funkcjonuje od szeregu lat w starym budynku, wymagający ciągłych remontów, które nie gwarantują poprawy jego wizerunku. Przystanek PKP Chełm Miasto mimo że w trakcie roku utrzymywany był w bieżącej czystości znajduje się w złym stanie technicznym nie posiada zaplecza sanitarnego z toaletą i umywalkami z bieżącą zimną i ciepłą wodą dla podróżnych. W roku 2011 w zakresie nadzoru nad stanem sanitarnym obiektów zaopatrujących ludność w wodę do spożycia, basenów oraz obiektów użyteczności publicznej przeprowadzono 435 kontroli sanitarnych. Na ich podstawie wydano 8 decyzji nakazujących poprawę stanu sanitarnego nadzorowanych obiektów, nałożono 8 mandatów karnych na łączną kwotę 1800 zł na osoby winne zaniedbań sanitarnych. III. Higiena żywności, żywienia i przedmiotów użytku Głównym zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie nadzoru nad warunkami zdrowotnymi żywności, żywienia oraz nad materiałami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością jest sprawdzanie czy przedsiębiorcy sektora spożywczego odpowiedzialni za bezpieczeństwo żywności spełniają wymagania obowiązujących przepisów, których celem jest ochrona zdrowia i życia człowieka. Realizując swoje zadania, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Chełmie, w 2011 roku nadzorował 666 obiektów żywieniowo-żywnościowych na terenie miasta Chełma, 6 obiektów obrotu 10

materiałami i wyrobami do kontaktu z żywnością oraz 14 miejsc obrotu kosmetykami. Łącznie nadzorowano 686 zakładów, z czego skontrolowano 359, przeprowadzając 667 kontroli. 721 Obiekty żywieniowo - żywnościowe Miejsca obrotu kosmetykami 8 13 Obiekty obrotu materiałami i wyrobami do kontaktu z żywnością Wykres 7. Rok 2010 742 obiekty 666 Obiekty żywieniowo - żywnościowe Miejsca obrotu kosmetykami 6 14 Obiekty obrotu materiałami i wyrobami do kontaktu z żywnością Wykres 8. Rok 2011-686 obiektów. Najliczniejszą grupę obiektów na terenie miasta stanowiły sklepy spożywczoprzemysłowe (176), kioski spożywcze (101), zakłady małej gastronomii (80), magazyny hurtowe (39), zakłady żywienia zbiorowego otwartego (52) oraz zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego (49). W zakładach produkujących żywność dominowały: automaty do lodów (12), ciastkarnie (11), piekarnie (8), zakłady garmażeryjne (4), zakłady wyrobów cukierniczych (2), wytwórnia płatków śniadaniowych (1), młyny (2), zakład produkcji makaronu (1), zakład przetwórstwa owocowo - warzywnego (1). Strukturę nadzorowanych obiektów przedstawiono na niżej zamieszczonym diagramie. 11

200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 2010 2011 0 Wytwórnie makaronu Wytwórnie wyrobów cukierniczych Automaty do lodów Ciastkarnie Magazyny hurtowe Piekarnie Wykres 9. Struktura obiektów w latach 2010 i 2011 r. Jak wynika z wyżej przedstawionych wykresów liczba obiektów w roku 2011 zmniejszyła się w stosunku do roku ubiegłego, głównie o kioski spożywcze, zakłady małej gastronomii, zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego, magazyny hurtowe i piekarnie. Nieznacznie wzrosła liczba sklepów i zakładów żywienia zbiorowego otwartego, a pozostałe grupy utrzymują się na podobnym poziomie jak w roku ubiegłym. Na podstawie kryteriów ujętych w ujednoliconych i obowiązujących w całym kraju arkuszach oceny stanu sanitarnego, ocenie poddano 281 obiektów, z czego nie spełniających wymagań obowiązującego prawa było 11, co stanowi 3,9 %, w tym: na skontrolowanych 105 sklepów, niezgodnych z wymaganiami stwierdzono - 3 tj. 2,9%; (w 2010 r. 6,06%) na 100 obiektów żywienia zbiorowego otwartego, niezgodnych - 3, tj. 3,0 %; (w 2010r. 2,26%) na 43 kioski spożywczo - przemysłowe, niezgodny był 1, t.j. 2,3%; (2010r. 1,47%) na 42 obiekty żywienia zbiorowego zamkniętego, niezgodne były 3, t.j. 7,1%, (2010r. 1,96% złych) na 11 obiektów ciastkarni, niezgodna była -1 t.j. 9,1%, (2010r. 0,00% złych) 12

na 48 obiektów ruchomych i tymczasowych, nie stwierdzono niezgodnych z wymaganiami; (2010r. 2,27% złych) Wykres 10. Procent obiektów złych w latach 2010 i 2011. Ciastkarnia została zdyskwalifikowana za brak dokumentacji zdrowotnej zatrudnionego personelu. Pozostałe zakłady produkcyjne oceniono jako zgodne z obowiązującymi wymaganiami. Znacznie wzrósł również odsetek obiektów złych w grupie zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego z powodu niewłaściwego mycia naczyń stołowych i w zakładach żywienia zbiorowego otwartego / m.in. brak aktualnej dokumentacji zdrowotnej personelu, nieprawidłowa jakość zdrowotna wody bieżącej, nieprawidłowe mycie naczyń stołowych/. W kioskach spożywczych stwierdzano brak dokumentacji zdrowotnej personelu. W porównaniu z rokiem 2010 odsetek obiektów, które nie spełniały wymagań prawa żywnościowego zmniejszył się o 1,11 %. Zgodnie z art. 5 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 29 kwietnia 2004r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.Urz. UE L 139 z 30 kwietnia 2004r., str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319) przedsiębiorstwa sektora spożywczego opracowują, wykonują i utrzymują stałą procedurę lub procedury na podstawie zasad HACCP, a według art.17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd do spraw bezpieczeństwa żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. U. UEL nr 31 z 1 lutego 2002 r., str.1 24) podmioty działające na rynku 13

