MIENIE ZABUŻAŃSKIE określenie przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkalnego budynku włościańskiego w województwie wołyńskim, powiecie horchowskim Wojewoda Małopolski Postanowieniem wydanym na podstawie art. 7 ust. 1 i art. 5 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169 poz. 1418 ze zm.), wskazała, że: Rzeczoznawca majątkowy, określi powierzchnię użytkową budynku drewnianego, stodoły drewnianej, stajni drewnianej, sadu i ogrodu na podstawie analizy specjalistycznej literatury przedwojennej oraz literatury z dziedziny historii budownictwa kresowego w oparciu o przeciętne cechy z punktu widzenia stanu i stopnia rozwoju stosunków społeczno-gospodarczych przed 1939 r. W związku z powyższym obliczenia powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego, dokonano w oparciu o dane GUS oraz opracowania zawierające katalogi projektów domów, tj.: - Odbudowa Polskiej Wsi. Projekty chat i zagród włościańskich opracowane przez grono architektów polskich. Redakcja W. Ekielski, Wydawnictwo Obywatelskiego Komitetu Odbudowy wsi i miast w Krakowie, Kraków 1915. - F. Piściak, Przykładowe projekty zagród wiejskich (dla gospodarstw od 2 do 15 ha), Książnica dla rolnictwa, Warszawa 1938. - Odbudowa wsi Polskiej. Projekty chat włościańskich. Nakładem Centralnego Komitetu Obywatelskiego. Warszawa 1915. - Katalog domów dla drobnego budownictwa mieszkaniowego. Bank Gospodarstwa Krajowego 1934. - M. Niewierowicz, Poradnik wiejskiego budownictwa ogniotrwałego z gliny i drzewa lub z betonu i drzewa, Wilno 1930 r.. Ponadto w zakresie określenia typowych konstrukcji, i materiałów używanych do budowy przed rokiem 1939, wykorzystano opracowania: S. Szyller, Tradycja budownictwa ludowego w architekturze polskiej, Koło architektów w Warszawie, Warszawa 1917; A. Zabierzowski, Praktyczne budownictwo wiejskie, Zbiór planów na budowle wiejskie w rozmaitych rozmiarach, Warszawa 1858 r.; K. Iwanicki, Budownictwo wiejskie, Kijów Warszawa 1917 r.; B. Chomicz, Budynki ogniotrwałe a tanie, Poradnik dla gospodarzy wiejskich, Warszawa 1908 r.; Ł. Gołębiowski, Domy i dwory, Warszawa 1830; M. Moraczewski, O budowie zagród włościańskich, Nakładem Macierzy Polskiej, Lwów 1885.; Architektura i Budownictwo, Ilustrowany miesięcznik, Spółdzielnia Wydawnicza Architektów Polskich, lata 1925-39; Materiały do architektury polskiej i wieś i miasteczko, tom III, Warszawa 1903 r. Nieruchomość wyceniana położona była w województwie wołyńskim, powiecie horochowskim. Wg danych GUS z 1921 r., (Pierwszy Powszechny Spis Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 30.09.1921 r, Budynki Analiza. GUS Warszawa 1928), w województwie wołyńskim, średnio na 100 budynków 94,5 było jedno mieszkaniowych (94,5%), w tym na wsi 97,15 budynków było jedno mieszkaniowych (97,2%). W powiecie horchowskim w 1921 r., na 100 budynków 94,1 było jedno mieszkaniowych (94,1%), w tym na wsi 95,5 budynków było jedno mieszkaniowych (95,5%) [wg. I Spis Budynki s. 82, 84]. Ponadto w 1921 r., średnio na 100 budynków w województwie wołyńskim - 90,1 było konstrukcji drewnianej (90,1%), w tym na wsi 91,5 było drewnianych (91,5%). W powiecie horchowskim na 100 budynków, 94,7 było konstrukcji drewnianej, 1,3 konstrukcji murowanej; 3,3 z gliny i innych materiałów, w tym na wsi 94,6 było konstrukcji drewnianej, 1,2 konstrukcji murowanej, 3,5 z gliny i innych materiałów.