spożywczym i pasz zapewniają na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji zgodność z wymogami prawa żywnościowego. Realizując powyższy obowiązek system HACCP wdrożono w 40,8 % zakładach a GHP/GMP w 77,5%. W 2011 r. w ramach sprawowanego nadzoru przeprowadzono 712 kontroli i rekontroli (w tym 40 kontroli interwencyjnych). Najczęściej stwierdzanymi uchybieniami higieniczno - sanitarnymi były: nieprawidłowe mycie (bez fazy dezynfekcji) naczyń stołowych; brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno - epidemiologicznych; brak postępu we wdrażaniu zasad GHP/GMP oraz systemu zapewnienia jakości HACCP; niewłaściwe warunki przechowywania artykułów łatwo psujących ; zły stan sanitarno-techniczny i nieprawidłowa funkcjonalność pomieszczeń. Celem poprawy stanu sanitarnego zastosowano wobec przedsiębiorców nieprzestrzegających wymagań obowiązujących przepisów sankcje karne wynikające z uprawnień Państwowej Inspekcji Sanitarnej i tak w 2011 roku wydano; 147 decyzji administracyjnych, w tym; 6 decyzji unieruchomienia bądź przerwania działalności całego lub części zakładu; 7 decyzji zakazu wprowadzania do obrotu artykułów spożywczych o niewłaściwej jakości zdrowotnej; mandatami karnymi ukarano 50 osób na sumę 11 050,00 zł; nałożono 10 grzywien na kwotę 5 800,00 zł., które nie zostały wyegzekwowane. Jakość zdrowotna środków spożywczych i przedmiotów użytku Ocenę bezpieczeństwa żywności i materiałów do kontaktu ze środkami spożywczymi przeprowadzały akredytowane laboratoria funkcjonujące w Zintegrowanym Systemie Badania Żywności dla województwa lubelskiego. Badania mikrobiologiczne przeprowadzało laboratorium PSSE w Chełmie, posiadające certyfikat akredytacyjny PCA. Inne parametry takie jak: wykrywanie organizmów genetycznie modyfikowanych, bakterii Campylobacter, histaminy czy napromieniowanie żywności przeprowadzały laboratoria spoza województwa lubelskiego wytypowane przez Główny Inspektorat Sanitarny. 14

Do badań laboratoryjnych pobrano 197 próbek ogółem, w tym 13 w ramach kontroli urzędowej i monitoringu jednocześnie, 10 tylko w ramach monitoringu, z tego do badań mikrobiologicznych 133. Zdyskwalifikowano mikrobiologicznie 7 próbek i były to lody z automatów. Przyczyną kwestionowania była zbyt wysoka ilość bakterii chorobotwórczych z rodzaju Enterobacteriaceae. Ponadto w trakcie opracowywania ognisk zatruć pokarmowych poddano badaniom laboratoryjnym 18 próbek (w tym 10 żywności i 8 wymazów sanitarnych) z czego zakwestionowano 5 próbek ze względu na obecność bakterii Salmonella Enteritidis. Kontrola graniczna importowanej żywności oraz materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością W 2011r. przeprowadzono 57 kontroli importowanych środków spożywczych, wydając 147 świadectw spełnienia wymagań zdrowotnych i dopuszczenia do obrotu importowanej żywności. Wszystkie partie spełniały wymagania prawa żywnościowego. System Wczesnego Ostrzeżenia o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt RASFF W 2011 r. w ramach systemu RASFF i RAPEX podejmowano działania w stosunku do 31 powiadomień alarmowych, dot. środków spożywczych, kosmetyków oraz materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością. Na terenie Chełma prowadzono postępowanie mające na celu wycofanie z obrotu 2 partii środków spożywczych w których stwierdzono zagrożenia dla zdrowia ze względu na obecność w wodzie źródlanej bakterii Pseudomonas, wysokiej zawartości rtęci w grzybach oraz 6 partii wyrobów do kontaktu z żywnością z powodu wysokiej migracji metali ciężkich z naczyń ceramicznych, czajnika z powodu migracji składników powodujących wyraźne pogorszenie cech organoleptycznych zagotowanej wody i wyrobów z melaminy ze względu na zawartość formaldehydu. 15

Celem zapewnienia jak najlepszej ochrony zdrowia konsumentów, w dalszym ciągu będzie kontynuowany nadzór sanitarny w ramach urzędowej kontroli żywności w zakresie m.in: obowiązku wdrażania systemów jakości (GHP, GMP, HACCP) przez przedsiębiorców; stosowania prawidłowych procesów mycia i dezynfekcji; zachowania ciągłości łańcucha chłodniczego przy wprowadzaniu do obrotu artykułów łatwo psujących sie; przestrzegania przez pracowników branży spożywczej higieny osobistej i higieny miejsca pracy; prawidłowego znakowania produkowanych i wprowadzanych do obrotu środków spożywczych. IV. Higiena środowiska pracy W 2011 roku prowadzono nadzór nad warunkami zdrowotnymi środowiska pracy, polegający między innymi na identyfikacji zagrożeń występujących na stanowiskach pracy oraz podejmowano działania mające na celu ograniczenie wpływu czynników szkodliwych i uciążliwych na zdrowie pracujących. W ramach nadzoru nad warunkami środowiska pracy i warunkami higieniczno sanitarnymi skontrolowano 80 zakładów pracy, w których przeprowadzono 106 kontroli, w tym: - 40 kontroli w zakresie nadzoru nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami; - 10 kontroli w zakresie nadzoru nad prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3; - 16 kontroli w zakresie nadzoru nad substancjami, mieszaninami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym; - 20 kontroli w zakresie nadzoru nad czynnikami biologicznymi w środowisku pracy, - 23 kontrole w zakresie nadzoru nad produktami biobójczymi. W wyniku przeprowadzonych kontroli warunków pracy i higieniczno-sanitarnych wydano 20 decyzji administracyjnych. 16

Uchybienia w zakresie pomiarów czynników szkodliw ych dla zdrow ia 12 10 8 6 4 2 0 Uchybienia w zakresie oceny ryzyka zaw odow ego Uchybienia w zakresie substancji chemicznych i ich mieszanin Uchybienia w zakresie nieodpow iedniego stanu pomieszczeń sanitarno - higienicznych Uchybienia w zakresie szkodliw ych czynników biologicznych Uchybienia w zakresie czynników rakotw órczych Wykres 11. Najczęściej stwierdzane uchybienia sanitarno higieniczne w nadzorowanych zakładach pracy. W pracowni sanitarnej kontroli środowiska pracy wykonano 51 pomiarów czynników szkodliwych. Przebadano 44 stanowiska pracy, w tym na 15 stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub najwyższych dopuszczalnych natężeń. Tabela 5. Nadzór sanitarny środowiska pracy prowadzony przez Pracownię Sanitarnej Lp. Kontroli Środowiska Pracy PSSE w Chełmie. Czynnik szkodliwy występujący na stanowiskach pracy Ilość wykonanych badań Ilość przebadanych stanowisk pracy Ilość przebadanych stanowisk pracy, na których występują przekroczenia NDS lub NDN 1. Związki toksyczne 6 5-2. Pyły 24 18 6 3. Hałas 21 21 9 4. Mikroklimat - - - 5. Oświetlenie - - - 6. Drgania mechaniczne - - - Ogółem: 51 44 15 17

Wykres 12. Procent przebadanych stanowisk pracy z przekroczeniami NDN i NDS. W wyniku przeprowadzonych pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach pracy wydano 2 decyzje nakazujące zlikwidowanie przekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłów w zakładach pracy oraz najwyższego dopuszczalnego natężenia hałasu. Poprawę warunków sanitarno-higienicznych uzyskano w 10 zakładach, dotyczyły one m.in.: 1. ograniczenia narażenia pracowników na nadmierny hałas; 2. ograniczenia narażenia pracowników na nadmierne zapylenie; 3. odmalowania pomieszczeń pracy i sanitarno-higienicznych; 4. dokonania pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy; 5. opracowania ocen ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy pracowników. W ramach nadzoru nad przestrzeganiem przez pracodawców ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach, rozporządzenia REACH, rozporządzenia CLP, ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii skontrolowano warunki przechowywania substancji chemicznych i ich mieszanin, oznakowanie opakowań i zbiorników, posiadanie i prawidłowość kart charakterystyk substancji chemicznych i ich mieszanin oraz zapoznanie się pracowników z ich treścią. W 4 zakładach stwierdzono uchybienia, na które Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Chełmie wydał decyzje. Ponadto dla 6 produktów chemicznych zakwestionowano karty charakterystyki a dla 3 oznakowanie niezgodne z prawem. W związku z tym PPIS w Chełmie wystąpił do właściwych terenowo PWIS z informacją o tych produktach chemicznych. 18

W 2011 roku w ramach egzekwowania wymogów prawa w zakresie wprowadzania do obrotu produktów biobójczych skontrolowano 11 podmiotów. W wyniku kontroli stwierdzono w obrocie 6 rodzajów produktów biobójczych zawierających niedozwolone substancje czynne, 4 produkty nie posiadające pozwolenia Ministra Zdrowia na obrót produktami biobójczymi. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Chełmie wydał decyzję nakazującą w trybie natychmiastowym wycofanie tych produktów z obrotu. Nadzór nad szkodliwymi czynnikami rakotwórczymi w środowisku pracy prowadzono w 12 obiektach. Nadzorem w 2011 roku objęto 1253 osoby narażone na czynniki rakotwórcze. W wyniku podjętych działań kontrolnych w 2 zakładach stwierdzono uchybienia, na które wydano decyzje administracyjne. Nadzór nad szkodliwymi czynnikami biologicznymi w środowisku pracy prowadzony był w 13 zakładach pracy. Nadzorem w 2011 roku objęto 1543 osoby eksponowane na działanie szkodliwych czynników biologicznych. W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono nieprawidłowości w 2 zakładach i wydano decyzje administracyjne. Z występowaniem czynników szkodliwych w środowisku pracy wiąże się zapadalność na choroby zawodowe wśród pracowników. W porównaniu do roku 2008 w zakładach na terenie miasta zmniejszyła się liczba stwierdzonych przypadków chorób zawodowych z 33 w roku 2008 do 6 w roku 2011, co ilustrują przedstawione poniżej wykresy. 35 30 25 20 15 10 5 0 Wykres 13. Ilość stwierdzonych chorób zawodowych w latach 2008-2011. 19