Także w 1921 r., na 100 budynków w województwie wołyńskim na 100 budynków, średnio z powiatów - 11,5 miało pokrycie dachu ogniotrwałe; 6,1 pokrycie dachu z drzewa; 81,0 pokrycie dachu ze słomy, w tym na obszarach wiejskich w województwie 8,2 miało pokrycie dachu ogniotrwałe (blacha, dachówka); 3,1 pokrycie dachu z drzewa (gont); 87,4 pokrycie dachu ze słomy. W powiecie horochowskim na 100 budynków, 11,5 miało pokrycie dachu ogniotrwałe, 4,5 pokrycie dachu z drzewa, 83,1 pokrycie dachu ze słomy, w tym na obszarach wiejskich w powiecie 9,2 miało pokrycie dachu ogniotrwałe (blacha, dachówka), 4,7 pokrycie dachu z drzewa (gont), 85,2 pokrycie dachu ze słomy. Wg danych GUS za 1931 rok, wołyńskie w miastach liczyło 27 184 nieruchomości mieszkalnych i zamieszkałych, z tego 26 738 nieruchomości mieszkalnych. Istniało tam 29 987 budynków, w tym 29 237 budynków mieszkalnych, i 750 niemieszkalnych zamieszkałych, oraz 53 299 mieszkań. Zamieszkanych było 248 532 osoby, w tym w budynkach mieszkalnych 243 299 osób, w budynkach niemieszkalnych 5 233 osoby [Skorowidz GUS Nieruchomości i budynki w miastach 1935, tab.i, s. 16]. Na 29 237 budynków 4 379 było z cegły, kamienia i innych materiałów ogniotrwałych (15%), 24 618 było konstrukcji drewnianej (84,2%); 151 było z gliny (0,5%). 15 241 było pokrytych dachówką, blachą i innymi materiałami ogniotrwałymi (52,1%); 1 436 papą (4,9%); 8 592 drzewem (gont 29,4%); oraz 3 915 słomą, trzciną i inne nieogniotrwałe (13,4%); [Skorowidz GUS Nieruchomości i budynki w miastach 1935, tab.6, s. 39-40].
Jak chodzi o media to 9 127 budynków zaopatrzonych było w instalacje ogółem (31,2%), w tym 307 w kanalizację (1,1%), 515 w wodociąg (1,8%), 9 096 w elektryczność (31,1%), w województwie nie było gazu. 19 748 było niezaopatrzonych w instalacje (67,5%) [Skorowidz GUS Nieruchomości i budynki w miastach 1935, tab.7, s. 46]. Co do ilości kondygnacji, to na 29 237 budynków w miastach, 26 996 było parterowych, 1 850 jedno piętrowych; 134 dwupiętrowych, 2 trzypiętrowe i jeden czteropiętrowy. [Skorowidz GUS Nieruchomości i budynki w miastach 1935, tab.9, s. 53]. Wg Małego Rocznika Statystycznego, w województwach wschodnich, w obszarach wiejskich, na 890,4 mieszkań, 62,1% było jednoizbowych; 27,9% było dwuizbowych; 6,1% było trzyizbowych; 3,6% było 4-ro i więcej izbowych. [MRS 1938, tab.4, s. 60]. Wg danych GUS za 1931 r., w województwie wołyńskim, w obszarach wiejskich było 338 739 mieszkań, w tym 179 672 jednoizbowych 53,1%; dwuizbowych 121 301 mieszkań dwuizbowych (35,8%); 36 608 mieszkań trzyizbowych i więcej (10,8%). [Wyniki ostateczne skrócone II spisu wyd. 1935, X.1]. Mieszkań jednorodzinnych 1 izbowych było 4 983 (23,9% - zamieszkiwało je 18 619 osób tj. 21,1%); jednorodzinnych dwuizbowych było 7 174 (34,4% - zamieszkiwało je 30 101 osób, tj. 34,1%); jednorodzinnych trzyizbowych było 5 950 (28,5% - zamieszkiwało je 26 377 osób, tj. 29,8%); jednorodzinnych czteroizbowych i więcej 2 710 (13,0% - zamieszkiwało je 13 169 osób, tj. 14,9%). [Wyniki ostateczne skrócone II spisu wyd. 1935, X.2] Zgodnie z danymi GUS Wiadomości Statystyczne, dla nowych budynków zakończonych w 1937 roku w Rzeczypospolitej Polskiej, w 6 219 budynkach było 24 785 mieszkań w tym: jednoizbowych budynków było 3 481 (14,0%); dwuizbowych było 8 283 (33,4%); trzyizbowych było 6 478 (26,1%); czteroizbowych i więcej było 6 543 (26,4%). Dla nowych budynków zakończonych w 1938 roku, w 4 781 budynkach było 21 330 mieszkań, w tym: jednoizbowych budynków było 3 589 (16,8%); dwuizbowych było 7 555 (35,4%); trzyizbowych było 5 774 (27,1%); czteroizbowych i więcej było 4 412 (20,7%). Zgodnie z powyższymi danymi GUS z lat 30-tych XX wieku, przeciętny budynek w województwie wołyńskim był parterowy, konstrukcji drewnianej, kryty dachówką, dwu lub trzyizbowy. Budynki mieszkalne Wg publikacji Budownictwo wiejskie, oprc. J. Holewiński, s. 136: chata włościańska powinna się składać co najmniej z dwóch przestronnych izb, komory, alkierza i sieni. Obie izby, zarówno świetlica jak i druga służąca za kuchnię muszą być nie