2011-2010 - 2009-2008 1 1 3 1 3 11 15 30 1 2 2 1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Choroby zakaźne Niedosłuch Choroby narządu głosu Alergiczny nieżyt nosa Astma oskrzelowa Wykres 14. Rodzaje chorób zawodowych stwierdzonych w latach 2008 2011. V. Stan sanitarny zakładów nauczania i wychowania. Na terenie miasta Chełm nadzór sanitarny prowadzony był w odniesieniu do 42 zakładów nauczania i wychowania (1 żłobek, 14 przedszkoli, 7 szkół podstawowych, 2 gimnazja, 6 zespołów szkół, 3 szkoły policealne, 4 placówki z pobytem dziennym, 2 placówki pracy pozaszkolnej oraz 3 szkoły wyższe). Struktura nadzorowanych placówek w latach 2010-2011 14 12 10 2010 2011 8 6 4 2 0 żłobek przedszkola szkoły podstawowe gimnazja zespoły szkół szkoły policealne placówki z pobytem d... placówki pracy poza... szkoły wyższe Wykres 15. Struktura nadzorowanych placówek w latach 2010-2011 r. 20

Przeprowadzono w nich 67 kontroli sanitarnych (w tym 17 tematycznych, 18 sprawdzających i 1 interwencyjną). Nieprawidłowości dotyczące stanu sanitarno-technicznego odnotowano w 7 placówkach tj. 2 przedszkolach (Przedszkole Miejskie Nr 9 i Nr 14), 2 szkołach podstawowych (Szkoła Podstawowa Nr 10 i Nr 11) i 3 zespołach szkół ogólnokształcących (Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 3, Nr 7 i Nr 8 z klasami sportowymi), czyli w 16, 7% placówek. Zły stan techniczny pomieszczeń szkolnych oraz urządzeń sanitarnych w Szkole Podstawowej Nr 11, Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 7 i Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 8 utrudnia utrzymanie odpowiednich warunków higienicznych. W dalszym ciągu 4 placówki tj. Przedszkole Miejskie Nr 9 z Oddziałem Integracyjnym, Szkoła Podstawowa Nr 11, Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 7 i Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 8 z klasami sportowymi nie realizują zaleceń zawartych w decyzjach administracyjnych wydanych w latach 2005-2010. Szczególnie pogarsza się stan Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 7 i Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 8, również niezadowalający jest stan Szkoły Podstawowej Nr 11. % obiektów wykazujących nieprawidłowości w zakresie stanu sanitarno-technicznego 3 2,5 2 1,5 1 2010 2011 0,5 0 przedszkola szkoły podstawowe gimnazja zespoły szkół Wykres 16. Procent obiektów wykazujących nieprawidłowości w zakresie stanu sanitarno-technicznego. Brak jest infrastruktury (sal gimnastycznych i/lub boisk) do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego w 4 zakładach (3 szkołach podstawowych (Niepublicznej Szkole Podstawowej Nr 2, I Społecznej Szkole Podstawowej oraz Szkole Podstawowej 21

Nr 11 i 1 ponadgimnazjalnej Zakład Doskonalenia Zawodowego); uczniowie korzystają z innych obiektów sportowych. 43,75 % placówek wyposażonych jest w meble szkolne posiadające certyfikaty w niewielkim procencie. W roku 2011 r. na stwierdzone w placówkach nauczania i wychowania nieprawidłowości wydano 4 nowe decyzje administracyjne, 1 decyzja została wykonana w całości, 1 w części. Wykonane zostały zalecenia z 1 decyzji wydanej w roku 2010; 6 decyzjom niewykonanym z lat ubiegłych ponownie przedłużono terminy realizacji. Do wykonania z kolejnych lat (z 2005r. 1, z 2006 r. 1, z 2009 r. 1, z 2010 r.-3, z 2011 r. -4 ) pozostało 10 decyzji administracyjnych: - z 2005 r. 1. Przedszkole Miejskie Nr 9 (niezadowalający stan nawierzchni placu przed budynkiem przedszkola i dojścia do placu zabaw) - z 2006 r. 1.Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 7 (zniszczone ściany, sufity i podłoga w sali gimnastycznej oraz podłogi w części sal lekcyjnych) - z 2009 r. 1. Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 8 (zniszczona stolarka okienna i drzwiowa w części pomieszczeń szkolnych) - z 2010 r. 1. Szkoła Podstawowa Nr 11 (zniszczona glazura, terakota, częściowo armatura sanitarna w pomieszczeniach sanitarnych) 2. Szkoła Podstawowa Nr 11 (zniszczone podłogi i stolarka okienna w części pomieszczeń szkolnych) 3. Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 7 (niezadowalający stan stolarki okiennej oraz stolików i krzeseł w części sal lekcyjnych) -z 2011r. 1. Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 8 (zniszczone podłogi w części sal lekcyjnych, przebieralniach przy bloku sportowym i korytarzach, zniszczone malowanie w części pomieszczeń szkolnych, zniszczone wyposażenie oraz ściany i podłogi w części pomieszczeń sanitarnych, zniszczone okna w sali gimnastycznej) 2. Przedszkole Miejskie Nr 14 (zniszczone ściany, podłogi i wyposażenie w pomieszczeniu sanitarnym dla dzieci i personelu) 3. Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 3 (zniszczone ściany, sufity oraz meble szkolne w części pomieszczeń szkoły ) 4. Szkoła Podstawowa Nr 10 (zniszczone ściany i sufity, podłogi oraz stolarka okienna i drzwiowa w części pomieszczeń szkolnych) 22