mniejsze jak o powierzchni około 24 m 2 każda,, dużo miejsca w izbie zawiera trzon kuchenny jak i piec. Prócz tego zaleca się wyzyskać strych przez urządzenie w nim poddasznej izby z oknem w szczycie. Wg publikacji F. Piaściaka, Przykładowe projekty zagród wiejskich, Warszawa 1938, dla gospodarstwa o powierzchni 5,5 ha, domy drewniane wyszczególnione są w przedziale gospodarstw o powierzchni 5-7 ha. Dom drewniany w gospodarstwach 5-7 ha [pow.użytkowa 52,6 m 2 ] Wg publikacji A. Zabierzowski, Praktyczne budownictwo wiejskie, Zbiór planów na budowle wiejskie w rozmaitych rozmiarach, Warszawa 1858 r.. domy włościańskie prezentowały się następująco [wg Encyklopedii PWN: 1 łokieć warszawski = 59,6 cm]: Dom drewniany włościański i osadniczy nr 2, dwu izbowy [pow.użytkowa 69,5 m 2 ] Dom drewniany włościański i osadniczy nr 3, trzy izbowy [pow.użytkowa 98,9 m 2 ] Wg publikacji K. Iwanicki, Budownictwo wiejskie, Kijów-Warszawa 1917, dwuizbowy budynek wiejski miał 55,1 m 2 powierzchni użytkowej.
Dom o dwóch pokojach z kuchnią [pow.użytkowa 55,1 m 2 ] Publikacja Budynki ogniotrwałe a tanie. Poradnik dla gospodarzy wiejskich, oprac. B. Chomicz, Warszawa 1908, zamieszcza optymalny dom włościański (wiejski) [wg Encyklopedii PWN: 1 łokieć warszawski = 59,6 cm]: Dom wiejski optymalny [pow.użytkowa 83,5 m 2 ] Publikacja Odbudowa Polskiej Wsi. Projekty chat i zagród włościańskich Kraków 1915 r. część 3, typ IV, tab 12 chata dla włościanina na 6-10 morgach [3,4 5,6 ha], drewniana, o powierzchni zabudowy 125 m2, powierzchnia użytkowa budynku /wyliczona z planu/ 105 m2. Chata dla włościanina na 6-10 morgach [3,4-5,6 ha] - [pow.użytkowa 105,0 m 2 ] Publikacja Odbudowa Wsi Polskiej. Projekty zagród włościańskich, Warszawa 1915 r., zawiera dwanaście projektów chat dwuizbowych włościańskich. Wybrano te które maja dach drewniany.
Chata dla włościanina dwuizbowa - projekt nr 39/B [pow.użytkowa 57,8 m 2 ] Chata dla włościanina dwuizbowa - projekt nr 21/B [pow.użytkowa 68,5 m 2 ] Chata dla włościanina dwuizbowa - projekt nr 49/B [pow.użytkowa 79,0 m 2 ] Publikacja Katalog domów dla drobnego budownictwa mieszkaniowego. Bank Gospodarstwa Krajowego 1934, prezentuje dwuizbowy dom drewniany
Dom dwuizbowy drewniany Typ 8d [pow.użytkowa 68,9 m 2 ] W tabeli poniżej zestawiono projekty parterowych domów mieszkalnych z lat przedwojennych, z uwzględnieniem powierzchni użytkowej. Tabela Błąd! W dokumencie nie ma tekstu o podanym stylu.-1. Obliczenie średniej powierzchni użytkowej budynku Wyszczególnienie F. Piaściak, Przykładowe projekty zagród wiejskich, Warszawa 1938, dom drewniany w gospodarstwach 5-7 ha A. Zabierzowski, Praktyczne budownictwo wiejskie, Zbiór planów na budowle wiejskie w rozmaitych rozmiarach, Warszawa 1858 r.; Dom drewniany włościański i osadniczy nr 2, dwu izbowy A. Zabierzowski, Praktyczne budownictwo wiejskie, Zbiór planów na budowle wiejskie w rozmaitych rozmiarach, Warszawa 1858 r.; Dom drewniany włościański i osadniczy nr 3, trzy izbowy Powierzchnia użytkowa 52,60 m2 69,50 m2 98,90 m2 