Dyrektorzy placówek prosząc o przedłużenie terminu wykonania zaleceń pokontrolnych wskazują na brak lub niewystarczające środki finansowe niezbędne do ich realizacji. Priorytetem jest zapewnienie właściwych warunków do utrzymania higieny osobistej uczniów, w szczególności należytego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń sanitarnych oraz wyposażenie placówek w meble edukacyjne dostosowane do wymagań ergonomii i we właściwym stanie technicznym. VI. Działalność opiniodawcza i kontrolna w zakresie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego. Wykonywanie zadań w zakresie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego realizowane było poprzez kontrole przestrzegania wymagań higieniczno - zdrowotnych w opiniodawczej dokumentacji projektowej, lokalizacji inwestycji oraz uczestnictwo w odbiorach obiektów budowlanych. W 2011 r. wydano łącznie 52 opinie sanitarne, które dotyczyły: - 19 dokumentacji projektowych; - 1 projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; - 13 wniosków o konieczności wykonania raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i jego zakresu; - 4 uzgodnień przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. - 7 postanowień i 8 decyzji o NZOZ-ach. Ponadto uczestniczono w 64 odbiorach obiektów budowlanych oraz przeprowadzono 8 kontroli lub wizji obiektów. VII. Działania w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia. Działalność w zakresie edukacji zdrowotnej społeczeństwa uwzględniała krajowe, wojewódzkie i lokalne potrzeby środowiska. W okresie sprawozdawczym zrealizowano: 1. PROGRAMY KRAJOWE a) Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce na lata 2009 2013 - prowadzono działania informacyjno - instruktażowe w nadzorowanych placówkach stały monitoring w zakresie przestrzegania zakazu palenia tytoniu; 23

- przeprowadzono ogólnopolskie badania ankietowe dotyczące zachowań zdrowotnych kobiet w ciąży; ( 9 ankiet na oddziale ginekologiczno - położniczym); - wspierano inicjatywy Urzędu Miasta podczas masowych imprez ( Jesienny Marsz po Zdrowie, Sierpień ze Zdrowiem ) współpracując z Stowarzyszeniem Zdrowych Miast Polskich, Miejską Sieci Szkół Promujących Zdrowie i Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji; - zorganizowano 2 kampanie społeczne: Światowy Dzień bez Tytoniu i akcja Rzuć Palenie Razem z Nami, podczas których w 4 -ch punktach informacyjnych wykonano 880 porad/ instruktaży i badań podstawowych parametrów zdrowia, przeprowadzono 56 badań spirometrycznych,8 ekspozycji plakatów, rozdysponowano 5500 szt. materiałów o tematyce antytytoniowej; - zrealizowano program edukacyjny dla dzieci przedszkolnych Czyste powietrze wokół nas edukacją objęto 1122 dzieci 5-6 letnie z 25 placówek (w tym 971 dzieci z 13 przedszkoli miejskich); - wdrożono programy antytytoniowe w których objęto edukacją 4243 uczniów z miejskich placówek nauczania i wychowania t.j.: Nie pal przy mnie proszę dla uczniów klas I III szkół podstawowych; Znajdź właściwe rozwiązanie dla uczniów klas IV - VI szkół podstawowych oraz dla uczniów klas I - III gimnazjum; - współpracowano z zakładami opieki zdrowotnej w zakresie realizacji programu minimalnej interwencji antytytoniowej i informacji nt. zagrożeń związanych z paleniem tytoniu; - eksponowano w miejscach publicznych materiały o tematyce antytytoniowej (urzędy, dworce: PKP, PKS; instytucje państwowe, domy kultury, banki); - wdrożono ogólnopolski projekt Odświeżamy nasze miasta.tob3cit (Tabacco FreeCities) skierowany do osób dorosłych. Celem projektu jest ochrona zdrowia ludności w Polsce poprzez: upowszechnienie wiedzy o istniejącym prawie Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z 9 listopada 1995 roku i znowelizowana Ustawa z dnia 15 listopada 2010 roku. W listopadzie br. nawiązano koalicję lokalną pomiędzy Państwową Inspekcją Sanitarną, Urzędem Miasta Chełm i Komendą Miejska Policji; - prowadzono monitoring przestrzegania założeń ustawy antytytoniowej w nadzorowanych placówkach; 24