K. Iwanicki, Budownictwo wiejskie, Kijów-Warszawa 1917; Dom o dwóch pokojach z kuchnią 55,10 m2 Budynki ogniotrwałe a tanie. Poradnik dla gospodarzy wiejskich, oprac. B. Chomicz, Warszawa 1908; Dom wiejski - włościański Odbudowa Polskiej Wsi. Projekty chat i zagród włościańskich Kraków 1915 r.; Chata dla włościanina na 6-10 morgach [3,4-5,6 ha] Odbudowa Wsi Polskiej. Projekty zagród włościańskich, Warszawa 1915 r.; Chata dla włościanina dwuizbowa - projekt nr 39/B Odbudowa Wsi Polskiej. Projekty zagród włościańskich, Warszawa 1915 r.; Chata dla włościanina dwuizbowa - projekt nr 21/B Odbudowa Wsi Polskiej. Projekty zagród włościańskich, Warszawa 1915 r.; Chata dla włościanina dwuizbowa - projekt nr 49/B Katalog domów dla drobnego budownictwa mieszkaniowego. Bank Gospodarstwa Krajowego 1934; Dom dwuizbowy drewniany Typ 8d Średnia powierzchnia użytkowa 83,50 m2 105,00 m2 57,80 m2 68,50 m2 79,00 m2 68,90 m2 73,88 m2 W dalszej procedurze wyceny - przyjęta do obliczeń powierzchnia użytkowa budynku wynosi [w zaokrągleniu] 73,9 m 2. Budynki gospodarcze Brak jest w materiałach GUS z lat 30-tych XX wieku informacji o przeciętnych powierzchniach zabudowy budynków gospodarczych. Stodoła drewniana Wg publikacji Odbudowa Polskiej Wsi. Projekty chat i zagród włościańskich Kraków 1915 r.:
Stodoła dla włościanina na 6-10 morgach (3,4-5,6 ha) część 3, typ IV, tab. 4 pow.zab 98,4 m 2 Stodoła dla włościanina na 6-10 morgach (3,4-5,6 ha) część 3, typ IV, tab. 10 pow.zab 93,0 m 2 Stajnia drewniana Wg publikacji K. Iwanicki, Budownictwo wiejskie, Kijów-Warszawa 1917, s. 198-200; przy obliczaniu wielkości stajni wymiary budynku dla inwentarza, należy się kierować zasadniczo w oparciu o teorię prawidłowego chowu inwentarza: Te rozmiary są brane wraz z doliczeniem miejsca na żłoby, jednak bez przejść, to jest są wzięte niezbędne dla samego zwierzęcia; ponieważ w oborach i stajniach inwentarz rozstawia się rozmaicie, wobec tego mamy też wiele odmian układu przejść. Mogą być budynki ze żłobami pod ścianami, pośrodku lub w poprzek budynku, a więc i przejścia w każdym wypadku należy oddzielnie obliczać i dodawać do ilości potrzebnego miejsca dla samego inwentarza. Na przejścia liczy się: w stajni o jednym szeregu koni od 1.20 do 1.8 m. W stajni o dwóch szeregach koni, przejście jest pośrodku i konie stoją do siebie tyłami od 2,20 m do 2,50 m. Wysokość żłobów dla roboczych koni 1 m, zaś dla koni wysokich od 1,35 do 1,50 m. Przeciętnie biorąc, pierwsze cyfry są zastosowane przy mniejszej ilości sztuk inwentarza, ustawionego w budynku, drugie przy znaczniejszej ilości, jednak nie należy w jedną linię więcej nad 50 sztuk bydła ustawiać. Przy większej ilości lepiej inny drugi budynek wznieść. Wysokość budynków tak dla koni, jak krów i wołów roboczych jest uznaną za odpowiednią, gdy wynosi od 3,00 do 3,50 m, zaś dla dużych zarodowych krów od 3,40 do 3,80 m i dla koni szlachetniejszej rasy, a szczególnie dla koni angielskiej i anglo- arabskiej rasy zaleca się dawać wysokość od 3,80 do 4,20 m.
Stajnie powinny być w obejściu na widocznym miejscu, mieć w pobliżu studnię i należy je budować z ogniotrwałych materiałów. Wg publikacji Odbudowa Polskiej Wsi. Projekty chat i zagród włościańskich Kraków 1915 r.: Stajnia dla włościanina na 6-10 morgach (3,4-5,6 ha) część 3, typ IV, tab. 3 pow.zab 74 m 2 Stajnia dla włościanina na 6-10 morgach (3,4-5,6 ha) część 3, typ IV, tab. 6 pow.zab 130 m 2 Przyjęto, na podstawie powyższych danych i średnich powierzchni, że stodoła miała powierzchnię zabudowy 95 m 2, a stajnia 100 m 2.