Tabela 6. Placówki skontrolowane w zakresie przestrzegania zakazu palenia w 2011 r. Lp. miesiąc Liczba skontrolowanych decyzje Liczba mandatów kwota 1 styczeń 50 2 luty 125 1 500zł 3 marzec 143 4 kwiecień 119 5 maj 119 6 czerwiec 79 7 lipiec 92 8 sierpień 132 9 wrzesień 147 10 październik 92 1 1 150zł 11 listopad 104 1 12 grudzień 61 RAZEM 1263 2 2 650zł b) Zapobieganie HIV/AIDS (ogólnopolska kampania społeczna pn. Zrób test na HIV, której celem jest podniesienie poziomu wiedzy na temat HIV i AIDS oraz promocja testowania w kierunku HIV); - przeprowadzono konkurs radiowy w BonTon dla radiosłuchaczy z okazji Światowego Dnia AIDS (udział 20 osób); - propagowano informacje o możliwości wykonania bezpłatnych i anonimowych badań wraz z poradnictwem w Punktach Konsultacyjno Diagnostycznych w Lublinie i Puławach; - współpracowano ze szkołami gimnazjalnymi i ponadgimnazjalnymi w ramach Światowego Dnia AIDS (szkolenia i warsztaty metodyczne dla młodzieży, wsparcie szkolnych koordynatorów programów udział 1650 uczniów z 10 szkół ponadgimnazjalnych i 3 -ch gimnazjów); - zagadnienia profilaktyki HIV/AIDS włączono w Olimpiadę Promocji Zdrowego Stylu Życia dla szkół ponadgimnazjalnych; - udostępniono 800 sztuk materiałów edukacyjnych podczas masowych imprez lokalnych. c) Trzymaj Formę (program dla uczniów szkół gimnazjalnych dot. profilaktyki chorób dietozależnych, pogłębienia wiedzy nt. zbilansowanej diety i aktywności fizycznej); - programem objęto 4429 uczniów z 31 szkół (w tym 1819 uczniów z 8 placówek miejskich) - przeszkolono koordynatorów programu i przekazano zestawy edukacyjne dla 31 placówek (w tym 8 pakietów dla placówek miejskich); - udział 2 placówek (ZSO Nr 3 w Chełmie, Zespół Wychowania i Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej Nr 1 w Chełmie) w ogólnopolskim konkursie na Projekt edukacyjny 25

promujący aktywne uczestnictwo rodziców w realizacji programu edukacyjnego pt. Trzymaj Formę. W etapie wojewódzkim (49 projektów) Zespół Wychowania i Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej Nr 1 w Chełmie zajął III miejsce. 2. PROGRAMY WOJEWÓZKIE a) Kobiety Kobietom - kampania społeczna pod patronatem Wojewody Lubelskiego dotycząca profilaktyki nowotworowej raka szyjki macicy i raka piersi. Skierowana do kobiet w celu propagowania bezpłatnych badań mammograficznych w wieku 50-69 lat i bezpłatnych badań cytologicznych w wieku od 25-59 lat. Program badań profilaktycznych finansowany w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych; - prowadzono informacje i przekazano materiały podczas wizytacji, szkoleń i poradnictwa indywidualnego w placówkach nauczania i wychowania, zakładach opieki zdrowotnej, zakładach pracy, instytucjach oraz podczas masowych akcji promujących zdrowie (Jesienny Marsz po Zdrowie, Sierpień ze Zdrowiem); - przekazano informacje i materiały podczas wizytacji, szkoleń i poradnictwa indywidualnego w placówkach nauczania i wychowania, zakładach opieki zdrowotnej, zakładach pracy, instytucjach oraz podczas masowych akcji promujących zdrowie (Jesienny Marsz po Zdrowie, Sierpień ze Zdrowiem); - bezpośrednią informacją objęto ok. 2600 osób z 102 jednostek (33 ZOZ-y, 67 zakładów pracy, 2 jednostki samorządowe); - udostępniono mieszkańcom miasta i powiatu ponad 5000 szt. materiałów informacyjnych (ulotki, broszury, plakaty, kalendarzyki) pozyskane z wojewódzkich ośrodków koordynujących Populacyjny Program Profilaktyki Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy i Raka Piersi. b) Pierwszy dzwonek program profilaktyki meningokokowej - wdrożono program w 37 placówkach szkolno wychowawczych (w tym w 23 placówkach miejskich) - edukacją objęto 14050 uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i ponadpodstawowych (w tym 11050 uczniów z placówek miejskich); - szkolenie koordynatorów programu wzięło udział 38 osób ( pielęgniarki higieny szkolnej, nauczyciele); przekazano zestawy edukacyjne dla 23 placówek. c) Wybierz Życie Pierwszy Krok - program profilaktyczny dot. zagrożenia raka szyjki macicy wywołanym przez wirus HPV i inne choroby przenoszone droga płciową u młodych ludzi 26

- realizowano program w 15 placówkach (w tym w 11 placówkach miejskich 1702 uczniów); - przeszkolono 11 nauczycieli koordynatorów i przekazano zestawy edukacyjne dla szkół ponadgimnazjalnych w mieście. 3. PROGRAMY LOKALNE a) Akademia Zdrowia Przedszkolaka - forum działań prozdrowotnych placówek przedszkolnych; - zorganizowano 2- dniowe prezentacje innowacyjnych form wychowania zdrowotnego w trzech kategoriach (plastycznej, montaż słowno-muzyczny, quiz) z udziałem 256 dzieci w wieku od 4 do 6 lat z 13 chełmskich przedszkoli; - nagrody dla przedszkoli i dzieci biorących udział w prezentacjach ufundował Prezydent Miasta Chełm i Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Chełmie. b) Alert Ekologiczno-Zdrowotny - udział 14 szkół, w tym 12 placówek miejskich (udział 5193 uczniów, w tym 5059 uczniów z placówek miejskich); - przeprowadzono 12 ocen placówek z udziałem komisji alertowej; - na etapie powiatowym placówki miejskie otrzymały nagrody rzeczowe ufundowane przez Urząd Miasta Chełm. 4. INNE PRZEDSIĘWZIECIA a) profilaktyka zatruć pokarmowych (w tym grzybami) - opracowano i przekazano lokalnym mediom plik informacyjny (komunikat PIS, zestaw informacji); - opracowano i udostępniono ok. 500 sztuk materiałów (wywieszki:,,uwaga grzyby Uwaga Salmonella - podstawowe zasady higieny, Pięć kroków do bezpieczniejszej żywności ) przeznaczonych do eksponowania w miejscach publicznych (akcją objęto targowiska miejskie i gminne, dworzec PKP i PKS); - zagadnienia z zakresu zatruć pokarmowych i grzybami propagowano podczas masowych imprez. b) profilaktyka grypy - przekazano materiały Głównego Inspektora Sanitarnego do zakładów opieki zdrowotnej oraz placówek szkolno - wychowawczych; - udzielono 100 porad i instruktaży metodycznych. 27

c) profilaktyka zatruć dopalacze nowe narkotyki - zorganizowano szkolenie dla dyrektorów placówek nauczania i wychowania, nauczycieli koordynatorów programów profilaktycznych i pielęgniarek higieny szkolnej udział 123 osoby; - prowadzono instruktaż metodyczny; przekazano materiały informacyjne (ulotki, płytki CD). d),,zimowy i letni wypoczynek dzieci i młodzieży - udział 11 placówek dla 642 dzieci, w tym 3 placówek miejskich dla 159 dzieci; - przeprowadzono (1) Dzień Zdrowia z udziałem 40 dzieci; - podczas akcji prowadzono informację nt. higieny osobistej, profilaktyki chorób zakaźnych: (grypa, zakażenia meningokokami), profilaktyki: zatruć pokarmowych, grzybami, profilaktyki kleszczowego zapalenia mózgu, profilaktyki uzależnień; - prowadzono instruktaż metodyczny, pogadanki i poradnictwo dla organizatorów wypoczynku dzieci i młodzieży. e) Olimpiada Promocji Zdrowego Stylu Życia - 2 etapy olimpiady - w etapie szkolnym udział 11 szkół ponadgimnazjalnych -1180 uczniów; - w etapie powiatowym udział 20 uczniów z 11 placówek, w tym 8 szkół miejskich -15 ucz.; - fundatorem nagród rzeczowych był Zarząd Rejonowy PCK. f) Zachowania zdrowotne młodzieży w Polsce - ankietyzacja - przeprowadzono ankietyzacje młodzieży szkolnej w 3 placówkach( wylosowanych przez Główną Inspekcję Sanitarną) udział wzięło 47 uczniów, w tym 22 uczniów z 1 placówki miejskiej (Zespół Szkół Ekonomicznych i III LO w Chełmie). g) Już teraz mogę zadbać o zdrowie swego przyszłego dziecka (program pierwotnej profilaktyki wad cewy nerwowej przeznaczony dla uczniów klas przedmaturalnych) - programem objęto 11 szkół ponadgimnazjalnych; - w programie uczestniczyło 1702 uczniów. h) Miejska Sieć Szkół Promujących Zdrowie - wspierano działania oświatowo - zdrowotne placówek należących do Sieci Szkół Promujących Zdrowie poprzez: szkolenia, instruktaż metodyczny, udostępnianie aktualnych materiałów (33 placówki); - współorganizowano w placówkach nauczania i wychowania Tydzień Zdrowia Podczas realizacji powyższych zadań prowadzono stałą współpracę z lokalnymi mediami (Bon - Ton Radio, Radio Lublin O. Chełm, Super Tydzień Chełmski, Dziennik Wschodni, Tygodnik Chełmski, Nowy Tydzień Chełmski), dla których przygotowano 28

23 informacje, udzielono 8 wywiadów, 3 konkursy radiowe. Efektem współpracy było opublikowanie: 26 artykułów prasowych, 13 informacji na lokalnych stronach internetowych oraz liczne emisje informacji i spotów radiowych przez lokalną rozgłośnię. VIII. Oddział Laboratoryjny Głównym zadaniem Oddziału Laboratoryjnego PSSE w Chełmie jest realizacja zadań z zakresu zdrowia publicznego poprzez wykonywanie badań laboratoryjnych w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych oraz zapobieganie powstawania chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. Oddział Laboratoryjny PSSE w Chełmie funkcjonuje w zintegrowanym systemie badań laboratoryjnych województwa lubelskiego i wykonuje badania dla powiatu chełmskiego, krasnostawskiego, włodawskiego i łęczyńskiego. Realizuje zadania z zakresu urzędowej kontroli żywności, monitoringu jakości wody, środowiska pracy i środowiska komunalnego, w tym pomiary czynników fizycznych oraz diagnostyki medycznej. Diagnostyka medyczna prowadzona przez Pracownię Diagnostyki Schorzeń Bakteryjnych i Kontroli Skuteczności Procesów Sterylizacji jest narzędziem w zapobieganiu szerzenia się chorób zakaźnych. Laboratoria wyposażone są w wysokiej klasy sprzęt specjalistyczny umożliwiający stosowanie różnych technik analitycznych: chromatografii gazowej, spektrometrii absorpcji atomowej oraz są przystosowane do wykonywania badań mikrobiologicznych, chemicznych oraz pomiarów czynników fizycznych. Zintegrowany system badań laboratoryjnych umożliwia elastyczną i szybką reakcję na potrzeby działalności kontrolnej poprzez wdrażanie nowych metod badawczych i nowych parametrów w ramach realizowanych technik. Organizacja bazy laboratoryjnej jest efektem spełnienia wymagań rozporządzeń UE i krajowych oraz szkoleń, z których wynika konieczność specjalizacji laboratoriów ze względu na zmieniające się parametry badań oraz zmniejszenie nakładów finansowych. Oddział laboratoryjny PSSE w Chełmie posiada udokumentowany i wdrożony system zarządzania potwierdzony certyfikatem akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji (Nr certyfikatu PCA AB 602). 29

Wdrożony system zarządzania gwarantuje osiągnięcie i utrzymanie wysokiego poziomu wykonywanych badań poprzez dostarczanie rzetelnych, wiarygodnych i użytecznych wyników. Tabela 7. Badania wykonane w 2011 r. w Oddziale Laboratoryjnym PSSE w Chełmie. Nazwa badania Liczba wykonanych badań Mikrobiologiczne żywności 1103 Fizyko-chemiczne i mikrobiologiczne wody przeznaczonej do spożycia, wody z basenów kąpielowych i miejsc wykorzystywanych do kąpieli Powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi 22 Czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy 162 Diagnostyczne badania mikrobiologiczne z zakresu bakteryjnych schorzeń jelitowych Skuteczności procesów sterylizacji 702 12 232 15 558 Szczegółowy zakres badań Oddziału Laboratoryjnego ŻYWNOŚĆ 1. Badania mikrobiologiczne: wykrywanie obecności: Salmonella spp., Listeria monocytogenes, Staphylococcus aureus, bakterii z grupy coli, Escherichia coli, bakterii beztlenowych przetrwalnikujących, oznaczanie liczby: Listeria monocytogenes, Escherichia coli β-glukuronidazododatnich, Enterobacteriaceae, przypuszczalnych Bacillus cereus, bakterii z grupy coli, gronkowców koagulazododatnich (Staphylococcus aureus i innych gatunków), drożdży, pleśni i ogólnej liczby drobnoustrojów, ocena trwałości konserw metodą próby termostatowej (konserwy rybne, konserwy z przetworów warzywnych i warzywno-mięsnych), badanie wymazów czystościowych: wykrywanie obecności bakterii chorobotwórczych i wskaźnikowych oraz oznaczanie ogólnej liczby drobnoustrojów na badanej powierzchni. 30

WODA 1. Badania mikrobiologiczne: liczba mikroorganizmów na agarze odżywczym w temp. 36 C ± 2 C i 22 C ± 2 C, obecność i liczba bakterii grupy coli, bakterii grupy coli typ kałowy (termotolerancyjne) i Escherichia coli, obecność i liczba enterokoków kałowych, obecność i liczba gronkowców i gronkowców koagulazo-dodatnich, obecność Salmonella spp., obecność i liczba Legionella sp. 2. Badania fizyko-chemiczne: mętność, barwa, zapach i smak, przewodność elektryczna właściwa, ph, stężenie żelaza ogólnego, stężenie amonowego jonu, stężenia azotynów, stężenie azotanów, stężenie chlorków, twardość ogólna, stężenie wapnia, stężenie magnezu, stężenie fluorków, stężenie siarczanów, utlenialność z KMnO 4, metale (stężenie kadmu, ołowiu, arsenu, chromu, manganu, miedzi, niklu, rtęci, selenu, antymonu). POWIETRZE W POMIESZCZENIACH PRZEZNACZONYCH NA POBYT LUDZI: pomiary hałasu, zanieczyszczenia chemiczne. CZYNNIKI SZKODLIWE I UCIĄŻLIWE W ŚRODOWISKU PRACY: pobieranie próbek pyłów, stężenie pyłu całkowitego i respirabilnego, 31

stężenie wolnej krystalicznej krzemionki w pyle całkowitym, czynniki fizyczne: hałas słyszalny, drgania o działaniu ogólnym na organizm człowieka i drgania działające na organizm człowieka przez kończyny górne, oświetlenie na stanowiskach pracy, związki toksyczne miernikiem wielogazowym ibrid MX6 ( tlenek węgla, tlenek azotu, ditlenek azotu, ditlenek siarki, siarkowodór). DIAGNOSTYCZNE BADANIA MIKROBIOLOGICZNE Z ZAKRESU BAKTERYJNYCH SCHORZEŃ JELITOWYCH: badania bakteriologiczne w kierunku pałeczek Salmonella, Shigella (identyfikacja do serotypu), Yersinia sp., drobnoustrojów warunkowo patogennych z rodziny Enterobacteriaceae i enteropatogennych szczepów Escherichia coli (u dzieci z biegunką do lat 2), ocena skuteczności procesów sterylizacji w sterylizatorach parowych, gazowych i na suche, gorące powietrze. 32